Katalog

26 ARAUK 2002 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA XlAx>liil\LJiıl\ dishab@cumhuriyet.com.tr 11 Yaşar Yakış uyanh. TBMMkararı Keşif Güçöay dcıha uzatildı • Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış, Irak'a olası bir operasyonun uluslararası yasallık zeminine oturması gerektiğini söyledi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) -TBMM Genel Kurulu'nda, Keşif Güç'ün süresinin 6 ay daha uzatılmasına ilişkin Başbakanlık tezkeresi kabul edildi. Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış, Irak'a olası bir operasyonun uluslararası yasallık zeminine oturması gerektiğini söyledi. TBMM Genel Kurulu'nda, dün Keşif Güç'ün süresinin 6 ay daha uzatılmasına ilişkin Başbakanlık tezkeresi görüşüldü. AKP'li Necati Çetinkaya, Kuzey Irak'ta güvenliğin ve huzurun tam olarak sağlanamadığını, bu nedenle Keşif Güç'ün süresinin uzatılmasında yarar olduğunu söyledi. CHP'li Şükrû Elekdağ ise başlangıçta 30 günlük süre için getirilen kuzeyden keşif harekâtının, süresinin sürekJİ uzatılarak bir ülkenin başına ne derece sorunlar açabileceğinin ibret verici örneği olduğunu söyledi. Elekdağ, tüm sakıncalanna karşuı sürenin uzatılmasını destekJediklerini belirtti. 'Tehdit sürüyor' Yakış ise bölgede tehdidin tamamen kalktığını gösteren koşullann henüz oluşmadığını belirterek Keşif Güç'ün Türkiye'nin terörle mücadelesinde bazı avantajlar sağladığuıa dikkat çekti. Olası bir Irak operasyonuyla ilgili gelişmeleri de değerlendiren Yakış, "Bu konudaki görüşümüz, uluslararası yasallık zeminine oturması ve oydaşma fle gerçekleşmesidir. Türkiye'nin arzusu, Kuzey Irak'ta istikrar ortammm en kısa zamanda tesis edflmesir'' dedi. Erdoğan GüVle goruştu ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) -AKP lideri Tayyip Erdoğan dün akşam saatlerinde Ankara'ya dönmesinin ardından Başbakan Abduflah Gül'den son gelişmelerle ilgili bilgi aldı. Esenboğa Havaalanı'nda gazete- cilerin sorulannı yanıtlayan Erdoğan, Gül'le bütün güncel konulan görüşeceklerini söyledi. Daha sonra Dışişleri Konutu'na geçen Erdoğan, Gül ile akşam yemeğinde bir araya geldi. Görüşmede, olası Irak operasyonu'nun ele t alındığı belirtildi. ABD, Irak operasyonunda görev alacak kara birliklerini Silopi-Şırnak hattında konuşlandırma isteminde bulundu Desteğekarşılık 5milyar dolarBAHAR TANRISEVTR / SERTAÇ EŞ ANKARA-ABD'nin Türkiye'den, Irak operasyonunda görev alacak askerlerini merkezi Silopi-Şırnak olmak üzere ve sü- re sınırlaması olmaksıztn konuşlandırma talebinde bulunduğu öğrenildi. îstemleri- ne en geç bu ay sonuna kadar yanıt veril- mesini isteyen ABD, Irak'a olası bir ope- rasyon sırasında üslerini, limanlarmı ve top- raklannı kullanmayı talep ettiği Türki- ye'nin zararlanna karşılık olarak kısa va- dede 5 milyar dolarlık bir paket vaat etti. Özel timlerin yanı sıra muharip birlikle- rini de Türkiye üzerinden Kuzey Irak'a ge- çirmek isteyen ABD, ekonomik paket kapsamında Türkiye'nin kredi notunun yükseltilmesine yönelik destek de öner- di. ABD'nin Türkiye'den istemleri arasın- da yeralan lojistik destek kapsamına "esir- lerin muhafazası, akaryakıt dahil günlük tüm gereksinimlerin karşdanması, ölüle- rin tahüyea" gjbi unsurlargiriyor. ABD'nin Irak'a kuzeyden yapmayı planladığı ope- rasyon sırasında nakliye amacıyla demir- yolunu kullanmayı planladığı öğrenildi. • AKP hükümetinden bu ay sonuna kadar yanıt bekleyen ABD, Türkiye'ye kısa vadede 5, uzun vadede ise 15-20 milyar dolara varan iki paket vaat etti. Özel timlerin yanı sıra muharip birliklerini de Türkiye üzerinden K. Irak'a geçirmek isteyen ABD, paket kapsamında Türkiye'nin kredi notunun yükseltilmesine yönelik destek de önerdi. Başbakan AbduDah Gül ile öncekı gün Irak konusunda görüşen CHP lideri Deniz BaykaL dün MYK üyelerine bilgi verdi. Alınan bilgiye göre ABD, olası bir Irak operasyonunda "kilit rol" üslenmesi bek- lenen Türkiye'den askeri istemlerini sıra- larken olabilecek ekonomik zararlann bir bölümünün karşılanmasını da içeren bir düzenleme vaat ediyor. Toplam 5 milyar do- lara ulaşması beklenen ilk aşamadaİd eko- nomik yardımın "parçah" olarak kullan- dınlacağı kaydediliyor. Ilk aşamada 1 mil- yar 250 milyon dolann verilmesi, geri ka- lanın da operasyon sürecinde ve sonrasın- da verilmesi öngörülüyor.Dışişleri kaynak- lan, ABD yönetiminin uzun vadede 15-20 milyar dolara varan ve çok çeşitli işbırlik- lerini öngören ikinci bir paketi de günde- me getirdiğini belirttiler. ABD'nin Türki- ye'den istemleri şöyle sıralanıyor: Merkez Sflopi-Şırnak hatn: ABD, ope- rasyon için Türkiye'ye gelecek askerleri- ni süre sınırlaması olmaksızın merkezi Si- lopi-Şımak hattı olmak üzere konuşlandır- ma talebinde bulundu. Lojistik destek: Türk topraklannda ko- nuşlanacak ABD bırliklerinin, aralannda akaryakıtın da bulunduğu tüm günlük ih- tiyaçlannın karşılanması ve banyo, gıda, ça- maşu- takviyesinde bulunulması bekleniyor. Bu kapsamda, yedek parça temini, yaralı ve ölülerin tahliyesi, tedavi, esirlerin top- lu muhafazası, silah araç gereç anzalannm giderilmesi istemleri de gündeme geliyor. Muharipbirtikler: ABD'nin Türkiye'ye muharip birliklerini de konuşlandırmayı planladığı belirtiliyor. Bu birliklerin sayı- suun on binleri bulabileceği kaydediliyor. Sızma birfikleri: ABD'nin Kuzey Irak üzerinden gerçekleştireceği operasyon sı- rasında bölgeyi yalandan bilen Türk ve Kürt bazı askeri ve peşmerge kılavuzlan- nı kullanmayı istediğini ilettiği bildirüdi. Üsler vetimanlar:ABD'nin kullanmayı planladığı üsler arasında Malatya, Diyar- bakır, Incirlik, Batman ve Muş üsleri bu- lunuyor. Diyarbakır'ın hava üssünün mer- kezi olarak kullanılabileceği belirtiliyor. Limanlar arasında da Mersin ve tskende- run yer alıyor. Trabzon Limanı'nın da ge- reksinim duyulması durumunda kullanıl- ması isteniyor. Deıniryouankuflaııılacak: ABD'nin ku- zeyden Irak'a girmesinin ardından tank ve top gibi ağır silahların gerekmesi duru- munda bu sevkıyatuı da demiryoluyla ya- pılması bekleniyor. Mersin Limanı'ndaki yükleme ve boşalhna olanaklannın Isken- derun Limanı'na göre çok daha iyi seviye- de olduğu kaydedildi. Mersin'den Irak'ın başkenti Bağdat'akadar demiryoluyla bağ- lantı sağlama olanağı bulunuyor. ABD'nin aynca, Türkiye'de konuşlandı- nlacak askerlerin burada bir suç işlemesi halinde Türk mahkemelerince yargılanma- ması isteminde bulunduğu kaydedildi. MusuJ-Kerkük pazarhğı Petrol potansiyeli nedeniyle kritik bir öne- me sahip olan Musul ve Kerkük'ün kontro- lü yönündeki pazarlıklann sürdüğü belirti- liyor. Türkiye, bu iki bölgenin Kürt grupla- nn denetimine geçmesini ve Ingiliz asker- lerinin burada bulunmasını istemiyor. Kürt gruplar ile ABD ise bölgenin Türk askerle- rinin denetiminde kalmasına sıcak bakmı- yor. NTV'nin haberine göre, Musul ve Ker- kük için henüz bir anlaşma sağlanamazken bölge için Lozan formülü gündeme geldi. Buna göre, TSK, K Irak'a girerse Lozan Ant- laşması sırasında Ingihzlerle Türkler arasın- da çizilen ateşkes hattının ötesine geçme- yecek, Musul ve Kerkük' e girmeyecek. Ay- nı durum Kürt gruplar ve Ingilizler için de geçerli olacak. Bölgeye sadece ABD'li as- kerlerin girmesi sağlanacak. Formülle oluş- turulan pozisyonlann, taraflara istemedik- leri bir gelişme olması durumunda müda- hale etme şansı verdiği belirtiliyor. Prof. Baskın Oran, ABD'nin Irak planının doğrudun doğruya işgal olduğunu vurguladı ABD Türldye'yi savaşa çeldyor SERKAN DEMtRTAŞ ANKARA - Ankara Üniversite- si Siyasal Bilgiler Fakültesi öğre- tim üyesi Prof. Dr. Baskm Oran, Türkiye'nin ABD ile birlikte Ku- zey Irak'a girmesinin "işgal" ola- rak tanımlanacağıru belirtirken ope- rasyonun uluslararası hukukla ilgi- sinin bulunmadığını kaydetti. Prof. Oran, ABD'nin Irak'a olası operas- yonu ve Türkiye'nin buna kahlımı- na ilişkin sorulan yanıtladı: -ABD'nin askerivarhğmı 5-10 yıl boyunca bölgede tutacağı anlaşın- yor. Bu askerferin bir böJümü de bir süre Türkiye'de kalacak. Bu, nasıl bir sıkmü yaraür? Türkiye'nin buna izin vereceği- ni sanmıyorum. Türkiye'nin iki şe- ye izin vereceğini samyorum: Bi- rincisi asker vermeyecek. îkincisi büyük miktarlarda Ingiliz ve Ame- rikan askerinin konuşlanmasına onay vermeye- cek. En fazla li- manlanm, hava- limanlanm ve ha- va sahasını açar. ABD'nin uzun vadeB stra- tejisiiçinnedryor- sunuz? ABD saldınsı- nı nasıl meşrulaş- ürmaya çahşıyor? Izah etmenin mümkün olmadı- ğı Irak saldınsını ÇOCUKLARA GAZ MASKEStDERSİ -tsrailolası bir Irakoperasyonu için haarhklannı sürdürüyor. OkoDarda kimyasal süahlara karşı nasıl konınulacağmı anlatan yetidfiler çocuklara gaz maskelerini takmayı öğretiyor. (Fotoğraf: REUTERS) Oran: Türki- ye'nin K. Irak'a ginnesi "işgal" anlamına gefir. diktatörii kovma, de- mokrasrjigetirrae" ola- rak formüle ediyor. Bu Irak'ta federasyon de- mek. Çünkü Irak'ta üç benzemez var. Bu üç taneden birisinin Kürt devleti olma- sı demek. ABD kalırsa oralarda, çok kan kaybeder. Bu 5 yıl falan sürecek iş değil. Kürt devletinin kurulacak olma- sı bizim uykulanmızı kaçınyor. Türki- ye, ABD'ye çok borçlu -maddi mane- vi- ohnasına karşm Irak savaşıyla ilgi- lenmezdi. Fakat Kürt devleti meselesi ol- duğu için boş veremiyor olaya. ABD de bundan yararlanarak Türkiye'yi de ya- nuıa çekmeye çahşıyor. - Sadece Kuzey Irak'a değil, savaşa çe- kiyor» Türkiye'nin illa ki savaşın sıcak bölge- sinde olması gerekmiyor. Türkiye'nin ya- nında olması da yeter Washington'a. ABD koalisyon anyor, katılacak ülke anyor. Önemli olan bu işi ABD'nin tek başına yap- madığı, koalisyonla yaptığı, haklı olduğu izlenimini vermek. Türkiye bu oyuna gir- memeli. Çünkü ABD, Kürtlere "Kaç* Türkiye'ye "Tut" diyor. Kürtleri "federe devkf, sözü vermeden Saddam Hüse- yin'e karşı kullanması mümkün değil. - Türkiye ne yapmah? Türkiye orada istese de istemese de. ABD istese de istemese de bir Kürt dev- leti kurulduğunu görsün. O devletin ebe- liğini yapsın. Ancak ebeliğini yaparsa adı- nı koyabilir ve gideceği yönü tayin ede- bilir. Yoksa bunu ABD yapar ve Türki- ye'nin bir etkisi olmaz. - Bu kapsamdaTürkiye,bu devletin ku- rubna aşamasmda bölgeye askeri güç yer- leştirebuırmi? Kuzey Irak'a girmek zor değil. Zaten orada birlikler var. Ne kadar kalacak o önemli. Ve Kürt devletini nasıl engelle- yecek? Askerle mi?.. Kalmak bir dert, çıkmak bir dert. - "Türkiye-tngfltere-ABDbir oldu, Irak ile savaşiyorlar'' izJenimi çdayor giderek. Bunda nasıl sakıncalar görüyorsunuz? Türkiye'nin adının koalisyonda olma- sı bir berbathk. Askerleri de ABD ile Ku- zey Irak'a girerse, bu çifte kavruhnuş ber- bathk olur. - Bir anlamda işgal olur» Tamamen işgal olur. Bu dogrudan doğ- ruya işgaldir. Bu Türkiye'nin savunduğu hak'ın toprak bütünlüğü ilkesinin ortadan kaldınhnasıdır. Benim korkum şu: Kürt devleti kurulacak diye hareket edersek 1925 kafasıyla, ABD'nin peşinden gide- riz. Bunun için h"ak saldınsı olayı, Tür- kiye için dış politika olayı değil iç politi- ka olayıdu-. Türkiye kendi Kürtlerinden korkmuyor olsaydı. orada 20tane Kürt dev- leti de kurulsa umurunda ohnazdı. Irak operasyonu AKPde sıkmü yaraüyor ANKARA (Cumhuri>«t Bü- rosu)-Irak'a olası operasyon, Ba- kanlar Kurulu'nda masaya ya- tınlırken hükümet, ABD'nin baskısının yanı SUB AKP gru- bundaki tepki nedeniyle sıkıntı yaşıyor. ABD ve Ingiltere'ye karşı "Savaşa hayTr" bildirisi ha- zu-layan TBMM Insan Haklan- nı Inceleme Komisyonu, ope- rasyondan önce Kuzey Irak'ta in- celeme yapmayı da değerlendi- riyor. Başbakan AbduDah Gül, grubunu sağlam tutmak ama- cıyla Başbakanlık tezkeresiyle ilgili olası oylamada CHP'nin desteğini ahnaya çahşırken ope- rasyon karanyla ilgüi süreci Mil- li Güvenlik Kurulu'na bağla- maya özen gösteriyor. Hükümet, Turkiye'de ABD ve Ingiliz askerlerinin konuşlan- dınlması ve Türk askerinin Hükümet, savaşla ilgili Başbakanlık tezkeresinde grubun bölünmesinden çekiniyor. TBMM însan Haklan Komisyonu 'Savaşa hayır' bildirisi hazu-ladı Irak'a gönderilmesi konulan- m kapsaması tasarlanan Baş- bakanlık tezkeresinde AKP gru- bunda yeterli desteği bulama- maktan kaygılanıyor. hak'a kar- şı ABD ile ortak hareket edil- mesinden rahatsız olan Milli Görüş kökenli AKP milletvekıl- leri, duyduklan rahatsızlığı hü- kümet yetkililerine iletiyor. AKP milletvekilleri, özellikle Müslüman Irak halkına karşı ABD ve Ingiltere ile girişilecek bir ope- rasyona ikridann etkin katılımı- nı yadsıyor. Bu kapsamda ilk so- mut tepki însan Haklan Komis- yonu üyelerinden geldi. Komis- yonun dünkü toplantısında "Sa- vaşa hayır" bildirisi hazırlanma- sı ve bunun ABD ile Ingiltere bü- yükelçiliklerine de gönderihnesi kararlaştınldı. Kuzey Irak'ta in- celeme yapmayı da değerlendiren komisyon, bu konuda TBMM Başkanlığı'ndan görüş soracak. Komisyon Başkanı Mehmet Elkatmış bugün açıklanacak bildiriyle ilgili olarak "Biz sa- vaş istemiyoruz. Yabancı güç- lerin konuşlanmasına, Türki- ye'nin sa\aş alanı haline getiril- mesine karşrv^n" dedi. frak operasyonu için yeni bir tezkere düzenlememek amacıy- la Türk askerinin Afganistan'a gönderilmesüıe ilişkin eski Mec- lis karannı kullanma arayışlan- na ise TBMM Başkanı Bülent Annç tepki gösterdi. Anayasa- nın 92. ve 117. maddelerine gö- re bu operasyonla ilgili karar alınmasının zorunlu olduğunu \nrgulayan Annç, bu amaçla ge- rekirse genel kurulda gizli görüş- me yapıhnası için Başbakan ve parti grup yöneticileriyle görü- şeceğini bildirdi. Annç, "Ozdko- nular görüşülecekse, ki görüşül- mesinde yarar var, bu bir kapa- h genel görüşme ile mutiaka sag- lannıabdır. Ülkenin güneyine as- ker yerleşmesi gibi kararlar Mec- lis'ten geçirilmelidir'' dedi. Hükümet, Başbakanlık tezke- resiyle ilgili oylamada grubun büyük fire vermesinden çekini- yor. Gül de son grup toplantısın- da "Göreve gektiğimizde şimdi- ye kadar hiçbir hükümetin kar- şdaşmadığı sorunlanmasamızda bulduk. Ama bu hükümetin ar- kasında bu grup gücü vartür, bü- tünlüğümüzü koruduğumuzsü- rece sorunlaruı üstesinden gele- ceğiz'' sözleriyle milletvekilleri- ne mesaj verdi. Gül, bu amaçla CHP Genel Başkanı Deniz Bay- kal'la görüşmesinde CHP'nin desteğini almak için ısrarlı oldu. Bakanlar Kurulu'nda Irak'a ilişkin gelişmeler değerlendiril- di. Operasyonun ekonomiye et- kileri başta olmak üzere, yapı- lacak hazırlıklann tartışıldığı toplanhda, alternatifler üzerin- de değerlendirmeleryapıldı. KYB'NtN ÖNERlSl Kuzey Irak f a müdahale pazarhğı ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Irak Kürdistan Yurtse\erler Bırliği (KYB) lideri Celal Talabani'nin, Kuzey h^k için Türkiye ve ABD ile Kürt gruplarl'a Türkmenlerin masaya oturmasını önerdıği bildirildi. Ankara'da son günlerde yaşanan diplomatik trafigin nedeni olan öneri, Irak Kürdistan Demokrarjk Partisi (IKDP) liden Mesud Barzani'nin önceki gün Ankara'ya yapacağı ziyareti iptal etmesiyle ertelendi. Ancak Talabani, öneri doğrultusunda dün Genelkurmay ve Irak Türkmen Cephesi lideri Sanan Ahmet Ağa ile temaslannı sürdürdü. Talabani'nin önerisi, ABD operasyonu durumunda Türkiye'nin Kuzey Irak'taİd güvenlik çıkarlannın karşılanması ve hak'uı geleceği konulannda mutabakata ulaşmayı amaçlıyor. Talabani, dün Ankara'ya güvenceler iletirken IKDP'den gelen olumsuz mesaj lar önerinin başansı konusunda soru işaretleri doğurdu. Talabani, "Türk ordusu uluslararası bir koalisyonla birnkte Kuzey Irak'a girerse memnuniyetie karşuarc" sözlerine açıklık getirirken Türk ordusunun tek başına Kuzey Irak'a girmesi durumunda da "dost bir ülkeye ah, dost bir ordu" olacağını vurguladı. Talabani, "Sadece uluslararası bir koalisyon içinde değil, bir bütün olarak da Türkiye dost ve müttefik bir ülkedir, ordusu da dost bir ordudur" dıye konuştu. KYB lıdennin, "Rejimin çökmesi ve koalisyon hükümetinin kurulmasından sonra, yabancı güçler, böigevi en kısa zamanda terk etmeH 5 >il gibi uzun süre kalmamahlar" sözleri dikkat çekti. IKDP'nin Ankara temsilcisi Safîn Dizayi ise Türkiye'nin kak politikasındaki "kn-mızı haüannın" kendileri açısuıdan kabul edilemez olduğunu belirterek Türkiye'nin K.Irak'a tek başına müdahalesine "sıcak bakmadıklarmı'* vurguladı. 'SAVAŞA GİRMEYELÎM' CHP'den GüVe destekyok BAHAR TANRISEVTR ANKARA - CHP, ABD'nin Irak operasyonu ile başlayacak savaşın sorumluluğuna ortak olmak istemiyor. CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, ABD'nin müdahalesine yönelik çekincelerini dün Başbakan Abduuah Gül'e aktarırken Gül'ün hükümetin vereceği karara CHP'nin de destek olması istemine olumlu yanıt vermedi. CHP, Irak konusunda banşçı çözüm yollannın sonuna kadar zorlanması görüşünü taşıyor. CHP Istanbul Millervekih Hasan Fehmi Güneş, Türkiye'nin h^k savaşının içinde olmaması gerektiğini bildirdi. Güneş, şöyle konuştu: "Türkiye savaşm yanhsı olmamahdır. Komşulanmızla üişkilerhnizi savaşsız halktmetiviz. Dünya düzenini kurma iddiasmda olanlann çıkarlanna dönük savaş senaryolannda bize verilecek roDeri kabul etmek Türkive'nin büyüklüğüne yaktşmaz," CHP fstanbul MillervekilıOnur Ö\ınen, banşçı bir çözümden yana olduklannı kaydetti. Oymen, "BM denetçilerinin raporu daha yayımlanmadan olumsuz olacağını düşünerek tavrr almak doğru olmaz. thtimaller üzerine politika yapılmaz. Senanolara haarhkh ohırsunuz ama önce banş yolunun ükandığının ortaya çıkması lazım. Bu yol henüz nkanmadı'' diye konuştu.