Katalog

SAYFA CUMHURİYET 28 OCAK 1999 PERŞEMBE 14 KULTUR Bu yıl Avrupa Kültür Başkenti; yüzyıllar öncesine uzanan kültür geçmişiyle Weimar Aydın ve sanatçdan çeken kent TURG\YFİŞEKÇİ 1985'ten bu yana, Avrupa Top- luluğu, her yıl bır kentı Avrupa Kûltur Başkentı ılan edı> or Kul- tur başkenti seçılen kentlerde bır vıl boyunca kültur ve sanat şen- lıklerıyle toplantılar duzenlenı- yor 1985'ten bu yana sırasıyla Atına, Floransa, Amsterdam, Ber- lın, Pans, Glasgovv, Dublın, Mad- nd. Anvers, Lızbon, Luksemburg Kopenhag, Selanık ve Stockholm kultur başkentlen oldular Hayatının buyuk bölumunü We- ımar'da (Vaymar okunur) geçıren Goethe nın doğumunun 250 ve 1919 yılında Weımar'da ortaya çı- kan mımarlık akımı Bauhaus'un 80 yılı nedenıyle bu yıl Avrupa Kultur Başkenti olan Weımar, yuz- yıllaroncesıne uzanan kultur geç- mışı ve pek çok yönuyle ılgınç bır kent Weımar. Almanya nın Thiirın- gen eyaletmde altmış bın nüftıs- lu kuçuk bır yerleşım Thunngen eyaletıne, genış or- man varlığı nedenıyle "Alman- ya'nmyeşilyureğr'denıyoT Buor- manlann kuzeyınde. batıdan do- ğuya, gunumuzun kuçük \e onem- sız gorunen. ama Alman tanhın- de onem taşıvan kentlen sıralanır Bach'ın doğum yen olan Eıse- nach. 1875'te Alman Sosyalıst lş- çı Partısrnın kuruluş kongTesınm toplandığı Gotha, Errurt, pek çok sanatçının yaşadığı >er olmasıy- la unlu Weımar, ünıversıtesı ve optık bılımmı gelıştıren Cari Ze- iss'ın unlü buluşlannı yaptığı kent Jena Bach ve Martin Luther Weımar, bu kentler arasında zengın kultur geçmişiyle ayn bır onem taşır 1547'de Saksonya- VVeımar Duklüğu'nün merkezı olan kentın kültur alanında one çıkma surecı 1775'te 18 yaşında duk olan Kari August'un, henüz 27 yaşında olan, ancak Genç VVfert- her'in Acüan adlı kıtabıyla yay- gm bır une kavuşan Goethe'yı kente davetıy, le başlar Goethe'den once de VVeımar'dan unlukışılergelıpgeçmıştı Protes- tan Reform hareketının oncusü Martto Luther 1518-1540 yıllan arasında Vveımar'da yaşadı Buev bugun "Luther Evi" adıyla mûze olarak korunmaktadır Johann Se- bastıan Bach da, 1708-1717 yıl- • Yaşamımn buyuk bır bölumunü Weımar'da geçıren Goethe'nın doğumunun 250 ve 1919 yılında burada ortaya çıkan mımarlık akımı Bauhaus'un 80. yılı nedenıyle bu yıl Avrupa Kültür Başkenti olan Weımar. birçok aydm ve sanatçının ılgısmı çeken. pek çok yönüyle ılgınç bır kent. lan arasında burada >aşadı Go- ethe kente geldığınde o sıralar Almanya'nın unlü vazarlan Wi- eiand ve Herder de burada resmı görevlereatanmışlardı Kentteher oturanm haftada üç kez ucretsız olarak tıyatro ızleme hakkı vardı Goethe'ye de Weımar'a gelır gel- mez soyluluk unvanı ve bakanlık gorevlen venldı Goethe'nın Weımar'da oturdu- ğu ıkı ev var î!kı kentın hemen bı- tışığındekı, ıçınden Ilm ırmağı- nın aktığı Ilm Parkı'ndakı bahçe- lı ev Bu evı Goethe, Weımar'a geldığı ılk gunlerde gorup havran kalınca, şaın kente bağlamak ıs- teyen Dûk Carl August, e\ ı satın alıp kendısme armağan etmış Altı y ıl bu evde oturan Goethe 1782'de kent ıçındekı bugun Go- ethe Muzesı olan evme taşmdı 1832 'de ölümüne dek de bu e\ de yaşadı Goethe'nın varlığı pek çok ay- dın ve sanatçıyı da VVeımar'a çek- tı Unlü şaır ve oyun yazan Sdıil- ter,çeşitlı kentferde zor yaşam ko- şullan altında kaldıktan sonra 1787'deCarl August unçağnsıy- la hukuk danışmanı olarak We- ımar'a geldı Ikı yıl sonra Jena'ya gıttıyse de 1799'da Weımar'a ge- n döndü 1802'de bugun Schıller Muzesı olan e\ıne taşındı 18O5'te bu evde oldu liszt ve VValter Gropius Goethe 1832"de öldügunde We- ımar, Avrupa'nın en tanınan kent- lennden bın olmuştu Sonrakı yıllarda da sanatçıla- nn kente olan ılgısı surdu Franzliszt ılk"kez 1841 de kon- servermekıçın kente geldı Erte sı yıl da Weımar sarayının muzık yonetmenlığıne atandı Lıszt'ın Weımar'a verleşmesı aralannda Hector Berlmz. Peter Cornelius, HebbeL Smetana, Rubınstetn gı- bı donemın ünlu bestecılerının de olduğu pek çok muzıkçıyı kente çekti Muzıkte Yenı Alman Oku- lu adlı akım burada doğdu Lıszt ın 1869 vılına dek oturduğu ev bu- gun Lıszt Muzesı olarak korun- maktadır Kentte bestecımn anısı- na bır de Lıszt Muzık Okulu açıl- mıştır Unlüduşunur Nietzschede ha- yatınm son 0ç yilmı Weımar'da geçırdı ve burada öldu Nıetzsc- he'nın evı de ölümunden sonra Nıetzsche Arşıvı olarak duzen- lendı Modern mımannın onde gelen adlanndan VValterGropius 1918- 1928 arası \Veimarda çalıştı Sa- natla zenaatın aynı anda oğretıl- dığı ve uygulandığı Bauhaus mı- marlık akımımn oluşmasına oncu- luk ettı 6 Şubat-11 \ğustos 1919 ta- nhlen arasında kent merkezmde- kı Ulusal Tıyatro'da toplanan Al- man Ulusal Meclısı, venı cumhu- nyetm anayasasını burada hazır- ladı WeımarCumhunyetı'nı bu- rada ılan ettı Bugun bu tıyatro yapısının onunde, 1875'te dıkı- len Goethe \e Schıller ı bırlıkte gosteren buvuk bır bronz anıt du- ruyor Kent 1920'den 1948'edekThü- nngen evaletınm merkezı oldu Nazı v.onetımı sırasında 1937"de kent yakınlannda Buchenvvald toplama kampı kuruldu 11 Dun- ya Savaşı sırasında kampta kalan yırmı bın kadar tutuklunun çoğu çevTedekı fabnkalarda 12 saatlık vardıyalarla çalıştınldı Kampta bulunanjjöktor \e uzmanJgr v ırüs enfeksiyOffîarı ve aşıladİVetkıte-' nnı tutuklularüzenndedenedıler Kampta gaz odası olmamasına karşın hastalık, yeterMZ beslen me, aşın yorgunluk, dayak \e ıdamlarla her ay yüzlerce kışı olü- yordu Alman Komünıst Partı- sı'nın unlu genel sekreten Ernst Thuaknann da 1944'te bu kamp- ta oldu Çağımızın ünlu tspanyol yazarlanndan Jorge Semprun da bu kampta kaldı ve anılannı ya- yımladı Savaştan sonra Buchenvvald kampının bulundugu alana. bura- da hayatlannı kaybedenlenn anı- sına buyük bır anıt dıkıldı 1953'te kentte Klasık Alman Yazarlan Araştırma Merkezı ku- ruldu Alman Shakespeare Derne- ğı nın merkezı de burada çalış- malarını surdurdü 1965'te Utuslararası Yazarlar Kongresı kentte toplandı 52 ulke- nın vazarlan burada ınsanhğın ge- leceği ıçın banş çağnsmda bulun- dular Altmış bin nüfuslu Kenttekı onemlı yapılardan bı- n de 1696 yılında kurulan Hotel Elephant'ttr NapoekuTdan Tob- MVftacn'tari 'Vfendelssohn'a dek pek c"ok ûnlünun kaldığı bu otel gunumüzde de varlığını ko- rumakta\eetkmlıgıni surdürmek- tedır Thomas Mann ın 1939'da yayımlanan Lotte VVeünar'da ad- lı unlü romanı da bu otelde geçer Romanda Genç VVerther'ın Acı- lan adlı yapıtın kadm kahramanı Lotte Kestner Goethe'vı venıden gorebılmek ıçın Weımar a gelır Hotel Elephant a yerleşerek Go ethe vegençlıklenndeellennden kaçırdıklan aşkı yenıden yakala- yabı leceklenne daır mektuplar ya- zıp goruşmeye çağınr Ancak Go- ethe bu çağnlara yakınhk goster- mez ve geçmışe dönmeyı redde der Kentın yanı başındakı Ilm Par- kı'nın bavindırlık bakanlığı da >apmış olan Goethe tarafından duzenlenmış olması ve bu duze- ran bugune dek bozulmamış olma- sı daayn bır guzellık varlığı Bu gun neredevse butunuyle bır mu- zeler kentı durumundakı VVe- ımar'da, Goethe'nın uzun yıllar sevgılısı olan Frau von Stein'ın şaınnkıyle aynı sokaktakı evının de muze olarak korunduğunu sov leyelım 1999 yılı ıçınde pek çok kultü- rel ve sanatsal etkınlığe ev sahıp- lığı yapacak olan altmış bın nufus- lu \Veımar kentı ustune yıl bovun- ca sanınm çok savıda haber oku- yacağız Claude Lelouch 'un yönettiği filmde Gerard Depardieu ve Christian Clavier oynuyorlar Asteriksve HopdedikssinemadaSezar'akarşı KüHûrServısi-1959yılın- dan bu yana tüm dunvada 280 mıryonalbumütuketılen ma- ceralan 77 dıle çevnlen çız- gi roman kahramanı -Vsteriks rekor butçeyle be>azperde- de Yonetmenlığını Claude Letouch un japtıâı "\steriks ve Hopdediks Sezar'a Kar- şı''adlı fılm 3 Şubat ta dun- va sınemalannda gostenme gın>or Masalsı bır dekorda geçenfilm.ozelefektler ku- sursuz makyaj v e kostumler- le başanlı bır ?ekılde taşıyor çızgı kahramanı suıemaya Filmde Hopdedık^-Aste- nks ıkılısını Gerard Depar- dieu v e Christian Clavier can- landınvorlar Ikı yanda öru- lusaçlan bıyıfıvegöbeğıy- le Depardieu nun devasa Hopdedıks'ten hıçbır farkı yok Filmde konusu ve gor- sel aynntılanyla çızgıroma- na sadık kalınıyor Galya köyunun unlü kah- ramanlan Astenks ve Hopde- diks ınRomalılara karşı ver- dığı bıtmek tükenmek bılmez mucadelebırvana yonetmen Lelouch çızgı romanm uzat- malı platonık aşkını da unut- mamış Kasabanın en sevım- lı kızı, Venüs'u andıran mu- kemmel guzellıktekı Falba- la yı şımdılenn top modelı LaetiüaCasta canlandınyor Astenks de dahıl olmak uze- re kasabadakı tum erkekle- rm kalbını çalıyor Falbala Sezar a sadakatsızlık eden Romalı Detntus rolunu ttal- yan oyuncu-yonetmen Ro- bertoBenigniustlenıyor Se- zar' ı ıse Gottfned John ovnuyor Fılmın kadrosunda Gerard Depardieu Pıerre Paunade. daude Pıep- lu. NtiehelGalabru gıbı oyun- culardavar Fransız ojnncu Palmade kasaba sakınlenne guzellık, romantızm ve ar- monı duygusu kazandırmak ıçın uğraşan yan delı şaır As- surancetouri\ ı canlandırı- >or Kasaba sakınlen sonun- da romantızmı oğrenıyorlar ama şurden bıkıvorlar Astenks'ın gucunun sırn olan ıksınn mucıdı beyaz, uzun saçlı ve uzun sakallı bıl- ge Panoramixrolu ıçın Pıep- lu'nun her gun bır buçuk sa at makyaj koltuğunda oturdu- ğu belırtılıyor Tı>atro kö- kenlı ovuncu Galabn ıse film- de kasaba başkanı \brara- courm rolunde Bernard Henrv-Le\'j'nın eşı Arielle Dombaslc de ovunculardan "S apımcılığını ClaudeBer- n nın ustlendığı film 280 mılvon franklık butçesıvle bugune dek vapı lan en paha- lı Fransız fılmı Çekımlen toplam 5 bın saat suren fılm Fransa'da 600 sınema salo- nunda a\nı anda gostenme gırmeye hazırlanıyor IŞELDAK VE YELPAZE ATİLLA BİRKİYE Modiaıto ya da Düzyazının Lirizmî Yenı bır yazar keşfetmek uzaydayenı bır yıldız keş- fetmekgıbıdır Yenı bır 'y//cte'teleskoptagorulurgo- rulmez denn bır 'bılımsel merak'ın ıçıne duşulur Hayat var mı, su var mı, yapısal ozellıklen ne, ne »zaman vb Yenı bır yazar ıçın de bu 'servven' benzeriık gos- tenr Bazen belkıdeçoguzaman, çok yakınınızdadır da bır turlu alıp okumamış, yanı keşıf yolculuğuna çıkmamışsınızdır Gereklı rastlantı bırturiu olmamış- tır, ozcesı Ya da bır gun bırden gorursunuz adını kıtabını, bır şey belkı bunun adı 'gız' olmalı, sızı ona doğru çeker Çekım alanı krtap gıbı nesnelleşıyorsa da astında oznel bır çekım alanı vardır kı bu da yaza- nn kendısıdır Bazen de bır 'tavsıye' tavsıyenın çeşrtlı bıçımle- n var artık gunumüzde sızı kıtapla, dahası o yenı yazaria buluşturur Nasıl kı aşklarda ılk 'elektnk' çok onemlıyse -uz- manlar hep boyle der ne hıkmetse-, krtaptan ılk alı- nan tat da çok onemlıdır o yazann yazınsal sure- venıne çıkmanız ıçın Sonra Sonrası hızla gelır, kıtaplar krtaplan ız- ler • • • Bırkaç ay once, sanınm Kıtap Fuan oncesjydı, sev- gılı şaır arkadaşım Metin Celal, gunlerden bır gün telefon açıp "Sana uğra, Can Yayınlan'ndan tam senın kalemın bır yazann kıtaplan çıkıyor, bende var, gelal" dedı1 Boylece, adını kıtaplannın kısa tanıtımını -hatta ılanını- bızım Cumhunyet Kıtap dergıde gorduğum, ancak okumadığım -nıyeyse- ılgılenmedığım Pat- rıck Modıano ıle 'tanışmış' oldum Sarsıcı bır lınzmı var En onemlısı, Patnck Modı- ano duzyazıda ulaşılabılecek yalın anlatımın, bıçe- mın en ust noktasına ulaşmış Bır ustayla tanıştığı- mız, geç de olsa bır ustayı 'keşfefmeye çıktığımız' çok açık Romanlarındakı anlatryı bınncı tekıl şahıstan ız- lıyoruz 'Bugünden' ızledığımız anlatı, zaman ola- rak hep 'an/af/c/'nın gençlık yıllanna denk duşu- yor Yanı, yınmılı yaşlann dınamızmı ıle henuz 'kımlık- leşememış' huznunu bırlıkte goruyoruz ve de aşk tabıı Anlatının eksenınde ftep'bıraşkoykusu var Öte yandan da 'yaşamın' bır kesıtı Modıano'nun uç kıtabını çok severek okudum Her uç krtabın on sayfalannda (bellı kı ozgununde de yer alan), yazarla ılgılı olarak şu açıklayıcı, as- lında bır anlamda tanıtıcı not var "Patnck Modıano, 1945 'te Boulogne-Bnllanco- urt'da doğdu öğrenımını Anneey'de ve Pans'te yaptı Patnck Modıano 'nun kendıne özgu bır dun- yası, kendıne özgu bır usJubu vardır Geçmışle şım- dının bınbınyle ıç ıçe verıldığı bu dünyada, gençlık donemınm kargaşasına olgun yaşın gozluğunden bakılır Modıano, geçmışte yolculuğa çıktığında, bunu bır bakıma, ınsanlann kendı rollennı, yaşa- mın rastlantılanna gore ustlendığı bır dunyanın tı- yatrosal yanını gözlenmızın onune sermek ıçın ya- par Son derece yalın bır usluba sahıptır Modıano, Rue des Boutıques Obseures adlı romanıyla 1978'de Goncourt ödulu kazanmıştır" Aslında, bu kısa tanrtım notu bıle ınsanı, yazann 'gvz'ıne çekıyor Bır de eklemelıyım, romanlannda, -çok ınceden- bırbırlenne, kışı, tema, olay, nesne vb gondermeler var Bu tur ozellıklen, okudukça keşfedıyorsunuz kuş- kusuz kı, keşfettıkçe, ınsanı daha da ıçıne çekıyor kıtaplar • • • Modıano'nun Turkçede ılk çıkan kıtabı, sanıyo- rum -çunku kıtabı henuz gormedım, 'bızım' kıtap- çıda bulamamıştım-, Yıkıntı Çıçeklen Bır Gençlık'ı (1997) Ismet Birkan, Kotü Bır llk- bahar'\ (1998) Incı Gul, En Uzağından Unutuşun'u da (1998) Tahsın Yucel çevırmış Her uç roman da Fransızca aslından dılımıze ka- zandırılmış Patnck Modıano'yu henuz keşfetme- dık', keşıf seaıvenımız bıtmedı Şımdı okuma sıra- sı, Yıkıntı Çıçeklen'nde, ve de 'yenHertie Ozer Kabaş ve Büleıtd likrevan'ı anmagüniı • KulturServisi- 1998 yılı ıçersınde yıtırdığımız Ozer Kabaş ve Bulend Nıkrevan'ı anma toplantısı bugun saat 17 00'de Ayşe ve Ercumend Kalmık Vakfi Muzesı'nde gerçekleştınlecek Bu ıkı değerlı sanatçıyı yıtınşımızm bınncı yılında aynca bır anma sergısı de duzenlenıyor Her ıkı sanatçının karaktenstık yapıtlannı bır araya getıren ve bugun Ayşe ve Ercumend Kalmık Vakfı Muzesı salonunda açılan sergı, 30 Ocak'a dek ızlenebılecek (Tel 0212-245 02 70) Üç Oeniz Tophıluğu'nun konseri • Kültür Servisi - bç Denız Topluluğu, Ataturkçu Duşunce Dernegı tarafından düzenlenen Lğur Mumcu'yu anma etkınlıklen kapsamında bugun saat 19 30'da Ataturk Kültür Merkezı nde bır konser verecek 1994 vılında Sevınç ve Ferda Ereren tarafından kurulan toplulukta Batı çalgılan ıle halk çalgılan bır arada bulunuyor Halk muzığının kendıne özgu çokseslılık unsurlannın gelıştınlmesı gerektığını savunan iopluluk Çokertme Ferayı, Hekımoğlu Kızıroğlu Harman Yen, Ardıçtandır Kuyulann Kovası Kuş Uçtu Yavru Kaldı gıbı her >oreden turkulen seslendınyor Topluluğun repertuvannda Ferda Ereren ın Sesını Ver Sesıme, Yağmurlar Dınmeden Gel gıbı parçalan da yer alıyor Fikn-Yön'de bu hatta • Kultur Semsi - Fılm \ onetmenlen Derneğf nde (Fılm-Yon) her perşembe Engın Ayça yonetımınde Türk sınemasının başlangıçtan bugune kadarkı seruvenmın anlatıldığı semınerlerde bugun Turk Sınemasında Seslendırme Konusu' ıncelenecek Semınere konuşmacı olarak Necıb Sancıoğlu katılacak Her cuma vırvondakı bır filmın çozumlemesının >apıldığı toplantılann yedıncısmde ıse yann 'Maskelı Kahraman Zorro tartışılacak Toplantıyı Tuna Erdem yonetecek