Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 MAYIS 2001 ÇARŞAMBA 8 DIZI lAıgoslmya nın dağılmasıyla başlayan savaşlar Balkanlar'ı hep gündemde tuttu Bitmeyengergınlikerlin Duvan'mn çöküşünü izleyen yıllarda en acılı olaylar Balİcanlar'ın kalbi Yugoslavya'da yaşandı. Federal Yugoslavya"dan kopan Slovenya ve Hırvatistan Batı tarafından hemen tanındı. Bosna-Hersek kanlı bir savaşa sürüklendi. Makedonya bu ülkeden koptu. Yugoslavya'daki kanşıklık özerk bölgelere de sıçrayınca Kosova kanlı bir çatışma alanına dönüştü. »**- A raavut milıtanlann Make- /\ donya'ya yönelik saldınlan - A İ ve Makedon devletının ayn- lıkçı güçlere gösterdığı sert tepkı, bu ülkenin geleceğine ılişkın kay- gılan arttırdı Kosova "dan Make- donya'ya saldıran Arna\TJt milı- tanlann 'Bü>ük Arnavutiuk' düşü, Türklere de yönelen bir tehdıde dönüşüyor. 90'lı yıllann başı, yani Berlin Duvan'mn çöküşünü izleyen yıl- larda en acılı olaylar Balkanlar'ın kalbi Yugoslavya'da yaşandı. Fe- deral Yugoslavya Cumhuriyetı parçalandı; kopan Slovenya ve Hırvatistan Batı tarafından hemen tanındı. Bosna-Hersek kanlı bir sa- vaşa sürüklendi. Makedonya bu ülkeden koptu. Yugoslavya'daki kanşıklık özerk bölgelere de sıçra- yınca Kosova kanlı bir çatışma alanına dönüştü. Nıce çatışmadan sonra kurulan Bosna-Hersek Fede- rasyonu. Hırvat aynlıkçılığı yü- zünden çatırdıyor. Ve son olarak Arnavut mılıtanlaruluslararası ve- sayet altındaki. sözde silahtan anndınlmış Kosova üzerinden Makedonya'ya saldırıyorlar. Bölünme sırası Bölünme-parçalanma sırası acaba Balkanlar'ın Isviçre'sı güzelim Ma- kedonya'ya mı geldi? . 1999 Kosova olaylanndan sonra Balkanlar'da görece sakınleşen or- tam, Arnavut militanlann Make- donya'ya saldırmaları üzenneyeni- den kızıştı. Şımdı Makedonya'nın kaderı tartışılıvor. Makedonya da bölünür mü? Balkanlar ne zaman ve nasıl huzura kavuşur? Bu sorulara acil olarak yanıtlar bulmak Türkıye için bir zorunluluktur. 'Türidye'nin stratejik konumu' dıye böbürlen- mek boşrur; önemli olan, bu 'stra- tejik konum'un ülkemize yüklediğı görev len kavramaktır. Balkanlar"ın geleceğınin, kısa erimde, esas olarak. Sırplar ve Ar- navutlar ile bölgeye dışandan gelen ABD ve AB güçlen tarafından be- lirleneceği görülüyor. Çünkü deği- şim (başkalaşım) düşünce ve proje- leri üzenndekı çatışmalar Sırplar ve Arnavutlar arasında yoğunlaşıyor. Makedonya'nın gergınliğın ıçıne çekılmesı, yangının Bulgarıstan'a doğru yayılması olasılığını güçlen- diriyor. Sovyetler Bırlığı'nın yıkı- lışını izleyen günlerde kımı tarihçi- ler, dünyanın, özellikle Avrupa'nın, 19. yüzyıla geri döndüğünü, bu yüz- yılda yaşanan 'nüfiız aJanlan' mü- cadelesınin ve büyük devletlerin kışkırtmasının etkısındekı 'milliyet- çi güçler'ın yenı sa\aşlar, yenı ger- ginlikler yaratabıleceğme dıkkat çekmışlerdı. Gelışen olaylar bu ön- görülerı doğruluyor. Balkanlar'ın yeniden şekillenme- si ünlü Berlin Kongresi ile başla- mıştı. Günümüzde yeniden Berlin Kongresi 'ne göndermeler yapılıyor. Yugoslavya dağılacak mı? Başını Başbakan Cinciç'ın çekti- ğı 'Ban yanlısı" güçlenn, ekonomi- ye dolar pompalamak ıçın IMF da- yatmalarını kabul ederek Miloşe- viç'i hapse atmasından sonra bölge- de gözler bir kez daha Yugoslav- ya'ya çevrildı. Devlet Başkanı Kostunica'nın, Miloşeviç'le hesaplaşmada Batı desteğini ararken Kosova'nın kopu- şu ve Karadağ'm aynlışı konulann- da vaatlerde bulunduğu anlaşılıyor. Ancak bunlan kendı halkına nasıl kabul ettireceğı bellı olmadı. Öte yandan Karadağ'da yapılan ve 'ay- nlma' konusunda referandum nite- liği taşıyan genel seçımler, aynlık- çılann umutlannı kırdı. Zaten. Batı yörüngesine gırmeye yönelen Yugoslavya'nın denız bağ- lantısının kopartılması. artık Batılı güçlerin işine gelmeyebılir. Öte yan- dan, Yugoslavya'da, Batı'nın güçlü propagandasına karşın Sosyalist Cüneyt AKALIN rnavut militanlar uluslararası vesayet altındaki, sözde silahtan anndınlmış Kosova üzerinden Makedonya'ya saldınyorlar. Son yıllarda bölgeyi kanştıran esas etkenin 'Arnavut milliyetçiliği' olduğu gözleniyor. Arnavut militanlann önce Tetovo'ya, sonra Kumanova'ya saldırmalan, dikkatleri 'saldırgan milliyetçiliğe' ve Makedonya'daki Arnavut bölgelerine çevirdi. tlk önce Bosna-Hersek, sonra Kosova ve .Makedonya. Çanşmalar, bölgede vaşavan insanlan göç etmeye zorhıyor. Partı 'nin gücünü koruduğu anlaşılı- yor. Tüm bu etkenler, Yugoslavya bılmecesının henüz çözülmediğını ve yenı gelışmelere aday olduğun akla getıriyor. Son yıllarda bölgeyi kanştıran e- sas etkenin 'Arnavut milliyetçiliği' olduğu gözleniyor. Arnavut militan- lann önce Tetovo'ya, sonra Kuma- nova'ya saldırmalan, dıkkatlen 'sal- dırgan miliyetçiliğe' \e Makedon- ya'dakı Arnavut bölgelenne çevirdi. Arnavutlar Makedonya'da ne yap- maya çalışıyor? Makedonya'da neler oluyor? Tanhımızde, özellıkle yakın tan- hımızde özel bir yer ışgal eden Ma- kedonya. uzun süre aynı kaderi pay- laştığı Yugoslav Cumhunyetı'nden koparak Eylül 1991'de bağımsızh- ğını ılan ertı Yaklaşık 2 milyon ki- şinin yaşadığı Makedonya'da nüfu- sun yaklaşık %63'ünü Ortodoks Makedonlar, %24'ünü Arnavutlar, %4'ünü Türkler, %2 sinı Sırplar ve gerı kalanını ötekı etnık guruplar (Çingeneler, Pomaklar vb) oluşturu- yor. (Makedonya Cumhuriyetı tara- findan 1991 ve 1994 yıllannda ya- pılan sayımlann sonuçlan ve günü- müze ılışkm projeksıyonlar). Kuruluş 1998'e kadar eski komünistlerin kurduğu sıyasal örgütlerce yöneti- len Makedonya'nın cumhurbaşka- nı, Türkıye kamuoyunun vakrndan tanıdığı Gligorov'du. Türkıye, kom- şulan Bulganstan ve Amavutluk gi- bı, Makedonya'nın kuruluşunda ya- pıcı bir rol oynadı. Yunanıstan'ın engellemeleri Makedonya'nın dıp- lomatık tanınmasını geciktırdı. ama sonucu değıştıremedı. Makedonya, gıderek uluslararası topluluk ıçın- dekı yennı aldı. 1998'de yapılan ge- nel seçımlerde 'milliyetçiler' eski •komünistler'dcn iktıdan devraldı. Tanhsel 'Makedon İç Devrimci Ör- gütü' adını da adının başına yerleş- tirmekle birlıkte, kendısını 'Make- donya'nın Ulusal Birliği İçin Demok- ratik Parti' olarak tanımlayan partı, yenı başkan Krajkovsky'nm partısı en çok sandalyeyı kazandı. Başbakan Georgievsky'nın kur- duğu koalisyon hükümetınde Arna- vut partıler de yeraldı. Arnavut par- tıler, koalısyonda yeralmakla birlik- te, 'sosyalizmi tasfiyeyi' esas alan 91 Anayasası'nın yeniden kaleme alın- masını. etnik Arnavutlann bir ulu- sal grup olarak belırtılmesini ve Ar- navutlara bölgesel özerklik verilme- sıni talep etmeye başladılar. Balkan- lar'dakı Arnavutlann en varlıklılan- nın yaşadığı Makedonya'da, kimi eksıklere karşın, Arnavutlar genış bir özerklikten yararlanıyorlar. SÜRECEK Balkanlar'da çocuklar silahlann gölgesinde büyüyor. Milliyetçilik, çocuklan birbirine düşman ediyor. 1992de basladı Arnavutiuk Makedonya ilişkisi M akedonya'nın yaklaşık dörtte birini, Üsküp nüfusunun %15'ini oluşturan Arnavutlar. Tetovo'da ise çoğunluğu oluşturuyorlar. Kosova'ya çok yakın Tetovo'nun Arnavut geriüalannca hedef alınmasının nedeni bu olsa gerek. Ancak bugüne geçmeden önce 90 *h yıllardaki Makedon-Arnavut ilişkilerini incelemek, bizi anlamlı ipuçlanna götürebilir. Arnavutiuk, başlarda Makedonya Cumhuriyeti'nin kuruluşunu olumlu karşıladı. Gligorov'un 1992'de düzenlediği Tiran ziyareti bir diyaloğu başlattı. Toprak talebi güvencesl Dönemin Arnavutiuk devlet başkanı Sali Berişa, Makedonya 'dan toprak talepleri olmayacağı güvencesini verdi. Berişa şunlan söyledi: "•Makedonya'daki Arnavutlar ülkenin istikranna katkıda bulunmak, çünkü istikrarh ve bağımsız bir Makedonya tüm bölgenin yarannadır. Makedonlar da Amavutlann haklannı tanımah, aksi takdirde gerçek bir istikrar sağianamaz" (1) Gligorov'un Arnavut azınhğın haklannı genişletmesi için adımlar atması üzerine, Arnavut partiler de koalisyona girmeyi kabul ettiler. Kuşkucu tavır Makedonya'nın Amavutlara karşı kuşkucu tavn 90'lı yıllarda zamanla oluştu, 1999 Kosova olaylanndan sonra hızlandı. Bunun başhca nedeni, Arnavut nüfusun ülke ortalamasının üç katı düzeyindeki artışıdır. Arnavutlann bir gün çoğunluğu ele geçirme olasılığı Üsküp yönetimini kaygılandırmaya başlamıştı. Sığınmacılara kapılar kapandı Kosova'da olaylar patlak verince Tiran yönetimi, doğal olarak, soydaşlanna kapılannı sonuna kadar açarken Makedonya'nın sığınmacılara karşı tavn pek o kadar sıcak olmadı. Makedonya, Kosovah sığınmacılara kapılannı zaman zaman açıp kapattı, gelen sığınmacılarm üçüncü ûlkelere, örneğin Türkiye'ye gönderilmesi konusunda ısrarcı oldu. Kabul etmek gerekır ki Makedonlann kavgısı çok da yersiz değildi. UÇK lideri Haşim Taçi'nin, Rambouillet görüşmelerinde Makedonyah gençlere açıkça "Gelin Kosova'da savaşın" çağnsı yapması, Makedonyah yöneticüerin kaygılannı arttırmışh. AVRUPA'DAN GURAY OZ Gasprom'un Işleri Mavi Akım'in da öte yakası lyi çıkmadı. Frankfur- ter Rundschau gazetesının bıldirdiğine göre, Rus- ya'daki devlet tekeli Gasprom, Yeltsin döneminin Başbakanı Çernomırdin ve Gasprom'un önde ge- len yönetıcılerı tarafından günümüze uygun birşekil- de "özelletirilmış", daha doğrusu yerden biter gibi Rusya'yı saran ya da bereketli Rus toprağından fış- kıran bırtakım özel şırketlerle yenı ışbirliğı yöntemle- ri keşfetmış bulunuyor. Daha da önemlisi ve ilginci, söz konusu "özel" şirketlerin gerçekten çok, ama çok özel şırketler olmalarıdır. Çok özeller, çünkü şir- ketlerin kurucuları eski Başbakan Çernomırdin'in oğ- lu Vrtaliy ile Gasprom Yönetim Kurulu Başkanı Rem VVachirev'ın kızı Jelena. Ailelenn başka üyeleri de bu verimli tıcaretın dışında kalmamışlar. Yalnız Ma- caristan'la yapılan verimli işbirliği sonucu, şirketler- den Chorchat'ın 2015 yılına kadar 23 mityar dolar ka- zanacağını, soz konusu aıle boyu yolsuzluk nedeniy- le Gasprom'un yılda 3 milyar dolar yitirdiğini duyun- ca, ınsan şaşkınlıktan küçük dilini yutuyor. Kurulan şir- ketlenn kuruluş masraflarının bırisınin 5 markı bulma- dığına, dığerinın hazırda bir şırketin 940 marka satın alınarak aıleye geçirildığine inanmak da oldukça zor, ama inanacağız; çünku kuruluş ve satın alma anlaş- malarının kopyaları Frankfurter Rundschau gazete- sının elindedır. ••• Rusya'da Sovyet yönetıminın yıkılmasından sonra mafyanın büyük bir güç sahıbı olduğu hep söyleni- yor. Rusya'ya gıdıp gelenlerden de duyuyoruz. öy- leymiş. Rüşvetsiz iş görülmüyor; en doğal, en yasal işler için tanfeye göre bir şeyler ödemek gerekiyor- muş. Ama başbakanın oğlu, yakını, koskoca Gasp- rom'un yönetim kurulu başkanının kızı! Insanın ina- nası gelmıyor. Üç kere tahtaya vurmalı. Hiç değılse bizde böyle şeyler olmuyor! • • • iddıalar yanıtsız kalmadı kuşkusuz. Duma'nın Dı- şışleri Komisyonu Sözcüsü Dimitri Rogosin eski başbakanın, bu tür ıddıalarla karalanmak ıstendığini söyledi. Gasprom'un basın sözcüleri ise şimdilik ses- siz kalmayı yeğliyorlar. Sessiz kalmak böyle durum- larda herhalde en lyisıdir. Çünkü 940 marka birfirma- nın satın alındığı ve ucuza kapatılmış firma ile Gasp- rom'un sanayi urünlerinin pazarlandığı konusunda hiç de sessiz olmayan belgeler var. Bizden biraz fark- lı bu Ruslar. Hiç böyle şeylerin belgesı olur mu? Ol- sa bile ortalık yere bırakılır mı? Kısacası Mavi Akım'ın öteki yakası iyi çıkmadı. A- ma bızim tarafa hiç kımse söz söyleyemez. Ne yapa- bılirsin ki? Bize enerjı gerekli. Ne yapılıyorsa vatan için yapılıyor. Şimdi ıster mısıniz, bu öteyakadaki yolsuz- luklar yüzünden ışler lyıce aksasın. Zaten son gün- lerde "Mavi Akım projesı belirli standartlara uymadı- ğı ıçın 2004 yılından önce yürüriüğe gıremez" diye de bir dedikodu dolaşıyor ortalıkta. Frankfurter Rundschau'da çıkan haberler ister is- temez bizi de gündeme getırdı. Adamın ağzı torbade- ğil; büzemezsin. "Türkiye'ye Mavi Akım projesiyte doğalgazpazaıiayacak olan Rus şirketi Gasprom 'un, yönetıcileri tarafından hortumlandığı ortaya çıktı" di- ye yazıyorgazete. Üşenmıyor, bizdeki kaydadeğmez, birkaç küçük hortumlama meselesini de kenara iliş- tıriveriyor. Hani diyorum, kötü niyet söz konusu de- ğıl ama, insan biraz dikkatli olmalı, kiminle ortaklık yaptığınadikkatetmelı. Başbakandır, başbakanın oğ- ludur, kızıdır, yakınıdır dememelı. Masaya otururken bakmalı, sormalı, soruşturmalı; kimdir bu adamlar, neyın nesıdırler. Yoksa iyi adımızı kötüye çıkaracak bu Ruslar. Makedonya Türk Demokratik Partisi'nin isyanı • Makedonya Türk Demokratik Partisi Yönetim Kurulu, yayımladığı bildiride Türkiye'nin Kosova'da yapılan hatalara ve Makedonya'da Türklerin dışlanması çabalarına kesinlikle seyirci kalmayacağını vurguladı. OHRİ (AA) - Make- donya Türk Demokratik Partısı (TDP) Yönetim Kurulu. ülkedekı son durumun yanı sıra ocak ayında yapılması öngö- rülen parlamento seçım- lerini ve seçım yasasını değerlendirdı. Ohn kentinde öncekı gün yapılan toplantıda, Genel Başkan Erdoğan Saraç. partinin çalışma- lannı değerlendirdi ve parlamentoda temsil edilen partilerin yetkili- leri. Dışişleri Bakanı Is- mail Cem ve AB temsıl- cileriyle yaptığı görüş- meler hakkında bılgı verdi. Parti yönetim kurulu- nun 4 saat süren toplan- tısında, parlamentoda bulunan partilerden olu- şan geniş tabanlı hükü- mete destek verilirken ülkenin istikranna iliş- kin danışmalarda Türk- leri dışlama çabalannın esefle karşılandığı belir- tildi ve 'Türklereyalnız- ca seçimlerde değer ve- rilmesinin kabul edilmez olduğu' kaydedildı. Parti yönetim kurulu, 'uluslararası camianın, özellikle AB'nin, Make- donya Türklerine karşı çifte standartınuı kesin- likle Avrupa demokrasi anlavışıyla bağdaşmadı- ğını' bıldırdı. Türkiye'nin Koso- va'da yapılan hatalara ve Makedonya'da Türkle- rin dışlanması çabalan- na kesinlikle seyirci kal- mayacağını bildiren T- DP Yönetim Kurulu, "Türkiye aktif rol alma- dığı takdirde asimilas- yon ve göç süreçlerinin önüne geçilemeyeceğini, yeni bir zaafla karşı kar- şıva kalınacağını" dile getirdi. İki büyük sınav TDP, Türkler için önü- müzdeki dönemde 'ild büyük sınav' olarak ka- bul edilen nüfus sayımı ve genel seçımlerin ba- şanlı geçmesi için Türk- ler arasında ulusal muta- bakatın sağlanmasına yönelik faaliyetlere hız verilmesini kararlaştır- dı. Toplantı sonunda, boş olan iki yönetim kurulu üyelığıne, oybirliğiyle Bedri Seyfullah ve En- gin Musli seçildi.