Katalog

SAYFA CUMHURİYET 16 NİSAN 2000 PAZAft OLAYLAR V E G O R U Ş L E R olay.gonis@cumhuriyet.com.tr Niye Köy Enstitüleri? Altmış yıl sonra nıye yazılaria, konuşmalar- la, toplantılarta o günleri anmak? Bir geçmişi diriltmeye çalışmak mı? Boş biravuntu mu? Değişen, değıştığı söylenen dünyada, yiımi binnci yüzyılın koşullannda hâlâ Köy Enstitülen'nı anmak neden?.. Bununvanıtınıenöziü btçimde vermiş "öğretmen Dünyası" der- gisının başyazısında Zeki San- han: '1946'dan sonra Türkfye'deyok edilen şey yalnızca Köy Enstitü- leri değildir, onunla biriikte yara- tıcılık ve güven ruhu da yok edil- miştir... Biz Türkiye'de yaşıyoruz. Türkiye'nin toplumsal yapıst Av- rupa ülkeierinden farklıdır. Onlar zengın uluslardır ve dünyanın hâ- kimidirier. Biz ise yoksuluz. Bizi yoksul bırakanlara karşı durması gereken bir toplumuz. Bizim eği- tim sistemimize biçim verecek olan temeJgerçekbudur. Köy Ens- titüleri bu anlayışın ürûnûdür. Onu heryıl, biraz daha büyûk katılım- la ve coşkuyla anmamıza neden olan budur." Işte gerçek bu kadar açtk, bu ka- dar ulusal!.. Atatürfc'ün dediğini nasıl unuturuz: "Bizyoksul blirhal- ka, ne olduğumuzu bilelim." Ne * •» ^ EVET/HAYIR OKTAY AKBAL 60. Yılında 17Nisan... olduğumuzu, ne olmamız gerek- tiğini bilen, duyan düşünen kafa- lan; YüceJ'leri, Tonguç'lan; Türk insanını bilgisizlık, eşitsizlik, terk edilmişlik uçurumlanndan kurtar- mak için çaba harcayanlan her yıl işte bunun için anıyoruz. Bir düşünelim, altmış yıl sürdü- rülseydi bu gerçekçi atlım, ensti- tüler bir btr açılabilseydı günümüz- de Türkiye nasıl bir ülke olurdu? Bunu hayal etmek hiç de zor de- ğil! Bilginin, btlimin aydınlığına ka- vuşmuş bir ülkede yaşıyor olacak- tık. 1950 sonrasının imam okulla- nnın yerini Köy Enstrtülerinin, Hal- kevlerinin, devrimci, çağdaş ku- rumlann aldığını düşünmek, bun- ca değerti zamanı kımlerin hangi amaç için ziyan ettiklerinı düşün- meye götürür kişiyi... Ben her 17 Nisan'da FerttOğuz Bayır'ı anımsanm. Doksan yaşın- da bir genç, Foça kıyılannda sa- bah akşam yürüyüşlerini, ilkgenç- lik günlenncjeki atesi son gününe kadar yaşatmasını... 1950 yılında Mılli Eğitım Bakanlığı'nın istasyon yanındakı bınasının arka odasın- da konuştuklanmızı, sonra da Fo- ça'daki söyleşileri: "Mustafa Kemal'/e başlayan, Saffet Ankan 'la yürüyen, Hasan Aliile perçinlenen ve Hakkı Ton- guç'un emeğiyle meydana ge- len yapısıyla Anadolu insanı, bu- gün eğitim konusunda bence bir Japonya düzeyinde olurdu. Köy Enstitüleri Türi<iye'yi çok daha iyı durumlaragetırirdi. Yaşasaydıta- bii." Ama istemediler, korktular, bu eğitim yuvalannı kapattılar. Yerine imam okullannı açtılar. Böylece Türkiye'yi Hizbullahlann, gencılık kaynaklannın eline teslim ettiler! Kimler? Hangi birini saymalı? Ha- san Âli Yücel'in kimler yolunu kes- tiyse! CHP'lılerden DP'lilere ka- dar, hep aynı amaçta, hangi halk düşmanlığında ön almış kişiler, nalk düşmanı polıtıkacılar!.. Her 17 Nisan'da yazdıklanmı bir araya toplasam koca bir kitap oluri Evet, üç aşağı beş yukan hep ay- nı şeylen yinelıyoruz. Bir yakınma gıbı değıl, birtakım çevrelere, ulu- sun.u halkını sevenlere -kaç kişi kal- dıysa- onlara seslenmek için... Da- ha çok genç insanlanmıza, dünü daha iyi anlasınlar, yannlan güzel çabalann ateşıyleyaratsınlarıımu- duyla... Son günlerde bu konuda önem- li bir kitap çıktı: Bahattin Uyar'ın "Tonguç'un Eğıtmenlen" (Oğret- men Dünyası Yayını). Atatürk'ün uyansı, Ismet Paşa'nın desteği, Şaffet Ankan'ın, ardından Hasan Âli Yücel'in, sonra da Tonguç'un yaşadıklan o uzun serüven, o sa- vaşım... Evet, Öner Yağcı'nın yazdığı gibi: "Uğur Mumcu nun deyişiyle Kuvayı Mılliye ıle biriikte iki büyûk halk hareketinden bıri haline ge- ten KöyEnstitulerinisavunmak, öz- gür ve demokrat bir yaşam ara- yışında olanlann namus borcu- dur..." PENCERE Dünya Değişiyor... Eskiden mahaJle aralannda dolaşan garip insan- larvardı; birisi sokağın ortasında durup sıtma gör- memiş sesiyle bağınrdı: - Kaaalaycım... Adam bağırdıktan sonra gözlerini evlerin pen- cereterine dikerdi; bir kadın, mutfak raflanndaki ba- kırtencereierini kalaylasın diye adamı çağınrdı. Artık kalaycı yok... Yaçerçi?.. Elinde şıngır mıngır birçan, sırtındaki camlı do- labıyla eskı Istanbul'un iki yanında ahşap evler di- zilmiş sokaklannda dolaşan bu gezgin satıcının ka- dınlarla arası iyiydi; topluiğne, dikiş iğnesi, maki- ne iğnesi, çengelli iğne, fîrkete, toka, makas, ta- rak, ayna, makara ipliği, masura ipltği vb. satardı. Bileycilere ne oldu?.. - Bileyciiiii... Sesieri gölgelerine kanştı bileycilerin, hepsi ar- tık cim kamında bir nokta... Elinde yayı ve tokmağıyla mahalle aralannda dolaşan hallaç hayatımızdan silindi. Yoğurtçu?.. Bir uzun sopanın iki yanına iple sallandırdığı iki tablayı omuzlayip yaz akşamlan hava karamnadan evimizin önünden geçen adam nerede?.. - Yoğurdum kaymaaaaak... Kasabalardaki nalbant dükkânlan kapandı; at ara- balannı yaptıktan sonra üzerlerini süslerle beze- yip resımlerle donatan ustalar nerede?.. Eskiden gazetelerde yoksul genç kızlann umut- lannı gıcıkiayan ilanlar çıkardı: "Daktilo-sekreter kurslan".. Artık gözünüze ilişiyor mu?.. Istanbul'daharemağası, köle, cariye, Rusya'da mujik kaldı mı?.. Amerika'da nüfusun yüzde 3'ü tanmla uğraşıyor, Avrupa'da bu oran yüzde 10'a indi. Türkiye'de yüzde 40'ı aşıyor; ama, köyiülü- ğün geleceği yok!.. Eski zamanlarda ağırdan alan değişim, günü- müzde başdöndürücü bir ivme kazandı. • Umutlanalım mı?.. Kuşaktan kuşağa bayrak yanşının sopası gibi elden eie aktanlan umutlar, çağımızın zaınansal yoğunluğundatirfilleniyor; insan geleceğineiyim- serlikle bakmak kolay mı?.. Dunya hızla değişiyor... Bu kesin. Ama bu yeni bir şey değil ki.. dünya her zaman değişti ve değişecek!.. Buna karşın günümüzde çelişkilerin bini bir para!.. Amerikan cumhurbaş- kanlığına aday Teksas Valisi Bush, idam cezala- nnı kelle avcısı gibi uyguluyor da Avrupa'nın gö- zü Türkiye'de!.. Kara Afrika'yı yerin dibine gömdü sözüm ona uygar dünya, susuz kuyunun karanlığında açlık- tan kınlan koskoca kıtanın adı "küresetleşme" sü- recinde geçmiyon dünyamızın tabanında milyon- larca insan açlıkla pençeleşirken, teknoloji çağın- da padişahların saltanatını yaşayanlar vurdum duymaz... Yine de umut fakirin ekmeği.. Ye Mehmet ye!.. • Ancak Mehmet'ler de değişti. Zengin olan Meh- met'ter, ekmeği,fakirMehmet'terin eünden akp elekt- rikli ızgarada kızarttıktan sonra üstünetereyagı sü- rüp yiyorlar... , . . . Dünya umuriannda değil... İ I EFES PILSEN BU YIL DA 19. ULUSLARARASI İSTANBUL FİLM FESTİVALİ, "USTALARA SAYGI" BÖLÜMÜNÜN SPONSORU. ANADOIU GRUBU Ustalara Saygı Festivai'm bu g->eneksel böiümünde bu yd dunya smemasmm dört büyûk ustası, zengin filmografitenmfen en seçkin yaprttanyla yer akyor. Getnş geçmiş en önemS Yunarâ fikn yönetmenı, dönemmm en yarabcı ve özgün sanatçtiarmdan bin: Theo Angektpuh*; toplumsal yönü agr basan IMer yapan ve izleyiönin nabzınt iyı tutmasıyia tarman Sünyy* Duru; Japonya>'nnenondegeienmedyakişf&, aktör, senanst, kurgucu, köşe yazan, yazar ve şaw, işleri vahşi bir neşe ve şefkat birleştiren büyüyte öohj bm: Takeshi Kftano; korkusuz dürûstiûğuyte işsıM, çılgmkk, yoksukü ve stnri sonjnlambenzersızbirhümaristbaktşlagozler önûne seren ve kendme özgû yarabclkğıyla Avnıpa smemasmm en saygm ve kkalist Ingtlız yönetmenlennden txn: Kan Loacfı. EFES Pibea "Bira bu kapağrn alündadır." FUIADI TÂRtt SMT YER sar :SMT YER SBf" SMT YEF Bk-DmtzHaı 15l«san 12 00 ABas-2 12 00-1900 AHas-1 KMİUfKZ 1900 16N»aıı 12 DO ADas-2 20Ttaan 2130 Allas-2 Pmkı lliMMlaf 2130 Allas-2 *mror mummt BkOmaltmz 15 00-21 30 «Bas-1 JİNcsan 15 00-21 30 ASas-1 Kton-ya VUoıhk MMk Ku* 24 r*san 24 r«san 15 00-2130 2130 ABas-1 AOas-2 18l«âö 18Hsan 15 00-2130 2130 Atlavl Ates-2 Kumanyt Klo*o'Mn Yazı 2130 12 00 Atlas-2 Reks i. MMıKuı Afaktatam ÎBNean 12 00-1900 Afes-1 15 00-21 30 AOas-1 2130 AOas-2 2130 Allas-2 21JO Mbs-2 12.00 Albs-2 26Nsan 12 00-1900 Atos-1 SMT YER 1200-1900 Mas-1 27»sa 1900 Alkazar 28Nsa 1200-1900 Emek 28(fcan 12.00 Allas-2 28lfsan 15 00-2130 Aaas-1 %&r12 00-19 00 AUas-1 29l*«n 15.00-21 X Mıaar