Katalog

9 MART 1999 SALI CUMHURİYET SAYFA KULTUR 15 Tüm zamanlann en sıradışıyönetmeniStanleyKubrick onfümle 'tarihyazmıştı' Spartacus-1%0 Lolita-1962 Otomatik Portakal -1971 The Full Metal Jacket -1987 sinemadan öğrenmişti FILMOCRAFI - Da>' of The Fight (1949) kısa m. - Fîying Padre (1951) kısa m. - The Seafcrers (1953) kısa m. -FearandDeare(1953) -Kfller'sKiss(1955) - The Kflöng( 1955) -Paths ofGtory (1957) -Spartacus(1960) -Loöta(1962) - Dr. Strangelove_ (1964) - 2001A Space Odyssev (1968) - A Oodovork Orange (1971) -BanryLondoü(1976) - The ShinmgJ 1980) - The FuD Metal Jacket (1987) -EyesVVkJeShut(1998) CUMHUR CANBAZOĞLU Sinema sanatının yüz yıllık tarihin- de kilometre taşı olmuş filmlere imza atmjş Amerikalı dâhi yönetmen Stan- ley Kubrick, inzivaya çekildiği Hert- fordshire kasabasındaki evinde öldü. Kubrick, son iki yıldır Tom Cruise - Ni- cole Kidman çıftiyle Eyes VVhite Shut adlı f ilmde çalışmış, 31 Aralık 1997 ta- rihinde bitirdiği çekimlerden sonra mon- taj sorunlannı çözemediği gerekçesiy- le yapıtm bugüne dek gösterime çık- masını sürekli ertelemişti. Ünlü yönetmenin ölüm haberlerini veren.radyo^televteyonlardünden beri fflftıin temmuzda sinemalarda izlenebi- leceğini söylüyorlar, ama son gelen bil- giye göre yapımcı şirket Warner, şu an- da kopyanın nerede oldugunu bilmiyor- muş. Bu nedenle ustanm son filminin ne zaman gün ışığına çıkacağı meçhul... Sekiz Oscarhk kariyer 71 yıl önce, 28 Temmuz'da Nevv York'Bronx'ta doğmuştu Kubrick. Lı- se yıllannda vasat bir ögrenciydi, ancak ögretmenleri kendısıni değeriendirme için Columbia Üniversitesi'ne gönder- diklerinde entelektüel açıdan sınıfının çok ilerisinde olduğu ve sıkıldığı için derslere ilgi göstermediği anlaşıldı. Dok- tor babasının teşvikiyle daha on yedi- sinde Look dergisinde foto muhabiri olarak haber peşine düşmüş, 22 yaşın- da ilk kısa metrajlı çalışması Day ofThe Fıght'a imza atmıştı. 1953'te ılk uzun metrajlı denemesi Fear And Desire'da oyunculuk hariç her şeyi üstlenmişti. Ondan sonra iki elin parmaklan ka- dar fılm yönetse de onu 7. Sanat'ın en önemli isimleri arasına taşıyan kariye- rinde yönetmen olarak hiç Oscar kazanamamış, ancak filmlerine Akademi'den sekiz heykelcik gelmişti. İlk dikkat çektigi filmi ise 1957'deki Paths of Glory idi. Sinema endüstrisi ve büyük şirketler ise onun yeteneğini Spartacus'la (1960) fark etmişti. Kara mizah, alay, korku, insanoglu- nun merhametsizliği, acımasizlığın ver- diği zevk gibi temel konulan Madimir Nabokov'un ünlü romanı Lolita'nın (1962) yorumunda, Dr. Strangelove ve- ya Nasıl EndişeEtmektenVazgecipBom- bayı Sevdim'de (1964) ortaya çıkmış, nükleer katliamın eleştirisini 2001 Uzay Macerasında (1968) yapmıştı. Bu kur- gubilim destandan sonra Anthony Bur- gess'in romanı Otomatik Portakal'da (1971) ıslah edilmeye çalışılan gencin içindeki şiddeti. sadist egilimi anlat- mıştı. Amerikalı eleştirmenlerin baskı- sıyla otosansür uygulayıp fılmdeki ba- zı sahneleri keserek şiddeti azaltmıştı Kubrick. Keserken de sanatın bir sos- yal şiddet modeli yarattığını söyleme- nin, sorunu yalnızca gizlemeye yaraya- cağını söylemiş; filmi bir başyapıt ola- rak gören Avrupalılara da teşekkür et- mişti. Barry London'da (1975) doğal ışığı ve stedkam teknigini lcullanarak bazi de- neyleregirişmiş, ardmdan yeni yeni par- layan korku yazarı Stephen King'm ya- pıtlanndan Shining ı (1980) çekmişti. 1987de Full Metal Jacked'le insan- lann arasmdakı hertürlü ilişkiyi, düşün- ceyi tartışmaya açmıştı. Birçoklan ön- celeri Kıyamet,Avo, Müfreze gibi önem- li filmlerden sonra Vietnam üzerine an- latılacak bir şey kalmadığını söyleyerek Kubrick'in girişimini anlamsız bulmuş- tu. Ancak geçmişleriyle yüzleşip hata- lan geride bıraktığına inanan Amerika- lılara ustanın vereceği dersler vardı... Ailesiyle lorda yaşıyordu Savaştan ırkçılıga, politik baskıdan cinsel tecavüze. nükleer tehdide kadar insanın zavallılığı, ilk çaglardan bu ya- na bir türlü yenemediği "avcı rçgüdüsü" Kubrick" in başlıca konulanydı. Genç Kubrick, daha Paths of Glory'de (1957) hertürlü baskıya karşı geleceğinin, pis- likleri deşmeye çahşacağının ipuçlan- nı sunmuştu; 1. Dünya Savaşı'nda Fran- sız cephesinde bir generalin emrindekı- leri nasıl pisi pisine ölüme gönderdiği- ni anlattığı bu fılm 1975'e kadar Fran- sa'da gösterılmemişti... Otomatik Por- takal da, tecavüz sahneleri nedeniyle Ingiltere'de gösterime girememişti. tnsanlardan günlük yaşamda da pek haz etmemişti ünlü yönetmen. 1968 de ABD'den Londra'ya göç ettiginden bu yana Alman kansı Christine Harlan ve üç çocuguyla kent dışında yaşamış, oto- mobilini saatte 40 kilometreden fazla hız- la sürmemiş, direksiyon başındayken muhakkak rugby oyunculannm kullan- dıgi bir kask takmıştı. Stanley Kubrick, yaşamınm son gün- lerinde dünyanın en ilginç davalann- dan birine taraf olmuştu. 1961 yılından bu yana kapalı bir hayat sürdüren ün- lü yönetmen, tam 25 yıldır hiçbir yayın organına fotoğraf vermiyor. bütün söyleşi tekliflerini de geri çeviriyordu. Film set- lerinin etrafına çektirdiği duvar, sette çalışan herkesin imza attığı gizlilik söz- leşmesi de cabasıydı. Ancak, sanat dünyasının ünlü isim- lerini hicvetmekle ün yapan Punch Ma- gazine adlı bir derginin Lowdon adlı dedikodu sütununda ağustos ayında çı- kan bir yazı, sanatçının bütün düzenini altüst etmişti. Yönetmenin son filmi 'EyeVVideShut'ile ilgili birderlemeni- 'Gerçek dâhi, gerçek dost' Stanley Kubrick'in öJümü üzerine Spfeüjerg, Nicole Kidman ve Tom Cruise'un da aralannda bulunduğu pek çok ünlü isim de üzüntülerini ve ünlü yönermene duyduklan saygıyı dile getirdi. Spielberg. 70 yaşındaki Kubrick'i film dünyasmm büyük ustası olarak nitelendirirken Kubrick'in beğendiği bir film olduğu zaman yönetmenine karşı son derece cömert iltifatlarda bulunduğunu belirtti: ''Hiç taiiımasa bileyönctmene tetefon eder re filminden ne kadar çok etkûendiğini anlatırdı. Onu tanıına şanstna erişmiş olan bizJer için o son derece kibar ve sabtriı bir kişiydi. Film vapma konusunda ise sürekli stkı bir rejini yapıyordu.** Yönetmenin son filminin başrollerini paylaşan Tom Cruise ve Nicole Kidman ise Kubrick'i aüelerinden biri gibi gördüklerini ve Amerikan sinemasının son efsanesinin öiümüyle tam anlamtyla altüst olduklannı bildirdiler. Onlü çift, Eyes VVide Shut'la ilgili olarak Kubrick'le böyle bir tecrübeyi paylaşmış olduklan için son derece mutlu olduktannı, Kubrick'm hem gerçek bir dâhi hem de gerçek bir dost oldugunu söylerken onu özleyeceklerini dile getirdiler. Kubrick'in 1971'deçektiği Otomatik Portakal'da rol alan İngiliz oyuncu Makobn McDowefl da. yönetmenin ölümünün kendisini çok üzdüğünü, Kubrick'in o dönemin son büyük yönetmeni oldugunu açıkladı. Amerikan Film Yönetmenleri Birliği Başkanı Jack Shea, Kubrick'in çok seçkin yönetmenler topluluğu içinde yer aldığını ve dâhi sözcügünü tam anlamıyla hak eden bir yönetmen oldugunu vurguladı. Wamer Brothers'tan yapılan açıklamada ise Kubrick'in yaklaşık otuz yıldır Wamer Brothers ailesinin çok sevilen ve sayılan bir üyesi olduğu haörlatılarak fiîm dünyasmm en parlak ismi olduğu açıklandı. teliğindeki yazı Kubrick'i ima ederek "Sanatsal anlamda bir mükemmeliyet- çi obnakla, hırlayıp duran bir deli ol- mak arasmda ince bir çizgi vardır" şek- linde bir ifade kullanınca yönetmenin sabn taşmış ve dergiye karşı hukuk sa- vaşımına girmişti. Eğerömrü elversey- di bu ay içerisinde kendini savıınmak için Yüksek Mahkeme'nin huzuruna çıka- caktı. Doğal olarak, dünyadaki büyüklü küçüklü pek çok basın kuruluşu da dikkatini bu davaya çevirmiş durum- daydı. Kubrick'in duruşmada hazırbu- lunma zorunluluğu yoktu gerçi, ancak jüriyi ikna edebilmesi açısından hukuk danışmanlan bunu gerekli görüyorlar- dı. Ancak yönetmen çok zor bir seçim- le karşı karşıyaydı, çünkü fotoğrafçıla- nn saldınsına maruz kalmak şüphesiz ki hiç mi hiç hoşuna gitmeyecekti. Punch ise kendisine yöneltılen iddialara kar- şılık, yazıda geçenin yalnızca eğlendi- rici bir şaka oldugunu iddia ediyordu. Kullanılan ifadenin şaka amacıyla yazıldığinı, hukuki savaşımın başlatıl- masının oldukça gülünç oldugunu ve davanın birinci dereceden bir mahkeme- de başlatılmasının ise şaşırtıcı oldugu- nu belirtmişlerdi yetkililer: "Punch the Lancetgibi bir tıp dergisi değiL biz onun klinikdeli oldugunu söylemiyoruz. Söy- teme> e çalıştığımız, onun tam anlamıy- la egzanrrik olduğuydu."_. Bırtakım ilginç davranışlan da ol- muştu geçmişte; filmlerinde rol verece- ği oyunculann dikkatini, zekâsını ölç- mek için onlarla saatlerce masatenisi ya da satranç oynamış, başanlanna gö- re sözleşme imzalamıştı. Dublajı büe kontrol edivordu Kubrick yalnız basyapıtlanyla değil, kişiligiyle de özel biriydi. Yaşamıyla il- gili fazla bir şey bilinmiyordu. Med- yayla çok az söyleşi yapıyor, ailesini hep bir köşede tutuyor, söylemek iste- diklerini filmlerinde dile getirmeye ça- lışıyordu. Yolculugu sevmiyordu, bu nedenle Full Metal Jacked'i Vietnam ya da ay- nı bölgedekı benzer bir mekân yerine gü- ney Londra'da çekmişti; yine Lolita'da Amerika'daki ortamı Londra'ya taşı- mıştı. Filmleriyle özel bir ilişkisi vardı. Da- ha ilk filmden başlayarak tüm yapıtla- nnı sıkı sıkıya kontrol altına almış, üre- timin herevresindesözsahibi olmuştu. VVarner'la yaptığı kırk yıllık anlaşma- da filmlerin çekim sonrası hazırlıgının bir yıl sürecegine ilişkin bir madde var- dı. Film saatlerini yaratıcılık için son derece elverişsiz yerler olarak değer- lendiriyor, montajın ise gerçek sanat kabul edilmesi gerekriğini söylüyordu. Montajın yanında, filmlerin afişle- rinden tanıtım kampanyalanna kadar her şeyle ilgileniyor, hatta bildiği diller- deki (Italyanca, Almanca, Fransızca) dublaj çalışmalanna bile eşlik ediyor- du. Kubrick yönermenlik eğitimiyle il- gili bir söyleşide şunlan söylüyordu: "Okulda hiçbir şey öğrenmedim. Film seyrederken \v sinema estetigryte DgîM ağır kitaplan okurken hayatla ilgilidaha faz- laşey özümsedim. En i>i vönetmenlikeği- timi bir tane film yapmakla elde edilir. Her yönetmen adayma tek başma bir fHm yapmayı öneriyorum. Cç dakikalık bir ktsa metrajlı çalışma onlara çok şey öğ- retecektir." Eric Zonca'nın ilk filmi Meleklerin Duş Yaşamı' ödülleri toplamayı surdürüyor Cesarlar da melekleri sevdi MİŞELPERLMAN PARlS-Fransız sinemasının en prestijli ödülleri arasında yer alan 24.CesarÖdülleri. cumartesi ak- şamı düzenlenen törenle sahiple- rini buldu. Fransa Kültür Baka- nı CatherineTrautman'ın da ha- zır bulunduğu törende, tören baş- kanlığını ünlü oyuncu Isabclle Huppert üstlendi. Odüllerin en büyük sürprizi, başrolünde CatherineDenevue'ün oynadığı, yönetmenliğini Nicole Garcianın yaptığı 'Place Vendo- me' adlı filmin, 12 dalda aday gösterilmesine karşm festivalden elleri boş dönmesi oldu. Fransız yönetmen Eric Zonca'nın 'Me- leklerin Düş Yaşamı'(U Vie Re- vee des Anges) adlı filmi ise ger- çek anlamda bir zafer kazandı. Film, 'en iyi füm' ödülünün sa- hibi olurken, Cesar Ödülleri'nin tarihinde üçüncü kez, en iyi fılm ödülü bir 'ilk film'e gitti. Şu sı- • Cannes Film Festivali'nde en iyi kadın oyuncu dalında Altın Palmiye'yle ödüllendirilen Elodie Bouchez ve Natascha Regnier Cesar Ödülleri'nde de Meleklerin Düş Yaşamı'yla yine başan elde ederken, Eric Zonca'nın yapıtı da en iyi film ödülüne layık görüldü. ralarda ülkemizde de gösterim- de olan 'Meleklerin Düş Yaşamı' filminin genç oyuncusu Elodie Bouchez ise 'en iyi kadın oyun- cu' ödülünün sahibi oldu. Geçen sene aynı filmdeki rolüyle Can- nes'da da başan kazanmış olan sa- natçı, Cesar'da en büyük rakibi olarak gösterilen Catherine De- neuve'ü de net bir yenilgiye uğ- ratrj. Bouchez'in fılmdeki rol ar- kadaşı olan ve geçen yıl Can- nes'da Bouchez'le en iyi kadın oyuncu ödülünü paylaşan Na- tascha Regnier de Iımutveren ka- dın oyuncu' ödülünü kazandı. Bir tiyatro oyunundan uyarla- nan, Francis Veber'in 'Le Diner de Cons' (Salaklar Sofrası) adlı filmindeki rolüyle Jacques VTBe- ret 'en i>i erkek oyuncu' seçilir- ken, aynı fılmde rol alan Danid Prevost 'en iyi yardımcı erkek oyuncu' ödülünü aldı. Önümüz- deki ay tstanbul Film Festiva- li'nde de gösterilecek olan film, 'en iyi senaryo' dalında da ödül kazandı. 'En iyi yönetmen ödülü, 'Ce- ux Qui M'aiment Prendront le Train' (Beni Sevenler Trene Binsin)adlı fılmiyle PatriceChe- reau'ye gitti. Aynı fîlmde rol alan Dominique Blanc 'en i> i yardım- cı kadın oyuncu' dalında ödül- lendirilirken, filmin görüntü yö- netmeni Eric Gautier 'en iyi gö- rüntü' dalında ödülün sahibi ol- du. Türkiye'de de halen gösterim- de olan ve büyük ilgiyle izlenen, geçen yıl Cannes'da da büyük jüri ödülünü kazanan, ltalyan yönetmen Roberto Benigni'nin 'Hayat Güzeldir' (La Vita e Bel- la) filmi ise bu yıl Cesar'da 'en h/iyabancı film' ödülünü kazan- dı. Her yıl bir Hollywood yıldızı- na verilen 'onur ödülü'nü ise bu yıl Johnny Depp aldı. Depp'in Fransa'da çok beğenılen 'Fear and Loathing in Las Vegas' (Las Vegas'ta Korku ve Nefret) adlı filmdeki performansı geçen yıl Cannes'da eleştirmenler arasın- da fikir aynlıklanna yol açmış- tı. Diğer onur ödülü ise sansas- yonlanyla ünlü fspanyol yönet- men Pedro Ahnodovar'a verildi. Romy Schneider Retrospektifl • Kültür Servisi - Romy Schneider'ın fılmleri 9-13 Mart arasında Alman Kültür Merkezi'nde, 22-26 Mart arasında da Fransız Kültür Merkezi'nde gösterilecek. Alman Kültür Merkezi'nde bugün 'Sıssi, Bir Imparatoriçenin Kader Yıllan', yann 'Ludwig II', çarşamba 'Clairde femme', perşembe 'Dava', cuma da 'Montpi' adlı fılmler saat 19.00'da Almanca olarak Türkçe altyazılı izlenebilir. Fransız Kültür Merkezi'nde de 22 Mart'ta19.00'da 'Komiser ve Genç Kız', 24 Mart'ta saat 18.00'de 'Önemli Olan Sevmek', 20.00'de 'Dolaysız Ölüm', 25 Mart'ta 19.00'da 'Bankacı Kadın', 26 Mart'ta 19.00'da 'Sorgulama' adlı filmler Fransızca olarak Türkçe altyazıh gösterilecek. (249 20 09) Bfll MofMMson'm kısa fılmleri • Kültür Servisi - Dünya çapında tanınan ödüllü film yapımcısı Bill Morrison'ın kısa filmleri mart ayı boyunca cumartesi günleri Pi Artworks'te gösteriliyor. Morrison, genellikle orijinal ve arşiv öğelerini bir araya getirip, tekrarlardan yararlanarak birer rihnik, düşsel, yeni sine-şiırler yaratan titiz bir yapımcı olarak tanınıyor. 1995 Mart ayında Mornson'ın filmleri New York Modern Sanat Mûzesi'nde solo bir program çerçevesinde gösterildi ve bu filmlerden Footprints (Ayakizleri) ve The Death Train (Ölüm Treni), New York Modern Sanat Müzesi'nin koleksiyonuna katılmak üzere satın alındı. 1995-96 yıllannda ltalyan fotoğrafçı Oliviero Toscani yönetiminde Benetton için çaiışan sanatçı bu arada da 'The Film of Her' başta olmak üzere birçok kısa film üretti. Pi Artvvorks'te Morrison'ın Night Highvvay, Lost Avenues, Footprints. Photo Op, The Death Train. The VVorld is Round, Nemo, The Film of Her adlı fılmleri gösteriliyor. (236 68 53) Gnıber ve Mafdar gitar ikilisi • Kültür Servisi - Gnıber ve Maklar gıtar ikılısi 11 Mart Perşembe günü saat 19.30'da CRR'de bir konser verecek. 1985 yılında kurulan ıkili Augsburg'da Leopold Mozart Konservatuvan'nda çalışmalar yaptı. 1991'de Fransa Montelimar'daki uluslararası yanşmada gitar ikilisi olarak birincilik ödülünü alan Gruber ve Maklar Almanya, Fransa, Avusturya. Italya. lspanya ve Ingiltere'de konserlere ve dünyanın önemli müzik festivallerine katıldılar. Mainz'de Villa Musica Oda Müziği bursunu alan sanatçılar 1993 'te de bir Yehudi Menuhin kuruluşu olan Live Music Novv'm desteğini kazandılar. Ikili, Italya/Bari'de 1994'te düzenlenen Uluslararası Mauro Giuliani Yanşması'nda gitar ikilisi olarak birincilik ödülünü kazandıktan sonra yaptıklan çeşitli albümlerle eleştirrnenlerin övgüsünü kazandı. Adin Hebib'in resim sergisi • Kültür Servisi - Galeri G, 10-27 Mart tarihleri arasında Bosnalı bir sanatçı olan Adin Hebib'in resimlerine yer verecek. 1955 yılında Mostar'da dünyaya gelen Hebib, Bosna-Hersek savaşı sırasmda çocuklann resim defteri sayfalannı birleştirerek, kuru boyalannı kullanarak, viski kutulannm kartonlannı bile malzeme olarak kullanarak resim yapmaya devam etti. Sanatçı Mostar, Belgrad ve Paris'te geçen eğitim sürecinin ardından baskı resim ve resmin yanı sıra tiyatro, sahne tasanmı, kitap tasanmı. afiş ve monografilerle de ilgilendi. Yapıtlannda tümüyle kendisini, kendmdeki insanı anlatan sanatçının teknigi 'soyut ekspresyonist' olarak tanımlanabılir. (241 45 69) Stockfiolm Uluslararası Sanat Fuan'ntia iki Türk galerisi • STOCKHOUVl (Cumhuriyet) -11 -14 Mart tarihleri arasında Stockholm'de gerçekleşecek olan Uluslararası Stockholm Sanat Fuan'na bu yıl Türkiye'den, Istanbul'daki Asmalımescit Sanat Galerisi Ekrem Kahraman'm, Izmir'deki Coşku Sanat Galerisi de Nuran Ipek'in yapıtlanyla kahlıyor. Asmalımescit Sanat Galerisi'nin sahibi Uğur Bekdemir, sergi nedeniyle Ekrem Kahraman'la ilgili bir kataloğu Ingilizce ve Isveççe olarak hazırladı. Stockholm'deki fuara katılacak sanatçılar ve galericiler bu akşam Stockholm'deki Türkiye Büyükelçiliği'nde verilecek bir resepsiyonla Stockholm'deki sanatseverlerle tanıştınlacaklar. Ekrem Kahraman aynı fuara daha önce de katılmış ve büyük ilgi toplamıştı. Kuzey Avrupa'nın en büyük sanat fuarlanndan olan Stockholm Sanat Fuan'nın bu yılki teması, Çağdaş Fin Güzel Sanatlan. Bu nedenle fuarda Finli sanatçılann yapıtlan için özel bir bölüm aynldı. Proje lideri Katarina Svvanström. Türkiye'den iki galerinin birden başvurması nedeniyle sevinç ve gurur duyduklannı açıkladı. BUGÜN • İSTANBUL DEVT.ET OPERA VE BALESt saat 20.00'de 'Taüı Charity' müzikalini sahneleyecek. (251 56 00) • CRR'de Ara Malikian'ın kenıan resitali izlenebilir. (232 98 30) • BtLGJ ÜNtVERStTESİ'nde 'LaleU'de Bir Azize' adlı filmin galası gerçekleşecek. (216 00 00) • Pİ ARTVVORKS'te Sahador DaH'nin hayatını konu alan belgesel film Ingilizce onjinal olarak saat 16.00'da gösterilecek. (236 68 52) • BELGESEL StNEMACILARBtRLtĞl'nde 13.00- 19.00 arası her saat başı Tulin Sertöz'ün 'Gökkubbede Gezûıtiler' başhklı belgeseli göstenlecek. (292 39 84) • LEYLA GENCER Şan seminen saat I5.00'te AKM Küçük Konser Salonu'nda Yapı Kredi Sanat Festivali kapsamında Kültür Bakanlığı'nın desteğiyle gerçekleşecek. (280 65 55) • AKSANAT'ta saat 12.30 ve 18.00'de Kitaro'nun konseri laser-disc'ten izlenebilir. (252 35 00)