Katalog

3AĞUST0S 1998 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOM / cumek(</ turk net 11 Bir ayını tamamlayan otomatik fiyatlandırma sisteminde benzin yüzde 8.27 zamlandı Akaryakıt 'otomatik' olarak arttı\1\KARA(AA)- Akaryakıtta u>- gulanma) a başlayan otomatik fîvat- landırmabınnctayındabenzının fı- vatını )uzde 7 39 ıla 8 27 oranında arttırdı fynı donemde benzıne do- lar bazında\uzde 1 65 oranında zam >apıldı MerkezBankası'nın I Tem- muz ıçın 266 bın 160 Iıra olan be- lırledıgı dolar satış fiyatı a> ıçınde yüzde 1 65 oranında artarak. 31 Tem- muz tarıhınde 270 bın 560 lıra>a çıktı Edınılen bılgıye gore Turkı- ye'de uygulanan "Akanakıtta Oto- matik FKatlandırma Sistenıi"ndc. baz olarak alınan Italya pıyasasında petrol fıyatlan, temmuz a>ının ıkın- cı haftasinda yuzde 6 02 oranında (10 dolar) artarak 176 dolar se\ ıye- lerınde seyrettı Italva rafınerı fiyatlarında goru- len lOdolarlıkartış.temmuzunıkın- cı haftasında. Turkıye'de petrol unın- lerı fışatlannın yuzde 2 57 ıle yuz- de 2 67 arasında artmasına neden oldu Bununlaberaber. Italya rafıne- rı fıyatlannda akaryakıt ürunlennın yuzde 3 kondorunda seyretmesı \e Türkıye'dekı dolar kurunda onemlı artışlar olmaması, temmuz ayının ıkıncı yarısında akaryakıt urunlen fi- yatlannın artmamasını sağladı Otomatik fıyatlandırma sıstemın- de fiyat ı^tıkrarını sağlamak amacıv - la ıkıncı bır ıstıkrar mekanızması olarak kabul edılen \e rafinerılerden alınan Akaryakıt Fıyat İstıkrar Des- tekleme Fonu (4FİF) ıse temmuz avında 8 kez değı^ıklığe uğradı 1 Temmuz ıle 31 Temmuz tarıh- lerı kanjilaştmldığında AFİF gaz- yağı \e |et vakıtı Marıne Dıesel ve LPG+Propan+butan turlerınde aynı kalırken motorınde du^tu. benzin ture\ len ıle kalonfer >akıtı \ e rueloıl- lerde ıse artı^ goruldu Ote \andan. temmuzda yapılan ayarlamalar sonrası otomobıllerın depolannınenpahalı Ankara'dadol- duğubelırlendı Otomatik hyatlan- dırmay la temmuzda Ankara"da kur- ^unsuzbenzının lıtresı 15 bın 100 Iı- ra. Istanbul'da 13 bın 900 hra. iz- mır'de ıse 13 bın 500 Iıra arttı Bu artış mıktarları super benzın- de. Ankara'da 15 bın 500 Iıra, İstan- bul'da 14 bın 300 Iıra. İzmır'de 14 bın Iıra. norrnal benzındede sırasıy- la 14 bın 400 hra, 13 bın 200 hra. 13 bın Iıra oldu Boylelıkle petrol urunlen otoma- tik fiyatlandırmayageçıldığı 1 Tem- muzdan bu yana Ankara'da. kursun- suz benzin fıyatı yuzde 8 I. super benzin yuzde 8 19, normal benzin de yuzde 8 17 oranında zamlandı DUNYA EKONOMİSİNE BAKIŞ ERG tNYiLDizoeLu/ LONDRA Uzerınden bır yıldan fazla sure geçmış olmasına rağmen hâlâ de- nnleşmeye ve yaygınlaşmaya devam eden Asya knzının nedenlen uzenn- de henuz bır konsensus oluşmadı Oluşması da hemen hemen ımkân- sız Çunku tartışmanın merkezın- dekı konu, yaklaşık 20 yıldır dunya ekonomısıne IMF ve Dunya Banka- sı tarafından dayatılan duzenleme sıstemı Bu duzenleme sıstemını sorgulamak ıse ABD hegemonya- sını ve buna bağlanmış çıkarlan sor- gulamayı gundeme getırdığı ıçın guçlu bır sıyası boyuta sahıp Bu kriz de nereden çıktı? Sıyası ıraden/n yerını pıyasanın "gızlı elıne" terk etmesıyle bırlıkte ekonomık (hatta sıyası) sorunlann hızla ortadan kalkacağını duşunen- lere gore Asya knzının ana nedenı, devletın ekonomıye mudahalesı Geçen şubat ayında Kongre'de ko- nusan Federal Reserve Başkanı Alan Greenspan'a gore hukume- tın ekonomıye mudahale ettığı yer- lerde aşırı uretım ya da kıtlıklar ka- çınılmaz, knz Asya kalkınma mode- lının rflası ve "Yaşamakta olduğumuz dramatık olaylarda bu ulkede (ABD - EY) sahıp olduğumuz pıyasa sıs- temının dunyada genelleşmesı eğı- lımının bır parçası " IMF Başkan Yardımcısı Stanley Fischer'de kn- zın Asya ekonomılennın tnzzat ken- dı (pıyasa ekonomılennden farklı - EY) ozellıklennden, yapısal yetersız- lıklennden kaynaklandığını savunu- yor(Forekjn Affairs, Temmuz/Ağus- tos1998) Ancak 1980'lerde IMF polıtıkala- nnın genel kabul gormesıne yol açan Latın Amenka (ve Turkıye) "Borç Hratennmafrsıne, bugunAşya'öaya- şanan 'borç krızının" onerr* ozellı- ğı batık borçların hemen hepsının ozel sektore aıt olması Ustelık As- ya knzı soz konusu ulkelenn genel Bip Kere Daha Asya Krizi Uzerine... olarak ekonomılennde, ozel olarak da malı pıyasalarında kontrollerı 1990'lann başında kaldırmaya baş- lamalanndan, orneğın Güney Ko- re'nın ekonomık plandan vazgeç- mesınden vb sonra patlak verdı Bolgede bugun batmış devasa borç stoklarının kokenı de bu ser- bestleştırme ve açılma sırasında soz konusu ulkelere yonelen ve son- ra kaçan "sıcakpara", bırbın ıle re- kabet ıçınde, pastadan pay alma te- laşıyla bızzat Batı bankaları tarafın- dan uzennde pek de duşunulme- den venlen ucuz kredıler var Aynı donemde dolara karşı guçlenmek- te olan yenın etkılerınden korun- mak ıçın bolgeye yonelen Japon yatınmlan.ıhracatvb kredılen de btr başka etken Knzden bırkaç ay on- cesıne kadar, ornegın Guney Ko- re'nın "övguye şayanmakro ekono- mıkpolıtıkalanndan", "yonetıcılen- nın kıskanılacak malı uygulamala- nndan" soz açan IMF nın bugun yapısal sorunlardan soz açması, Fischer'ın "bız bılıyorduk ama " demesı mandıncı değıl Bır başka grup ekonomıste go- re ıse knzın nedenı spekulasyon ve denetımsızhk Ornegın Harvvard Institute for Internatıonal Deve- lopment'dan Jeffery Sachs'a go- re knz, Asya ekonomılenndekı ya- pısal bozuluklardan değıl malı pı- yasalardakı panıkten kaynaklandı (The Amerikan Prospect Nısan 1998) Sachs'a gore IMF polıtıka- lan, ateşe petrol dokmeye benzıyor IMF'yı hedef alan bır dığer eleştın ıse ılgınçtır, Dünya Bankası baş ekonomıstı Joseph Stilgitz'den gekjı Stılgıtz 25 yıldır, dunyanın gen kalanından ıkı kez daha hızlı buyuyen bu buyumesı sağlıklı ma- lı polıtıkalardan etkın ekonomık ku- rumlardan duşukenflasyondanve ıhracata yonelık olmaktan kaynak- lanan Asya ulkelennden knzın, "aşı- rı devlet duzenlemesınden değıl, denetımsızlıkten kaynaklandığını" ılen surdu Stilgits buyuk sermaye gırışının yarattığı basınca dıkkatı çektı ve "vurgumuz düzenlemelen kaldırmak değıl, uygun duzenle- meyı bulmak uzennde olmalıdır" dedı (AktaranRobertWade,Wor1d Development Ağustos 1998) Ja- ponya'nın Uluslararası Fınans Ba- kanı Eisuke Sakakibara'da knzın, bolgedekı sermaye hareketlerın- den kureselleşmenın knzınden kay- naklandığını ılen surdu (Le Mon- de Diplomatique. Temmuz 1998) Russel Sage Fundatıon'dan Ro- bert VVade, Frank Venerosa, Dun- ya Bankası ndan Jean Michel Se- verine gıbı analıstter de bu ıkına yak- laşımı benımsıyoriar Serbest pıyasa yanlısı olarak bı- lınen meşhurekonomıstlerdenProf J. Bhagvvati'nın goruşlen ıse tar- tışmalara çok ılgınç bır boyut kattı Foreıgn Affaıres mayıs/hazıran sa- yısındakı Capital Myth makalesm- de Bagvvatı, sermayenın serbest dolaşımının mallann serbest dola- şımına benzemedığını, bu serbest- leştırmenın bır ekonomık mantığı olmadığını, aksıne malı knzlere yol açtığını savundu Ancak daha ılgın- cı, bu sermayenın serbest dolaşı- mı tezının esas olarak ABD lı ban- kalann da parçası oiduğu Wall Stre- et- Hazine-IMF yapılanmasının temsıl ettığı çıkarlardan kaynaklan- dığını ılen surdu VVade ıse Wall Street- Hazine-IMF kompleksının Wall Street-Hazıne-IMF- ABD Kongresı-Londra Fınansal Mer- kezHr>girtere Hazıne Kompleksı olarak genişletılmesı gerektığını vurguladı; bunlann 19 yuzyılın so- nundakı askeri-sınaı-sıyasi komp- leks denkleminı hatırlattığına, ABD hegemonyasıyla ılışkısıne, MA/ bağ- lantısına değındı ve ekledı "Bırçok gelışmekte olan ulke, ozellıkle As- ya ulkelen, Dünya Tîcaret Örgü- tü'nun finans sektörunu serbestleş- tırme baskılanna dırendıler Buna karşılık Barclays Dresdner Bank, Socıete Generale, Chubb Insuran- ce, Cıtıcorp ve Ford Fınancıal Ser- vıces yonetıcılen, bu ulkelenn ma- lıye bakanlan uzennde baskı yap- ma konusunda gızlıce anlaştılar" Bır yıl sonra da malı knz patlak ver- dı Bırçok analıst, IMF polıtıkalannın ozellıkle knz ortamından da fayda- lanarak bolge ulkelennın ekonomı- lennı uluslararası malı sermayeye tumuyle açmayı amaçladığına ına- nıyor Knzden sonra hızlanan açıl- ma yoluyla bolgenın stratejık sana- yı vefinans kurumları hızla el değış- tırmeye başlamış olması da bu su- recın adeta malı sermayenın bolge- dekı rakıplennı tasfiye etmeye yo- nelık bır komploya benzemeye baş- ladığını gostenyor Ve geçerken değinilenler Yukanda aktardığım yaklaşımlar- dan son ıkısının eleştınlen, "Neo-Lı- beralızm" olarak bılınen tezın kay- naklannı, hızmet ettığı çıkariar ve knzı aşmaktakı ışlevsızlığını goster- melenaçısındançokıknaedıcı An- cak karşı çıktıklan goruşlenn arka- sındakı sıyası malı guçler ıse son de- rece buyuk Dığer taraftan bu tartışmalarda sadecegeçerken degınılen bır baş- ka boyut daha var Bu da knzın top- lumsal doku uzenndekı tahnbatı Bu tahnbatı tam olarak değerlendır- mek ıçın oncelıkle Asya ekonomı- lennın knzden oncekı sermaye bı- nkım modellennın nasıl bır ağır bas- kı ve somuru sıstemıne ucuz, sos- yal guvenlıkten yoksun bır emek gucune dayandığını gormek gere- kıyor Şımdı bu emekçı sınıflar, hız- la artan ışsızlık ıçınde çoktlaha ko- tu koşullarda yaşamaya zorlanıyor- lar Ikıncısı, knz oncesınde tasarruf- lan banka sıstemı ıçınde, buyuk hol- dınglere ucuz kredı kaynağı yapılan orta sınıflann şımdı hızla, proleter- leşemeden nasıl yoksullaştığını ye- rel doktnnlerın kendı çıkarlannı gız- lemek ıçın mıllıyetçı ve antı emper- yalıst kesılmesını, tum bunlann sı- yası sonuçlannı, goz onune almak gerekıyor Ffesme buradan bakmaya baş- layınca, gerek kuresel, gerekse de ulke çapında serbestleştırme ve ozelleştırmelerle, ekonomık sorun- lann çozumunu pıyasaya bırakarak (aslında malı pıyasaların ınsafma teri< ederek) ekonomıyı yonetebı- leceğını duşunen yaklaşımın kendı mezannı kazmaya başladığı soyle- nebılır Ancak bu surecın genış halk kıtlelenne ne kadar pahalıya mal ol- duğu da ortada Tam bu noktada Turkıye'de ozel- leştınneler sayesınde, "ekonomıyı delegenın, sıyasetçının, hukume- tın elınden kurtanrıakla", dığer bır deyişle ekonomıyı halka karşı hıç- bır sorumluluğu olmayan, hıçbır temsıl ılışkısıne konu olmayan, denetlenmesı ımkânsız bırileri- nın elıne bıraktığı ıçın ovunen bu- rokratlan hatırlamadan edemıyo- rum Bu "mumtaz şahsıyetler", ulke ekonomısını, bu ekonomının ço- ğunluğunu oluşturan emekçılerı, koyiulerı, orta sınıfları dunya ekonomısınden esen ruzgâriar kar- şısında nasıl savunmasız bıraktık- lannı» bu arada hangı çıkarlara hız- met ettıklennın fari<ındalar mı 9 ANKARAPAZARI YAKUP KEPENEK Universite ve Beyinbilim Unıversıte sozcuğunun dılımızde yaygın olarak kullanılmaya başlandı- ğı tarıh, unıversıtenın kuruluş tarıhı olan, 1 Agustos 1933'tur Kuşkusuz daha once yuksekoğretım alanında kımı gelışmeler var XVIII yuzyılda muhendıshanelerden başlayan ve XX yuzyılın başında Istanbul Darul- fununu'nun kurulmasına uzanan bır yuksekoğretım surecının varlığı yad- sınamaz Ancak bu toplumun çağ- daş anlamda unıversıte ıle tanışma- sı, topu topu, 65 yıl gıbı toplum ya- şamında kısa sayılabılecek bır sure- yı kapsıyor Unıversıtenın gelışımının çok çal- kantılı bır sureç ızledığı bılınmekte- dır Gerçekte, Mustafa Kemal Ata- türk'un onculuğunde 1930'ların bı- lım ve teknolojiyı gerçek yol goste- rıcı alan yaklaşımı, donemınde ozel- lıkle ılk Unıveresıte Yasası'nı çıkara- rak obur buyuk hızmetlerı yanında yuksekoğretıme de buyuk katkılar yapan Hasan Âli Yücel'ın Mıllı Egı- tım Bakanlığı'ndan uzaklaştırılma- sından sonrakı yıllarda, ta 1961 Ana- yasası'na dek, buyuk olçude terk edılmıştır, denılebılır Daha sonra 12 Mart 1971 'de başlayan unıversıteler uzerineyoğun baskı oluşturan uygu- lamalar, 12 Eylul 1980 askerı darbe- sıyle en aşırı noktasına ulaşmıştır 12 Eylul, obur buyuk yıkımlannın otesın- de asılyıkımını unıversıtede yapmış- tır Yıkım o olçude ağır olmuştur kı ara- dan 18 yıla yakın bır sure geçmış ol- masına ve sayılannın hızla çoğaltıl- masına karşın, Turkıye unıversıtele- rı bır turlu çağın gerektırdığı bılımsel sıçramayı ya da nıtelıksel yukselme- yı bır turlu gerçekleştıremıyor Neden? Unıversıtelerın yeterlı duzeye çı- kamamasında, pek çoğuna bu ko- şede de degınılen, oznel ve nesnel bır dızı neden sıralanabılır Bu yazı- da oyle bır yola gıdılmeyecektır Onun yerıne yenı gelışen bır bılım dalın- dan soz edılecektır Beyinbilim • • • Amenkan Sanatlar ve Bılımler Aka- demısı nın halka yonelık dergısmın son (ılkbahar 1998) sayısının konusu be- yındır Yaklaşık 300 sayfada yer alan makalelerın başlıklan, konu hakkın- da bır fikır verebılır Yuzyılın Sonunda Beyinbilim, Bey- nın Resmını Yapmak, Sanat ve Be- yın, Beynın Işlevsel Mımansı, Mole- kullerden Zıhınsel Yapılara, Uyuştu- rucu Kullanım -vt9,J^otu Kullanımı Uykunun Özunu Arama, Beyınlerın ve Duygu Sıstemlerının Evrımı ve Değışımı, Motor Davranışının Kaza- nılması; Insan Beynının Butunluğu ve Farklılığı Yara Kanıtı ve Son Yazı, Beyın Vucut ve Dunya Ne Zaman Or- tuşur7 Kuşkusuz tum bu yazıları burada ozetleme olanağı yok Yalnızca Ver- non B. Mountcastle nın yazdığı ozet-gmş nıtelığındekı bırıncı maka- leden yapılacak kımı alıntılarla ko- nuya değınılecektır Yazar, yazının gırışınde, yanm yuz- yıl boyunca ınsan beynının çalışma- sı uzerine yapılan araştırmaların so- nuçlannı ozetlıyor ve şu noktanın al- tını çızıyor- insanı ınsan yapan, onun beynıdır Insanın ınsanlığı zıhınsel olarak sınıflandırılan davranışlarıyla somutlaşır Yazar, araştırmalar so- nucu, ınsanın ıçsel yaşamının kımı yonlennın bılımsel araştırma konusu olabıldığını belırtıyor ve Az sayıda sınır (nuro) bılımcı, ştm- dılerde doğa-dışı bır konum alıyor, gıderek daha azı akıl-beyın sorunu uzenne ılkesel bır bılınmezcılığı f&ğ- notıcısm) yeğlıyor Çok buyuk ço- ğunluğu fızıksel gerçekçılığe ve ev- rende hıçbır fızıkdışı oğenın beynı denetlemedığı ve beyın tarafından denetlenmedığı genel goruşun&ina- nıyor dıyor (s 1) /jjfl Eklıyor, yazar, beyın sureçlenyie onların urunu olan akıl sureçlen ara- sındakı genış boşluğu deneylerle açıklamak gıbı bır buyuk gorev, bılım ınsanına duşuyor Aslında, boşlukda- ralmaya başlamış bulunuyor Vfe'en onemlı vurgu en çok açıklanması gereken bılıncın kendısıdır Bu yazı ve bunu ızleyen obur ya- zılann kanıtladığı bır gerçek var )n- san beynı, bılınçle ve adım adım, btı uzak ara en karmaşık nesnenın, ın- san beynının sırlarını çozuyor, açık- lıyor Ve beyın uzerındekı çalışmalar çok onemlı bır kanıtı da su yuzüne çıkarıyor Insan beynı ve onun çaltş- masının bır sonucu olan ınsan aklı, doğa dışı guçlenn değıl, tumuyle fı- zıksel ya da nesnel oğelenn urunu- dur Fızıksel olanındışındahıçbHfŞfey beynı denetleyıp yonlendırmıyor ya da beyın tarafından denetlenıp yön^ lendırılmıyor • • • „, Turkıye eğıtım duzenı, ozellıkre^de orta veyuksekoğretımı, insanı ınsan yapan beyın konusunu, bunun uru- nu olan ınsan aklının oluşumu nasıl algılıyor ve derslerde ışlıyor? Bu soruya sızın ve*etoeğlntz yarttt, unıversıtelenn durumunu açıklamaya yeter de artar bıle T.C. BAŞBAKANLIKHAZİNE MÜSTEŞARLIĞI'NDAN 1 YIL VADELİENFLASYONA ENDEKSLİ %20 REELFAİZIİ DEVLET TAHVİLİ SATIŞI Aşağıdaki tablo 100 milyon TL nominal değerli, %20 reel faizli 1 yıl vadeli enflasyona endeksli tahvilin çeşitli enflasyon varsayımlanna göre vade sonunda sağlayacağı nominal ve reel getiri oranlannı ve geri ödenecek tutarlan göstermektedir. Ödemelerde itfa tarihinden önce en son açıklanan 12 aylık TÜFE (tüketici fiyatlan endeksi) değişim oranı esas ahnacaktır. Bu tahvillerde Hazine, gelir vergisi stopajını üstlenmekte, elde edilecek gelir, stopaj nedeniyle azalmamaktadır. 1 Tahviller 10 milyon liralık kupürler halinde satılacaktır. 1 Tahvillerin bedeli 6 Ağustos 1998 tarihinde tahsil edilecek olup tasarruf sahipleri 3-4-5 Ağustos 1998 tarihlerinde, aşağıda belirtilen banka ve aracı kurum şubelerine almak istedikleri tahvil miktannı bildirebileceklerdir. 1 3-4-5 ağustos tarihlerinde talepte bulunmayan yatınmcılar, banka ve aracı kurumlarda mevcut olması halinde, 6 Ağustos 1998 tarihinde de tahvil satın alabileceklerdir. Enflasvon Oranı 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Nominal Getiri Oranı 56% 68% 80% 92% 104% 116% 128% 140% Vade Sonu Reel Getiri 20% 20% 20% 20% 20% 20% 20% 20% Stopaj Şonrası Geri Ödeme 156.000.000 168.000.000 180.000.000 192.000.000 204.000.000 216.000.000 228.000.000 240.000.000 GETİRİ FORMÜLÜ = REEL FAİZ + (REEL FAİZ X ENFLASYON ORANI) + ENFLASYON ORANI ÖRNEĞİN %50 ENFLASYON ORANI İÇİN: GETİRİ FORMÜLÜ = %20 + (%20X%50) + %50 = %80 Getiriler bu formülde enflasyon oranı değiştirilerek hesaplanabilir. HALKA ARZA ARACILIK EDECEK OLAN BANKALAR: TC Merkez Bankası Şubeleri Bank Kapital, Demirbank, Emlakbank, Esbank, Finansbank, Garanti Bankası, Iktisat Bankası, Interbank, ARACI KURUMLAR: Ak Menkul, Alfa Menkul, Kentbank, Koçbank. Osmanlı Bankası, Pamukbank, Tarişbank, T. Ekonomi Bankası, T. İş Bankası, T. Ticaret Bankası, Eczacıbaşı Menkul, Finans Yatınm AŞ, Toprakbank, Vakıflar Bankası. Yapı Kredi Bankası, Yaşarbank, Yurtbank. Ziraat Bankası. iff Yapı Kredi Yatırım, Yatınm Fınansman 1 Detaylı bilgiler yukandaki banka ve aracı kurum şubelerindeki broşürlerderi ve Hazine Müsteşarlığı'nın www. treasury.gov.tr adresindeki Internet ^; sayfasmdan elde edilebilir. £