Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4 EYLÜL1999 CUMARTESİ 2 OLAYLAR VE GORUŞLER 80. Yılında Sıvas Kongresi DnAlevCOŞKUN B ugün Sıvas Kongresi'nın 80. yıldönümünükutluyo- ruz. Askerlikyönünden 30 Ağustos Zaferi, Ulusal Kur- tuîuş Savaşmuz için ne de- rece önemli ise emperya- lisi yayılmacılann durdunılması ve ba- ğınsız Türk devletınin kurulmasına yö- ne,ik çalışmalar vapacak bir otoritenın doğmasını sağladığı ıçın Sıvas Kongre- si o derece önemlidır. Ulusal Kurtuluş Sa- vasımızın temel taşıdır. Sıvas Kongresi'nin açılmasmda Erzurum Kongresi'nden de TBMM'nın Ankara'da açılışmdan dada- nabüyük güçlüklerle karşılaşılmıştır. Gazi Mustafa KemaLSarnsun'a çıktık- lan 33 gün sonra (22 Hazıran 1919) Amas- yaBıldıraesı'ni yayımlamıştı. Bu bıldı- fide "Ülketefadit atandadır" -Istanbul hü- kümeti arük işJevûıi verine getireme)ecek durumdadır. Yatanımızın bağımsizlığı, ancak ulusumu/un gücü ve iradesiyle ko- runabilir. Bu konuda izlenecek >ollan tartışmak üzere Srvas'ta bir kongre top- lanacaknr'' derulmış, her vilayetten iiç de- lege göndenlmesi ve bu bıldırinin gizli tutulması istenmiştı. Bu bir ihtilal bildirisiydi. tstanbul hü- • kûmetı ve tstanbul'dakı ışgal kuvvetleri telaşa düştüler. Bir gün sonra bütün vı- tayetlere telgraflarçekıldi. Mustafa Ke- mal'ın görevinden azledildiği, hıçbir res- mı sıfatının kalmamış olduğu ve emirle- nnın dinlenmemesi istendi. Bilindiği gı- bı padişahın bu emirlerine karşın Mus- tafa Kemal Erzurum'a gitti. Erzurum Kongresi 'nın başan ıle sona ermesi, rnil- lı ıradenin bütün doğu ılleri bölgesirun bütünlüğü adına açıkça belırmesi; ku- mandan, valı ve sivii memurlann çoğun- luğunun Mustafa Kemal'e bağlanması Istanbul hükümetıni çileden çıkanyor- du. Işgal güçleri de, Mustafa Kemal'in bir an önce tutuklanmasını istiyorlardı. Sıvas Kongresı'nın toplanmasını engel- - lemek için tüm etkınlıkler, tertip ve tu- "zaklar sahneye konuyordu. Mustafa Ke- • mal'ın amacı "Milfi Kongre" dedığı Sı- vas Kongresı'ni toplamak ve güçlen bir- leştırmekti. Buna karşın padişah, çevre- sı ve işgal güçlen Sıvas Kongresı'nin toplanrnaması için tûrn güçlenyle çaba gösteriyorlardı. Erzurum Kongresi'nin sona erdiğı 7 Ağustos ile Sıvas Kongre- sı'nin ilk oturumunun açıldığı 4 Eylül son- rasında, tstanbul hükümeti ve ışgalcı güç- ler Sıvas Kongresi'nin toplanrnaması için tüm güçleriyle uğraştılar. Padişaha bağlı tstanbul hükümetinin Sıvas Kongresi'ru engellemek yönünde- ki eylem planı aşağıdaki noktalarda dü- zenlenmiştı: 1- Mustafa Kemal'in bildin ve emir- lerinin yok sayılması, onun emıriennin dinlenmemesi, 2- Kolordu Komutaru olan An Fuat Paşa'nın görevden alınması, 3- Samsun'da bulunan Kolordu Ko- mutanlığfna Alb. Selahattin'üı (Köse- oğlu) atanması ve kendısıne Mustafa Ke- mal'ı tutuklama emrinın verilmesi, 4- Elazığ Valisi AHGafip'in Sıvas Va- lıliği'ne atanması ve kimı Kürt liderle- rinın desteğıyle Sıvas'ı basma girişimle- ri. 5- Ankara Valisi Muhittin Paşa'nın Sı- vas üzerine göndenlmesi, 6- Fransızlann Sıvas'ı işgal edecekle- rine dair açıklama yapmalan, 7- lngilizlenn Anadolu'da kendileri için önemli gördükleri kimi yerleri işgal ermeleri. Tüm bu girişımlere karşın, tstanbul hükümeti Mustafa Kemal'in Anadolu'da- kı etkınlığıne engel olamıyordu. Savaş Ba- kanlığı 20 Kolordu Komutanı Alı Fuat Paşa'yı görevden ahyor, ancak göreve atanan komutan kolorduyu gelip devra- lamıyordu. Padişah Samsun'da bulunan 3. Kolordu Komutanlığı'na Alb Sebhat- tin Be> 'i(Köseoğlu) atadL Kendisine Mus- tafa kemal'i tutuklama göreviverildL Bir İngilb sa>a$ gemisi ile Samsun'a getirfl- dL 3. Kolordu KomutanhğTnı devrakü. Ertesi gün de Kuvayi Milliye'ye kaükb- ğuıı açıkladı. Bununla da yetinmedi, Sı- vas Kongresi'ni konımakamacrylaetkin öntemkr akk Posta Bakanı (Refık Hafit Karav)bütün Anadolu'daki telgrafhane- lere emir venyor, "Müdafaai HukukCe- miyederinin telgraflannın kabuledflme- mesi''nı ıstıyordu. Mustafa Kemal. "MB- letinsesiniböğarak,yasalhakkınıistemek- ten ahkaymaya ve vatanın yıkımına yö- nelmişbir emrihicbir namushı tdgraf me- nıurunıuıy^rinegEtinEceâniürııiteönenı" dıye karşılık venyordu. Işgal güçlen adı- na Sıvas'a gelen Bmbaşı Brunot, kong- re Sıvas'ta toplanırsa Sıvas'ın işgal edı- leceğini bildirdi. Kongreye yetişmek için Erzurum'dan 3 arkadaşıylabırlıkte hare- ket eden Mustafa Kemaf'ın Erzincan bo- ğazında yolu kesilmek istendi. Tüm bu olumsuzjuklar birer birer aşıldı. Sıvas Kongresi, en sonunda 4 Eylül 1919 Per- şembe günü Sıvas Lisesi'nin salonunda açıldı. Bu toplantıya sadece Erzurum, Samsun, Çorum, Yozgat, Eskişehir, Af- yon, Alaşehir, Bursa, Denizli, Niğde, Kastamonu, Kayseri'den ancak 32 dele- ge katılabiliyordu. Mustafa Kemal açı- lış konuşmasında şunlan vurguluyordu: "_Vatanve miDetin kurtuhışunu amaç- lavanzoriayıasebepler.sizleri bunca zah- met ve engel karşısıncla Sıvas'ta topladu Vlğkçesaıeazminizi kuüanm. Ulusal mec- Bsin henüztoplannuumşoiduğu bir sra- da baskı alüna alınmış ve bağınısıznğını kaybetmişolanhûkümetmerkezininken- dibaşınakanunsuzbirkaran,yadamii- Bemellere aykın ban dış önerilere boyun eğme gibi oÜp bittUerin olasıügı ve Erzu- rum ve Srvas Kongreleri'nin milli ruhu temsilen birbirini izle\erek toplanması şüphesiz ki ulusumuzu kurtuluşa götü- ren rvi bir işarettir.~ Kongre'nın ılk saat- lennde "Biz bir ihtilal kongresrjiz" de- nilerek oturumlann gızlı >apılması ka- rarlaştınldı. Oturuma katılan delegeler "yurdun ve ulusun kurtuluşu \« mufJu- hığıından baska hiçbir kişfael arnaç izle- mej'ecekleri" uzenne ant ıçtıler. Sıvas Kongresi 7 gün sürmüştür. Bu sürede Mustafa Kemal bir yandan kongreyi yö- netmiş, manda konusu üzerinde yoğun olarak durmuş; bunlar yetmıyormuş gi- bi, kendisini ortadan kaldırmakla görev- lendirilmiş Vali Ali Galip Olayı ile uğ- raşmıştır. Gerçekten Ali Galip, yanında lngiliz Binbasısı Noel ıle Kürt Bedirhan aşıretinın ileri gelenlerinı de kandırarak 150 kişilık bir güç toplamıştı ve Sıvas'ı basrnak istiyordu. Yabancı çıkar çevre- lerinin her zaman yaptığı gıbi tngilizler Bedırhanlılara parasal yardım yapmışlar, Kürdistan kurmayı vaat ederek onlan kışkırtmışlardı. Zamanında alınan ön- lemlerle Ali Galip'in girişimi de başan- sız kıhndı. Tüm bu olaylar Sıvas Kong- resi'nin öyle kolay gerçekleşmediğinı ortaya koyar. Manda olayı: Sıvas Kongresi, vatanın kurtuluşunu Amerikan mandasında bu- lanlann etkin girişim ve desteklen altın- da yapılmıştır. Kongre adeta mandacıla- nn etkin gölgesı altında çalışmıştır... Manda yandaşlannın Amerikancı po- litikalanna ve dayatmalanna karşı, Mus- tafa Kemal ulusun birliğini sağlamak ıçın kongrenin dikkatlerini Anadolu'da veri- lecek olan anhemperyalist savaşıma çek- meye çalıştı. Amerikan mandasma kar- şı savaş veren başta Erzincan delegesi Şeyh Fevzi, M. Müfrt Kansu, Hüsrev Ge- rede, Denızlı Delegesi hukuk öğrencisi Necip Ali (Küçüka), Yusuf Başkava ve kongrenin en genç üyesi op fakültesi öğ- rencisi Hikmet'i (Boran) burada saygıy- la anmak görevimİ2dir. Hukuk öğrenci- si Necip Alı (Küçüka) sadece manda fik- rine karşı çıkmakla kalmıyor. Sıvas'ta "geçici bir hükümet'' kurulmasını da is- tiyordu. Mustafa Kemal "Henüz zama- nı değüdir" diyerek bu teklifi geçiştırdi. Bır gece Mustafa Kemal yakınlanyla yaptığı toplantıda şunlan söyledi: "Öy- le bir manda istenecek ve verilecekmiş ki,egernenlikhaklanrnıza,kükürelbağım- sızlıgımıza. vatan bütünlüğümüze doku- nulmayacakmış. Buna çocuklar bile gü- ler. Her şeyin başmda, Amerikahlar ken- dflerinehiçbiryararsağbunayan böyle bir mandayi neden kabuletsinler! Amerika- hlar bizim kara gözlerimize mi âşık ola- caklar? Bu ne hayal ve ne gaflettir" (M. M. Kansu s: 192) Sonunda manda fıkn de yenılgıye ug- ratıldı, bir daha canlanmayacak bır biçim- de toprağa gömüldü. Sıvas Kongresi sinir gerginliğinin, ka- ramsarlıkla coşkunun ıç ıçe geçtiği birtop- lantıdır. Adeta bir yanda tstanbul hükü- metiyle işgal güçleri, öte yanda Musta- fa Kemarın yer aldığı büyük ve korkunç bır satranç oyunudur Sıvas Kongresi'nin kazanunlan: I - Erzurum Kongresi kararlan onay- lanımşür. Erzurum Kongresı'nde yerel ni- telikli olan kararlar ulusal bir nitelik ka- zanmıştır. 2- Mondros ateşkes kararlanna ve uy- gulamalanna kesin karşı çıkılmış, "Mi- sakı M3Ü" sınırlan kabul edilmiştır. 3- Milletin kendi yazgısını kendısınin belirlemesı ilkesi benimsenmiştır. 4- Dağınık halde bulunan "Mudafaai Hukuk" Cemiyetleri bır çatı altında top- lanmış ve Anadolu ve Rumeli Müdafaai HukukCemiyeti kurulmuştur. Dağınık ye- rel ve bölgesel etkmlıkler tek merkeze alın- mıştır. 5- Kongre bir Temsilciler Kurulu seç- ti. Böylelıkle, dağınık haldekı girişimler de bir merkez karar organına bağlandı. Dağınık durumdakı Kuvayi MilHyecı'le- ri bir araya toplamak için de 20. Kolor- du Komutanı Ali FuatCebesoy Batı Ana- dolu Kuvayi Millıye Komutanlığı'na atan- dı. 6- Bölgesellikten ulusallığa geçış ve Curnhuriyet yönetimine doğru çok önem- li bir adım atıldı. Mustafa Kemal ulusal direniş hareketınin yetkili öncüsü olarak ortaya çıktı. tlk kez tek merkezli yöne- tim çatısı kuruldu. I1 Eylül'de sona eren Kongre'den bir gün sonra lngiliz Amiralı Roberck Lpnd- ra'da LordCurson'a gönderdiğı gızli bil- gi notunda "~ Milli hareket Anadolu'da bağunsız bir Cumhuriyet'e doğru ilerte- mektedir" dıyordu. Asİında Sıvas Kong- resi'ne en doğru tanıyı koyuyordu. Bınbir acı, bınbir çeşit tuzak içerisin- de toplanan Sıvas Kongresi, ulusal bağım- sızlığımızın kazanılmasında en önemli ev- redir. Din okullan kapatılmış. insanlarTann korkusu- •- nu unutmuş, başörtüsü yasaklanmış, plajlarımız •. çiplak kadınlarla dolup taşıyormuş!.. Bu yüzden .Tann insanlan cezalandırmış!.. ,• Bir süredir şeriatçı basın ve polıtıkacılar bu tür *. haberteri, yorumlan yayıyorlar... Öylelen var ki "Bi- • lım iflas etmiştir", "Depremler Tann'nın işidir" di- yetoplumu kanştırmak, her fırsattan yararlana- -,rak varmak ıstediklen şeriat düzeninedoğru yı- , ğınlan sürüklemek hevesinde... Albert Camus'nün "Veba" romanını okuyan- lar, veba salgınına uğramış Cezayir'in Oran ken- tinde Papaz Panelou'nun vaazını anımsayacak- lardır... Kent bir felaketin elindedir, veba hasta- lığı ortalığı kınp geçimnektedir, kentin kapılan ka- patılmıştır, ne içeri girilir, ne dışan çıkılır... Tıp, bı- iim bu salgını alt etmek için savaşım verrnekte- i dir. Ama bır papaz çıkar, kilisede toplanan insan- . lara şu sözlerle seslenir: "Kardeşlerim, felaket ıçindesiniz Kardeşlenm • şizler bunu hak ettiniz." Sonra veba hasta- lığının ilk çıkış tarihini anlatın — "Tarihte bu felaket ilk defa Tann düşman- — lannı cezalandırmak için ortaya çıkmıştır. Firavun, Tann'nın is- teklerine karşı koyuyordu, veba onu dize getir- di. Tarihın başlangıcından beri Tann bu afeti görmeyenleri ve mağrurian dize getirmektedir. Bunu hatırlayarak d'ız çökün." Insanlan kolaylıkla sömürmek, susturmak, böylece onlan zahmetsizce yönetmek isteyen- ler, her zaman din duygusunu bir çeşit silah gi- bi kullanmışlardır. Hangi din olursa olsun hepsi din tüccarlannın toplumlan korkutma aracı sa- yılmıştr. Tarihte büyük felaket günlerinde, salgın- larda, depremlerde, sel baskınlannda, yangınlar- da hep dinsel öğretilere uymayanlar, yani din tüccaıianna boyun eğmeyenler suçianmtştır. EVET/HAYIR OKTAY AKBAL Bilim İflas Etti mi? Camus'nün "Ve- ba"sıbirromandır. - Yaşanmamış bir olayın öyküsüdür. - Ama Camus bu yapıtında felaket- lerle savaşmanın tek yolunun bilim oldugunu göstermek istemiştir. Papaz Panelou Tann korkusuyla insanlan kon\uturken, Doktor Fü- eux, veba gıbi felaketlere bilim silahıyla karşı çı- kılacağını savunur. Yazgıya boyun eğmek değil, yazgı sayılan durumlarla bilim aracılığıyla savaş- manın gereklilıği anlatılır bu romanda... Yobaz kafah Papaz Panelou'nun şu sözleriy- le MHP sözcusü efendinin deprem sonrasında "Bilim iflas etti" sözü arasında ne büyük bir ben- zeriik var! Papaz Panelou, veba korkusuyla kili- sesine doiuşmuş korku içindekı insancıklan öiüm meteğınin önünde dize getirmek için uğraşır: "Belkio, şu anda onun parmağt kapınıza uza- nıyor, kargısı tahtaya vuruyor, hemen o anda evinize girip dönüşünüzü beklemeye koyuluyor. Dünyanın değişmez düzenınden emin, dikkat- le ve sabıria evinizde otunjyor... Bu dünyaya ait hiçbır kuvvet, hem şunu iyi bilin kı ışe yaramaz insan bilimlen, sizi onun elinden çekip kurtara- maz." Din ve bilim yüzyıllardır birbiriyle savaşıyor. Bir yanda tutucu kafa, bir yanda araştıncı, yaratıcı anlayış... İnsanlan edilgenlige, yazgıya iten dav- ranışlara karşı bilim adamlannın uğraşı bir türiü sonaermiyor... Bilimin her yeni aşamasmda karşısına kör irtanç dikiliyor... Hele bir de sel baskınlan, depremler, salgın hastahklar çıktı mı, korku içindekı yığınla- nn bağnazca ınanışlara sanlması kolayca önle- nemiyor. "Bilim iflas etti" diyen kafa ile Papaz Pane- lou'nun korkutucu vaazı arasında bir fark var mı? Hep din adına korkutma, yıldırma, insanlan bilimden koparmaya çabşma!. PENCERE Köpekle Kurt Kurt ehlileşir mi?.. Kimisi diyor ki: -Ehlileşir... . . • .-^ Kimisi: •; - Değiştiremezsin, kurt eninde sonunda kurtluğunu yapar... Köpekle kurt birbirine hem çok yakın, hem çok uzak iki tür!.. Birisi evcil, ötekı yabanıl!.. İnsan benliğinde ikisinin de -kurtluğun ve köpekliğin- yeri var, üstelik dünyanın öte- ki ülkelerinde söz konusu olamayacak bir siyasallaşma çeşnisi bizde yaşanıyor Söylenceye göre,Türkler kurt so- yundan geliyoriar... Peki, kurt köpeği ne?.. Evcil kurt mu?.. Köpeklikle kurtluk arasındaki aynm, edebiyatın da ilgi- lendiği bir konudur; artık politika ortamımızda iktidar so- rununa dönüştü. • Kurt, Türkiye'de şoven milliyetçiliğin simgesi olarak bi- liniyor. Vaktiyle "komünizmle mücadele" ve "esir Türkle- ri kurtarma" hareketiyle güçlenen ırkçılık, adından anla- şılabileceği gıbi, faşıst içerikliydı; ama, buna bir de dinci- lik eklendi mi, yeme de yanında yat!.. Sovyet Komünizminin yıkılmasıyla esir Türk kalmadı; ir- tica bayrağını dinci parti yükseltti; şoven milliyetçiliğin güçlü temsilcısı Millıyetçi Hareket Partisi'ne ne kaldı?.. Bu partinin oy sandığında yukselişı PKK terörunde şehit olan- İann yüzü suyu hürmetinedir. Üç hilalli bayrağın partisi, son seçimde, oy patlaması yaptı; koalısyonda ikinci par- ti... Ama yaptıklanna bakın!.. • Yabancılara verilecek kamu imtiyazlannda Türk yargı- sını devre dışı bırakmak ne mene milliyetçiliktir?.. Ya da ünlü katilleri af yasası kapsamına sokmanın milliyetçilik- le uzaktan yakından ne ilişkisi olabilir?.. IMF'nin halkımn za ağıryük bindiren koşullannı uygulamak "Para Fonu Mil- liyetçiliği" mi sayılıyor?.. 28 Şubat Karariannı dinciliğin gü- dümünde delerek ümmetçiliğe yatınm yapmak milliyet- çilıği kemirmek değil mi? Neresinden tutarsan tut, iktidar koltuğuna sığışmaya ça- balayan MHP mılhyetçilığinın ahı gitmiş, vahı kalmış!.. Vaktiyle sokak eylemlerini kana boyayan ülkücü gençli- ğin bir bölüğu mafyayla özdeşleşmışti; geride kalanlar bugün hangi ülkülerin peşinden gidecekler?.. Soru yanıtsız kalıyor. Çünkü globalleşme 'ulus devlet'\ karşısında engel gö- rüyor; MHP bu konuda ne düşünüyor?.. Ergenekon kurt- luğuyla Amerikan köpekliği arasında beynamaz mı kala- cak? • Hürriyet gazetesinde okudum (3 Eylül 1999), gazete- nin Genel Yayın Yönetmenı Ertuğrul Özkök MHP lideri Devtet Bahçeti'ye soruyor '- MHP gibı bir parti böylesine büyük bir fetaketten (dep- rem) sonra neden olağanüstü hal ilan edilmesiniistemez?..' Bahçeli'nın yanıtı: "- Çünkü böyle olağanüstü birdurumu sivil otohtenin aşabileceğim ıspat etmemiz lazımdı." Devletinin ordusundan çekınen milliyetçiliğin adı ne olabilir?.. Bu soru önemlidır; ama, daha önemTısi var: Si- vil otoritenin askeri dışlaması depremde kaç cana mal ol- du?.. İnsan hayatı bu kadar ucuz mu?.. Ben ta j J Dünyanın seçkin markalan, bu yıl da Dünya Gençlik Merkezı'nde sızı beklîyor. Ya2 tatili sürüyor, ama çocuklar şimdiden Dünya'yı düşünmeye başladı bile. Dünya Gençlık Merkezi bu yıl da çocuklar için rengârenk kalemler, cıvıl cıvıl defterler ve binbir çeşit okul çantasıyla yeni öğretim yılına hazır. Siz de Dünya Gençlık Merkezi'ne gelin, çocuğunuzun okul heyecanını sevince dönüştürün. •ss I DUNYA DUNYA GENÇÜK MERKEZI'NDE BULABtLECEĞfN^^^HARKALAR Adventures • AKİ Athletıcs • Alpha • Arizona Cats • 6 a s i q ^ ^ ^ H K t • Chipie • Cio Clo • Club pternational • Cotton Blue • Creeks • Dallas Cowboys • Dilbert • Dr Martens • Friends Forever •rHamelin • Harley Davidson • Juypal • Kangool • Loo Loo • Mary Chart • Mickey 8 Mini • Morgan ,EP» Naf Naf • NBA Chicago Bulls • NBA Lakers • NFL • Palmıro • Poivre Blanc • Roadsıgn • Romantic • FRANSIZ OKULLARI İÇİN SEYES DEFTER ÇEŞITIERİ Ç f . Sad Sam • Scbool Days • Schott • Sensazionı • Seven • Simple Spirit • Snoopy • Tasmanian AKMERKEZ VE CARREFOUR MAĞAZALARINOA. W» United • Walt Disney • Warner Bros GENÇLIK MERKEZİ N İ Ş A N T A Ş I • A K M E R K E Z • C A R R E F O U R • C A P I T O L • C A R O U S E L • G A L L E R I A . Y A 2 0 0 0 • M İ G R O S B E Y L İ K D Ü Z Ü • M İ G R O S A N K A R A • Z A F E R P L A Z A B U R S A