Katalog

2 9 AĞUSTOS 1998 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI / cumekCo turk.net 11 Geçen yıl Asya'da başlayan, bu yıl da Rusya'da başgösteren kriz giderek küreselleşiyor 'Piyasalarda korku hâldm'Tokyo 12 yılın en kötii düzeyinde Rusya'dan yayılan küresel kriz korkusu Tokyo Borsası'na ulaşmca Nikkei Endeksi yüzde 3.5 düşüşle 13.916 puana gerileyerek son 12 yılın en düşük düzeyine indi. Endeksin gün içindeki kaybı bir ara yüzde 4.3'e kadar çıktı. Latîn Amerika tekllayı hatırladı Gelişmekte olan piyasalardaki mali bunalımlara aşın derecede duyarlı olan Latin Amerika borsalan düşüş dalgasını derinden hissetti. Arjantin Borsası, 1994 Meksika krizindeki düzeyine gerilerken Meksika'da bu yılm en kötü düşüşü yaşandı. Ruslar Finlandiya'ya üşüştü Rus tüketicilerin yurtdışında en çok alışveriş yaptıklan ülke olarak bilinen Finlandiya, ellerindeki parayı değerli eşyaya çevirmek isteyen Ruslann akınına uğradı. İskandinav borsalan da düşüş dalgasından etkilendi. Ekonomi Servisi - Rusya'daki fmansal bunalımın etkileri Asya borsalannı Asya krizinden daha fazla etkiledi. Tokyo Bor- sası dün son 12 yılın en kötü düzeyine ge- rilerken Latin Amerika borsalan. 1994 Meksika krizindeki düzeylerine indiler. Moskova Borsası'nın önceki günkü yüz- de 17'lik sert düşüşünün ardından ABD'de Wall Street Borsası da yüzde 4.2 ile tari- hinin en büyük üçüncü düşüşünü yasadı. Asya borsalan ise ekim ayında başlayan büyük çöküştekinden daha da kötü düzey- lere gerilediler. Tokyo Borsası yüzde 4.3"lük bir kayıp- la 13.793 puana kadar gerileyerek 12 yı- lın en düşük düzeyine indikten sonra gü- nü yüzde 3.5'lik kayıpla 13.916 puandan tamamladı. Düşüşler Asya krizini aşü Japonya'daki Lehman Brothers Yatınm Şirketi Başkanı Russell Jones, düşüşü. "Pî- yasalarda korku hâkim. Rusya'da şu anda giderek büyüyen bir küresel resesyon kor- kusu var ve bu, Japonya'daki durumu da- ha da kötüleştiriyor" diye yorumladı. Jo- nes, borsadaki durumun ekonomideki kı- nlganlığı daha da arttırdığını sözlerine ek- ledi. Filipinler'de Manila Borsası yüzde 5.7, Endonezya Borsası yüzde 5.4, Tayvan Borsası yüzde 1.31 düşerken, Malezya Borsası yüzde 1.39'luk, Singapur Borsa- sı da yüzde 0.63'lük düşüşleri ile son on yılın en düşük düzeylerine gerilediler. Rusya ve diğer gelişmekte olan borsa- lardaki duruma karşı daha duyarlı olan Latin Amerika borsalan ise geçen hafta yaşadıklan büyük düşüşlerin ardından ön- ceki gün yine tarihi düşüşler yaşadılar. Meksika Borsası'nda yüzde 6.11 ile bu yılki en büyük düşüş yaşanırken Arjantin Borsası, kaydedilen yüzde 10.63'lük ka- yıpla 1994 Meksika devalüasyonunun ya- rattığı 'tekila etkisi'nden sonraki düzeyi- ne geriledı. Şılı'de hisse fıyatlan son on yı- lın en düşük düzeyine indi. Gelişmekte olan piyasalardaki geliş- melere karşı daha az duyarlı olan Avru- pa borsalan da Rusya'dan esen sert rüz- gâra karşı duramıyor. Özellıkle Rus- ya'nın çeşitli koşullara bağlı olmakla bir- likte 5 yıl kadar ertelediği dış borçlannın yanya yakınının Alman bankalanndan olması nedeniyle Frankfurt Borsası, eko- nomik krizden en çok etkilenen Avnıpa borsası olmayı sürdürüyor. Frankfurt Borsası'nda yüzde 1.33, Paris Borsa- sı'nda düşüş yüzde 0.98 oldu. Avmpa'daki en büyük inişin gerçek- leştiği Londra Borsası FTSE Endek- si'nde ise dün yüzde 5'e yaklaşan birge- rileme yaşandıktan sonra gün, yüzde 2.2'Iik düşüşle tamamlandı. ltalya'daMi- lano Borsası tarihinin en kötü düşüşünü yaşarken kayıplar Polonya'da yüzde 9.5, Yunanistan'da yüzde 4.9, Macaristan'da da yüzde 5.49'u buldu. Borsa ve para piyasalanndaki heyecan dalgası soğukkanlı İskandinav ülkelerine de yayıldı. Stockholm Borsası yüzde 4.1 oranında düştü. Finlandiya, ellerindeki parayı değerli eşyaya çevirmek isteyen Rus halkının akınına ugradı. Helsinki'ye üşüşen Ruslar; mücevher, değerli saat ve gümüş yemek takımlannı tükettiler. ÂRACIve SlYASİLERE TEPKİ Küçük yatınmcı isyan ediyor TARIKYILMAZ açdan hesaplar aracı ku- rumlann kontroliinde. Bu nedenle bizim hisse senetle- rimizi aracı kurumlar ra- hatça alıp satiyorlar" diye konuşuyor. SPK'nin, aracı kurumla- Borsadaki küçük yatınm- cı, siyasilere ve bazı aracı kurum yöneticilerine isyan ediyor. Yatınmcılann birço- ğu ellerindeki paranın nere- deyse tamamını yıtirdiğini n çok sıkı bir şekilde denet- belirtirken bir yatınmcı lemesi gerektiğine dikkat Alanya'daki otelini sattığıru çeken birçok küçük yatınm- ve neredeysetamamını kay- cı, Takasbank'ın da aracı bettiğini söyledi. « kurumu değil Aracı kurumlan 7 } yatınmcıyı mu- "satış yapmak"- Jjirhaftada h a t a p a l m a s ı la suçlavan kü- l ı m ... gerektiğinikay- çük yatınmcı, 1100 puan duŞOl JUyor düşüşte zarar gö- I M K B de küçük Yatınmcı yo- reninbirtekken- yatinmci tedirgin. ğun satışlar ya- dileri olduğuna Bazı aracı pıhrken hiç işaret ediyor. Bir , . kimsenın kü- haftada 1100 pu- Kurumiann ç u k y a t ı n m c ı y , an düşen Istan- birleşip uyannadığmı. bu1*Menlcul Kıy- kfendllerinden - belirterek -»• metler Borsa- habersiz "Bankalar ara- sı'nda (İMKB) hisselerini akurumsahip- küçük yatınmcı nısseıennı termi e n d e k s tedirginiik için- sattıklannı one 5400'de gkii- de. Bazı aracı SÜrÜyorlar. yor" diyerek kurumlann bir- ^ — ^ ^ ^ ^ — elindeki hisse- leşip kendi aralannda küçük leri boşaltığını iddia etti. yatınmcılardan habersiz Rusya'daki ekonomik kriz hisse senetlerini sattıklannı ve borsadaki gelişmeleri de- iddia eden yatınmcılar, ku- ğerlendiren küçük yatınm- rumlann hisse senetlerini cılar şunlan söyledi: düşük fıyattan satın alıp ye- Seçkin Arda: Küçük yatı- rine koyduklannı iddia edi- nmcı uyandınlsın. Herkes yorlar. Adınm açıklanması- Takasbank'tan hisse senedi- nı istemeyen bir yatınmcı, ni çeksin. Zannediyorum "Olan küçük yatanmcıya aracı kurumlann yansı iflas ohıyor.Sonundakûçükvatı- bayrağını çeker. Işte esas nmcı diye bir sey kalmava- kriz o zaman başlar. cak" şeklinde görüşlerini TevfikErkuran: Hisse se- dile getiriyor. nedı gelırierine konan vergi- Aracı kurumlann açığa nin kaldınlması gerek. Za- satışınıönleyecekbirmeka- rar yüzde 50-60'lara vardı. nizma olmadığını belirten Benim önerim, borsada işler yatınmcı, "Müşteri adına düzelene kadar kapatılsın. BAVUL TÎCARETÎNÎNSONU Laleli'de Rus kalmadı! Ekonomi Servisi - Rus- ya'daki ekonomik ve siyasi gelişmeler. Türkiye'nin giz- li kurtancısı "bavul tkare- ti"nin de sonunu getirdi. Ar- tık Laleli kaldınmlannda Rus turiste rastlamak nere- deyse mümkün değil. Rusya'daki ekonomik bu- nalımla başla- ^ ^ ^ ^ _ yan ve son bir- kaç günde siya- J ) si gelişmelerle _/\_ hızlanan olay- e k o n o m i k lar, bavul tıcare- , • , timn merkez! S e ^ m e l e r sayılan Lale- Laleli dekl li'de de etkisini R u s l a n n da gösterdi. Bavul ellerinde dolar la Türkiye'den geri dönme- len Laleli başta olmak üze- re Salıpazan \e Gedikpaşa gibı alışveriş merkezlerini de zor durumda bıraktı. La- lelı esnafi gününü kaldınm- larda oturarak ve siftah yap- madan geçirirken kargo şir- ketleri de işsiz kaldı. Laleli'de dükkân kiralan düşürken esnafin büyük bir kısmı yeni işler konusunda arayışa geçti. Kimi esnaf restoran açmayı düşünürken kimi elindeki parayı harca- yarak birkaç ay daha bekle- meyi tercih ediyor. Bavul ticaretinin gizli kahramanlan Rus tezgâhtar- lar ise kaygıyla gelişmeleri izliyor. Müşterilerinin yüzde 80-90'mı Ruslann oluştur- duğu Laleli'de çok sayıda Rus ve Türk çalışan işsiz kalma tehlikesiy le karşı kar- _ _ _ _ _ şıya. Özellikle deri ürünleri sa- tan mağazalar usya'daki etkileniyor. Tür- kiye'de giyile- meyecek kadar kalın ve ağır kürk satan dük- kârüar yavaş ya- vaş kapanıyor. ticareti yaparak v e boş bavullarla Esnafin satış ya- geçımını sağla- • ,.. , • pamaması sonu- Jaı, Ruslannei- gerı donmelenne p cunda çok sayı. lerindeki dolar Y°l açtl. da eleman çalış- ve boş bavullar- ^ — tıranatölyelerde işsiz günler geçıriyor. Laleli'de geçen yil 250 dolara satılan ürünler bugün 150 dolar, hatta daha da al- tında satılıyor. 20 bin dolar civannda ciro yapan mağa- zaların ise bu dönemde ciro- lannın 3 bin-4 bin dolar ci- vanna gerilediği belirtiliyor. Partner Leatheradlı deri ma- ğazasının sahibi Kenan Yü- maz, müştenlerinin Rus- ya'da mal satmaktansa dola- n satmayı tercih ettiğini ve bu şekilde çok daha kâr et- tigini belirtiyor. Dünkü düşüş dalgası en çok Latin Amerika (solda) ve tVIKB'deki küçük yaünmcnı vurdu. Borsada kan kaybı sürüyor Ekonomi Servisi - Başbakan Mesut Yılmaz'ın açıklamalanyla alıcılı açılan Istanbul Menkul Kjymetler Borsası, yaklaşık 200 puan yükselişin ardından hızlı bir düşüşe geçti. llk seansı yüzde 5.54 kayıpla 2460 puandan tamamlayan borsa bileşik endeksi, ikinci seansta toparlanarak günü ve haftayı yüzde 2.61 değer kaybıyla 2672 puandan kapattı. Düşüşte dış borsalardaki çalkantının sürmesinin yanı sıra Mesut Yılmaz'ın hisse senetlerine verginin kaldınlmasıyla ilgili açıklama yapmaması etkili oldu. Yılmaz'ın mali piyasalardaki çalkantıyı rahatlatmak için düzenlediği basın toplantısı borsacıyı tatmin etmedi. Yılmaz, dün sabah yaptığı toptantıda. alman önlemleri, kamu kâğıtlan, mevduat ve repo gelirlerine uygulanan stopaj oranlan konusunda çalışmalannın sürdürüldüğünü belirtti. Kararlann 1 Eylül itibariyle yürürlüğe konacağmı belirten Yılmaz'ın hisse senetlerine vergi konusuna değinmemesi, borsa yatınmcısmı tatmin etmedi. Başbakan Mesut Yılmaz'ın açıklamalanyla yükseleceği düşünülerek alım yapan yatınmcılar, yaklaşık 200 puan yükselişin ardından satışa geçti. Kısa sürede önceki günkü düzeyine gerileyen bileşik endeks, binnci seansı yüzde 5.54 kayıpla 2460 puanda tamamladı. lşlem hacmi birkaç gündür ilk seansta yaşanan en yüksek sevıyesine yükselerek 50 trilyon liraya yaklaştı. İkinci seansa da satıcıh başlayan borsa, seansın ortalanna doğru yapılan alımlaria toparlandı. Rusya Borsası'nın yükselişe geçmesıyle de moral bulan yatınmcılar, yaptıklan alımlarla endeksin önceki güne göre 68 puan yükselmesini sağladılar. Borsa bileşik endeksi günü ve haftayı 2672 puandan tamamlarken işlem hacmi önceki güne göre vüzde 67 oranında artarak 94.2 trilyona ulaştı. lşlem hacmi en yüksek hisseler Tüpraş, Iş Bankası C ve Akbank olurken bu hisseler günlük ışlem hacminin yüzde 35"ini oluşturdular. Başbakan Yılmaz'ın açıklaması bono piyasasmda faiz oranlannı değiştirmedi. Toplantıdan önce alımlarla yüzde 117'ye kadar düşen yıllık bileşik faiz. basın toplantısından hemen sonra yüzde 130'lara kadar tırmandı. Repo piyasasında ise Merkez Bankası piyasaya yüzde 80-85 faizle para sattı. ARACIKURUMLAR 'Acil önlem alınmalı'Ekonomi Servisi - Borsa Aracı Kurum Yöneticileri Derneği, uiuslararası pıya- salardaki son gelişmeler karşısında Tür- kiye'nin acil önlem alması gerektigini bildirdi. Sermaye piyasalannda yaşanan olağanüstü koşullar nedeniyle dün bir basın açıklaması yapan Aracı Kurum Yöneticileri Derneği, yabancı ve yerli yatınmcılann korunması için yeni Ver- gi Yasasf ndaki bazı kanunlann değişti- rilmesi önerisinde bulundu. Derneğin önerileri şöyle sıralanıyor: • Bireysel>arınmcılariçin hisse sene- di alım-satımından doğan kazançlann vergi ve beyanname dışı tutulması. • Bireysel yatınmcılar yatınm fonu alım-satım kazançlannm vergi ve be- yanname dışı tutulması. • Kamu borçlanma scnetlerinden ab- nan stopajın sıfırianması. • Halka açık şırketlenn temettü öde- melerinden Gelir Vergisi stopajının ya- pılmaması. • Yabancı kunımsal şirketlerin, Tür- Idye'de yapmış olduklan hisse senedi \e tahvil portfby yaönmlanndan. kurum- lann özelliğine bakılmaksızın Kurumlar ve Gelir vergilerinden muaf rutulması. • Finansal kurumlann yapmış olduk- lan sabit getirili menkul kıymetlerle il- gili 3 aylık dönemlerde 1999 yılından itibaren yapılması gereken reeskontla- nn sadece yıl sonlannda yapılmasına olanak sağlanması. • Finansal sisteme uzun dönemü fon sağlayacak özel emeklilik fonlannın ver- giden muaf olarak de\re>e sokulmasL • Yüzde 15-20 halka açılan piyasada, şirketlerin büyük düşüşlerdeki fonksi- yonlannın yeniden düzenlenmesi. • Kunımsal \atınmcılan destekleve- cek yeni kararlar ahnmasL İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Kriz Varr Panik Yok Önceki gün Moskova Borsası tarihinin en büyük çö- küşünü yaşadı. Moskova'nın çöküşü dünyanın rnerke- zi New York Borsası'nda da tarihinin üçüncü büyük çö- küşünü yaşatacak kadar etkili oldu. Kriz bu tabloda do- ğal olarak zaten çöküşü bir yılı aşkın süredir yaşamak- ta olan Asya borsalan ile Avrupa borsalannı da salladı. Beklenmedik olan, Istanbul Borsası'nın üçüncü sıra- da, çöküşten en fazla etkilenen olmasıydı. Türk ekono- misini kurtardıktan sonra Moskova'ya yardıma giden Güneş Taner Türkiye'deki bu beklenmedik büyük çö- küş karşısında Moskova'dan moral verme ko nuşması yapmak zorunda kalınca ilginç bir tablo ortaya çıktı. Taner'in rakamlarla verdiği bilgiye bakılırsa, iç ekono- mik dengelere göre istanbul Borsası'nı sarsacâk hiçbir aksaklık yoktu. Borsa daha çok Moskova odaklı dün- yadakı panığe bağlı olarak yabancılann paralannı çek- meleri nedenı ile psikolojik çökmüştü. Çünkü Türkiye'ye girebilmış, sonuç olarak çekılebilecek yabancı sıcak para, ıç dengeleri bozamayacak kadar küçüktü. (Doğ- rusu Türkiye, Özal'ın, Taner'in, yıllardır yapmak istedik- leri olmadığı, onlann istedtği gtoi bol yabancı sıcak pa- ra gelmedigi için paçayı kurtarabılirdi.) Taner'in Moskova karşılaştırmalı verdiği rakamlarger- çekten de panik dmamayı gerekli ktlıyordu. lyi güzel de.. psikolojik agırlıklı ojsa da İstanbul Borsası neden en fazla çöken üçüncü büyük borsa olmuştu? Iki günde 393 puan, tarihinin yüzde 20'lik en büyük çöküşü ne an- lamagefryordu? Moskova'nın yüzdelik düşüşü bite yüz- de 17'de kalmıştı. Yanıtı belki de borsa yupilerinin açtklamalannda var. Borsa yupileri, İstanbul Borsası'nın toparianması için Vergi Yasası uygulamalannın ertelenmesini önkoşul ola- rak ortaya koyuyorlar. Türkçesı, bütün dünya sistemle- rinde var olan, Türkiye'ye de zar zor getirilebilen, ran- ta, parayaçok sınıriı vergilendirme bile "kalksın" diyor- lar. Zaten rakamlann ortaya koyduğuna göre de İstan- bul Borsası'nın bu büyük çöküşünde, çok az payı olan yabancı sıcak paranın çekilmesinden çok, içerdeki pa- ranın çekilmesinin payı büyük olmuş. Taner, Moskova'dan yaptığı açıklamada, krize dev- letin müdahale etmeyeceğini, bunu gerektırecek bir du- rum olmadığını söylüyor, "Kriz var, panik yok" dıyor. Borsa yupileri, "Vergi Yasası'nın uygulaması ertelen- mezse, borsa kendi kendine düzelemez" resti ile hükü- meti, Vergi Yasası'nın variık nedenini ortadan kafdıra- cak ödüne zorluyorlar. ilk Vergi Yasası taslağının ortaya çıktığı dönemleri anımsayın. O zaman da dünya krizi ile ılişkili olmaksı- zın İstanbul Borsası çöküş yaşamış, spekülatif bu çö- küşe, medyanın da verdiği destek ile hükümet yasa ta- sansından ödünlere zorianmış, metınde pek çok deği- şiklikle ödün sağlanmıştı. Ancak rant cephesi yıne de tatmin olmamış, "paraya hiç vergi olmasın" isteminı her fırsatta gündeme getirmişti. Işteşimdi yine birfırsat ya- kalanmış bulunuyor. Hükümet paranın yine tamamen vergi dışı kalacağı eski düzene zortanıyor. İlginç bir şekilde rakamlarla çok büyük bir borsa çö- küşü, kriz, gerçekten de kamuoyunun ilgisini çekmiyor. Galiba borsada oynayanlar, spekülasyon ya da hükü- mete şantaj yapanlar, kendi yarattıklan sanal krizden kendileri bile korkmuyorlar. Ateşle oynuyorlar. Oysa düşmenin çok daha küçük rakamlarla yaşandığı ülke- ler, dünya borsalannı kasıp kavuran knz dalgalanndan gerçekten çok korkuyor, gerçek bir panik yaşıyorlar; geçen yıl Asya Kaplanlan'nda patlak veren, denetlene- bileceği sanılan krizin denetlenememesi karşısında ge- leceğı belırsiz, yeni krizlere gebe görüyoriar. Türkiye, en büyük borsa knzinı paniksız, bize özgü. çarpık bir havada yaşıyor. Düşmenin nerede duracâgı bilinemıyor. Uzmanlann "en düşûk direnç noktasına ge- lindi" vurgularnalan bir işe yaramıyor. Rakamlar daha aşağıya inıyor. Toptum, kendilennı hiç ilgilendirmiyormuş gibi borsada olup bitenlere yabancı, seyredıyor. Borsa- da oynayacak parası olmayan kitleler borsada olup bi- tenlerin kendi yaşamlan üzerindeki önemli sonuçlann- dan habersiz, kendi yaşamlanna yönelik oyunlara yol veriyorlar... Bizim gibi toplumlarda; bilinçli, örgütlü, zamanında tepkinın eksık olduğu toplumlarda, ipin ucu koptuğun- da hep büyük sosyal patlamalar yaşanır. Genellikle za- manında, örgütlü, bilinçli tepkileri olmadığından sorun- lann, çözümünden çok, daha da karmaşık hai alması- na neden oluriar. Galiba da bu nedenle asıl "kriz var, pa- nik yok" tablolanndan rahat nefes almak değil, asıl top- lumun umutsuzduyarsızlığından paniklernekgerekiyor. ÖNEMLİ NOT: Bu yazı yazıldtktan birkaç saat sonra Başbakan Mesut Yılmaz yaptığı açıklamada, krize karşı önlem paravanasında rant cephesinin istediği önemli ödünleri verdi. Başbakan, "Vergi Yasası'ndan ödün yok" dese de bankalararası stopajın srhrlanmasından başlayan bir dizi karar, ranttan alınmaya çalışılan vergilerin önemli bir bölümünü ortadan kaldırmış oluyor. »nun büyük otomobillerden farkım, sadece parlc ederken anlayacaksınız! Büyük otomobillerde ne arıyorsunuz? Konfor? Polo'nun standartları arasında. Güvenlik? Polo'da fazlasıyla! Geliyoruz büyüklere fark amğımız yere: Onlann yerleşmekte zorlandıkları mekânlara şöyle, bir seferde park etmek yok mu? Hele şehrin yoğun trafiğinde güzel bir vücut çalımı... Volkswagen Polo; 2,573 m2 'lik oturma alanı, yükseklik ayarlı hidrolik direksiyonu, merkezi kilit sistemi, yükseklik ayarlı ön koltuklan, elektrikli ön camlan, elektronik şifreli kontak anahtarı, radyo-teybi, aktifgergili emniyet kemerlen, çevreye duyariı katalitik konverförv, bölmeli-kathnabilir arka koltuklan, arka koltuk başbklan, birbirinden çekici 13 renk, opsiyonel klimo, sunroof ve hava yasttğı seçenekleriyle sizi bekliyor. Hemen gelin, sıra beklemeyin. Polo farkını çok iyi anlayacaksınız, çok! Volkswagen Polo Volkswagen Bölge Yetklli Saticılırı: Çorlu Çalışkan (0282) 651 22 32 İstanbul Acarlar (0216) 413 93 44 Aktiv (0212) 695 19 27 Clty (0216) 370 65 00 Erel (0216) 420 81 48 General 1 (0212) 280 77 60 Gsneral 2 (0212) 262 32 58 Ganaral 3 (0212) 287 71 14 G«nolO (0216) 377 43 90 M«Z (0212) 583 56 44 On 1 (0216) 410 57 75 On 2 (0216) 411 74 47 Rekor (0216) 310 50 39 Tamaş 1 (0212) 529 62 29 Tamas 2 (3212) 613 83 83 İzmit Arkoto (0262) 349 54 00 Krdz. Eregli Kard*şlar (0372) 322 20 30 UslrUûUra Oo«u« OıonvoUV*, DOĞUŞ OTOMOTIV H OOÛUŞ HOLDMG KUMJIUŞUDUI1. Oofut O U M I r . VoJ»j».««ı olomomunuln moöml. Hymt. MktM U>JI» r. roıUartnd» ,apm, uu.n. .»*» lıMr