Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 MAYIS 2002 ÇARŞAMBA 8 RTUK YASASI Cumhurbaşkam, yasanın iptali ve yürürlüğün durdurulması için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu Sezer'denRTUK'eiptalistemiANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Cumhurbaşkanı Ahmet Sfecdet Sezer, kamu- oyunda büyük tepki yaratan RTÜK Yasası'nın anayasa- ya aykın olduğu gerekçe- siyle iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Ana- yasa Mahkemesi'ne baş\-ur- du. Devletle ticari ilişkdye gi- ren medya sahiplerinin siya- sal iktidar lehine yayın yaparak ,</ yada baskı oluşturarak kamu iha- lelerini alabileceğıru belirten Se- zer. "tekeUeşerek, sorumluluk biün- cinden uzaklaşacak medyanın, her sorumsuz güç gibi er geç amaan- dan sapabileceği ve toplum yaşamuu, ulusal gü\ena- ği tehlikeye sokan bir ~ güç durumuna ge- lebfleceği''uyan- sında bulun- / , du. Gü- ' ' J nü- * • i müz- / ; • Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, devletle ticari ilişkiye giren medya sahiplerinin siyasal iktidar lehine yayın yaparak ya da baskı oluşturarak kamu ihalelerini alabileceğini belirtti. Sezer, "tekelleşerek sorumluluk bilincinden uzaklaşacak medyanın, er geç amacından saparak toplum yaşamını, ulusal güvenli| tehlikeye sokan bir güç durumuna gelebileceği" uyansında bulundu. BUNDAN SONRA NE OLACAK Oncelik •• durdurmaANKARA (Cumhuriyet Bürosu) -Cumhur- başkam Ahmet Necdet Sezer, bugüne kadar RTÜK Yasası da dahil olmak üzere iptal iste- miyle 4 kez Anayasa Mahkemesi'ne başvur- du. Yüksek Mahkeme Başkanvekili Haşinı Kıhç, ilk inceleme aşamasında raporun ta- mamlanması durumunda yürürlüğü durdur- ma isteminin de karara bağlanabilecegıni be- lirtti. Karar için belli bir süre olmadığından ve mahkemedeki dosya yoğunluğu da dikkate ahndığında RTÜK'e ilişkin karann verilmesi zorlu bir süreç olarak görülüyor. Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Haşim Kıhç, Cumhurbaşkanı Sezer'in RTÜK Kanu- nu'nun bazı maddelerinin iptali ve yürürlüğü- nün durdurulması istemiyle yaptığı başvuru- da öncelikle bir raportör görevlendireceğini be- lirtti. İlk inceleme aşamasında raportör rapo- runu tamamlamışsa yürürlüğü durdurma iste- minin de karara bağlanabileceğini belirten Kı- hç, tersi durumda raportöre raporunu tamam- laması için süre verileceğiru söyledi. Kıhç, ra- porun tamamlanmasının ardından yürürlüğün durdurulması isteminin karara bağlanacağını belirtti. Kıhç, bu konuda bir süre veremeye- ceğini kaydetti. Anayasa Mahkemesi'nin ilk incelemesini 1 hafta içinde yapması bekleniyor. Mahkeme. yü- rürlüğü durdurma istemini karara bağladık- tan sonra raportörün esasa ilişkin raporunun ardından iptal istemlerini esastan görüşerek karara bağlayacak. Mahkemeye 4. başvuru Cumhurbaşkanı Sezer, Hazineye Ait Taşın- maz Mallann Değerlendirihnesi Kanunu'nda Değişikük Yapılmasına Dair Kanunun "orman smırian dışına çıkarülan yerierin orman köy- hlleri dışındaki kişilere de saülmasını olanakh lolan düzenlemenin" iptali istemiyle Yüksek Mahkeme'ye başvurmuştu. Hükmü iptal eden Anayasa Mahkemesi, maddenin uygulanma- sından doğacak sonradan giderilmesi güç, ola- naksız durum ve zararlann önlenmesi, iptal ka- rannın sonuçsuz kalmaması için karann Res- mi Gazete'de yayımlanacağı güne kadar mad- denin yürürlüğünü de durdurmuştu. Sezer, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasa- sı'nın bir maddesini de iptal edilmesi istemiy- le Anayasa Mahkemesi'ne götürmüştü. Cumhurbaşkanı, Avukatlık Kanunu'nda De- ğişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un "emek- Mk veya istifa gibi sebeplerie görevlerinden ay- nlan hâkim ve savcılann son beş yıl içinde hiz- met gördükleri mahkeme veya dairelerin yar- gı çevresinde görevden aynlrna tarihinden iti- baren iki yıl süre ile avukatiık yapmalannı ya- saklayan" maddenin iptal edilmesini istemiş- ti. Mahkeme, bu başvurulann incelemesini yapmış ve esastan görüşmeye karar vermişti. Anayasa Mahkemesi, raportörün raporunu ta- mamlamasının ardından iptal istemlerini esas- tan görüşecek. de medya serbest piyasa ilişkilerinin demokrasiler için yoz- laştıncı tehlike ve tehditlerinden söz edildiğini anlatan Sezer, basın özgürlüğünün kamu güçleri karşısında olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerekriğini bildirdi. Cumhur- başkanı Sezer, yasada öngörülen yüksek oranlardaki para ce- zalannın da yayın kuruluşlanntn kapanmasına neden olabıle- ceğini vurguladı. Cumhurbaşkam Sezer, RTÜK Yasası'nın 8 maddesinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Sezer, başvuru dilekçesin- de şu unsurlara dikkat çekfı: - Kanunsuz suç ve ceza ohnaz: Yasada, "korku salacak ya- yın vapttmamasr ve "yayınlann ka- ramsarhk, uımıtsuzhık egiümlerini körüklevici niteiikte obnaması" bi- çimınde yayın ilkeleri sayılmıştır. Anayasamn 38. maddesınde hiç kim- senin yasanın suç saymadığı bir ey- lemden dolayı cezalandınlamayaca- " ğı; ceza ve ceza yerine geçecek güven- lık önlemlerinin, ancak yasayla konula- bileceği kurala bağlanarak ceza hukukunun temeli olan "kanunsuz suç ve ceza otemayacağT ilkesi benimsenmiştir. Açık, belirgin ve nesnel ol- mayan ilkelere uyulması zorunluluğu, yayın kuru- luşlannda tedirginlık yaratacağından, radyo ve te- levizyonlann doğru ve yansız yayın yapmalanna, yurt ve dünya gerçeklerinin halka duyurulmasına engel oluşturacak- tır. Toplumun doğru ve yansız haber alma hakkı zedelenecek- tir. - Meclis üye seçemez: RTÜK'ün 5 üyesinin TBMM'ce se- çilmesi öngörülmektedir. Anayasada TBMM'ye kamu görev- lilerini secme ya da atama görev ve yetkisi veren açık bir ku- ral bulunmamaktadır. TBMM ile RTÜK arasında anayasal sistemden kaynaklanan. doğai ve zorunlu bir ilişkı bulunma- maktadır. Bu nedenle RTÜK üyelerinden 5'inin siyasi parti gruplannca önerilerek Meclis tarafindan seçilmesini öngören kural anayasanın 87. maddesine aykındır. - Yargıcın takdir hakkı kaknnhyor: Yayın kuruluşlanna kar- şı açılacak da\alarda hükmedılecek tazminatın alt sının yasa ile belirlenmiş; böylece, yargıcın takdir hakkı sınırlandınlmış, hatta tümüyle ortadan kaldınlmıştır. Kişinin, kişilik değerle- rine saldınyla oluşacak zarar tutannın yasa ile belirlenmesi, sorumluluk konusunu düzenleyen hukukun temel kurallany- la bağdaşmamaktadır. Özel hukuk alanındaki bu düzenleme, tazminat yaptınmım, gerçek zaran ve kimi durumlarda zarar gören kişinin istemini de aşan ve haksız zenginleşmeye neden olan bir tür ceza yaptınmı niteliğine büründürecektir. - BiKrkişJ zorunlu olamaz: Tazminat davalannda yargıca bı- lirkışi atama zorunluluğu getinlmektedir. Oysa bilirkişilerin görüşü yargıcı bağlamamaktadır. Hukuk Usulü Muhakeme- len Yasası'na göre, yargıçlık mesleğinın gerektirdiği bilgiyle çözümlenebılecek konularda bilirkişi ıncelemesi yaptınlamaz. Gerekli olmamasına karşın zorunlu bilirkişi atamasına ilişkin kural, anayasanın I4l. maddesindeki "davalann en azgider- k sonuçJandınlacagT ilkesine de uygun düşmemektedir. - Tekefleşme kaçuıılmaz: Yasa ile sahip olduklan televiz- yon kanallan ya da radyolann yıllık ortalama izlenme ve din- lenme oranı yüzde 20'yi geçmemek koşuluyla bir gerçek ya da tüzelkişi ya da sermaye grubuna, bir ya da birden fazla te- levizyon ya da radyo kuruluşunun tümüne ya da bir kısmına RTÜK Yasası'nın genel kunıidaki görûşmeleri sırasında AKP ve SP'B milletveldlleri Ue iktidar kanadından ANAP milletvekilleri arasında gerginlik yaşanmış, çıkan kavgalar nedeniyle oturumlara uzun süre ara verilmek zorunda kalınmıştı. DSP'li Uluç Gürkan, Sezer'in karannı 'Beklenen oldu' şeklinde değerlendirdi: Meclis yeni düzenleme yapnıah ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - DSP Ankara Milktvekili Uluç Gürkan, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in RTÜK Yasası'm Anayasa Mahkemesi'ne götürmesini "Beklenen oktu" diye değerlendirdi. Gürkan, yüksek mahkemenin yasayla ilgili "yürürlüğün durdurulması'' yönünde karar alması durumunda, yasal boşluk doğacağına işaret ederek, TBMM'ye bir an önce yeni düzenleme yapması çağnsında bulundu. RTÜK Yasası değışikliğine baştan itibaren tepki koyan ve TBMM görüşmelerinde de bu tavnnı sürdüren Gürkan, Sezer'in doğru karar verdiğini söyledi. Sezer'in yasayı önce veto ettiğini, şimdi de "yasal zorunluluk" nedeniyle onaylamak durumunda kaldığını kaydeden Gürkan, şunlan söyledi: "Cumhurbaşkanı'nm yasayı geri göndererek hukuk poiemiği başlatmak yerine, yasayı onaylayıp, valdt geçinneden, Anayasa Mahkemesi'ne başvuracağı izJenimini abnıştnn. Şimdi, yasanın 8 maddesi konusunda Anayasa Mahkemesi büyük olasübkla, iptal yoluna gklecek ve bundan önce de, yürürlüğün durdurulması kararmı verecektir. Bu Türkiye'de maalesef yeni bir kargaşaya neden olacak. Özellikie nıedv a-borsa flişkisini düzenleyen madde nedeniyle, eski yasa hükmü ortadan kalkıp yenisi için de yürürlüğün de durdurulması karan verildiğinde büyük bir boşluk doğacak. Korkiım odur ki, TBMM, yasanın görûşmeleri sırasında sergiİediği anlayışla bu boşhığu doldurma yohnıda aceie etmeyecek." Sezer, Anayasa MahkemesVnin RTÜKiçin kısa zamanda karar vereceğini ümit ediyor Sivil toplum örgütlerinden teşekkür ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Sivil toplum örgütleri temsilcileri, RTÜK Yasasj'run iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvuran Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'e teşekkür etti. Emek Platformu Dönem Sözcüsü ve Hak-lş Genei Başkanı Sanm Uslu, Cumhurbaşkanı Sezer'in Anayasa Mahkemesi'nin kısa zamanda bir karar vereceği ümidini taşıdığını bildirdi. Sezer, dün Yerel Televizyonlar Birliği (YTB) Genel Başkanı Şeyda Açıkkol ve sivil toplum örgütleri temsilcüeriyle görüştü. Sezer'in yasayı Anayasa Mahkemesi'ne götürdüğünü anımsatan Açıkkol, bu nedenle ziyaretlerinin "teşekkür" ziyaretine dönüştüğünü söyledi. Açıkkol. "Isterdik ld hukukun üstünlüğüne yöneük bu tavn pariamentomuz göstersÜL Onlara biz yine teşekkür ediyoruz. Oylanyla böyie bir cumhurbaşkanını bize kazandntlıkian içm" dedi. Heyette yer alan Salim Uslu ise "Anayasa Mahkemesi'nin kısa zamanda bir karar vereceği ümidi tasıyor'' diye konuştu. Cumhurbaşkanı Sezer dün Ankara Sanayi Odası (ASO) Yönetım Kurulu Başkanı Zafer Çağiayan ve yönetim kurulu üyeleriyle de görüştü. Ekonomik koşullarla ilgili tespit, görüş ve beklentilerini Sezer'e anlattıklannı belirten Çağiayan, şöyle konuştu: "Savm Cumhurbaşkanmuz, özeffilde bankacıhk konusundaki gidişattan faziasıyla rahatsız olduğunu ifade ettiler. Rahatsızhktan öte, beklenilen amaca hizmet etmediğini ifade ettiler. Bankacıhk meselesinde reel sektör olarak reel sektörün sonınlannm çözümü noktasmda istenüen seviyenin yakalanamadığmı kendisi de tespit ettiğini ve bir an önce bu işin reahze ohnası gerektiğini soyledfler." sahip olabilme; televizyr on ya da radyo kuruluşu sahiplerine kamu ihalelerine girebilme ve menkul kı>Tnetler borsalann- da işlem yapabilme olanağı sağlanmaktadır. Yasa, özellikie bü- yük sermaye gruplannın radyo ve televizyon alanında tekel- leşmelerine yol açacak içeriktedir. Sermayenin belli kişi ya da grupların elinde toplanmış olduğu gerçeği, bu kişi ya da gru- bun, çok sayıda televizyon ve radyo kuruluşunu sahiplenebil- me olanağı ve ölçüsüz para cezalan uygulaması ile görsel ve işitsel medya alanında tekellerin oluşması kaçınılmaz olacak- tır. - Devlet tekeDeşmeyi önkmeü: Anayasanın 167. maddesin- de, devletin, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalan- nın sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağla>ıcı ve gelıştirici ön- lemleri alacağı, piyasalarda eylemli ya da anlaşma sonucu do- ğacak tekelleşme \e kartelleşmeyi örîleyeceği belirtilmiştir. Bu kural ile tekelleşme ve kartelleşme yasaklanmakla kalmamış, devlete de bunu engelleyici önlemleri alma görevi verilmiş- tir. Düzenlemeler, tekelleşme ve kartelleşmeyi önlemek bir ya- na. dolaylı olarak olanaklı kılacak niteliktedir. - Smırlar uygulanabttir değil: Televizyon ya da radyo kuru- luşunun vnllık ortalama izlenme oranının >üzde 20'yı geçme- si durumuna bağlı olarak bir sınırlama getirilmiştır. Ancak, yisz- de 20'lik oran uygulamada ulaşılması çok güç bir orandır. Ya- pılan araştırmalar, Türkiye'de en yüksek izlenme oranının yüz- de 14-16 dolayında olduğunu ve bu orana yalnızca bir yayın kuruluşunun ulaştığını ortaya koymaktadır. Ölçümleme güç- Iükleri de göz önüne alınırsa getirilen sınırın uygulanabilir ol- madığı açıktır. Bu sınırlamanın tekelleşme ve kartelleşmeyi önlemesı olanaklı görülmemektedır. - Basın özgüriüğü özel güçlere karşı korunmab: Tekelleşen ya da kartelleşen görsel ve işitsel medya. bir yandan ekono- mik alanda haksızlık yaratabilecek bir güce ulaşırken öte yan- dan da haber alma özgürlüğünü kısıtlayabilecektir. Basın öz- güriüğü, kamu güçleri karşısında olduğu kadar özel güçlere karşı da korunmalıdır. Medya tekelinin oluşmasına karşı ger- çek sınırlamalar koymak, medyanın çoğulculuğunu koruyu- cu önlemler almak devlete düşen ödevdir. - Demokrasi yoziaşır: Düzenleme, medya gücü kullanıla- rak ihalelerde haksız rekabete, borsada çeşitli iş- lem oyunları yapılmasına neden olabilecektir. Ka- mu hizmetleri söz konusu olduğunda kamu çı- kannı ön planda tutması gereken medyanın bi- reysel çıkarlara hizmet edecek ticari nitelık ka- zanmasının önündeld tüm engeller kaldınlmış- nr. Günümüzde medya-serbest piyasa ilişkile- rinin demokrasiler için yozlaştıncı tehlike ve tehditlerinden söz edilmektedir. Ülkemızde ol- duğu gibi henüz demokrasisi yeterince gelişme- miş, sağlam temellere oturmamış, özelleştirme- sini tamamlayamamış ülkelerde medya sahip- lerinin devlete karşı yüklenmeye girememesi yaşamsal önem taşıyan bir ilke olarak görül- mektedir. De\letle ticari ilişkilere giren medya sahiplerinin, siyasal iktidar lehine yayın yapa- rak ya da tam tersine baskı oluşturarak kamu iha- lelerini alma avantajını sağlayabileceği kuşku- su, yukandaki ilkenin korunmasının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. - Medyagücü kötüye kuDanıhr: Görsel ve işit- sel medyanın kamuoyunu etkileme gücü, dola- yısıyla bu gücün kötüye kullanılması olasılığı- nın yüksekliği, Batüı ülkelerde medya sahipli- ğinin diğer ış alanlanndan aynlmasına, bu ayn- mı sağlayacak önlemler alınmasına neden olmuş- tur. Devletin bu gücü dengeleyecek önlemleri al- ması, kamu yaran ve düzenini sağlamanın ge- reğidir. Eski yasadaki özel radyo ya da televiz- yon kuruluşlannda belli oranın üzerinde pay sa- hibi olanlann kamu ihalelerine girebilme ve menkul kıymetler borsalannda işlem yapabılme- sine ilişkin yasağın korunması gerekirken tümüy- le kaldınlmış olması, yasalann kamu yaran ama- cıyla çıkanlması gerekriğı ilkesiyle bağdaşma- maktadır. - \apurunonurkmciolabiBr: Üst kurulun ya- yın kuruluşlanna vereceği uyannın içenğı ko- nusunda bir açıklık, özür dilemenin aynntılan yoktur. Bu belirsizlik, uygulanan yaptınmın onur kıncı ve teşhir edicı bir özellık taşımasma ne- den olabilecektir. Özür ıstemine uyulmaması durumunda prog- ramın yayını 1 ile 12 kez durdurulabileceği gi- bi, bu süre içinde programın yapımcı ve sunu- cusu hiçbır ad altında başka program yapama- yacaktır. Katkısı. başkalannca hazırlanmış bir programı sunmaktan ıbaret olan sunucu hak- kındaböyle biryaptınm öngörülmesi haksızlığa yol açacak niteliktedir. Bu düzenlemelerle ida- n nitelikteki üst kurula basın ve haber alma öz- gürlüğünü sınırlayıcı yetkiler verilmekte, yargı alanına giren konularda yönetim yetkili kılınrnak- tadır. - Para cezalan kapatmaya neden olur: Aykı- nlığtn yinelenmesi halinde ulusal düzeyde ya- yın yapan kuruluşlara 125-250 milyar lira ara- sında; bölgesel, yerel ya da kablo ortamından ya- yın yapan kuruluşlara, kapsadığı yavnn alanın- daki" il ve ilçe nüfusuna göre 60-1OOJO-60.20- 40 ve 5-10 milyar Iıra arasında ıdari para ceza- sı uygulanabilecektir. Ceza tutarlan çok yük- sekrir. Cezalann caydmcı niteiikte olması; ancak, basın ve yayın kuruluşlannın yaşam şansını el- lerinden almaması gerekmektedir. Demokratik hukuk devletinde sınırlamalar özgiirlüğün kul- lanılmasını ölçüsüz biçimde ortadan kaldıracak düzeyde olamaz. Ulusal, bölgesel ve yerel çer- çevede hizmet veren birçok görsel, işitsel ya da yazılı medya kuruluşunun kapanmasına neden olacak tutarlardaki para cezalan haklı bir nede- ne dayandınlamaz. - Basın cezalan ödenemez: Basın Yasası'nda- ki para cezalannın hiçbir yaptınm gücünün kal- madığı bir gerçektir. Ancak, yapılan değişikiik- le cezalann çok büyük oranlarda yükseltilerek ödenemez duruma geririlmesi de hukuken sasiı- nulamaz. Hukukumuzda, hiçbir dönemde bu tür suçlar için böylesine ağırpara cezalan öngörül- memiştir.