Katalog

Cumhuriyet Imtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni Orhan Erinç # Dı* Haberler Genel Yavın Koordınatörü Hikmet l l l d l £"V * len Mıidiirlen Ergun Balcı • Isiıhbarat Ceneiz E k o n o m ı B f i l K l kl,l l d l £"V * Ekonomı Bfilent Kızanlık • Kultur Handan Şenkoken • Spor Abdülkadir Viicelman • Makaleler Sami ^ i î . ? ? ? - B ^ ^ Ç Karaören • Düzeltme Abdullah Yazıcı Haber Merkezı Muduru. Hakan Kara * r-otoâraf Erdoğan Köseoğlu • Bılgı-Belge Edibe fiuğra # Yurt Haberlen Mehmet Faraç # Gorsel Yönetmen. Fikret Eser Vayın Kunıiu. ttun SeiçukIBaşkan), Oriuu Erinç. Oktay Kurtböke. Hikmet ÇetiakMya. Şûkran Soacr, Ergun Bakı. Dinç T»>anç, fbnhim \ ıldı/, ürhan Burs«lı, Mustafa Balb». Hakan K»ra. Ankara Temsılcisı Mustafa Balbav 9 Haber Müdûru Doğan Akın Atatürk Bulvan No' 125. Kat 4. Bakanlıklar- Ankara Tel 4195020 (7 hat). Faks: 4195027 • İzmır Temsılcisı. Serdar Kızjk, H Zıya Blv 1352 S. 2 3 Tel 4411220.Faks 44i9117*A(ianaTemsıJctsı:Ç«jnViğmağiu. InönüCd H9S.No:l Kafl. Tel: 3522550. Faks 3522570 Müessese Müdürii Erol Erkut • MEDYAC:» Yoneıım MEDYA G : • Koordınatör Ahmet Koruban • Kunılu Ba^kanı-üenel Yonetım Kurulu Mulıasebe BütentYener01dare Mûdur Gülbîn Erduran Başkam - Genel Hüse\inGürer#!şletme Önder • Koordınatör Reha Mudur Lstıin Çetik • Bılgı-işlem Nail İnai • Işıtman# Genel Mudur Akmeiı • Murahhas Bılgısayar Sıstem MûriivetÇBer Yardımcısı MineAkdağ üve Bor» Gonenç Yayımla>an \e Basan: Yenı Gun Haber Aıansı. Basın \e Yayıncılık A Ş TurkocagıCad 19 41 Cagaloglu 34334 Isl PK 246 Uıanbul Tel 10 212) 5)2 05 0:5 (20 hao Faks (0 212) 513 S5 95 24NJSAN1996 lmsak: 4.29 Güneş: 6.05 Ögle: 13.09 Ikindi: 16.55 Aksam: 20.00 Yatsı: 21.29 MEDYA C Tel 514 07 53 - 513 95 80 - 513 84 60-61. Faks 5118466 Yeni giysiter • Haber Merkezi - Escada Coutre. tlkbahar- Yaz '96 serisım açıkladı. Seride hem kokleyllerde hem yemeklerde giyilebilecek giysilerin yanı sıra özel geceler için balo kıyafetleri bulunuyor. Seride bu sezon için özel hazırlanan yeni . koleksıyonu da yer alıyor. Çocuk istismarı kongresi • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - "Çocuk lstismannı ve Ihmalını Önleme 2. Ulusal Kongresi' bugün Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merke2i'nde toplanıyor. Çocuk Jstismannı ve fhmalini Önleme Dernegi'nin düzenlediği kongre, Devlet Bakanı Imren Aykut. Çalışma ve Sosyal Güvenük Bakanı Emin Kul, eski devlet Bakanı Akın Gönen ve Dernek Başkanı Prof. Dr. Esin Konanç'ın konuşmalanyla başlayacak Kongre süresince Türkiye'de çocuk politikaları. genç anne \e çocuk istisman, cinsel yönden istismar edilen çocuklar, çocuk haklan sözlesmesi, Türkiye'de çalışan çocuklar konulannda bildiriler sunulacak. Resim yarışması sonuçlandı • GAZİANTEP (Cumhuriyet) - Şahinbey Belediyesi Geleneksel 6. Ulusal Çocuk Resimleri Yanşması sonuçlandı. 2I2Oöğrencinin35OO eserle katıldığı yanşmada, ilkokul 1-2-3. sınıflar dalında, Gaziantep Kolej Vakfı Özel llkokulu'ndan Zeynep Sağım bırinci, tzmir Hürriyet Çocuk Kulübü'nden Ipek Telatar ikinci, Gaziantep Kolej Vakfı Özel Ukokulu'ndan Dilek Kaleoglu üçüncü oldu. Ortaokul 1-2-3. sınıflar dalında da Zonguldak Kilimli Ortaokulu'ndan Duygu Özyurt birinci, Zehra Kılıç ikinci, Izmir Hasan Tahsin Ortaokulu'ndan Handan Soy üçüncü oldu. Ankara'da deprem • Haber Merkezi - Ankara'nın Çubuk ilçesinde önceki gece hafıf şiddete bir deprem meydana geldi. Boğaziçi Universitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nden yapılan açıklamaya göre depremin merkez üssü, Mudurnu Deprem lstasyonu'ndan yaklaşık 115 kilometre uzaklıktaki Ankara'nın Çubuk ilçesi olarak belirlendi. Richter ölçeğine göre 3.6 şiddetindeki deprem, Çubuk ilçesi ve çevresinde hissedildi. Sloganla mücadele • ANKARA (ANKA) - Toplumdaki madde bagımlılıgı ile mücadele konusundaki duyarlılığm arttınlması için bir slogan yanşması açıldı. Kızılay tarafindan açılan ve 12-20 yaş arasındaki gençlerin katılacağı yanşma için son başvuru tarihi 15 mayıs. Sloganlar 10 keümeyi geçmeyeçek. Yanşmada birinciliği kazanan slogan 20, ikincilik 15, üçüncülük de 10 milyon lira ile ödüilendirilecek. Kültür ve Tabiat Varlıklannı Koruma Yüksek Kurulu, 'Yargıya intikal eden SÎT kararlan değiştirilemez' karannı kaldırdı SIT yağmacılarına yeni firsat• Koruma Yüksek Kurulu'nun son toplantjsında alt dığı kararla tümü hakkında dava açılan Çeşme Yanmadası SİT kararlannın yeniden "gözden geçirilmesi" yolu açıldı. Kültür Bakanlığı, îzmir 1 Nolu Kurul'un yeni üyelerinden SİT kararlannı tekrar incelemelerini istedi. ASUMAN ABACIOĞLU tZMIR- SfT alanları talanına 'yol' açıldı. Kültür ve Tabiat Vârlıklannı Koruma Yüksek Kurulu'nun son toplantısında "Yargıya intikal eden SIT kararlan değiştirilemez'' hükmü içeren 21 numaralı ılke karan kaldınldı. Ilke karannın kaldınlmasıyla tümü hakkında dava açılan Çeşme Yanmadası SİT kararlannın yeniden "gözden geçirilmesi" amaçlanıyor. Rant çevrelerinin ve imar yetkileri kısıtlanan belediye başkanlannın şiddetle karşı çıktıklan Çeşme Yanmadası SlT kararlannın, geriye döndürülmesi için planlanan senaryo adım adım uygulanıyor. Önce Çeşme Yanmadası SlT kararlannı alan "korumacı" bilim adamlannm oluşturdugu tzmir I Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklannı Koruma Kurulu üyelen Kültür Bakanlıgı'nca "gerekçe gösterilmeden " görevlerinden alındılar. Ancak SlT kararlannın dağıtımı yapılmış ve kesınlik kazanmıştı. Yeniden oluşturulan Izmir I Nolu Kurul üyelerinın bu kararlan değiştirebılmesinin önünde ise 21 sayılı iike karan engel oluşturuyordu. Çeşme Yanmadası StT kararlannın tümü hakkında idare mahkemelerine dava açılmıştı. 21 sayılı ilke karanna göre "hakkında dava açılmış, olan kurul kararlan, mahkeme sonuçlanana kadar kurul tarafindan yeniden görüşülemezdi", yani değiştirilemezdi. Davanın sonuçlanabilmesi için de en az birkaç yıl geçmesi gerekiyordu. Rant çevrelerinin ise bu kadar beklemeye tahammülü yoktu. Kültür Bakanlığı bürokratlan buna da bir çözûm buldular. Yüksek Kurul'un 19 nisan cuma günü yaptığı toplantıda 21 sayılı iike karan iptal edildi. Böylece Çeşme Yanmadası SlT kararlannın "yeniden irdetenmesi"nin önündeki engel de kaldınlmış oldu. Kültür Bakanlığı Müsteşan Şakir Çefik, Yüksek Kurul'un son toplantısında, Izmir 1 Nolu Kurul'un yeni üyelerinden Çeşme Yanmadası SlT kararlannı tekrar incelemelerini istediklerini beiirterek "Kurula 3 ay siire verdik. Çeşme SİT kararlannı irdeledikten sonra Yüksek Kurul'un görüşüne sunacaklar" dedi. Çelık, 21 sayılı ilke karannı kaldırmalannın gerekçesını, "Mahkeme uzun sürebiliyor. SİT kararlan yüzünden hem milletin hem devletin mağduriyetini önlemek için ilke karannı kakurdık" diye açıkladı. Müsteşar Çelik. Çeşme Yanmadası SlT kararlannın "yeniden irdelenmesi"nın gereklıligini ise şöyie anlattı: "Durup dururken her taran koruyalım diye herkesi mağdur etmenin anlamı yok. Bir bakıyorsunuz, bir yeri 1. Derece DoğaJ SİT ilan etmişler, o zaman sormazlar mı bugüne kadar neredeydiniz? Kararlann yeniden irdelenmesi gerekiyor." Müsteşar Çelık, 2863 sayılı yasadaki Yüksek Kurul'un yalnızca "tavsij'e karan" verebileceği, "son karan" bölgesel koruma kurullannın alacağı hükmüne ilişkin olarak da "Koruma kurullan, Yüksek Kurul'un tavsiye karanna uymak zoniDdaJar" yorumunu getırdı. Çeşme Yanmadası StT kararlannı "yeniden irdelemek" için kendilerine 3 aylık süre tanınan tzmir 1 Nolu Kurul üyeleri ise "Karaıiar biraz aceleye geidi. Detaylı teknik çabşmalar vapümadı. Bu nedenle hatalann yapılmış olması ihtimaü var. Ancak hukuki ve geçerii olan bu kararlann yeniden göriişülmesi, SİT kalkacak anlanıına geJmemeli. Kararlann yeniden irdelenmesi gerekrvor, ama ririz ve detavlı çalışılmasu saglanı gerekçeiere dayandınlması da sart. Bu iş kısa sürede olmaz. Hazıriık safhasında teknik konularda belediveler bize yardımcı olnıalı. yoksa bu işin âltından kalkamavız" dediler Enerjide değişmeyen senaryo: Santralı yapmazsak sıkıntıya gireriz Akkuyu'ya 6 Gökova9 kıhfiÜMİTOTAN İZMİR - 'Enerji \ermez- Hgi' Türkıye gündeminden hiç eksik olmadı. Ne zaman hiç olmayacak biryere sant- ral yapılacaksa arkasından enerji bakımından ne kadar zor durumda olduğumuz 'anımsatıldı'.Gökova'nın dünyaca ünlü koyuna termik santral yapmayı kafalanna koyan yetkililer de 'enerji darboğaa'na sıgındılar. Prof Dr Tolga Yarman verilerin, enerji yetmezliğmden yakı- nan yetkililerin görüşlerini çürijttüğünü söylerken DA- ÇE açıklamasında. "Bizden Gökova şah hamlesiyle, Ak- kuyu'daki vezirimizi isriyor- lar" denıldi. Aybers'in dfişû Eskı Türkiye Atom Ener- jisi Kurumu Başkanlanndan Prof. Dr. Nejat Aybers'in en büyük düşü, nükleer sant- raldı. 1966 yılında yazdıgı 'Türkiye'deGenel Enerji Tü- ketbni' adlı kitabında Ay- bers, "1977 yılından hiba- ren kendini gösterecek olan enerji açığınuzıniikJeersant- railar kurmak sureriyle ka- patmak lüzumu hasıl olacak- nr" diyordu. Oysa Aybers'in verdiğı tarihin üzerinden ne- redeyse 20 yıl geçti, ancak Aybers'in düşü gerçekleş- medi. Gökova'nın dünyaca ün- lü koyuna termik santral yap- mayı kafalanna koyan yetki- liler de 'enerji darboğazı'na sıgındılar. Zamanın Başba- kanı Turgut Ozal, Gökova yöresine basın mensuplan- nı götürdü ve işi "Ben bu santrala kefiüm" demeye kadar var- dırdı. Şimdi Özal yok, yani kefil yok. Zamanın Çumhurbaşkanı Ke- nan Evren de santralın iyiliklerin- den söz edıp onay veriyordu. Sant- ralın yapılmaması için yöre halkı- nın, çevrecilerin tüm çabalan so~ nuçvermiyor, 1984'tetemelatılıyor- du. Ancak ilk temel atılan yerin al- tı 'koF çıkıyor, santral biraz ileriye taşınıyordu. 30 metre yüksekligin- de bacası, üç ünitesiyle 630 Mega- wat elektrik üretecek Gökova Ter- mik Santralı 1991'debitirildi. Dün- yaya 'ayıp' olmasın diye adı Kemer- köy olarak değiştirildi. 1992'deRio zirvesine katılan zamanın Başba- kanı Süleyman Demirel'in santral- la ilgili görüşü netri: 'Cinayet' Sonra santralın açılmayacağı, ta- şınacağı, turistik tesis olacağı, ba- casına sarmaşıklar sanlacağı 'gö- rüşleri' dolaşıp durdu. Ancak yet- 1992'de, zamanın başbakanı olarak Rio zirvesine katılan Çumhurbaşkanı Süleyman DemireL Gökova Termik SanrraJı'nı 'cinayçt' olarak tanımlamıştı. Şimdi yerkilüer, 'darboğaz' gerekçesiyle bu tanımı hayata geçirmeye çalışı\orlar. ( ÜMİT OTAN) kililer 'cinayet işlenıekten" vazgeç- medi. 1993'te deneme üretimleri adı altında santral çalışmaya basla- dı. Santralın Elektrik Uretim Genel Müdür Vekili Hüseyin Gün, bugün Gökova"da 150 milyon kilowatsaat üretim yapıJdığını açıklamakta hiç- bir sakınca görmüyordu. Sözler unutuldu Santralın çalışmasma en büyük tepkiyi gösteren Bodrum Çevre Gö- nüllüJeri 'nden SajTiur Gelendost 23 Nisan 1994"tesüresızaçlıkgrevine başladığında zamanın Çevre Baka- nı Rıza Akçaiı, 'santral açılmaya- cak' sözü veriyordu. Şimdi o da yok. 18 Şubat 1993'te Yataganı 'du- man' sanp radyoaktivite değerleri normalin iki-üç katına ulaştıgında termik santral hemen kapatıldı. Yö- neticilerin suskunlugu kısa sürdü. Rüzgâr, radyasyonlu bulutlan baş- ka yeriere taşıdıgında ve Yatağan biraz soluk aldıgında 'enerji yet- mezliğı" sloganı yine öne çıktı. On- ce Ege yöresinde plansız kesintiler geldi gündeme. Herkese Yatagan devreden çıktıgında nelerolabilece- ginin gözdagı verilmek isteniyor- du. Sonuçta Yatagan devredeydi. AJiaga'nın en güzel sahili Gencel- li'ye termik santral yapılmasınaka- rar verildiginde de gündemde 'ener- ji darboğazT vardı. Enerji ve Tabiı Kaynaklar Bakanı Fahrettin Kurt^antralın yapılmasının şart ol- dugunu belirtiyor, "Santrala karşı çıkan herkesi ikna edecegim" diyor- du. Ancak Kurt mahkemeyi ikna edemiyor, santral yapılmıyordu. 1989 yılında başlansaydı şimdi Ali- aga'da da bir termik santral olacak- tı. Yapılamadı, o günden bugüne enerji darboğazı da yaşanmadı. Çevreciler, Başbakan Mesut Yıl- maz'ın 'Gökova gfeteripAk- kuyu vuracağı'görüşünde. Dünya Dostlan Derneğı An- kara Sözcüsü Nesrin Timur' Gökova'nın zaten çalıştığı- nı, yapılmak istenenin Ak- kuyu'yla ilgili muhalefeti kır- mak olduğunu beiirterek "Ak- kuvu'va kurulması planla- nan nükleer santralla ilgili ihalema> ısavında \ apılaıak. İhaleöncesi gündemde, \illar- dıroMuğu gibijine enerji yet- mezliği \ar. Minareyi çala- caklar. kılıfını hazııiıyortar. Şimdi bize' kırk katır mı kırk satır mı' sonısunu dayaüyor- lar" diyor. Çevreciler ve nükleer kar- şıtlan medyada eneıji darbo- ğazıyla ilgili haberlerin öne çıktıgını, TÜSİAD'ın hazır- lattıgı nükleer yanlısı enerji programının tüm kanallan gezmeye başladığını belirtir- ken Dogu Akdeniz Çevreci- leri yaptıklan açıklamada şu görüşlere yer verdiler: "Bu kötü bir satranç oyunudur. Karanlıkta kalma edebiyatt- nı eyiemegecireceklerini, pek yakındayapay enerji kesintj- si hamlelerini, daha sonra da büyük bir reklanı kampanya- sı girişimlerini bekliyoruz. Bizden de Gökova şah ham- lesivle Akkuvu'daki vezirimi- zi istivoriar. Biz yurdun sat- ranç tahtası, haJkın da pivon olmadığını gösterecegiz." Sorun şebekede Enerji konusunda asıl so- runun şebekede olduğunu be- lirten nükleer fizikçi Prof. Dr. Tolga Yarman, enerji yet- mezliginden yakınan yetkili- lerin görüşlerini şöyle çürü- tüyor: "Elektrikler enerji yet- mezliğinden degil, şebekelerin yeni- lenmemesinden dolayı kesilecek. Ül- kemiz bir enerji vetmezliğinde mi? Ha>ır. Peki elektrikler neden kesile- cek? Çünkü tüm ülke çapında eiekt- rik şebekemizL ver yer rrafolamla, kablolanyla önemli bir ölçüde veni- lemek gerekiyor da ondan. Çare aşi- kârdır: Enerji dağıtım vetersizliği- ni gidermek. Elektrik dağıtım şebe- kemizi gerektiğince yenilemek ve ge- liştirmek 5 milyar dolara mal olacak gibi görünmektedir. Bu Keban Ba- rajı çapında hidrolikbirsantralınya da a>nı büyük]ükte bir nükleersant- ralın ederidir. 5 milyon dolar ruta- nnda bir santral kurup. üreteceği- niz enerjiy i bunu sağlıldı biçimde ta- şıyamavacak olan bir şebekeye mi ve- rirsiniz? Vbksa bu paray la şebekeyi mi adam edersiniz? Şebekeyi iyileş- nrmeden ona istediğiniz kadar ener- ji verin taşıyamayacaktır kL" BAŞBAKAN YILMAZ'IN GÖKOVA İLE tLGİLİ TAVRINA TEPKİLER ART1YOR Çevreciler eylem hazırlığında OLCAY AKDENİZ MİLAS - Başbakan Mesut Yü- maz'ın enerji sıkıntısını gerekçe göstererek Gökova ve Orhaneli ter- mik santrallannın çalıştınlacağinı açıklamasına tepkileryogunlaşıyor. Konuyu ve protesto eylem biçimle- rini görüşmek için tüm Türkiye'de- ki çevTeciler Izmir'de toplantıya çag- nlıyor. Gökova Termik Santrah'nın kurulduğu Ören'in Belediye Baş- kanı Kazun Turaa Başbakan Yıl- maz'ın açıklamasına tepki göstere- rek "Bir hukuk devletinde bagım- sız mahkemelerin verdiği kararlar uygulanmayacaksa bu millet kime güvenecek, böyle bir hukuk devleti olur mu" diye sordu. Başbakan Yılmaz'ın Gökova ve Orhaneli Termik santrallannın ça- lıştınlacağını açıklamasıyla birlik- te çevreciler harekete geçti. Konu- yu ivedilikle değerlendirerek yapı- lacak protesto eylemlerini görüş- mek üzere tüm çevreciler lzmir'de toplantıya çağnlıyor. Bodrumlu Gö- nüllüler'den SaynurGelendost "Biz bugüne dek iyi niyetimizk devletin verdiği sözü turmasını saf saf bekle- dik. Ancak \eriien sözlerin hiç de geçerti olmadıgınu üstelik hukuk ku- rallannın bile çiğnenebileceğini, bu ülkenin en yetkili kişilerinden Sayın Başbakan söyleyebilmektedir. Bu durum bizleri çok şaşırtmıştır" di- ye konuştu. Gelendost, Başbakan Yılmaz'ın, Gökova Termik Santrah'nın yapı- mında sorumlu olanlann başında geldiğini beiirterek "Santralın ya- pım tartışmalan sürerken kendile- ri o dönemde Külrür ve Turizm Ba- kanlığı koltuklannda oturuyordu. Hiçbir şev onu, santralın j apmıın- dakisorurnluiuktan kurtaramaz"cle- di. Gelendost, Başbakan Yılmaz'ın bugün bu konuyu ortaya atmasının asıl amacının enerji darboğazı olma- dığını ve Türkiye'nin gündemini değıştirmeyi planladığını vurgula- yarak Türkiye'deki tüm çevrecilere çagnda bulundu ve ilerde tarihini açıklayacaklan Izmir'deki toplantı- ya katılmalannı istedi. Muğla Gökova SürekJi Eylem Ku- rulu adına bir açıklama yapan Ga- ye Cön. öncelikle Başbakan Yıl- maz'ın "çevre, mevre" diyerek ola- ya gösterdiği yaklaşımı kınadıkla- nnı söyledi. Çön, "Tam iki yıl önce 23 Nisan'da Gökova Termik Santra- lı'na karşı açlık grevine başlamıştık veoaçfak grevinden, bu ülkenin cum- hurbaşkanının, Çevre Bakam'nın verdiği sözleıie döndük. Bu açlık grevi bizûn konuya ne kadar karar- hbirşeküdeyaklaşnğımızınbirgös- tergesidir. Bidciddiyealmayan yet- kilüeri uyanyoruz" diye konuştu. Turizme darbe Cön. Mugla'ya her yıl milyon- larca turist geldiğini beiirterek sant- ralın çalışması durumunda 1-2 yıl sonra yöredeki doğanm öleceğini ve hiç turist gelmeyeceğini söyledi. Cön, "BizJerdekonukseverbirmB- letin çocuklan olarak turistlerin ze- hirlenerek ölmemeleri için tüm Av- rupa ülkekrineçağnda bulunacağız*' dedi. Gaye Cön, aynca çevreciler olarak Çumhurbaşkanı, Çevre, Tu- rizm, Enerji bakanlan ile Mugia milletvekillerine fakslar çekerek olayı kınadıklannı bildirdi. Gökova Termik Santralı'nın ya- pıldığı Ören'in Belediye Başkanı Kazım Turan da "Sayın Başbakan 'm olaya 'çevre-mevre'diyeyaklaşunı- nı duyunca tüylerimiz diken diken oldu" dedi. Santralın çalışması du- rumunda yöredeki tüm canlı yaşa- mının öleceğini savunan Turan, "Bu yörede yaşayan bizlerin Kardak ka- yaüklan kadar ülkemizde değeri- miz olduğuna inanmak istiyoruz. Ama ne yazık ki Savın Başbakanı- mızın demeci, bu yörenin ve bizlerin gözden çıkanldığını ima etmekte- dir" diye konuştu. Yörede yaşayan insanlarolarak Gökova'nın yok edil- mesine göz yummayacaklannı be- lirten Turan, açıklamasında şu gö- rüşlere yer verdi: "Kardak kayahklan içinsavaşıgö- ze alan ülkemiz, bu cennet yöreyi gözden çıkarmış gözüküyor. Çün- kü artık baca gazı antma tesisini da- hi takmava gerek duymuyor. Mah- kemenin verdiği karan uygulama- yacaklannı sövlüyorlar. Bir hukuk devletinde bajjımsız mahkemelerin verdiği karariar uygulanmavacak- sa bu millet kime güvenecek^ böyle bir hukuk devleti olabilir mi?" Ku'plerin kadına yakiaşunıyia ilgili bir araştırma yapan İstanbul Universitesi Kadın SorunJan ve .Araştırma Merkezi'nden Müge İplikçi, kliplerdeki "ince" cinsiyetçi sömürüye dikkat çekiyor. Müge İplikçi'nin araştırmasında Melis Sökmen'in •Maçka' kübi de masaya vatınlıvor. Şarkı kliplerinde cinsiyet sömürüsüECE TEMELKURAN ANKARA - Seda Sayan. ışıldayan giysileriyle elleri- ni savurarak "Vız Gefir" di- yor, "Ne acılar çektim /Bu 3- kideğflki/HepsibanavTzge- Kr." Sayan'ın klipte yarattıgı terk edilmiş. ama "aşmış" kadın imgesi, gerçek yaşam- daki boşanma ve ardından gelen büyük mesleki başan öyküsüyle de güçleniyor. Böylece izleyenler için günü- müzün "sıkı" kadın kimliği üretilmiş oluyor. Buna karşı- lık klibin "yeniden okunu- şu", erkek kültürünün üret- tigi kadın kımliğini kabul- lenmiş ve kendini "dayaö- lan kadın" ımgesıne uydur- maya çalışan bir insanı orta- ya koyuyor. MügeİplikçL İstanbul Uni- versitesi Kadın Sorunlan ve Araştırma Merkezi'nde hazır- ladıgı yüksek lisans tezi için 300 klip izledi ve görüntüler- deki toplıunsal cinsiyetçi yak- laşımlan ortaya koydu. Ip- likçi, Seda Sayan'ın "VızGe- lir" ve Melis Sökmen'in "Maçka" kliplerini, "KKpler ve Kadın Sorunsah" başlık- lı tezinde örnek olarak seçti. İplikçi Cumhuriyet'e klip- lerde edilgen kadın kimligi- nin nasıl üretildiğini anlattı: -'Gender' (toplumsal cin- siyetçilik) kavramınıaçıklar mısııuz? - Toplumsal cinsiyetçiiik, genderin karşılıgı olarak TTürkçeye katıldı. Daha son- ra çeviriler sonucu genderin, toplumsal cinsiyet kavramıy- la özdeşleşmediğini anladık. Genderle anlatılmaya çalışı- lan, bir kadın sömürüsü, ama keskin bir sömürü degil. Ka- pitalizmin belirginleşmesi, kadının bir meta haline gel- mesiyle ve 20. yüzyılda med- yanın körüklemesiyle yara- tılan üstü kapalı bir sömürü. Kadın sömürüldüğünün far- kma varmıyor. - Seda Savan'ın klibini ör- nek göstermişsiniz. Anlatnk- lannı/ı bu klip üzerinde ör- nekJendirir misiniz? - Sayan'ın klibindeyalnız bir kadın imgesi var ve acı çe- kiyor. Acısını da kendısini terk eden bir erkeğe bağlı- yor. Erkekle sembolize edı- len ataerkil söylemin ona da- yatngı gereçler. Yaşadığı düz- lemde aşk, sevgi satın alına- biliyor. Kadın erkek tarafin- dan sömürüldügünü anlatır- ken yine de erkeği özlüyor. Bunu klipte dumanlar ara- sında silueti görünen bir er- kek olmasından anhyoruz. Klipteki ayna Bu klipte bir de ayna var. Ayna, feminist literatürde çok önemli bir imge. Ayna. nar- sizmi sembolize ediyor. Psı- ko-analitik anlamı bu. Oysa ki bu narsizm. kadının ken- dine âşık oluşu değıl, bir er- kek bakış açısıyla kendinde yaratılan kadın tipine âşık oluşu. Bu klipte de aynaya bakıyor kendini görüyor. Ama aslında gördügü şey kendisi değil, tamamen pat- narkinin kendisine dayattığı kadın ımgelemınin dışavu- rumu. Aynayı kınyor kadın, ama aynanın arkasında gene erkegin yarattıgı o düzen \ar. - Melis Sökmen'in klibin- de bu hareket kısıtı var gibi görünmüyor. Daha "Anıeri- kalı" bir klip gibi Buradaki sömürü ne? - Bu da ikinci kategori. Sa- yan'nın klibinde lirik bir an- latım var gibi. Sökmen'in kli- binde ise tam post- modernist üslup. Post- modernızmin, "Yık ve yeniden yap" öner- mesi, Sökmen'in klibinde "Aşkı bozalım, yeniden ya- paiım" bıçiminde ortaya çı- kıyor. Klipte. aşk bozularak deşifre edılıyor. Ancak de- şifire ederken Maçka türkü- sünü seçmesi de çok önem- li. Orada onu bozarken bize sundugu şey, vulgarbirseks. Görüntüsünün bu denli "aş- mış" olmasma karşın Melis Sökmen, yeniden dönüp âşık oldugu kişiden söz ediyor. Klipte kullanılan teknik çok iyi, ama arayış ve ılişkiye ba- kış, Sayan'ın klibindeki en- gele takılıyor. - Ama iki klipteki kadınlar- da da altı çizilen bir kendine güven var. - Bu güven aslında içi bo- şaltılmış güven. Kaynagını da dışilıkten, ama erkegin yarattıgı birdişilikten alıyor. Kliplerdeki görüntüleralda- nı dolu. - Orta sınıf kadınlan da kendisini varatılan bu görün- tü>1e özdeşkstinneye çahşıyw. Bu çaba, gündelik yaşama geçirikbilivor mu? - Kaçınılmaz olarak ka- dınlann böyle birçabası var. Ortada bir gönderici, mesaj ve alıcı var. Ama ne gönde- ren dogru bir mesaj gönde- riyor, ne de alıcı gerçek bir mesaj alıyor. Sahte bir dön- günün içindegidipgelinıyor. Medyanın da kendisi bu. Bü- tün aygıtlar bu biçimde işli- yor. Ama Türkiye'de gerçek anlamda bir pop-kültürden söz edemedigimiz için ger- çek anlamda mesajın alın- masından. hayata geçirilme- sinden bahsedemiyoruz. - Kadınlar yine de klipieri kullanarak. kısırdöngüyeta- kıbnadan, sömüriisüz bir ka- dın kimbği mesajı gönderebi- liriermi? -Feministlerbunu yapabi- lir. Batı 'da kullanıhyor. Ama orada çok kesin bir alt kül- tür var. Burada buna siyasal olarak izin verilmedi. Orne- gin, pembe diziler Batı 'da ka- dınlann kendi ev içi ilişkile- rini sorgulaması bakımından etkilı olmuş. Kadın. "Entri- kalar, aşklar dönüyor. O za- man ben nerededuracağun" diyebilmiş. Ama Türkiye'de- ki kadınlarbu sorulan sorma- ya hazır değil.