Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 EKİM 1998 CUMARTES 8 DIŞ HABERLER Alman seçimlerinde Sosyal Demokratlann zaferi ile AB içinde solun iktidarda olduğu ülke sayısı 13'e yükseldi Sol,Avrupa'ya iyiceyerleştiDerleyen: ÖZLEM YİJZAK Avrupa"da sağ iktidarlann 80"li yıllann başından beri sürdürdüğü neo-liberal politikalar. başta işsizlik ve yoksulluk olmak üzere sos- yal sorunlan arttırdı ve Sol'un yenıden güçlenmesıne yol açtı. Bu- gün 15 A\Tupa Birliği (AB) ülkesinin 13"Ü, ya tek başma ya da ko- alisyon oluşturan sol hükümetler tarafından yönetilıyor. Avrupa So Iu'ndakı bu canlanma. küreselleşmeye ve sömürüyü, eşıtsızlıkle- ri arttıncı, bireyselciliği ön plana çıkancı Yeni Dünya Düze- ni'ne (YDD) karşı yeni bir fırsat olarak görülüyor. Sosyal demok- ratlann peşpeşe iktidara gelmeleri, Avrupa yapılanmasının temel taş- lanndan sayılan sosyaJ öncelikJerin yeniden güçlendinlmesı ısterra ola- rak yorumlanıyor. Ancak, soğuk savaş sonrası dönemın sosyal de- mokrası anlayışının, YDD karşısında artık işlevsiz kaldığı da bili- nen birgerçek. Burada Sol"un yaşadığı ikilemı gözler önüne sermek ge- rekiyor. Anımsanacağı iLzere, Fransa'da François Yütterrand, tspan- ya'da Felipe Gonzalez. Yunanistan'da Andreas Papandreu sol söy- lemlerle iktidara gelmış, ancak bir süre sonra, bütçeyı ve harcama- lan kısıtlayıcı. enflasvonla mücadeleyi ön plana çıkaran sağ ekono- mik polıtikalara yönelmek zorunda kalmışlardı. Bugün Avrupa so- lu farklı bir arayış içensınde. lngiliz Işçi Partisi içinde birevrim (mer- kez sağa kaydırma) yaratarak, 18 yıllık muhafazakâr iktidan sona erdiren. pazar ekonomisinin hararetli savunucusu başbakarı Tony Blair ilk post- modem sosyal demokrat siyasetçiyi mi temsil ediyor? Eger evetse. Blair, Avrupa sosyal demokratlannın yeni reformcusu, Blairizm de sosyal demokrasinin 3. Yol'u muolacak? Yoksa, sosyal demokrasiye daha sağlam köklerle bağlı, üstelik Fransız ekonomi- sinde sevindırici iyıleştirmeler yapan Başbakan Lionel Jospin. Av- rupa Sosyal Demokrasisı'ne yeni yön verecek kişi mi olacak? Av- rupa bu sorulara yanıt ararken, Blairizm ve Jospınizm'e de uzman- larçeşitli tanımlar yüklüyorlar. Blairizm, başka bir dönemın ideolo- jik söylemleri içinde dondurulmaya izin \erilmeyen, ancak küresel- leşmenin kötü etkjlerine karşı koymayı da bilen modern sosyalizm olarak tanımlanıyor. Jospinizm'de ise küreselleşmenin gerçeklerinı bir yandan kabul ederken, öte yandan olumsuz etkilerini giderme- ye çalışan bir politika sürdürülüyor. Blair, "ekonomik verimlilik ve sosyal adalet arasında ittifak"tan bahsederken, Jospin, bu ittifak de- ğil, denge olmalı diyor ve "ekooomik verimBBk ve sosyal adalet ara- sında tam denge" misyonunu savunuyor. Avrupa geneline baktığı- mızda ise yaşlı kıtanın. içinde bulunduğumuz 1998 yılında neo-li- beral ekonomi polıtikalannın hız kazandığı 1981 'de olduğundan da- ha solda olmadığı görülüyor. lngiliz tşçi Partisi pazar ekonomisinin esnekliginin önündeki engelleri kaldırmak ıçin ugraş verirken. Por- tekiz sosyalıstleri özelleştirmeyi sevıyorlar. Aynca Maastrich kriter- lerinin yeniden yorumlanmasma tamamen karşı çıkıyorlar. Italya'da Prodi hükümeti hararetle Biair'i ızliyor. Almanya'nın çiçeği burnun- da Başbakanı Schröder, Kohl ve WaigeTden daha fanatık bir para bir- liği savunucusu. Sonuçta, özetlenirse, Avrupa'dabugünlerde sol rüz- gârlar esiyor. Ancak hangi sol? ABD Başkanı Bill Clinton tarafın- dan desteklenen Blair'in Üçüncü Yorunun mu, yoksa Jospin'nın daha geleneksel çizgideki solunun mu Avrupa Sosyal Demokrasisi üzerin- de etkin olacağını zaman göstırecek. INGILTERE Sol, İspanya ve İrlanda hariç tüm AB ülkelerinde iktidarda 3. YoVun sozcusu iktidarda1 Mayıs 1997'dekı Işçi Bayramı, lngi- liz Işçi Partisi için zafer günü oldu. Muhafa- zakârlann 18 yı! süren hâkimiye- tıne nokta koyan "YenT fşçı Par- tisi. yepyeni bir dinamizmle ortaya çıktı. Işçi Partisi, 1945yıiından ben sandalye sayısında so- lun en büyük zaferini ka- zanarak 659 sandalyenin 419'unu elde etti. Partinin karizmatik liden Tony Bla- ir, bir anda Avrupa sosya- listleri içın de bir umut ışı- ğı oldu. Ancak Işçi Partisfnı merkez sağa kaydırarak ye- nileyen Blair'in liberal fel- sefesi ve uygulamalan so- la kıyasla sagın politıkala- nnı çağnştınyor: Özelleş- tirmeler, kamu harcama- lannda kesinti, sosyal dev- let anlayışının giderek yok olması. Thatcher dönemin- de işlevsizleştinlmiş olan sendikalara yeni bir soluk kazandıramamak. Fran- sa'da yayımlanan Le Mon- de Dıplomatique gazetesi. Blair'in sürdürdüğü politi- kayı "Thatcherizm İngilte- re\le kendisine övle geniş ve derin bir yer edinmişti ki Blair'e aynı izi sürmek ve liberal modernliği devral- mak daha kolay gcldi" dı- ye yorumluyor. Blair ikti- dara geldiği zaman yaptı- ğı konuşmada "Patronun işçiye karşı olduğu dönem sona erdL Bugün hepimiz aynı saftayız" demışti. "Ve- ni bir İngiltere için Yeni tş- çi Partisi" sloganı ile orta- ya çıkan Blair, bugün, ye- niliğin en önemli taşlann- dan biri olan iş saatlennin azaltılması konusuna şüp- he ile vaklaşıyor. Ancak buna karşın gençlere iş ola- naklan, eğitime ayncalık verilmesi konulanndakı ıs- rarlı tavnnı da sürdürüyor. Blair, eğitim reformunu 21. yüzyılın ekonomik ba- şansı için stratejık bir silah olarak görüyor. Demokra- tık kurumları modernize etmeye yönelik hukuki re- formlarda ise fazla istekli görünmüyor. Örnegin Lordlar Kamarasf nı kal- dırmak gibi radıkal çıkış- laryapamadı. Iskoçya'da- kı referandumun hemen er- tesinde, sessız sedasız, ış- sizlik ödeneğını ikinci kez ındırdı. Gelır vergısı oran- lannı da yüzde 40'lara ka- darçekti. 21. yüzyılın mer- kez sol politıkalannı belir- lemede öncü rol oynama arayışında olan Tony Bla- ir, eskı sol ile yeni sağ ara- sında yeni bir çizgi olarak tanımlanan "3. Yol"un mı- marlığını yapıyor ve tüm Avrupa'ya benimsetmeye çalışıyor. Ingittere: Işçı Partisi lıderı Tony Blair Mayıs 1997 denberı tek başına iktidarda. İrlanda: Merkez sağ eğılımlı Fianna Faıl Partisi 1997den ben iktidarda. T / Belçika: Başbakan Jean-Luc Dehaene sosya) hırisfeyan ve sosyalıst koalısyonu 1995ten ben sürdürüyor. AJmanya: Sosya Demokrat Gerhard Schröder lıderliğınde sol koalısyon Hollanda: Işçı Partisi lıden Wim Kok, lıberallen de aralarına alarak sol koateyon oluşturdu. Fransa: Sosyafist Başbakan Lıonel Jospin 1997 Hazıranı'ndan ben ülkeyı liberal Cumhurbaşkanı Jacques Chırac ile bıriıkte yönetıyor. ^c Finlandiya: Çoğunluğu oluşturan sosyal demokratiar 1995 ten ben merkez sağ ile koalısyonu oluşturuyor. Isveç: Başbakan Goeran Persson'un sosyalıst partisi Mart 1996dan beri azınlık hükümetını ayakta tutuyor. Oanimarka: Başbakan Poul Nyrup Rasmussen 1993 ten ben sol koalısyonun başında. Avusturya: Başbakan Vıktor Klima lıderlığınde Sosyal Demokrat Partı (SPÖj ile muhafazakâr Avusturya Halkçı Partı'nın koalısyonu 1997den ben iktidarda Portekiz: Sosyalist Başbakan Antonıo Guterres1995 seçımlennden ben ülkeyi yonettyof. Lüksemburg: Sosyal Hınstıyan lıder Jean Claude Juncker'ln başbakanlığmda sosyal demokratiar ile koalısyon 1995 yılından ben sürdürülüyor. İspanya: Jose Mana Aznarın sağ eğılimlı Halk Partisi 13 yıl süren sosyalizm döneminden sonra Mart 1996dan ben ülkeyı yönetıyor. haiya: Zeytın Ağacı adı venlen sol koalısyonun lıden Romana Prodı Mayıs 1996dan ben iktidarda. Yunanistan: Millryetçı sol partı PASOK, Kostas Sımıtıs lıderiığınde 1996 dan ben iktidarda. RANSA Jospin kendini halka sevdirmeyi biliyor • Iktidar ortağı Komünist Partisi, Jospin'in lideri olduğu Sosyalist Parti'nin 'Blairleşmesi'ni kendilerinin önlediğini iddia ediyor. lngiltere'de tşçi Partisi'nin ezici zaferinden tam bir ay sonra Fransa'da da sosyal demokratiar iktidara geldiler. Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'ın erken seçimle daha da güçlenme sevdası ters tepmış, o dönemde kemer sıkma politıkasından bunalan ve grevlerle sokağa dökülen halk bu kez sosyal demokratlara şans vermeyi tercih etmişti. Aradan geçen 15 aylık süre içinde halkın LMANYA SPD'nin 'pragmatik sol' kanadı görevde 27 Eylül seçimlerinde 18 yıllık mu- hafazakâr iktidan sona erdirerek baş- bakanlık koltuğuna oturan Almanya Sosyal Demokrat Parti (SPD) adayı Gerhard Schröder, tngiltere Başbaka- nı Tony Blair'in liberal politikalanna daha yakın görünüyor. ABD Başkanı Bill Clinton'a yakmlığını da gizlemi- yor. Ancak hem Clinton hem de Blair, kendi partilerinde temel ideolojik tar- tışmaiarı kazanarak iktidara gelen ild lider. "YeniSol"un takipçisi Schröder ise her ne kadar başbakanlık koltuğu- na, bu ıkilırün seçim stratejilerini be- nimseyerek oturmuş olsa da, Sosyal Demokrat Parti 'nin (SPD) sol kanadı- nı temsil eden Oscar Lafontaine par- tinin lideri. Schröder ile Lafontaine arasındaki siyasi görüş farklıhklanna değinmeden önce Schröder"in bu za- ferini SPD liderine borçiu olduguna dikkat çekmekte yarar VBT. Lafontaine, partinin başına geldiği 1995 yılmdan beri SPD'yi yeniden iktidara taşıya- cak parti içi dısiplini ve istikran sağ- lamayı başarmış kişi. Hıristiyan De- mokrat lider HeimutKohl'ün 17 yıl sü- ren iktidan süresince 3 kez yenilgiye ugıayan SPD'nin başansı ve seçimler uğruna, Schröder'in en iyj aday oldu- ğıınu anladığı anda gözlerden uzak kalmasını bilen insan. SPD içindeki sol kanadı temsil edcn, tam anlamı ile en- telektüel bir siyasetçi olan parti lide- ri Lafontaine'in gösterdiği siyasi ol- gunluk hiçbirşekilde yadsınamaz. 27 Eylül'de gerçekleştirilen seçimler için Schröder'in adayhğı kesinleştiği andan itibaren Oscar Lafontaine partinin sol kanadının sessizliğini korumayı ba- şardı. Schröder ise net konuşmalar yapmaktan kaçınarak herkesın nabzı- na göre şerbetverdi. YıllarSchröderTde^tira" Schröder'in bundan sonraki başan- sı ise neo- Keynesyen politikalar yan- lısı Lafontaine'intutumuna bağlı. ilk kez adını 1970'li yıllarda duyuran Schröder, o dönem sosyal demokrat- lannın radikal, nükleer ve Amerika karşıtı gençlık lideri idi. Yıllar geçtik- çe ABD hayranı oldu. Sendikalardan ve partinin sol kanadından uzaklaşıp iş dünyası ile yakın ilişkiler içine gir- di. Schröder'in söylemi "yeni tekno- lojj ile donatılmış modern Almanva" tşadamı Jost StiUman'ı ekonomik da- nışmanı olarak ataması ve vergi ora- nını yüzde 45 'e düşürme planı da bu- nunbirgöstergesi. Büyük bir olasılık- la Ekonomi Bakanlığı görevini üstle- necek olan Lafontaine ise gelir vergi- si oranını yüzde 53'ten yüzde 49'lara çekmek isteyen milyarder kapitalist- lerin karşısındakı en tehlikeli isim... Lafontaine, ücretlerin, işletmelerin kârian ile belli bir uyum içinde arttı- nlmasmdan yana ki bu da tersine, üc- retlerde düşüşten yana olan iş dünya- sının işine gelmiyor. SPD lideri, aile- lere yapılan sosyal yardımm artönlma- sını. çocuklu ailelerin vergi indirimi- ni savunuyor. Ancak. bütçe istikrannı benimsiyor ve net vergiyi hafiflet- meden yapılan bir mali reformdan yana. Schröder'in bugünün Alman- yası'nın en büyük sorunlanndan biri olan işsizlik ile mücadele ile ilgili tav- n da henüz net değil. Sonuçta, Av- rupa'nın coğrafi açıdan ikinci, nüfus açısından üçüncü büyük ülkesi Al- manya'da sosyal demokratlann başansı Avrupa Solu'nun geleceği açısmdan da büyük anlam taşıyor. Bu da başbakan Gerhard Schröder ile SPD lideri Os- car Lafontaine'in hangi sınırlar için- de. nereye kadar uzlaşabileceklerine bagh. Jospîn'den memnun olduğu gözleniyor. Fransa'da işsizlik oranında da azalma görüldü. Aynı süre içinde elde edilen yüzde 1.1 oranında istihdam artışı (AB ortalaması yüzde 0.9) ise Fransız ekonomısi ıçin bir rekor şeklinde tanımlanıyor. Jospin, haziran ayı sonunda Fransa parlamentosunda yaptığı konuşmada hedefini 2 kelime ile özetledi: Yönetmek ve ülkeyi modemleşrirmek. Sonuçta, Fransa'da Lionel Jospin'in liderliğinde sol koalisyon başanlı, üstelik Amerikan modelini fazla taklit etmeden başanlı bir politika sürdürüyor. Gelenekçi politikalarla yürütülen Fransa'da sessiz, derinden ancak köklü bir değişim yaşanıyor. Küreselleşme, teknolojik gelişim ve pazar ekonomisinin düzensızlığı, reform yanlılannı sıstemi yeniden oluşturmaya yöneltiyor. ilk sırada girişimciler, risk. sermaye uzmanlan bulunuyor. Ancak onlann arkasında aynı ağırlıkta hükümet üyeleri. sendika ve sanayi yöneticileri var. Gerçekleştirmeye çalıştıklan ise Amerıkan kapıtalızmi değil. Anglo- Amerikan topluluk, Fransa'yı. Avrupa'da kapitalist düzene karşı bir hareketin kışkırtıcıhğını yapmakla suçladı hep. Fransa ise geçen hafta New York'ta Blair'in siyasi hamisi olduğu 3. Yol tartışmalarına katılmayarak bu konudaki kararlı tavnnı bir kez daha yinelemiş oldu. Bu arada Fransa'da ortaya atilan bir iddia da var. O da Jospin'in lideri bulunduğu Sosyalist Parti'nin "Blair'kşmesinin " koalısyonun dığer ortaklan, özellıkle de Komünist Parti tarafından önlendiğı. Komünist Parti. Jospin'i eski başbakan Alain Juppe'den çok daha fazla özelleştirme yapmakla suçluyor ve koalisyon sayesinde Jospin'in Blair politikalanna kaymasının önlendiğıni söylüyor. Jospin ve Blair birbirlerine rakip iki lıder. İki açıdan aralannda rekabet var. Bunlardan biri Avrupa'nin merkez sol liderliği. Diğeri ise kendi ülkelerinde sürdürdükleri liderliğin, rakipleri ve seçmenleri tarafından sürekli kıyaslanıyor olması. tngıliz Işçi Partisi'ne kıyasla daha "devlet müdahaleci" bir program uygulayan Jospin başanlı olduğu takdirde bu başan Işçi Partisi'nin sol kanadı tarafından Blair'in suratma çarpılacak. 1980 ve 90'lann pazar değerlerini koruyan liberal politikalan benimseyen Blair başanlı olursa, bu başan Fransız sağının elinde koz olacak ve Lionel Jospin'e karşı kullanılacak. ITALYA Prodi, Blair'in yakın takipçisiItalya, 1996 Nısa- nı'ndan beri sol koalis- yon tarafından yönetili- yor. Ancak, Demokratik Sol Parti (PDS) Başkanı Ramano Prodi hderliğin- deki Zeytin Ağacı koalıs- yonu eski sol söylemlere meydan okurbirtavıriçin- de. Prodi hükümetinin ön- celilderi öteki Avrupa devletlerinden farklı de- ğil : Kamu harcamalannı kısmak. devlet bürok- rasisini hafifletmek. özelleştirmelere hız vermek, ülke ımajını yenilemek. Bunda başanlı olduğu da söylenebilir. Bugün, Italya'nın dış borcu düşük. bütçe açı- ğı fazla değil ve Avrupa para birimi için gerek- li niteliklere yaklaşmak üzere. Prodi, kendisi- ni soldan uzaklaşmakJa suçlayanlara şu yanıtı verivor: "Ben ttalyan ekonomisi için çok daba fazlaözefleştirme yapacağım di>erek iktidara gel- dim. 2 yıl önce sol koalisvonun lideri olarak baş- bakanlık koJtuğuna oturduğumzaman kamu sek- töriinüngücününazaltdmasuıdanvemali reS>rm- lardan yana olduğumu herkes bili>ordu_" ttal- yan solu bugün her şe> iru "Avrupa" üzerine kur- muş durumda. Giderek güçlenen avTilıkçı akım- lar, alaşağı olan kurumlar. mafya, yolsuzluk- lar yüzünden paralize olmuş bir ekonomi...Di- ğer Avrupa devletlerinin çizgisinden geriye gi- diş, Zeytin Ağacı'nın sloganını ve hedefini be- lirledı: AvTupa. Italya solunun bugün geldiği nok- tayı daha iyi kavrayabilmek ıçin Italyan siya- setinin tarihsel gelişirrune kabaca bir göz atmak gerekiyor. Burada, ulusal birliğin 19. yüzyılın ikinci yansına kadarkurulamamış olması. önem- li bir unsur olarak ortaya çıkıyor. Yaklaşık 20 yıl süren faşıst yönetım, Italyan kimliğı soru- su otoriter birtavırla yarutlandı ve tek ulusal mo- del empoze edildi. Ancak faşist iktidarsüresin- de de gerçek bir dev let yapılanması oluşturu- lamadı. Bu zayıflık parti içi demokrasilerinin doğu- şuna yol açtı. 2. Dünya Savaşı sonrasında par- lamento ilk iş olarak. Katolik, Marksist ve la- ik güçlerin aktif katıhmı ile bir "sosyal uzlas- ma"ortamıyaratmayaçalıştı. Ancak 1948'den sonraki soğuk savaş bu "uiusal yurtseverl^e'' de nokta koydu. Itah/a'nın NATO'ya üye olma- sı ise sol'u bütünüyle hükümerten sildi. Bu 1995'e kadar sürdü. Bu dönemde Italya, Hıris- tiyan Demokratlann önderliğinde 40"ı aşkın merkez sağ hükümet tarafından yönetildi. An- cak, ortak projeler ürerilemedi, dış borç arttı, terör, gizli servis komplolan, darbe girişimle- ri. yolsuzluk, ekonomik ve kültürel zayıflama bu döneme damgalannj vuran unsurlarolda Sağ, ülkenin sosyal, ekonomik, ve kurumsal mo- dernleşmesinin önünü tıkarken. sol da 3 akıma bölündü. 1994 yılı mart ayında seçim yasasında yapı- lan değişiklik seçimlerde Hıristiyan Demok- ratlann da parçalanmasına yol açtı: KJasik sağ söylemini devam ettiren Ulusal ittifak; SJhio Ber- lusconi liderliğindeki neo-liberal Forza Italıa. An- cak sağ, devlete ve ekonomiye yeni bir soluk kazandırmayı başaramadı. Muhafazakâr güç- lerde bir ittifak ve isrikrar olmayışı Italyan so- lu'nun eline bir fırsat daha verdi. Tel: 527 61 28 MEDİNE KAPLAN