Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
:
3 1 MAYIS 1996 CUMA CUMHURİYET SAYFA
EKONOM
299 bin şirket içinde yabancı sermayeli 3 bin 286 şirket, toplam Kurumlar Vergisi'nin üçte birinden fazlasını ödüyor
Yabancı sermayeden vergi dersiAHMETÇELİK
• Batılıstandartlardamalidı-
sipline sahip uluslararası şir-
ketlerin, Türki>e'deki kazanç-
lan üzerinden ödedikleri ver-
ginin boyutlan. yerli serma-
yenin vergi ödemekteki geri
kalmışlığını açığa çıkanyor.
]995yılıitibanyla Kurum-
lar Vergisi mükellefi şirke! ve
kuruluş sayısıntn 299 bine
ulaştığı belirtilirken bunlann
sadece 3 bin 286 tanesini ya-
bancı sermayeli firmalar oluş-
turuyor. Buna karşın yaban-
cı sermayeli şırketlerin Tür-
kiye'deki toplam Kurumlar
Vergisi"nin üçte birinden faz-
lasını karşıladıkları belirtili-
yor. Türkiye çapında \ ergi ge-
lirinin yüzde40'ını oluşturan
Istanbul'da. en yüksek Ku-
rumlar Vergisiödeyen ilk I00
"firma içinde 46 yabancı ser-
mayeli şirket yer aldı.
• Sadece Istanbul'da toplanan 35.5
trilyonluk Kurumlar Vergısi'nin 14.8
trilyonunu karşılayan yabancı
sermayeli şirketlerin, İ3atılı
standartlarda mali disipline sahip
olmalan, uluslararası borsalann
denetiminde bulunmalan,
yatınmlannı vergi giderini de hesaba
katarak yapmalan ve Türkiye'de
sağlanan vergi kolaylıklan nedeniyle,
yerli şirketler gibi muhasebe
kaçamaklanna başvuımadıklan
belirtiliyor.
Istanbul'da ilk 100 firma
için tahakkuk eden 35.5 tril-
yon liralık verginın 14.8 tril-
yonunu yabancı sermayeli fir-
malar ödedi.
Yerli firmalann genellikle
daha az vergi ödemek amacıy-
istanbul'da yabancı sermayeli rekortmenler
Şirket
Netaş
Brissa
GoodYear
Otosan
Tofaş
Osmanli Ban.
BMSemenaSPA
Usaş
Mais .
Turcas
Tahakkuk
eden »ergi
2996.714.810.-
1.009.429.565.-
968.346İ94.-
86O535.209.-
839.091.736.-
646.621552.-
475.023.632.-
471.066.056.-
428.941.728.-
419.666.556.-
Sttet 7
BorusarıBoru
_ - . . _
Tahakkuk
eden vergi
367.693.211.-
N.V.Turlee Sneel Ist. Şb.361.522.353.-
T.Sınai Kaikmma A.Ş.
Simko
PegProflo
GlobalMenkulOeğ.
Artadofalsuzu
309.984.786.-
307.336.183.-
282.777.376.-
261.988.536.-
257.718.789.-
IntemationaJBusiness 247.522.941.-
AEGoetze
BayerTürk
233.866.319.-
233.437.611.-
la \ergi muhasebesi uygula-
dığını belirten uzmanlar. va-
bancı sermayeli firmalann ise
vergi sistemini kabul ederek
geldikleri için maliyetlerini
de buna göre hesapladıklan-
nı ve vergiden kaçmadıklan-
nı belirtıvorlar. Bu arada n o
minal olarak vergi oranlannın
yüksek olmasına rağmen Tür-
kiye'deki vergi muafiyetlen-
nin OECD ülkelerine göre
çok fazla olması söz konıısu
firmalar için zaten bıravaıı-
taj oluşturuyor.
Hazıne Müstaşarlığı Ya-
bancı Sernıaye Genel Müdür
YardımeiM AynurAtaklı. ya-
tırımlan teşvık polıtıkaları
çerçevesınde yer alan yatınm
ındiritnı. verjîi-resim-harç is-
tısnası \e KDV ertelemesıne
rağmen ulaşılan vergi oranla-
nnın oldukça iyi düzeyde ol-
duğuntı söyledi.
Ataklı. yabancı sermayeli
şirketlerin ödediği verginin
Türkiye genelınde 100 tnlyo-
na ulaşimasını beklediklerini
kaydettı. Ataklı, "Yabancıser-
maye şirketleri vergi sistemi-
ni çok ciddiyc alıyoıiar. Yatı-
nm karan \erecekleri zaman
ilk olarak u>rgiieri inceliyor-
lar. Vergi oranlannı yüksek
de bulsalar baştan projeleri-
ni ona göre ayarlayarak son-
radan \ergiden kaçmava ça-
lışmıyorlar-dedi.
Yabancı sermayeli firma-
ların genellikle dünyanın bir-
çok üîkesinde faalıyet göster-
diğını belirten Yabancı Serma-
ye Derneği Genel Sekreterı
Abdurrahman Arıman da
Türkıye'nın vergi muafiyet-
len nedeniv le OECD ülkele-mayeli şirket yer aldı. daha az vergi ödemek amacıy- nı ve vergiden kaçmadıklan- firmalar için zaten bırav an- ındiriını. vergi-resim-h;
, 1980 sonrası alınan yabancı sermaye izinlerinin ancak yansı yatırıma dönüştü
Türkiye'ye niyet var, güven yokNURTEN VALÇIN
1991 "deki genel seçimlerden itıbaren
iktidara geTen hükümetlerin ekonomik ve
siyasi alandaki başansızlıklardan yabancı
sermaye de payına düşeni aldı. 199O'lı
yıllann ilk yansında yabancı sermaye giriş
iznı alan pek çok firma peş peşe gelen
hükümet bunalımlanndan kaynaklanan
istikrarsızlık ortamında. yatınm planlannı
ertelemeyi uygıın buldu. 1980yılından
itibaren İ7 milyar225 milyon dolarlık
yabancı sermaye giriş izni alınmasına
rağmen, bu dönemdeki fiıli sermaye girişi
ancak 8 milyar 822 milyon dolar
seviyesinde kaldı. Yabancı yatınmın
Türkive'ye giriş iznı tutanyla fiili sermaye
tutan arasındaki fark. Türkiye'deki
istikrarsızlıgın yol açtığı güvensizlige
baglanıyor. \Valt Disney. Mazda. Hyundai.
Subaru gibi firmalar 1990"lı yıllann
başlannda yabancı sermeye giriş izinlerini
almalanna rağmen öngördukleri yatınma
başlamamalannı "kronik hafegeten geçiş
dönemJeri" nedenıy le süregelen belirsizlik
ortamıyla açıklıyorlar. Yabancı sermaye
fiili gırişınin düşük seviyede olmasında
Türk me\zuatından kaynaklanan bir
sorununun olmadığına dikkat çeken
uzmanlar tersine Türk mevzuatının diğer
dünya ülkelerine göre çok daha liberal
oldugunu vurguluyorlar.
YASED Genel Sekreterı Abdurrahman
Anman geçmiş 5 yıla bakıldıgında siyası
belirsizligin yabancı sermaye girişini nasıl
etkiledığinin açıkça görüleceğini
vurguladı. Anman şöyle konuştu.
"Bugünden geriye doğru Türkiye'nin 5
yıllık siyasi haritasına bakış >abancı
sernıavınin Türki>e'den kaçışnıın ö>küsü -
de ortava çıkan>or. Aylardır atamalar
beklenhor. 3.5 a\ hükiimetin kurulnıası
aşanıası >aşandı. 4 a> bo>unca seçimler
konuşufdu. Daha ev^el giimrük birliğini
bekledik. Öncesinde taten 500 gün
vaatlern le vüklü bir gcçiş dönenıi. Bütiin
bu siyasi tabjıı vabancı yatırınıcıva adeta
'bekîe. gör'dedi."
Prof. Dr. Erol Manisalı, Türk mevzuatında
yabancılan endişeiendirecek hiçbır
unsurun olmadığını aksine ek ımtıvazlarla
dünvadakı en liberal mevzuatlardan bin
olma özellığı taşıdığını vurguladı.
Özelliklc TurgutÖzal'İj beraber başlayan
ve iki tarafın başbakanlan ya da
bakanlarımn karşılıkiı görüşmeleri üzerine
bıçımlenen yatınm anlaşmalarının
sübjektıf ölçüler taşıdığına dikkat çeken
Manisalı. ""EğerbmükortakTurk ise
sorun çıkma/. Nâbancılar asıl sorunu orta
ve küçük ölçekli flrmalaıia vaptıkJan
vatırını anlaşnıalannda vaşıvorlar. Türk
bürokrasisine ulaşama>an küçük Türk
firmalar ortakiık kurduklan vabancının
sorunlannı aşmasına da vardımcı
ofanınoıiar. ancak av nı şe> büv iik firmalar
için geçerli değil" dedı.
Honda ve Lada'nın Türkiye temsilcİM olan
Çelık Motorun Yönetım Kurulu Başkanı
Metin Ece>it. "Bir li/kedt' si\asi
istikrarsızlık varsa vabancı sermave de u
ülkevc şaşı gözle bakar~dedı.
ri arasında önemlı avantajlar
sundugunu belirttı. Arıman.
"Bu firmalann Türkiye'de
kendi ülkelerinden daha az
vergi ödemeleri sonucunu do-
ğuru> or \edolav ısıv la da ver-
gi kaçırmaya vönefmh orlar"
dedi.
Vergi >ermeyebilir
Lstanbul'da en yüksek ku-
rumlar \ergisi ödeyen firma-
lar sıralamasında 19. olan
IBM Semena SPA \1alı İşler
Müdürü Ziya Kutnak. " Tür-
kiye'de ihraç voluvla makine
satnoruz \e burada da bir da-
inıi temsilcilik bulundurmo-
ruz. Bu daimi temsilci Türki-
ye'de olduğu için ihracat vo-
İuyla sattığı makinelerin geİir-
lerini de Tiirkive'de \ergilen-
dirivor. Daimi temsilcilik sta-
füsünü kaldırsak Türkive'de-
ki \ergi mükellefi olmamız or-
tadan kalkarve \ergiden kur-
tulmuş oiunız. Ancak IBM fa-
alivcttc bıılunduğu ülkelenfen
elde ettiği «elirleri orada \er-
gilendirnıe temel prensibin-
den hareket eder" dedi.
Türkiye"dekı vergılen yük-
sek bulduklannı belirten Erics-
son Finans Müdürü Ahmet
Metede uluslararası bir şirket
olduklannı belirterek şöyle
konuştu:
"Ericsson. hem Stockholm
hem de \e>» \ork borsalann-
da kote edilmiş bir şirket. Do-
lav ısıv la çok sıkı bir ştkilde
künrroledilıŞor. Bu tür şirket-
ler diğer ülkelerdeki operas-
vonlannın vergi açısından so-
run varatmasını istemez."
Cheınical Bank Mali Işler
Müdürii Gökhan Kösede ban-
kalarının vasalara göre hare-
ket ettigini belirterek "Kâr
edebilmek için bankacılık iş-
lemleriniiv ibiçiıtıde uvgularu
\e kâr edersek de vergisini
öderu' dıve konuştu.
YORUM
OZTİN AKGUÇ
Aİrbus'un GYİAD, projesiyle yurtdışındaki yetenekleri kazandırmayı amaçlıyor
gözü THY'de
Operatör olmak istiyorlar
Ekonomi Senisi-Yolcu uça-
ğı üreten dünyanın önde gelen
firmaları. Türk Hava Yolla-
n'nı. Avrupa'nınen büyük alı-
cıları arasında sayıyor. Airbus
Satış Bölümü'nde Türkiye den
de sorumlu Bölge Müdürü olan
Gerd R. Schaumann. "THY
Avrupa'daki en iyi müşterile-
rimizden biri" dedı.
ABD'nin Boeing firması ıle
Türkiye"deki
uçak pazarını
paylaşan Scha-
umann. Istan-
bul'da düzen-
lenen basın •
, toplantısında. Airbus'mTürkı-
ye'ye yönelik strateiilen ko-
nusunda bilgi verdi. fki bin yı-
lında Türkiye pazarının yüzde
50'sine sahip olmayı düşün-
düklerini söy leyen Schaumann,
THY'nın. Lufthansa. Iberia.
' Alitalia ve Swissair'le birlik-
te Airbus ın Avrupa'daki en iyi
müşterileri arasında yer aldığı-
. nı söyledi. THY'nin halen kul-
lanımda 18 Airbus uçağı var.
Beyin göçüne Internet engeli Türkcell'den
lisans tehdidi
Ekonomi Servisi-Türkive'nın
en büyük sorunlanndan bin
olan beyin göçü artık tersine
dönüyor. Genç Yönetici ve
lşadamlan Dernegi'nın
(GYİAD) başlattığı \e birçok
dernekle sanayi kuruluşunun
desteklediğı Tersine Beyin
Göçü Projesi. yurtdışındaki
yaklaşık 90 bin türk gencine
Intemet'le ulaşmav ı
hedefliyor. Dernek Başkanı
Ferruh Tana> ile projeyi
hazırlayan Yar» uz KoraJtan \e
Hüsamettin Bc\azıt.
düzenledıklen basın
toplantısında bırkaç yıl önce
başlatılan projeyi tamamen
revize ederek. daha etkili ve
daha güçlü ulusal birproje
oluşturduklannı ıfade ettıler.
Tanay. esas amaçlannın yurt
dışında yeni ögretimıni
tamamlamış ve çeşitli
sebeplerden ötürü yurtdışında
kalıp çahşmayı tercih etmiş
yetenekli Türk beyınlerini geri
kazanmak oldugunu söyledi.
Şu anda çok uluslu ekonomik
güçlenn pazar paylarını
arttırabilmek ve koruvabilmek
için yetenekli insan güçlerine
ihtiyaç duyduklannı belirten
Tanav, bunun bilincinde olan
söz konusu şirketlerin kendi
ülkelerinde bulamadıklan
yetenekli ktşıleri transfer
ederek. onlara yatınm
yaptıklannı söyledi.
Programın işleyişi hakkında
bilgi veren Koraltan ve
Beyazıt. yurtdışındaki 90 bin
Türk gencine Internet ıle
ulaşacaklarını ve Internet
sayfalanndaki başvuru
formlan sayesinde söz konusu
beyinlere Türkiye de iş imkânı
yaratacaklannı kaydettıler.
Koraltan \e Beyazıt. vvvvvv.
gy iad. org. adresine gelen
ba^vurulann kışinin ilgi
alanına göre destek veren
firma yetkililerine
gönderileceğini söylediler.
Ekonomi -Ser\isi-Tel-
sim'in GSM dagttım hakkı-
nın elinden alınmasıy la sek-
törde tek ba^ınj kalan Türk-
cell. operatör lı>an.sını alama-
ması halınde yatınmlannı
gözden geçirmeyi düşünü-
yor. Türkcell Genel Müdü-
rü CüneytTürktan. Türk Te-
lekom'la ilgıli kanun tasan-
lannın Meclis'ten bıran ön-
ce geçerek. GSM lisansmın
kendilerine verilmesi gerek-
tiğını belirttı.
Dün Türkcell'le ilgili bir
büsin toplantiM düzenleyen
Türktan. lısansın alınmasıy-
la birlikte Türkcell'in tarife
yapabılme. fatura yollama.
tahsilat yapma v e abone ofi-
sını y ürütıne ışlemlerine hak
kazanacağını da kaydetti.
Türktan. sözlerine şöy le de-
vam ettı:
"Şu anki siyasi istikrarsız-
lık devam eder >e bizim ope-
ratör lisansını almamız teh-
likeye girerse. önümüzdeki
dünemlerde planladığımız
y atınmlarımı/ı gözden geçi-
rebffiriz. Çünkü geçen y ıl vap-
nğmnz200mih on dolarlıkya-
tınnılar kan)ilı«ında. yıl so-
nunda Türk Telekom'layap-
dğunızGelirOrtaklığı .Anlaş-
ması uyannca sadece 50 mil-
yon dolar gelir eide ettik."
Türkcell'in Azerbaycan'da
GSM sıstemı kunna aşama-
sına geldiğine dikkat çeken
Türktan. Türk Telekom'un
da bu tip yabancı ortaklıkla-
ra gıderek uluslararası piya-
salarda değenni arttırması
gerektigini ifade etti. Türk-
tan aynca. 2000 yılında 4
milyon GSM abonesi hedef-
Iediklenni de kavdettı.
Ozelleştirme ve Kamu
Yararının Korunması
Ozelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine
ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararneme-
lerde Değişiklik Yapılmasına Dair 4046 Sayılı Ya-
sa'nın bazı hükümlerinin, Sayın Mümtaz Soysal
ve arkadaşlannca iptal istemine ilişkin Anayasa
Mahkemesı kararı, özelleştirmede kamu yararının
gözetilmesi ilke ve gereğini bir kez daha vurgula-
maktadır. Kişisel ve partisel çıkarları doğrultusun-
da kamu fonlarını savurganca kullanan, örtülü Öde-
nek konusunda dahi en azından gereken özeni
göstermeyen politikacılann, yöneticilerin özelleş-
tirmede kamu yararını gö2etmeleri, kamu çıkarla-
rını korumaları beklenemezdi. Nitekim uygulama
da beklentiler doğrultusunda kamu çıkarlarına ters
yönde olmuştur.
Yüksek Mahkeme'nin kararı, bazı iç ve dış çev-
relere şirin gözükmek için ozelleştirme saplantısı-
na kapılmış bulunan politikacı ve bürokratlar açı-
sından uyarıcı ve öğretici niteliktedir. Yüksek Mah-
keme'nin kararının konuya ilişkin bölümü şöyledir:
"Devletleştirmede gerçek değeri esas alan ana-
yasanın bunun tersiolan özelleştirmede kamu var-
lıklarını korumasız bıraktığı düşünülemez. Öteyan-
dan, değer saptama yetkisi olan birimlerin hiçbır
etkialtında kalmadan çalışabileceği biryapıya ka-
vuşturularak gerçek değerinin bulunmasında hu-
kuksal altyapı oluşturulmalıdır. 4046 sayılı yasanın
4'üncü maddesi uyannca başbakana bağlı olan
Ozelleştirme Idaresi Başkanlığı'nın (ÖİB) 18'inci
maddeye göre oluşturacağı değer tespit komis-
yonlannın tam bir bağımsızlıkla görev yapabilme-
si oldukça güçtür. Değer tespitkomisyonlannın olu-
şum biçimiyle görev ve yetkilerinin yasama orga-
m tarafından belirlenmesi gerekir. Bu nedenle şir-
ket hisselerınin değerinin ÖİB tarafından yürütü-
lüp sonuçlandırılacağına ilişkin kural, yasama yet-
kisınin devri niteliğindedir. Anayasanın 7'ncimad-
desine aykırıdır iptali gerekir. ıhale komisyonları-
nın hiçbır etki altında kalmadan çalışabilecekleri
ortam sağlanmalıdır."
Yüksek Mahkeme'nin gönderme yaptığı kısaca
"Ozelleştirme Yasası" olarak nitelendıreceğimiz
4046 sayılı yasanın ilgili maddesi, özelleştirmede
değer tespit işlemlerinin ÖİB bünyesinde ve idare
başkanının onayı, en az beş üyeden oluşturulacak.
"Değer tespit komisyonları" veya ÖİB tarafından
teklif ve Ozelleştirme Yüksek Kurulu tarafından ka-
bul edilecek
. "Özel bağımsız ihtisas kuruluşları" tarafından
yapılmasını öngörmüştür. Yüksek Mahkeme bu
hükmü yasama yetkisinin devri niteliğinde gördü-
ğü gibi, idarece oluşturulacak değer tespit komis-
yonlarının bağımsız çalışabilecekleri bir ortamın
varlığı ve dolayısıyla kamu yararının korunabilece-
ği konusundaki kuşkuları dile getirmiştir.
Özelleştirmede, kamu varlığının gerçek değer
üzerinden satılması kamu yararının korunmasının
kuşkusuz yalnız bir yönüdür. Özelleştirilen ışlet-
menin varlığını koruması, faaliyetini sürdürmesi,
yatırımlann yapılması, işsizliğe yol açılmaması, te-
kellerin oluşmasına olanak verilmemesı. özelleştir-
mede gözetilmesi gereken diğer kamu yaran ilke-
leridir.
Türkiye'de zaman zaman toplumsal akılsızlık yel-
leri eser, daha doğrusu estirilir. Bazı iç ve dış odak-
lar, toplumumuzun algılama yeteneğinin az oldu-
ğu inancı veya varsayımı ile bu tür yelleri estirirler.
Bu yellerden bıri de ozelleştirme yutturmacasıdır.
Toplumun en azından bir bölümü, özelleştırmenin
kendi yararına, ülkenin çıkanna olmadığını gör-
müştür.
Bu bağlamda Anayasa Mahkemesı de konuya
ilişkin düzenlemelerdeki boşluklan, hataları, tutar-
sızlıkları. oldubittiyegetirme eğilimlerini görerek
politikacılara, yöneticilere, iptal kararları ile gerek-
İi uyanda bulunmakta, ülke çıkarlarını korumak-
tadır.
ÇIFTÇI DOSTU /SADULLAH USUM!
Bıığday üreticisi hayal kınkhğına ıığradıİZMİR - Bu kadarı sadece haksız-
lık değil, insafsızlık. Hata, acırnasız-
lık. Atalanmız "Birkoyundan ıkıpost
çıkma2'" demışler. Ama günümüzde
dinleyen yok. 1980 yılından sonra iş-
başına gelen hükümetler, atasözle-
rimizin tamamını unutmuşa benzi-
yor. Zira. neredeyse Türk çiftçisinden
10 post çıkaracaklar!..
Hükümet, Diyarbakır'da yaptığı
toplantıda hububat alım fiyatlarını
tespit ettı ve açıkladı. Şekerpanca-
nnda ve çayda olduğu gıbıfiyat/arçok
düşük. Türk çrftçisine bir kez daha ya-
z/k oldu!..
Eğer, piyasa koşulları uygun gi-
derse. makarnalık buğday 25 bin
200. beyaz sert 18 bin 900. Anado-
lu kırmızı 18 bin, kırmızı yarı sert 17
bin 100, beyaz yarı sert 16 bin 200,
" bunlann dışında kalan buğdaylarda1
15 bin 300 liradan satılacak...
Hükümetin 25 bin 200 lira verdiğı
makarnalık buğday üretimı. Türki-
ye'de yok denecek kadar az. Hatta,
. Türkiye genelinde 18 bin 900 ıle 18
bin lira verilen ''beyaz sert" ve "kır-
mızı sert" tipı buğdaylann da ekimi
çok sayılmaz. Ağırlıklı olarak ekilen
buğday cınslen 16 bin 200 lira veri-
len "beyaz yarı sert" ile 15 bin 300
. lira verilen diğer ekmeklik tipi buğ-
daylardır. Nıtekım, milyonlarca çıft-
çı de ekimi çok yapüan bu 2 cıns
buğdaya verilecek fjyatı merakla bek-
liyordu. Ancak. 25 bin lira istedikle-
ri halde. 1Ş bin 200 ile 15 bin 300 li-
ra fiyat açıklanınca çiftçiler arasında
şok yaşandı... Zira. bazı ziraat oda-
larının ve yetkili çevrelerin yaptıkian
hesaplara göre, hangi cıns olursa ol-
sun, bir kılo buğdayın maliyetı 20 bin
liranın üstûnde... Çiftçinin kullandığı
kredilerın faizlerı de dikkate alındığı
zaman, bü rakam 23 ile 24 bin lira-
ya kadar çıkıyor!.. Maliyetin 26 ile27
bin liraya kadar çıktığı bölgeler bıle
var. Demek ki, çiftçi bu yıl ürettiği
buğday için kilo başına 6 ile 10 bin
lira arasında zarar edecek!..
Taban fyatlar açıklanınca "Buğda-
yaçok para verildi'' veya'"Yılmaz, se-
çimyatınmyaptı" gibi temelsiz ve ger-
çek dışı ıddialar ortaya atıldı. Bu söy-
lentilerin hepsi yanlış. Bazı çevreler
bu kadar onemlı bir konuda cıddi bir
araştırmayapmaksızın, çiftçıyı ıkın-
cı sınıf vatandaş olarak görenlerin
ortaya attğı rakamlara göre görüş
belirtiyor.
Lreticive prim >crilirse tüketici ekmeği pahaJıva yemekten kurtulacak.
inanılmaz bir olay!..
Aslında buğday fıyatlanna zam ya-
pılmadı. Tam aksine fiyat düşürül-
dü. Türkiye borsalannda 2 aydan be-
ri 21 ile 27 bin liradan satılan buğda-
ya hükümetin verdiği taban fiyat 16
bin 200 ile 15 bin 300 lira... Hüküme-
tin verdiği fiyatlar. şu anda ıç piyasa
fiyatlanndan 6 -7 bin lira daha düşük!...
Böyle zam mı olur? Bugün buğday-
da yaşadıklanmızın Nasrettin Ho-
ca'nın "Oostlaralışveriştegörsün"f\k-
rasından ne farkı var? Bir ürünün ma-
liyeti 23 bin \irayı geçecek. Piyasa fi-
yatlan da 22 bin lira civannda olacak.
Ama hükümet. bu ürünün 15 ıle 16
bin liradan satılması için zorlama ya-
pacak. Üstelik, bilen veya bilmeyen
de ahkâm kesecek! Aynca. ithal et-
tiğimız buğdaylann da Türkiye'ye
maliyeti 22 ile 23 bin lirayı geçiyor.
Dünya piyasalarında şu anda bu fi-
yatların altında buğday bulmamız
mümkün değil. Üstelik eylülden son-
ra ABD ve Avrupa ülkelerinde buğ-
day fiyatlarının en azından 30 bin lı-
raya kadarçakacağı tahmin ediliyor.
Bu durumda Türk çiftçısınin buğda-
ya kilo başına kaybı 13 ile 14 bin li-
rayı bulacak.
Dahası var... Geçen yıl buğday ta-
ban fiyatları çok düşüktü. Bunu Me-
sut Yılmaz da kabul ediyor. Düşük
fiyatlar üzerinden ayarlama yapılırsa
fiyatlar gene düşük olur. Orneğin,
1980 yılından beri verilen taban fiyat-
lar hep düşük olduğu ıçın çiftçi tam
olarak hakkını alamıyor.
Ömeğin. 1979 yılında gübrefiyat-
lan HOkuruştu. Buğday ise 7 lira 50
kuruştu. Çiftçi, bir kilo buğday sattı-
ğı zaman en azından 7 kılo gübre
alabiiıyordu. Şımdı ise gübre 23 bin
lira. Çiftçi bir kilo buğday ile ancak
800 gram gübre alabılecek.
Sanayi ürünlerinde fiyat artışları
1979 yılına göre 10 bin. hatta 15 bin
kat arttı. Gübre, tam 20 bin kat artış
gösterdi. 1979'da 5 bin lira olan buz-
dolabı. 40 milyon liraya çıktı. 250 bin
lira olan traktör 1 milyar liraya. 110
kuruş olan gübre fiyatları 23 bin lira-
ya fırladı. Buna rağmen hâlâ zam üs-
füne zam geliyor. Kimsenın sesi çık-
mıyor. Ama çiftçinin ürunüne üç ku-
ruş zam gelınce ortank ayağa kalkı-
yor! Geçen yıl buğdaya 8 b/n lira ta-
ban fiyat verilmiştı. Ancak, buğday
üreticinın elinden çıktıktan sonra 22
bin liraya kadar yükseldi. Aradakı tnl-
yonlarca lira fark tüccarın kasalanna
aktı... Bu arada ekmek fıyatlan da 15
bin liraya kadar çıktı... Böylece, tü-
keticinin cebınden de trılyonlarca li-
ra gene tüccarın kasalannı doldurdu.
Taban fiyatın düşük tutulması hem
üreticinın ezilmesıne yol açtı hem de
tüketıcının pahalı ekmek yemesı ön-
lenemedi. Hükümetlerin ızledığı bu
sistem, tüccarın ışıne yaradı.
Ne yazık ki. gene aynı olacak...
Buğday, üreticinın elinden 15 ıle 16
bin liraya çıkacak... Stokçulara geç-
tikten sonra fiyatlar 30 bin liraya ka-
darfırlayacak... Uretıçı de, tüketici de
gene soyulacak!.. Üretıci. buğday
taban fiyatlarını çok düşük bulduğu
ıçın protesto ediyor Tanrn kesımının
kuruluşları da tepki gösterıyor. Bu
arada, taban fıyatlannı yeterli buldu-
ğunu açıklayan Ziraat Odaları Biriiğı
Genel Başkanı Faruk Yücel de pro-
testolardan nasıbinı alıyor.
Buğday üreticısini düştüğü bu çık-
mazdan kurtarmanın tek yolu "pnm
sıstemi" uygulamasını getirmektir.
Kılo başına venlecek 5 bin liralık prim,
hem üreticinın kurtulmasını sağlaya-
cak hem de tüketıcının ekmeği pa-
halı yemesıne engel olacaktır... Ay-
nca. prim sıstemı, fatura kesme zo-
runluluğu getıreceğı ıçın, devlet de
pnm olarak ödediği mıktarın en azın-
dan 10 katını vergi olarak geri afacak...
Türkiye Ziraatçılar Derneği Genel
Başkanı ibrahim Yetkin de hem ta-
ban fiyat polıtıkasını eleştinyor hem
de prim sıstemını önerıyor:
"Hükümet bu taban fiyat uygula-
ması ılebuğdaypıyasasını tüccara tes-
lım ettı. Devlet güvencesı altında ol-
ması gereken hububat alımlan artık
somürü çarkına emanet edılmıştır.
Çok yazık... Çdzüm yolu, buğdayda
da üreticiye pnm ödemektır."
Ziraat Odası başkanlarının görüş-
leri de şöyle:
Manısa (Nuri Sorman): "Taban fi-
yatlar çok yetersız. Şu anda buğday
dış pıyasalarda 23 bin. iç pıyasalar-
da da 22 bin lira... Aynı buğdaya ve-
nlen taban fiyat ise 16 bin 200 lira.
Tek çözüm yolu pnm sıstemı uygu-
lamasını getirmek ve kılo başına 5
bin lira pnm vermektır.''
Aydın (Kemal Çetin): "Buğday
maliyetı çok yüksek olduğu ıçın, üre-
ticınin taban fıyattan kaybı ancak ki-
lo başına ödenecek 5 bin lira prımle
giderilebılir."
Bursa (Şaban Yurttaş): "15 ıle 16
bin lira fiyat. buğday üreticısini hüs-
rana uğratmıştır. Aslında zam yapıl-
madı. İç ve dış pıyasalarda 22 ile 23
bin lira olan fiyatlar 16 bin liraya du-
şürüldü. Eğerkilo başına 5 bin liraprim
ödenmezse çiftçi bu yıl aç kalacak."
Sakarya (Hikmet Karabayır): "Ve-
rım zaten duşük. Malıyetler yüksek.
Hükümetin verdiği taban fiyatise bek-
lentımızın en az8 bin lira altında. Kı-
lo başına 5 bin lira pnm verihrse. bel-
ki çiftçi bıraz nefes alabılır. Aksi hal-
de, evını geçindıremez..." •
Birlikler tasfiye ediliyor
MERİH AK
İZMİR - Tanm satış
kooperatifleri birlik ge-
nel müdürlerinin. alım
stratejini belirledikleri dö-
nemde "kızağa çekilme-
leri" eleştiriliyor. Sanayi
ve Ticaret Bakanı Yalım
Erez'in Türkive'nin en
kritik 5 birliğinde gerçek-
leştirdiği bu operasyonun
bilınçli yapıldığı ve bir-
liklerin "batınlması" için ilk adımlann
böylece atıldığı savlanıyor.
Tanm satış kooperatifleri bırlıklen zor
günler yaşıyor. Tariş Genel Müdürü Ci-
han Alönöz. Trakyabirlik Genel Müdü-
rü FuatErçetin. Antbiriik Genel Vfüdü-
rü Malik L'nal. Karadenizbirlik Genel
Müdürü YusufErgün ile Kozabirlik Ge-
nel Müdürü Mesul Gül'ün Ankara'ya
geçıci görev le çağrılmalannın üzerin-
den 15 güne yakın süre geçmesine kar-
şın bu konuda henüz bir netlik de orta-
ya konmadı. Erez'in. birlik genel müdür-
îerini. özerkleştirmeyle ilgili yasa tasa-
rısının hazırlanması için Ankara'da sıe-
• Yalım Erez'in 5
birliğin genei
müdürünü kızağa
çekmesi, üretici
kuruluşlannı
batırmaya yönelik
niyetin ilk adımı
olarak
değerlendiriliyor.
çici görev lendirdiğini ısrar-
la vurgulamasına karşın
birliklere yapılan atamalar.
amacın farklı oldugunu or-
taya koydu. Alım starate-
jilerınin belirlendiği. ıh-
racat bağlantılannın ya-
pıldığı bir dönemin önce-
sinde gerçekleştirilen ge-
nel müdüroperasyonu. bir-
Iiklerde büyük sıkıntı ya-
rattı.
Türkiye Ziraatçılar Der-
neği Genel Başkanı İbrahim Yetkin. iş-
lerin buraya getirilmesinin "yanlış" ol-
dugunu belirttı. •'Normal olarak yasa-
larda y a insan görev den alınıry a da alın-
maz. Sasal olarak alamıyorsun. kızağa çe-
kip. başkasırıı oturtuyorsua Bu.devlet an-
layışına yakışmaz. Yalım Bey'in anlayı-
şı,yanlış" dıyen Yetkin. şöyle konuştu:
"Tanm satış kooperatifi birtiklerinin
öteden beri tasfiyesi amaçlanıyordu. Bu,
bir operasyonun başlangıcıdır. Bu işi bi-
tirmek istiyorlar. Devlet işleyişini bilnıi-
yorlar. Biriiklerin dönemini. işlevini. he-
le hele bu zamanda önemli fonksiyonu-
nu bilip, yapıy ı sarsmak yanlışhr."
Denizcilik Müsteşarlığı
'Genelge
denetime
dönük'
ANK.AR.A (Cumhuriyet Bürosu)
-Denizcilik Müsteşan ReşatÖzkan
nehirtaşımacıhğ) için inşaedilen. an-
cak daha sonra yapılan bazı düzen-
lemelerledeniztaşımacılıgına uygun
hale getinlen gemilerin sıkı bir bı-
çimdedenetlenmesi gerektigini be-
lirttti. Özkan, 28 mayısta yayımla-
nan. nehir-deniz tipi gemilerin de-
netlenmesine ilişkin genelgey le. "ne-
hir-deniz tipi gemilerin îimanlara
alınmasının engellendiğPyönünde-
ki değerlendıımelerın de doğru ol-
madığını vurguladı.
Denizcilik Müsteşan Prof. Dr. Re-
şat Özkan dün düzenlediği basın
toplantısında. Sovyet Sosy alıst Cum-
huriyetler Birliği 'nin (SSCB) dağıl-
masının ardından deniz ulaşimında
bazı denetimsızlıklerle karşı kar>ı-
va kaiındıüını kavdettı.
İLAN
T.C.
BAŞBAKANLIK
HAZİNE MUSTEŞARLIĞI'NDAN
Toprak Sigorta Anonim Şirketi, Sigortacılık mevzuatının
gerektirdiği şartları ve kanuni formaliteleri yerine getirerek,
yangın, kaza, nakliyat, makine montaj ve hastalık branşlarında
faaliyet göstermek üzere ruhsatname almış bulunmaktadır.
Keyfiyet 7397 sayılı sigorta murakabe kanunu hükümleri uyarınca
ilan olunur.