Katalog

SAYFA CUMHURİYET 28 KASIM 2002 PERŞEMBE 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr Tiyatromuzun en üretken yazarı Memet Baydur aramızdan aynlalı bir yıl oldu • • *\•• •• orguıamayı surauruyorZEYNEP ORAL Nasıl da çabuk geçiyor zaman. Bir yıl olmuş biie Memet Baydur aramız- dan aynlalı... Nasıl da yavaş geçiyor za- man. Sankı bin yıl oldu Memet Bay- dur aramızdan aynlalı. Ve dünyanın. ül- kemin içinde bulunduğu anlamsızlık, onun yokluğundandır... Memet Baydur, Türk tiyatrosunun en yetkin, en çalışkan, en üretken yaza- n... Cumhuriyet gazetesinin en "hm- a r " köşecisi. "Kuşbakışı'' köşesinden kültür birikımını, güler yüzüyle okur- lara aktaran her daim "genç", "taze". "yeni" bilge adam... Ve arkadaşım... He- le şu günlerde, onu öyle özlüvorum ki! "Şu günler" diye vurguladığım, yal- nız seçimler sonrasındaki genel görü- nümlerle kâh şaşırdığımız, kâh iyim- serlik maskelerini takıp karşıhklı rol yaptığımız memleket manzaralan de- ğil... "Şu günler" derken, vurun kah- peye misali, "vurun tiyatroya" denilen günleri de kastediyorum... Memet Baydur aramızda olsaydı kim bilir nasıl eğlenerek, iğneleyerek bu yaşadıklanmıza tepkisini gösterirdi. Cülümseyen tepkller "Gülmek ciddi bir iştir", onun deyi- şiyje. Orneğin yönetimdekilerin kimi top- lu fotoğraflannı görünce yine maske- siz süvari kesilirdı. Belki "MerkepPe- dikür Yaptınyor" başlıklı yazısında olduğu gibı. bir kez daha Muhsin Er- tuğrul'un şu sözlerini anardı: "'Hayat- ta adam öMûren varsa. sanat. sahnede ve perdede ona" katiI' diye bağınr; ara- mızda para çalan varsa sanat sahnede ve perdede onu hırsız' diye çağınr; para yiyen varsa ona 'mürteci' (yiyici) diye ad kor ve büriin bunlar onun, sa- natin özbeöz hakkıdır. Bunu böyle gös- termemek, bu suçlara hakh isimlerini vermemek ildyüzlülüktür. Sanatta ri- ya olmaz. îkiyüzlü sanat olmaz..." Bunu anımsattıktan sonra eklerdi: "Katile katil, hırsıza hırsız, deyyusa deyyus, yiyiciye yiyici demek, oyun ya- zarhğının olmazsa olmaz koşuludur. Doğal olarak, nallanan bir eşeğe de merkep pedikür yapnnyor demetiyiz." Gördüğü fotoğraflara, yaşadığımız emet Baydur'un yirmi yılda ürettiği 26 oyun, ondan bize kalan en büyük miras. Birçok oyununu bu bir yıl içinde yeniden, yeniden okudum. Her biri yaşamı, dünyayı, gerçekleri, düşleri, bireyselliğimizi, toplumsallığımızı, evrenselliğimizi sorgulamayı sürdürüyorlar hâlâ. olaylara, oyun yazarlığından gelme alışkanlıkla doğru isimler koyardı. Tiyatroya karşı sürdürülen nefret, öfke ve şiddet furyasında ise yine gü- lümseyerek bize tiyatronun bir "bü- >ülü hazalanı" olduğunu anımsahrdı: "Tnatro sahnesi ahlaki ya da gayri ahlaki bir ders alanı olmamaİKİır seyir- ci için. Günümüz insanına oyun yaza- nmn verecegi hiçbir ders yoktur. 1T- yatro bir dershaneden çok büyülü bir haz alanı' olarak düşünülmetidir'" der- di. "Hiç kimse tiyatroya ders almak, si- yasi açıdan aydınlanmak için gebnez. Tiyatroya daha iyi bir insan olmak için gidilir. bunun da tenıel öğelerinden bi- ri aydınlatıeı. olumlu anlamda aydın- latıcı bir haz alanı \aratmaknr" derdi. "Oyun" kavTamından nasibini ala- mamışlara, "büyülü haz alanı"nın ta- dma varamayanlara yine de gülümse- yerek bakar, onlan "anlar" ama bir türlü "anlaşamazdr. Sorgulayan tiyatro Memet Baydur'un yirmi yılda üret- tiği 26 oyun, ondan bize kalan en bü- yük miras. Birçok oyununu bu bir yıl içinde yeniden, yeniden okudum. Her biri yaşamı, dünyayı, gerçekleri, düş- leri, bireyselliğimizi, toplumsallığımı- zı, evrenselliğimizi sorgulamayı sürdü- rüyorlar hâlâ. Memet Baydur tiyatrosuna ilişkin sahr başlannı şöyle özetieyebilirim: Her oyun bir hesaplaşmadır. Oyun ki- şileri yalnız birbirleriyle değil, kendi- leriyle de hesaplaşırlar... Politik, top- lumsal baskılar karşısında susan, si- nen, kabullenen ve bu davranışın ken- dince "bahanesini", "özrünü" içsel- leştiren, savunan bireyleri sorgular. Ya- sallaştırılmış kaypakhğı, alkışlanan yozluğu, erdem olarak sunulan sahte- ciliği didikler ve gözler önüne serer. Kendi bireysel sığınaklanna sığınıp ikıyüzlülüğü, kolaycılığı sürdürenle- rin maskelerini alaşağı eder. Ama onun asıl derdi sahte aydınlarladır. En çok onlan sorgular. Bu oyunlar Türkiye'de ya da dünya- nnı herhangi bir yerinde, herhangi bir zamanda yaşanabilir duygusunu verir. Zamanı ve mekânı belirleyen, yer adı ya da tarih değil. o oyun kişilerinin sırtlanna yüklenen toplumsal roller- dır. Bu toplumsal roller( toplumsal bas- kı, otoritenin baskısı. değişen değer ölçüleri vb.) karşısında bıreyın yaban- cılaşması belirler zamanı ve mekânı. Söz, oyun kişilerinin anahtandır. Kullandıklan dil, kişiliklerini belirler, biçimlendirir. Onların gerçekliğini, "sahnegerçeğme" dönüştürür. Bu zen- gin dil aracılığıyla Memet Baydur, Türkçenin sonsuz olanaklanndan ya- rarlanır, dille "oynar". dili sorgular. Satır aralannı kullanır. İğneleme, eleş- tirme. mizah, simgeler, alegoriler di- lin kullanımıyla kanatlanır. Dil aracı- lığıyla imgeleme gücünü yoğunlaştı- nr. Kimi zaman dil "müziğe" dönüşür. Bütün bunlardan ortaya çıkan dil cüm- büşü, sonsuz bir tat verir. Oyun yazarlığı Denemelerinın bir araya geldiği "Hepsini Okudunuz mn?" (îyi Şeyler Yayıncılık) kitabında Memet Baydur. oyun yazarhğına ilişkin görüşlerini şöyle dile getiriyordu! Önce genelden başlayalım. " Yazar kendisini dünyanın ya da ev- renin merkezi olarak görmüyorsa; hoş- görülü. alçakgönüllü, çevTesine güiüm- seyen bir ciddiyetle bakabilen bir kişh - se. uğraşına toz kondurmayan bir rJtiz- likle yaklaşıyorsa ve (burası önemli) başkalaruun düşlerini de görebüiyor- sa.. iyi bir yazar olabilir gibime geü- yor." Ve daha özele geçelim: " Düşuncelerden çok,durumlan. duy- gulan göstermeye çahşıyorum oyunia- nnıda. Her ayrıntı başka aynnhlan ge- tirivor aklıma. Çoğu zaman da birbi- riyieçeüşen durumlan,duygulan. Üste- lik kuşku kavramına yabancı insanlar- dan mürekkep bir ülkede yaşıyorum. Hemen herkesin yüzünde, gerçeği bul- nıuş insanlann gerginUği, sorumluluğu, ekşimişDğL Bana acıkh, hüzünlü getiyor bu. Hem de komik." Tıpkı oyunlannın sorgulamayı sür- dürdüğü gibi, düşlerimde Memet'in yüzü de, yüreği de gülmeye de\ am edi- yor hâlâ: "Çünkü sevgili okur. hepimizin bü- diği gibi, inanç ile ölünı arasında sıkış- mavı yadsıym hayaü seçen in&anlar. asık vüzhı olanıazlar." Tank zafer Tunaya Kültür Merkezi'nde yann başlıyor Felsefe seminerleri Kültür Servisi - Türkiye Felsefe Ku- rumu'nun geleneksel Istanbul seminer- lerinin on beşincisi yann T. Z. Tunaya Kültür Merkezi'nde başlıyor. 'Felsefe Açısından Sanat' başlıklı se- minerlerdizisı, yann 10.00'da Prof.Be- tülÇotuksöken'ın konuşmasıyla açıla- cak. HarunTepe'nin yöneteceği ilk otu- rumda Srtkı M. Erinç 'Sanatta Estetik Değer ve Kopyalama'; Ömer Naci Soj- kan 'Sanat Oİdü Yaşasuı Sanat'; Tüten Anğ'ın yöneteceği ıkıncı oturumda Ab- dullah Kaygı 'Sanat ve Özgönderge"; JakErzen 'Sanat,Felsefe veDoğuda Es- tetik'; Arslan Kaynardağ 'Estetik Tari- himizdeki GetişmeJer' konulannda bıl- diri sunacak. Etkinlik, 30 Kasım'da, Hüha Yetişken'in yöneteceği. Füsun Akatlı nin 'Edebi\ < aün FeisefefleSuıan- ması': Filiz Aü'nin 'Kültür Endüstrisi Bağlanunda Türkiye'de Müzik Değer- lendirmesi ve Eleştiri', Sevda Şener'in •DüşünenlerAçısından Tiyatronun tşle- vi'veÖzdenürtnce'nin'Şiirve Felsefe' başlıklı bıldirilerini sunacaklan üçüncü oturumla sona erecek. Basçı Jah Wobble ve grubu Deep Space Babylon 'da Müziğin ClintEastwood'u YAYINLARI KİTABEVİMİZ AÇILDI 1180 çeşit kitabımızın tamamını KİTABEVİ'nde bulabilirsiniz. Türk Edebiyatı Çağdaş Dünya Edebiyatı Düşünce Dizisi Şiir Dizisi Çocuk Kitapları Klasikler Polisiye Dizi Drama Dizisi İndirimli kitap bölümümüzde % 50 ındirim uyguluyoruz. Yeniçarşı Caddesi No. 22 Galatasaray (PTTyanı), İstanbul Tel: (0212)244 66 22 -23-24 Kültür Servisi - The Observer. "PubKc Image Limited'le olan günlerinden beri Jah Wobble, kendine özgü bir yetenek, Clint Eastvvood'un silah yerine bas gitariı versıyonu" diye yazmıştı Wobble hakkında. Wobble. grubu Deep Space ile bugün saat 21.30'da ve yann saat 23.00'te, The British Council sponsorluğunda Babylon'da sahneye çıkacak. Sex Pistols'un devamı olan PIL ile adını duyurmasının ardından, cüretkâr ve yetenekli basçı Wobble, hrmanmak üzere olduğu şöhret basamaklannı bir anda boşlayıp, yenı tınılar yakalama macerasına atıldı. Deneysel Alman rock gruplan. keşfetmekte olduğu ambient tarzı ve Peter Gabriel'le birlikte kucakladığı Doğu ve dünya müziği derken, Wobble Londra'daki underground müzik âleminin has adamı oldu. Massive Attack. Björk. The Orb, Primal Scream, Natascha Adas ve Sinead O'Connor gibi isimlerle çalıştı ve 1999 yılında son projesi Deep Space "i oluşturdu. Masalı düzende gerçekleşecek olan konserin biletleri, 15, 20 ve 12,10 milyon. (0 212 292 73 68) Konser bugün 2130'da, yann ise 23.00'te. LJsTA YAZARIN ÜÇ ÖĞRENCÎSÎNİNDERSNOTL4RIBİR KİTAPTA TOPLANDI Tanpınar'la edebiyat yolculuğu Kültür Servisi - Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncıhk tarafından yayımlanan 'Ahmet Hamdi Tanpınar: Bütün YapıÜan' dizisinin yeni kitabı, Tanpınar'ın İstanbul Üniversitesi Edebiyat Faküitesi'nde verdiği derslerin notlanndan derlenen Edebiyat Dersleri çıktı. Kitapta, Tanpınar, Edebiyat Fakültesi 'nde hocası olan Yahya Kemal'ın ilk dersini 'Bu ilk derste başuıdan itibaren not almağa hazuianmış, eli san kâğıtlı kahn defterinin üzerinde, başlayacağı noktayı bir türlü bulamadan bekleyen bir arkadaşımın hayretini hâlâ haürlanm' sözleriyle anlatıyor. Tanpınar'ın yine Edebiyat Fakültesi'ndeki öğrenciieri de onun derslerinde not tutmanın güçlüğünü hemen aynı sözlerle anlatıyorlar. Ahmer Hamdi Tanpınar Edebivat Dersleri Bu güçlüğü büyük ölçüde yenmiş üç Tanpınar öğrencisinin ders notlan da Prof. Dr. Abdullah Uçmanın hazırladığı 'Edebiyat Dersleri'nin zeminini oluşturuyor. Uçman'ın sunuş yazısındaki ifadesiyle hocasınuı derste anlattıkJannı, gerçekten mükemmel bir şekilde ve hemen hiçbir cümlesini kaçırmadan, adeta dikte edercesine defterine kajdetmiş' olan Gözde Sağnak Halazoğlu'nun 1953-1954 ders yılından itibaren üç yıl boyunca Tanpınar'ın Edebiyat Fakültesi "ndeki derslerinde tuttuğu notlar, kitabın büyük bir bölümünü oluşturuyor. Diğer iki bölümde ise. daha önce yine Uçman tarafından hazırlanıp Dergâh dergisinde yayımlanan, Doc. Dr. AJB F. Karamanhoğlu nun ve Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlunun ders notlan yer alıyor. Ahmet Hamdi Tanpınar'm zengin birikiminin, şair ve estet kişiîiğinin bütün yönleriyle incelendiği Edebiyat Dersleri, Namık Kemal'den sinemaya, Parnas'tan Servet-i Fünun'a, Ahmed Haşim'den Bachelard'a uzanan bir karşılaştırmalı edebiyat dersi niteliği taşıyor. Terci-Kopad ikilisi Belgrad'da • Kültür Servisi - Bilkent Üniversitesi, Müzik ve Sahne Sanatlan Faküitesi'nde öğretim görevlisi olan Kürşad Terci ve Kağan Korad Klasik Gitar tkilisi 30 Kasun'a dek bir dizi konser ve seminer vermek üzere Belgrad'a gitti. Yurtiçi ve yurtdışmda verdiği çok sayıda başanlı konserlerle uluslararası üne sahip Terci-Korad ikilisi, geçen aylarda Almanya'da yapılan Uluslararası 10. Koblenz Müzik Festivali'nde ülkemizi başanyla temsil etmişti. tkili, özellikle Türk bestecilerin eserlerinden seçip gitar için düzenledikleri parçalardân oluşturduklan repertuvarlanyla önemli organizasyonlarda Türkiye'nin renklerini başka ülkelere taşıyorlar. Teoman Ata'dan yaşama dair • Kültür Servisi - Ressam Teoman Ata 4. kişisel sergisini Beyoğlu Akademıliler Sanat Merkezi'nde 30 Kasım'da açıyor. Figüratif çalışan ve temaya inanan Ata, sanatsal duyarlılığı "Aşk, dostluk, hüzün, romantizm, melankoli ve benzeri duyarhlık" olarak açıklıyor. Beyoğlu'nun ara sokaklanndan, arada kalmış insanlardan yola çıkan Ata, resimlerinde yaşama sevincinin içselleşmiş enerji kaynağı gibi hissedildiğini söylüyor. Sergi 23 Arahk'a dek görülebilecek. (0 212 245 02 29) Roland Batik ve caz Irteratüpü • KüJriir Servisi - Piyanist Roland Batik, Albert Long Hall'de bugün saat 19.30'da Boğaziçi Mezunlar Derneği ve Avusturya Kültür Ofisi işbirliğiyle düzenlenen bir konser verecek. Kendi eserleri ve caz literatüründen oluşan bir program sunacak olan Batik'e 2 Aralık günü. Avusturya Kültür Ofisi'ndeki konserinde ise çellist Volkhard Steude eşlik edecek. Sanatçılar konserde R. Schumann, C. Debussy ve F. Mendelssohn'un eserlerine yer verecekler. (0 212 223 78 43} BUGÜN • LÜTFİ KTRDAR KONSER SALONü'nda 20.00'de şef Gürer Aykalın yönettiği ve Corey Cerovsek'in solist olarak katılacağı Bonısan tstanbul Filarmoni Orkestrası'nın konseri. (Biletbc: 0 216 454 15 55) • AKM'de 20.00'de tstanbul Devlet Opera ve Bales'nin gala konseri. (0 212 251 56 00) • CEMAL REŞİT REY'de 19.30'da şef Şeref Çakar yönetimindeki Emin Ongan Usküdar Musikı Cemiyeti'nin konseri. (0 212 232 98 30) • BABYLON'da 21.30'da Bonnie Prince BiD>' konseri. (0 212 292 73 68) M ESKANDİL JAZZ CLUB'da 22.00'de Ergüder Yoldaş-İlknur Açıkel konseri. (0 216 332 80 36) • AVCILAR BARIŞ MANÇO KÜLTÜR MERKEZİ nde 20.30'da Avcılar Belediyesi Halk Oyunlan Tophıluğu'nun 'OyunJanmız Türkülerimiz' adlı gösterisi, Avcılar Belediyesi Türk Halk Müziği Korosu'nun konsen. (0 212 509 90 55) • YAPIKREDİ KÜLTÜR MERKEZİ SERMET ÇİFTER KÜTÜPHANESİ ŞALONU'nda 18.30'da 'Haluk Oğrenecek!' konulu müzikli söyleşi. (0 212 252 47 00) • AKBANK KÜLTÜR SANAT MERKEZİ'nde 18.30'da Mehmet Alper, Nevin Soyukaya'nın katılacağı 'Güneydoğu Anadolu'da Manün/Midyat'Hi Önemi' adlı dialı söyleşi. (0212 252 35 03) • GOETHE ENSTİTÜSÜ'nde 'Lotte Reiniger Filmleri' kapsamında 19.00'da 'Die Abenteuer des Prinzen Achmed', 'Ein Scherenschnittfibn Entstehf fimlerinin gösterimı. (0 212 249 20 09) • FRANSIZ KÜLTÜR MERKEZİ'nde 19.00'da Jean Audouze'un BiMmsel Arabuluculuk" konulu konferansı. (0 212 252 61 55) • TARIKZAFERTUNAYA'da 14.00, 16.30, 19.30'da Spike Jonze'un 'John Malkovich Olmak' filminin gösterimi. (0212 293 12 70) • ATATÜRKKİTAPLIĞrnda 19.00'da Sercan Güıier, Arzu Yalçın, Cahit Erdoğan'ın katılacağı 'Kısa Krautrock Tarihi II: Alman Rock'uıın Gehşimi' konulu söyleşi. (0 212 249 09 45)