Katalog

SAYFA +CUMHURİYET 21 KASIM 2001 ÇARŞAMBA OLAYLAR VE GORUŞLER olay.gorusa cumhuriyet.com.tr Atatürk'ü Anlamak îstemeyenlere... Dl". A k v C O Ş K U N Sıyaset Bılımı ve Kamu Yonetımı Oğretım Uyesı gellemış, zaten batısı, guneyı ve baş- kent Istanbul'u ışgal edılmış olan Ana- dolu'nun bır çember ıçıne ahnmasını onlemıştı Boylece SovyetRusya'nın Ulusal Kurtuluş Sa\ aşı'na sılah v e pa- rasal yardım yapma olanak \ e yollan açık tutulmuştur • Bolgesel nıtehktekı asken hareket- lenn (Kuvayı Mıllıye) bır şemsıye et- rafinda toplanmasını sağladı Istılacı guçlere karşı duzenlı orciu ıle başan sağ- lanacağına ınanmıştı Bu onemlı polı- tıkayı azımle uyguladı • Ulusal Kurtuluş Sav aşı'nı bır halk hareketı konumunda duzenleyerek halk tarafindan seçılen temsılcılerın oluştur- duğu TBMM, kanalıyla bu bağımsız- lık savaşını yonetmıştı Bu kararlar genç generahn eşsız on- goruşlennı ve ustun sıyasal yetenek- lennı gosteren onemlı noktalardır So- nunda, 9 Eylul 1922'de zafer kazanıl- dı, ışgal guçlen Anadolu'dan surulup atıldı Izmır'de çok yorulduğu, zafer- den sonra bır kenara çekılıp dınlen- mesı kendısıne onenldığınde "Asılişi- miz bundan sonra başhyor" demıştı Gerçekten de oyle oldu Askersel ve sıyasal açıdan Mustafa Kemal'ın başansının onemı nedır0 Oncelıkle, uluslararası bır dayatma antlaşması olan "Sevr" parçalanmış ve yururlukten kaldınlarak tanhın çop- luğune atılmış. SevT'den 7 aj once ilan A taturk'u anlamak ıs- tememekte dırenen- ler sonunda anlamak durumunda kaldılar Işte o anlamak ıste- medıklen Ataturk'u kısaca sunuyorum Mustafa Kemal, yurdun v e ulusun kurtuluşu, bağımsız Turk Devletı'nın kuruluşu ıçın 19 Ma>ıs 1919 da Sam- sun a çıktığı zaman henuz 38 yaşında genç bır generaldı Gerçı arkasında 1 Dunya Savaşı'nın galıplenne karşı ka- zanılmış Anafartalar ve Conk Bayın zaferlen, Muş ve Bıtlıs'ın Rus ışgal guç- lennden kurtanlması. Ingılızlenn Ha- lep'e gırmesının engellenmesı gıbı kı- mı asken başanlan v ardı Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın bu genç komutanı, Osmanlı De\ letı nın son yıllanndakı en zor gunlerde ors ve çe- kıçten geçmış deney ve bılgı bırüamı- ne sahıptı Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın kazanü- masında askersel ve sıyasal yonden onemlı kararlann alınışında kuşkusuz bu bırkımlen etken olmuştu Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın başlan- gıcında Ataturk tarafindan son derece onemlı stratejık kararlar alınmıştır Ozetle • Asken yonden, Kafkas setının Bı- nncı Dunya Sa\aşf nın gaüplen ozel- hkle, Ingılızlenn ehne geçmesını en- edikn Misak-ı Milh (Ulusal \nt) u> gu- lanmaya başlanmışür. Bunun onemı şudur 0 gunun galıp dunya egemenlen Ortadoğu'yu kuçuk kuçuk de\ letçıklere ayırmak ıstıyorlar- dı Bu de\ letçıkler gerekırse bır fede- rasyon altında toplanacaktı Boylece Balkanlar'da, Kafkaslar'da, Ortado- ğu'da \ e Anadolu'da kuçuk de\ letler ongoruluyordu Doğu Anadolu'da Ermenı, Pontus, Kurt devletlen, Batı Anadolu'da (Ege Bolgesı) buyuk Yunanıstan devletı Guney'de îtalya ve Fransa egemenlı- ğındekıbolgeler Zaten Ingüız, Fran- sız. Itaryan v e Yunan gemılennden olu- şan bır donanma da Istanbul'u ışgal et- mış bulunuyordu Turklere sadece Iç Anadolu'dakı bır avuç toprak bırakıl- mıştı Mustafa Kemal îngüız stratejı uz- manlan üe, LJovdGeorge \ e Lord Cur- zon gıbı sıyaset ustalannın duzenledık- len bu buyukjeopobtık planı parçala- mıştır Sevr'ıgeçersızkümış, Anado- lu \e Trakya yıne Turklenn egemen- lığınde kalmışür Buyuk zaferden bır yıl sonra (29 Ekım 1923) Cumhunyet ılan edıldı, saltanat kaldınldı 3 Mart 1924 tan- hınde hılafet kaldınldı Eğıtımınbır- leştınlmesı yasası kabul edıldı Sal- tanatın \ e hılafetın kaldınhşı devlet yapısında laıklık ılkesının kabuludur Bu dev let yonetımınde çağdaşlaşma hareketıdır Eğıtımın bırleştınlmesı eğıtım ve kulturde laıkleşmedır 1926'da kabul edılen Medenı Kanun (Yurttaşlar Yasası) ıle toplum yaşamın- da, laık duzen getınlmıştır Boylece kul yurttaş, saltanat cumhunyet \e ummet ulus oldu Ayrtınlanma Devrimi Batı'da yuzyıllar suren sa\aşlar so- nunda başanlan Aydınlanma Devnmı ıle egemenlık kavramı gokyuzunden yeryuzune ındınlmıştır Dınsel kay- naklardan guç alan egemenlık kavra- mı kutsal \ e dınsel oğelerden anndı- nlmış bırey bılgı \e akıl ıle donatıl- mış ve egemenlık halka \enlmıştı "Egemenlik kayrtsız. koşulsuz ulusun- dur" ozdeyışının temeh budur Batı da yuzyıllar suren savaşlar v e bınlerce ın- sanın olumu sonunda elde edılen bu "Egemenük ulusundur" temel ılkesı Ataturk'un elıyle şımdı Turk halkına sunuluyordu Yukanda saydığımız laıklık devnm- lenyle Ataturk Batı dunyasında yuz- yıllar suren Aydınlanma Devnmı nı şımdı Anadolu da gerçekleştınv, ordu Bu konuda, AtaturkDevnmı Sos\ok>- jisi adlı esennde Kurt Steinhaus, ba- kın nasıl bır >argıya vanyor "Kemaüst devrimin ana donemi, 1923 yıh ik \taturk'un olum yıh olan 1938 yıh arasuıdakı suredir. Cumhuri- yetin ilk on beş yıh Turk tophununun cehresinı 800 vıİhk geçmışte uğrama- dığı kadar buyuk değışikükkre uğrat- mışür."(l) Ikıncı Cumhun>etçılenn resmı tanh dıye sozum ona alav etmek ıstedıkle- n bu yargı, Batı dunv asının bır toplum- bılımcısıne aıttır Bınncı TBMM uvesı Ağaoğhı Ah- met Be> 1926 yılında vazdığı bır ya- zısında bu noktayı bakın nasıl dıle ge- tın>or "Doğu'da ilk kez demokratik bir cumhurryet kuran odur. Doğu'da ilk kez dıni dunyadan a>> ranodur. Doğu'da ilk kez uvgar ınsanhğm or- tak bır aik olduğunu ilan ve bu aile üveleri arasında engelleri kaldırmaya azmedenodıır." (2) İlk tumcede belırttığımız gıbı 11 Eylul de olup bıtenler butun dunyanın gozlennı açtı Can alıcı teror Ataturk'u daha ıyı anlamalanna olanak tanıdı Daha açık bır anlatımla tanımak ıste- memekte du-enenler sonunda onu an- lamak durumunda kaldılar Çunku Ata- turk, sadece mazlum mılletlenn ilk ba- ğunsızlık sa\aşını gerçekleştıren bır asker değıl, Islam dunyasında ve Do- ğu da ük aydınlanma devrımımn ate- şını yakan ve uygulavan devnmcı on- derdır (1) Sarmal Yaıınlan 1995 s 11 (2) HâkvniyetiMMiye, 4 Ocakl926 Behrten TZ Tuna\a Devrim Hare- ketleri tçinde Ataturk ve Ataturkçü- luk, Turhan Yauneu, 1981, s 163 UNESCO, Küreselleşmeyi însancıllaştırabilecek mi? Prof. Dr. ArSin AYDIN URAZ UNESCO Turhye Mıllı Komısyonu Baş G eçengunlerde(15 Ekım-3 Kasım 2001) Bırleşmış Mılletler Orgutu'nun Eğı- tım, Bılım, Kultur ve île- tışım'den sorumlu aydın (entelektuel) yapılanma- sının, yanı UNESCO'nun 31 genel konferansı ya- pıldı Bugunlerde (16 Ka- sım 2001) ıse yenı bu* yuz- yıldakı bu ük genel konfe- rans sonrasındakı dk yüdö- nûmunu >aşadık Her yıl neredeyse sadece 16 Ka- sım'da akla gelen bu kuru- luşun, bu yıl anılması y\- ne son zamanlarda alışa- geldığımız uluslararası bır yapılanmanın torensel zo- nmluluğu bıçımınde mı al- gılanmah 0 Bu sorunun > a- nıtı artık "hayır" olmah' Bırleşmış Mılletler'ın bılındığı gıbı gunumuzde UNESCO sımgesel adıy- la tanınan ılgı alanı açısuı- dan en genış kapsa. ılı bu yapılanması 1945'tearala- nndaSartreveJ.Hudey'ın de bulunduğu bu* grup du- şunûr tarafindan UNECO sungesel adıy la oluşturul- du Ikı dunya savaşından sonra ınsanlığın uğradığı böylesı anlamsız, yapa> felaketlenn bu" daha olma- ması ıçın "kafalarda banş için siperler kazılmasj r 'ru ongoren bu orgutun (kısa bır süre sonra) adı bılımı (Scıence) de ıçerecek bı- çımde, UNESCO oldu Dun> a adlı gezegenın uze- nnde banş ıçensınde, ge- lecek kuşaklan, yanı ço- cuklanmızı da duşunen, gozeten surdürulebılır uy- gar bu- yaşamın "böim''sız olamayacağının bırkanıtıy- dıbu Eğitim,bilimvekül- tûr, uzunca bır sure ınsan- lığın ortakrefahııçın ozen- le ele alınması gereken uç temel alan olarak benun- sendı Insanoğlununbuge- zegende var olma çabala- nnın, deneyımlennın buı- kerek, kuşaktan kuşağa, toplumdan topluma akta- nlarak yanı "Oetiferek" ük uısandan gunumuze kadar enşmesı ve gıderek uygar- lık dedığımız, ınsanın sur- durulebıhr varlığını bu ge- zegen uzennde gerçekleş- tırmesını sağlayan ve sağ- layacak eğitim, biUnı ve kültür uçlusunün oluşma- sı, adına üetışun dedığı- mız akla, zekâv a dayanan becennın sonucudur Bu- başka deyımle aduıa uy- garlüc dedığımız "olgu''da tum ınsanlığın payı vardy ve bu nedenle y ıne tum ın- sanlığın yaranna sunulma- lıdır Eğer kafalarda banş için siperler oluşturmak üzere eğıtım, bıhm v e kul- turden y ararlanüacaksa bu, ancakgezegenımızdekı her bıreyuı bu uçluden yete- nnce haberdar ohnası ıle mumkundur Işte bu ne- denle UNESCO sımgesel ısmınde yer almasa da üe- tışun, bu orgutun ılgı ala- nına gırmıştır Başka dıl- lerde de benzerlen olan "hayvanlar kokbşarak, in- sanlar konuşarak anlaşır- lar" ozdeyışındekı "ko- nuşma", gunumuzde bı- lun ve teknolojının sûrucu gucüyle oylesıne genış bır anlama ulaşmıştır kı, yenı bu- dunyayı üetışunsız du- şunmek olası büe değüdu- YAPI KREDİ EURO HATTI 444 o 443 Yeni Avrupa'ya Yapı Kredi'den geçebilirsiniz! Euroya geçış Yapı Kredı de %0 komısyonla Sahıp olduğunuz AJman Markı, Hollanda Florını Fransız Frangı Belçıka Frangı Luksemburg Frangı Italyan Lıretı Ispanyol Pesetası, Avusturya Şılını, Fınlandıya Markkası Portekız Eskudosu Yunan Drahmısı ve Irlanda ürası nı hıç komısyonsuz Euro ya çevırmek ıçın 14Aralık2001 e kadar bır Yapı Kredı şubesıne gelmenız yeterlı! Ayrıca 444 0 443 Yapı Kredı Euro Hattı ndan www ykb com/euro adresınden ve euro@ykb com a e-maıl atarak Euroya geçış ıle ılgılı ayrıntılı bılgı alabılırsınız Burası Yapı Kredı YAPI^CKREDI "hızmette sınır yoktur" Insanoğlunun geçmışten gunumuze, tum bınkım- lennın tum ınsanlığın ye- nı kuşaklanna ozumlen- mek v e yıne ınsanlığuı ya- ranna sunulmak uzere ak- tanlması, yanı banş ıçuı- de yaşayan ve gelecek ku- şaklanna yaşanabılır, go- nenç (refah) ıçınde yenı bu- dunya bıçımlendırmek, UNESCO'nun yenı yuz- yüdakı özgorevıdır fmısyo- nudur) Kuruluşunda, üa dunya savaşuıın mantıksız yüacuığı, yok edıcdığı kar- şısında uısanca bır kalkış- manın, savaşlara karşı ba- nş çığlığının rol aldığı UNESCO'nun onumuz- dekı 2002-2007 donemını kapsayan "Orta Vadeli Stratejrsının bu kez baş- ka bır "çığhk" ıçerdığı soy- lenebüu" Altmış yıl once- sının savaşa karşı başkal- duısı, sankı bu kez "kûre- seDeşme"yı hedeflemek- tedır Stratejı belgesınm onsözünde UNESCO Ge- nel Müdüru. "kureseDeş- menin insanileştınlmesi" çabalanna, "kureseDeşme- yeinsanibiryüz" verme ça- balanna değınmektedır Sankı son >'uzyıldakı ıkı buyuk savaşın vennı ku- reselleşme almıştu- Bılım v e teknolojuıın adeta dev - nm nıtelığuıde bıçımlen- dırdığı gelışmış ıletışım aygıtlan ınsanoğlunun ına- nılmaz "yaraücı çeşrtlüiği- ni" yansıtan bılun, kultur ve eğınmı tekduzehğe (ho- mojenlığe) suruklemekte, sınırlar ortadan kalkmak- ta, saldırgan, durmadan daha fazla kazanç ısteyen tecımsel (tıcan) yapılan- malar gemş hegemonya- lar oluşturmaktadu- Kuş- kusuz kureselleşme, bu- re- ahtedır Ancak UNES- CO'nun çığlığı ve kûru- selleşmeyı neredeyse üa buyuk savaşla aynı kefeye koyması da o kadar ger- çektır Geçen 11 Eylul sal- dınsı UNESCO'nun çığlı- ğuıdakı hakhhğı maalesef acı bu- şekılde belgelemış- tır Bu nedenle UNESCO, orta vadeli stratejısındekı temel ıkı hedefı olarak "yoksulluğun yok edilnıe- ri" v e 'Üetişimve haberkş- me teknolojilennin bu amaçla kullanılmasın nın seçılmesınde, en azuıdan so> lem olarak, buyuk ısa- bet kaydetmıştır UNES- CO, bovlece günümuzun teknolojı zengını ulkelen- ne deyım yenndev se "pa- mukeOercebe" demekte- dır UNESCO'yu bovlesı so> lemler uretmej» e gotu- ren, yanı UNESCO'yu bı- lun ve teknolojıdekı venı gelışmeler sonucunda ye- nıden bıçunlenen dunya- mızda, artüc ış goremeven kunı yasal duzenlemele- nn, ışlerlık kazanmasuıa yonelüc, guncel olgulan ıçeren normlara gerek ol- duğunu soylemeye ıten UNESCO, sayüanl80'ı geçen ulkenın hukûmetle- nrun katılımı üe oluşmuş- tur Yanı hukumetlerarası bu- kuruluştur Ozellüde teknolojı ureten ulke huku- metlermın kureselleşme surecınde pazarladıklan üen teknolojı urunlennm, y anı bu konudala yanrun- lanrun kullanüması ve bel- kı de kollanması ıçın bu ulkeler tarafindan yenı ku- ral ve yaklaşunlara gerek olduğu gundeme getunl- mekte, çok sayıdakı bılun adamı v e duşunur de boy- lesı yaklaşunlann ınsanlı- ğuı yaranna bıçunlendı- nlmesı gereğını, UNES- CO'nun kuruluşundakı mantık çerçevesınde sa- vunmaktadırlar Hâlâgele- neksel entelektuel yapısı- nı kaybetmemış UNES- CO'da ışte bu üancı gru- bun uısanı öngoruleruun dışlanamadığı anlaşümak- tadır Esasen UNESCO'yu sıyasal, yönetsel erk üe en- telektuellenn etküeşun ıçe- nsuıe gu-erek bu-lıkte ba- nş ıçensınde bu dunya bı- çunlendu-düden bu- orgut olarak nıtelemek gerehr Bu nedenle ulusal bazda boylesı bır etküeşunın sağ- lanması ıçın UNES- CO 'nun ügüı ulke ucu ola- rak mıllı komısyonlar on- gönümuştur Mülı komıs- yon tûrü yapüanma Bu-- leşmış Mılletler sıstemı ıçensınde benzen olma- > an bır ayduı ozgorevıdu- Yahn geçmışte, sozge- lımı, ulkelenn tum ınsan- lık aduıa sahıp çücmayı ta- ahhut ettüden kultur var- hklannı ıçeren "Dünya Mi- ras LJstesi", yapılanması ıle, benzer şeküde dunya- nuı gen havuzu olarak ka- bul edılen doğal varlıkla- nnı ıçeren Bi)-osferRezer- vi yapılanması üe, Insan Haklanve İnsan Genomu Deklarasyonu ıle, Siberu- zajda Çok DüMk bağla- mındakı çalışmalan ıle, Dünya Etik Komisyonu manfetıy le Su Etiği,Ener- ji Etiğj gıbı yaklaşımlan bıçımlendınnesıyle, Uy- garuklararası Diyalog \t- h ısunlı yaklaşun ve Hoş- görü \ ılı etkınlıgının Bu- leşmış Mületler Orgutu'ne benımsetılmesıv le Her- kes İçin Eğitim >e Herkes İçin Detişimprogramlany- la bügı toplumuna donuşu- me venlecek katküan bı- çunlendumesıyle, UNES- CO'nun entelektuel oncu v e ınsancü ozgorevını sur- durduğu soylenebılu- Pekı onumuzdekı alü yü- lık donemde "kureseDeş- menin insanileştü-itanesi" olarak ozetlenebüecek ro- tasını tanımlayan temel stratejı belgesınde 'insani- leştirme" çabalan ıçın ge- reklı parasal desteklerde Dunya Bankası ve IMF gı- bı kureselleşmenın suru- cu guçlennden yararlan- maya üışkuı (hazın) ongo- rusu ıle UNESCO başan- lı olabüır mı 9 Bu konu, bır başka yazunızuı konusu olacak PENCERE İrticanın Pençesinde Zavallı Afganistan!.. Sovyetler 1991 'de yıkıldı Tarıhte bunca buyuk deprem gorulmemıştı, art- çı depremlenn yaşanması doğaldı 2001 yılındayız, ama, sarsıntılar bırbın ardından suruyor Afganistan bunlardan bın • Sovyetler çokunce ne Amenka ıçın "komunızm tehlıkesı" kaldı Ne Islamcı devletler ıçın . Pekı, gerıye ne kaldı7 Gozlennden "komunızm tehdıdı" perdesı kalk- tıktan sonra Muslumanlardan bır bolumunun go- ruşaçısıdeğıştı,gordulerkı-başta Amenka olmak uzere- Hınstıyanların patronları Islam coğrafyası- nınvarınayoğunaelkoymuşlar somurupkeyıfça- tıyorlar, ustelık Musevıler'le ışbırlığı yaparak "Kut- sal Topraklar"ın tapusunu çıkarmaya çalışıyoriar • Yenıçen ağası hahamı yakalamış, palasını çek- mış, boğazlayacak Çevreden koşmuşlar - Ne yapıyorsun ağa9 - Bu henf Hazretilsa yı çarmıha germış - Yahu o ış bın beş yuz yıl onceydı Ağa - Bana ne, demış, ben yenı oğrendım Suudı Arabıstan'da palazlanan Usame bın La- din de Amerıka'nın Islam dunyasındakı ışlevını 1991 'den sonra mı oğrendı'' Ya Amenka9 'Ikız Kuleler' gumbur gumbur yıkılmasa, uyku- sundan uyanacak mıydı9 • 1923 Laık Cumhunyetı'nın değen konusunda hepımızın gozlerı yenı mı açıldı? Ikız Kuleler yıkılmadan once yaz, çız, bağır, ça- ğır davul çal, sesını duyurmak olanaksız gıbıydı, 28 Şubat'ı demokrasıye aykırı bır askercı gınşım sayanlaria ulkedekı şenatçılar arasındakı entelcı da- yanışma da 11 Eylul den sonra depremı yaşadı Dunyamız ganp bır ıkılemın cografyasında he- saplaşmak zorunda mı^ Bır yanda Muslumanlar Karşısında kım var 9 Hırıstıyanlar mı 9 Bu tur duşunen kafa 21 'ıncı yuzyılda dın sava- şından soz açmaktadır • Meşrutıyet'te Turk kadını demokrası ve ozgur- luk savaşımını yuzunu uygarlığa donerek yapıyor- du, çuvala gırmek ıçın değıl 20'ıncı yuzyılın başı bu 1 21 'ıncı yuzyılın başın- da kadınımız çuvala gırmek ıçın mı savaşım vere- cek 9 Nedır bu çelışkı, karanlık, cehalet 9 Nedır bu sozde Muslumanlığın hab-ı gafletı 9 28 Şubat'tan sonra çatlayıp ıkıye ayrılan, ama, ıkı kanadı da kut- sal Muslumanlığı polıtıkaya alet eden sıyasetçıle- nn aymazlığı ya da çıkarcılığı surup gıdıyor Tum Musluman cografyasında laık ve sanayıleş- mış, ozgur veaydınlık bırtek ulkeyı ara kı bulasın' Irtıca, Muslumanlık atlasının her yanını sarmış, mazlum halkları rezıl rusva etmış • Afganıstan'da yenı duzen nasıl kurulacak 1 ? Asya nın buyuk guçlerı şımdılık ağırdan alıyor- lar, sahneye nasıl gırecekler'? Zavallı Afganistan 1 İrticanın pençesıne duşmuş mazlum halkın yaz- gısı kendı elınde değıl VEFAT \ aşar Baran ın eşı Sedat Zafer Erol ve merhum Zuhal'ın babalan Turkan Pe>inen ^v şe \ e \yhan m kayınpederlen Senem Ceren Gızem Kerem v e Cem ın dedelerı veevımızm dıreğı, babamız HAMtT FtKRET BARAN 19 h^sım 2001 tanhınde Hakk ın rahmetıne ka\-uşmuştur Gerek telefon telgraf gerekse bızzat tazıvelennı bıldıren dost % e akrabalanmıza teşekkur edenz BAR.\> AİLESİ BAŞSAĞLIĞI Izmır Barosu Ba^kanı Sayın Av Novan Ozkan ın babası SAÎT ÖZKAN'ın \efatını bu>-ûk bır uzüntu\le ogrenmış bulunuvoruz SaMn 'kvukat Novan Ozkan a. kederlı aılesıne ve >akınlanna başsaglığı merhuma Allah'tan rahmet dılı>oruz ÎSTANBUL BAROSU 4 LLLSLARARASI BLLLŞMASI 16-23 kASIM 2001 PANEL "1000 Ydlık Beraberlik: Türkler ve Ermeniler'''' Yoneten llber Ortaylı (Turkı^e/Tarıhçı) Alexandre Jevakoff (Fransa/Yonetmen) Tigran Khzmalyan (ErmenıstanJionetmen) \lexatıdre V. Safaryan (ErmerustanlFûolog) Birsen Karaca (Turkıye/Fılolog) Klas-Göran Karlsson (Îsıeç/Tarıhçı) Tarih: 21 Kasım 2001 Saat: 17.00 Yer: Pera Palas «k-sak (0212)244 52 51