Katalog

'7 SAYFA CUMHURİYET 31 MART 1996 PAZAR 8 BÎR KONU BİR KONUK EskiSBP ve BSP Genel Başkanı Prof. SADUN AREN,yeni bir sosyaliststratejiyisavunuyor ANKARA NOTLARI 'Demokratik katılım geliştirilmeli' IŞIK KANSU MUSTAPA EKMEKÇİ Deli İnekle Uslu Domuz! Eski Meclis Başkanı, DYP kurucusu Hüsamettin Cindoruk a, basın toplantısı sırasında şu sorular soruldu: İki sorum var: Birincisi, öurendiğimize göre olağanüstü kongre çağrısı karşısında, yöneticiler birtakım önlemler alıyorlar. Yeni delegelerin gelmesini sağlamaya çalışıyorlar. Buna karşı ne diyorsunuz? Ikincisi: Siz, Demokrat Parti 'nin gençlık kolları başkanlığını yaptınız. DP döneminde yurtdışında parası, malı olmuş Demokrat Parti başkanı var mıydt? Cindoruk, bunlara şu karşılığı verdi: "unce birincı sorunuzu cevaplamak istiyorum: Biz bir siyasal talepte bulunuyoruz; eğer o siyasal talebi, gayri siyasi gerekçelerle birileri önlemek isterse, sonuçlarına katlanırlar. Onun ıçin demin söyledim, biz evvela barışalım istıyoruz. Eğer barışmayacaklarsa, o zaman Doğru Yol Partisi biçim değiştirmiştir, anlamına alırız, yeni çarelehn üstüne gideriz. Sözümün başında da ifade ettim, biz Demokrat Parti davasını, siysal teşkilatlanma olarak açıkta bırakmayacağız. Sonuna kadar varız. Bu kadar önemlı bir dava, sonuna kadar takip edilecek kadar önemli bir dava, yan yolda bırakılmaz. Ikincisi: Tabii, sorunuzun cevabı açıktır, ben aynı zamanda, 27 Mayıs'tan sonra kurulan Yassıada Mahkemesi'nde avukatlıkyaptım. 407 Demokrat Parti milletvekili, orada haksız iktisap davasından, bunların içinde iki genel başkanımız, rahmetli Bayar ve rahmetli Adnan Menderes vardır. Bir tek Demokrat Partilinin yurtdışında, bir çakıltaşı olmadıgı gibi, bir kör doları da olmamıştır. Burada sorun şudur: Tartışılması gereken bir sorundur; bırbaşbakanın, birbakanın, genel başkanın, hele milliyetçi bir partinin genel başkanının yurtdışında malvarlığı olabilir mi? Siz, 'Ülkenin çakıltaşını vermeyeceğım'diyorsunuz, ama ulkenizin çakıltaşlannı oraya göndenp otel almışsınız, işhanı almışsınız, çarşı almışsınız ve bunların bir bölümünü de Hazine bakanıyken veya başbakanken yapmışsınız. Bir başbakan düşününüzkı, geçenyılAmerika'dakigeliri515 bin dolardır; Amerıka'da vergimükelletidır, Türkiye'de değildır; böyle bir başbakan, böyle bir bakan, böyle bir genel başkan olur mu sorusunu Türk siyasetinin çözmes/ gerekir. Bir milletvekilinin, bir şirket yönetim kuruluna (üyeliğine) duyarlı olan Türk medyasını, Türk kamuoyunu bu sorunun cevabını almaya çağmyorum. Ve soruyorum: Bu kadar malı mülkü bir başka ülkede alan bir başbakanın, aklı fikrı ve çıkarı, hiç olmazsa parçalanmış olarak, birbölümüyle o ülkede olmaz mı?Bizim aradığımız şudur: İki ayağı da Türkiye'de olan siyasetçiler fürkiye 'yi yönetsin. Yarın bir başka başbakanımız, Yunanistan 'da bu kadar büyük mülk sahibi olursa, Yunanistan 'la meselelerimizi çözmekte Türkiye'nin çıkarlarını koruduğunu düşünebilir misiniz? Bir başka başbakan adayımız, Iran 'da mülk edinirse, bir başkası Suriye'de mülk edinirse, bunları olağan mı karşılayacaktır Türkiye? Ve soruların altında. birhukuk nedeniyatıyor: Biz Türkiye'dekı mülkümüzü, gelirimizi bütün siyasetçiler, hem kamuoyunun denetimine açmışız; hem hukukun denetimine açmışızdır. Ama, Amehka'daki emlakın, Amerika 'daki akarın, Amerika 'daki vergi veya diğer meselelerin denetimi mümkün değil. Meclis'te kurulmuş komisyonu Amerika'ya yolladık; Amehkan hükümeti, Türk Meclis Komisyonu 'na bilgi vermeyi reddetti, kendı egemenlik hakları açısından. Ve denetim dışı kalmıştır. O nedenle, Demokrat Parti geleneğine, ahlâkına, Demokrat Parti faziletine aykırı bir durumla karşı karşıya kaldığımızı ıfade etmek istiyorum. Ve şunu söylüyorum: Türkiye 'de önemli bir dşyrim yapmak istiyorsak, bu konuda parlamentodâ, bir Siya* si ahlâk komisyonu kurmak zorundayız. Bu konudaki bütün bilgiler, başta Amerika'nın tedbirleri, komisyonları tarafımdan tercüme ettihlmiş, bütün parti başkanlanna yollanmıştır. Sorunuz üzerine bu çağrıyı yapıyorum: Ellerinde siyasal ahlâkla ilgili, bütün dokümanlar vardır; partilerimiz birleşsinler, bu konuda karar alsınlar, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan kişilerin, Türkiye dışında mal edinmeleh halinde, Türkiye'de siyaset yapmaması karara bağlanmalıdır, Amerika 'da bu böyle. Hatta, Amerika 'da doğmayanın cumhurbaşkanı olması da mümkün değil. Bu bağnazlık değil, birgüvenlik tedbıri. Aksı takdirde, Venedik gondollarıyla, Haliç 'te yolcu taşımaya başlarız. Türkiye mıllileşmelidir. Millileşme hadisesini de önce, bence mutlaka siyasette başlatmalıdır." Cindoruk'un 18 nisanda DYP Olağanüstü Kurultayı'nı toplamayı amaçlayan basın toplantısında söylediği bu sözler, Turk basınında yeterince yer bulmadı. Konu çok önemliyken, kımi yasak savar gibi verdı. Türkiye'de basın da artık, şırazeden çıkmıştı... Ingiltere'nin sayrı "de/; ınek" etlerı tüm dünyayı karıştırdı. Türkiye, dana etıne paydos deyıp, koyun etlerine vurdu kendını. Koyun, kuzu etlerı ise yanına yaklaşılmayacak denli pahalı. Avrupalı'nın ışi kolay: Daha ucuz olan domuz etleriyle beslenır, domuz gibi olur! Türkiye'de domuz yetiştirmeyi yaymak için dilimizde tüy bitti. Gericıler, dinciler çıktı karşımıza. Gerici iktidarlar, delı danalar, delı ınekler çıktı! Ensesi kalınlar çıktı... Halk ne yesın şımdi? Çoluk çocuk ne yesin? Türkiye'dekı birkaç domuz çiftligi de tutucuların kışkırtmasıyla kapatıldı. Tekırdağ'da domuz çittlıği kapatılan Ali Yaman, Edirne Idare Mahkemesi'ne başvurdu. Duruşma, 11 nısan perşembe günü Edirne'de başlıyor. Laik Türkiye'de, yobazların sözü geçiyor hâlâ. Domuz yetiştırme konusunda, yüce Türk basını suskun. Çoğu "delı ınek"Xer\ yanadır gerçekte. Uslu domuz etlerı bizim neyımize? Sayrı deli ineğin etine bakalım biz. (Ineklerden özür dilerim!) SÖYLEŞİ Yıllardır sosyalısl düşünee ıçın savaşım vennış, partılerde en üsl düzeyde görcv almış olan Prof. Sadun Aren. dünyadaki soıı gelışmeler karşısında, sosyalist öngörülerin, tutunıların degiştirilmesınden yana savlar gündeme getiriyor. örnegin, Arcn, ürctim araçlarının kamulaştırılmasına vc ışçi sinıfınm sıyasi iktidarı birçırpıda cle almasina rlönük hedcfin ycrınc, katılımcı demokrasınin süreklı gelışmesinc çalıs.manın ycnı sosyalist stratejının ılkcsı olması gcrcktıgını savunuyor. Arcn, yaptiğimız söyleşıdc. ılcrı sürdügü ycnı sosyalist stratejıde, bagıınsı/lıgın. devletin, cmcğin ycnnin vc ışlcvinin nc olması gcrektiğini anlaltı. l^^^B Sermayenin küresellesmesi karşısında, sosyalist hareketin öngörülerinde, tulumunda bir değisiklik gerektiğiyönünde düşiinceleriniz olduğu biliniyor. Bu konudaki görüslerinizi açar mısınız? Bugün sosyalısl harckctın yönünü, stratejısıni bclirlemck ıçin dünyanın ıçındc bulundugu durumu dikkalc almak gerckiyor. Dünyamız, kürcscllcşmc, ııluslararası bütünleşme denilcn bir oluşumun içinde. Küreselleşmenin iki ögesi var. Birisi, teknolojik gelişmeler, özellıkle ilelışim vc ulaşıındaki gelişmelerdir. Bunlar, uluslararası işbirligini kolaylaştırıyor, dünyayı tek bir pazar haline getiriyor ve insanlara ycni ufuklar açıyor. Digcr ögc dc, kapitalizmdir. Scrmaycdar, mütcşebbıs, bu olanaktan yararlanmak ıstiyor, bıınun ıçm gcrcklı dcgışıklcrı yapmaya çalışıyor. AdamSmiln'ten bu yana bılınıyor ki, genış pazarlyidir, daha kârlıdır. Bunıın ımkâııını da görünce kapitalizm, bu olanagı gerçekleştirmeye ugraşıyor vc bütünlcşmc böylccc sürüyor. Ozcllıkle iletişimdeki gelişmcyle, yalnız ckonomik alanda degii, kültürcl alanda da bütünlcşmeye doğru gidiliyor. Bütünleşmedeki birinci öge, objektif nedenlere dayanıyor. Ikinci öğcnin kapitalizm oldugunu söylemiştim. Sosyalist bir bütiinlcşmc de olabılırdı. Onun içın bu, yalnız kapıtalızınc mahsus degıl, tarihsel bir olaydır, süreklı devam cdcccktır. Tamamlanmışdadcgıldir. Kimilerinin dediğigihi tarihin sonuna varmadık yani. Yok yok, varmadık. Bir bölge olarak çok bütünleştiğini farzedecegimiz Avrııpa Birlıgi bile bütünlcsmc olanaklarını daha rükctcmemiş.tir. Ortak parası yoktur, ba/ı kültürel engeller vardır. Bu ortamda aeaba sosyalist harekct ne yapmalıdır? Evvcla bu dcgişikligi kabul etmelidir. Bu düşiinceniz, kapıtjuKmi, eleştiren, ona karşı mücadele eden sosyalist hareket ile çeliştyor mu? llayır, çeliijmcz. Bütünleşme (kürcselleşme), bizimdışımızdagelişennesnel bir olaydır. Karşı çıkılması, reddedılmcsi sö/ konusu olnıaz. "Bütünlvşmcyci'lobalizme karşıyım" dcmck, "Suların denizlcre nkmasıım karşıyım" demek gibi yanlış, saçma bir şey olur. Sosyalisl olarak nc yapabiliriz, bu durumdan nasıl yararlanabıliriz, önceki stratejilerımızde ne gibi dcgişikler yapabalinz? Bunu düşünmclı. Eskı stratcjı, sıyasal iktidarı bırçırpıda cle almak, ürctım araçlannı kamulaştırmak vc merkczı planlanıa ılc işlcrı yiirütmekti. O zamanlar için, hele Sovyetler Birliği varkcn, olabilirdi bu. Ama, artık Sovyetler Birligi'nin yoklugunda ve globalleşme karşısındabirazgüçtürbu. Çünkii, tck birülkcde bir çırpıda iktidaragelmek, ürctim araçlarını kamulaştırmak t'ılan bıraz dünyanın akışına ters düscr. X ıilen yapmak da zor, yapsanız bilc ayakta durmanız zor. Örnegin, Küba'nın sıkıntısı çok açıktır. Durumlarını bılc muhafaza etınektc büyük güçlük çckiyorlar. Temennı ederiz ki. bu güçlügü rahatça aşar ve hc/imctc ugramadan yeni duruma intibak ederler. ^ • • • i Sizin dile getirdiğiniz bu yeni sosyalist akım neyi savunmalu • Küreselleşmcnin öne çıkan en önemIt yönü; kişıyi, ınsanları bıreyleştırmek, kanıusal aidiyctlcrını tahrıp ctmek, otıları sermaye kaısısında yapayalnı/ bırakmaktır. Bu geli^ıneler karşısındu sosyalizm, yani insanlığın sınıfsız, söınürüsü/, barışcı ve özgürlükçü toplum mücadelesi nasıl bir yol izlemelidir? Bu soruyu yanıtlarkcn, herhangı bir sosyal akım ya da düijünccnin ctkın vc gcçcrlı olabilmcsı için tarihsel gelışjmeye, dünyanın akışına, insanlığın gclişmcsine ters düşmetnesi gerektigi gerecgını hı<; akıldatı cıkarmamak gerektigini vurgulamak ısterim. Tarihsel gelişmeye ters düşmcycn sosyalizm nasıl olabilir? Böyle bir sosyalizm, küreselleşıneye ve ekonomik gelişmeye karşı eıkmanıak, ama buna karşılık enıekçi insanların, sermayenin ve toplumsal yaşamın tüm alanlarının yönetimine ve denctımine katılmayı amaçlamalıdır. Birey dcdigimiz insanın sermayeye egemen olmasına çalışılmalıdır. • • • ^ B Yani sizce, sosyalist öğreti ve uyaulamanın, ürctim araçlarının kamulastırılmasını, burjuvaziyi tasfiye etmeyi öngören yanından vazgeçilmesi mi gerekiyor? Bununla, bir çırpıda iktidarı elegcçirmek vc üretim araçlarını kamulaştırmayı kastcdıyorsanız, cvct. (,'ünkü, bu yoldan sosyalızme varılamayacagı tcerübc ılc de sabit olmuştur. Sosyalızmde asıl amaç, üretim araçları üzerindeki mülkıyetı elındetutanlarıctkisizkılmaktır. Bu, heryerde yönetitne katılm<:kla olabilir. Yalnız fabrikada dcgil, hcr ycrde. (,'ünkü sermayc; polistc dc, okulda da, hastancdc de yöııetimc katılıyor, cgcmen oluyor vc kendi çıkarına kullanıyor. Emek de, hcm üretimin yapıldığı yerlerde, hem de okul da, hastancde, spor kulübündc, partide, scııdıkada, her yerde yönctimc katılmalı. Bunu yaptıkları ölçüdc, scrmayccmck ayrımı ortadan kalkar. Bu ayrılık devam PORTRE / SADUN AREN 19 Maıt I922İİC Erzurum'da ctogdıt. Liscyi Eskişchiı• 'cle bilinli. Mülkivi' ili'n 194i 'tc mezun oldu. Askerlık sotmısı, Sıva.sal BilgiliT OkuJıı 'nu ıklı.stu/ı vc ukçcılt hilvilcr asistanı olarak girdi. 1950de doçenl oldu. 34 yıl Isvicre ve ın^illerede kaldı. IV55 le lıikülieyc geri döndii ve 195 7 de /mı/e.sör, 1963 'le TlP V iiye oldu. 1965 'le T/P'len Islcınhıd Millelvekili seeildi. 1969 da millelvekilligi sona eritıce fakültcye dönme islemi, dönemın Cumhurhuşkum Cevdel Suıuıy tumjından kahul edilmedi. 12 Mtırt döneminde tıttukhımh ve ceza alanık hapsedildi 1974 a/fı ile özgiır kaldı ve DİSK ıe Aruştırma Müdiirü olarak görev vaplı. I9N0 darhesinde veniden tutuklandı ve DİSK davasında mahkunı oldu Avnı dönemde \arxılandıgı Barış Dernegı davasında aklandı. TCK'ııin 141. maddesi kaldırılınea, serhesl hırakıldı. Aziz Nesin ile hirlikle "Demokrasi Izleıııe Komilesi "ni kıırdıı. Bu anlanula ikı kongreve öiHÜliik etti. 1990 yılında kurulan Sosyalisl Birlik Purtisi ve daha sonra oluşan Birleşik Sosyalist Parti 'niıı getıel haşkanlıklanıu yaplı. (hgıirlük ve Dayanışma Parlisi'nin kıırueu ve (ieııel Yöncliın Kuıulu iivesi. ettikçe, sermaye cgcmen oluyor. Bu yolla scrmayecmck çclışkısıni ortadan kaldırmak vc emegın scrmaycyc cgcmen olmasını sagl.ımak. amaç olabilir. IJu, yavaş yavaş olabıleeek bir şcy. Tskı sosyalist slratcjıdc, bir hamlcde ıırelım araçlannın mülkıyctını almak mccbunyetı vardı. O stratcjiye gore. bunu yavaş yavaş yapama/sını/, çiınkıı sermaye sizi devirir, fırsııt verme/. Yavaş yavaş yapılabilseydi, Sovyetler Bırligi vcdiger sosyalist ülkelerde daha saglam bir sosyalizm olabılırdı. Miılkıyctın ıki yanını düşünmck mümkün. Malık olıınan şcyden yararlanmak Bırt'ahrıkanınkârınaclkoymak. Bir bu yani, ürctim araçları mülkıyetının. Bir dc yönctım hakkı vcrıyor. O fabrıkaya sahıpsenı/, onun ka/ancına cl koyabılıyorsanız, bırdeo iabrıkayı yönetebılıyorveya yoncttıriyorsunuz. Ama, sızin dcııctımınızdc. tskıdcn, Sovyet tipı sosyalızmde daha çok bıı incısıne onem venldi. Henıeıı clkoyalıın denıldi, yönetiminı de aldılaı, ama lıalka vereınediler. Bırözel sınıCın eline geçti bu yonclim. Halbuki, yönetım, miilkiyctten daha öncınli. Yönetımınc hâkımseni/, maiıkı gibi birşey oluyorsunuz ışin Nılekım. Sovyetler Bırlıgı'nde ve dıger ülkelerde, üretim araçlarını vc devletı yöneteıı bir sınıl oluşlıı. Bu, burjuva değıldı, ama başka bir sömükaldırmaktır. Yönctımın cn biiyügü dcvlct yönetımıdır Ama, bıınun aşagı kadcmclcrı var. Okııllar, polıs, sendıkalar, hastancler var. Bütün bııralarda ınsanlar ycv nctıme gerçcktcrı katılır, yönctım dernokratıklcşırsc, dcvlet dc demokratıkleşır. Devlel. dışımı/da bir aygıt olmaktatı çıkar. lıısana zulmedeeek, kumanda cdeeek. yonlendirecek aygıt olma/. Emegin yönlendireccgi aygıt olur Bunu, ıı/ıın bir süreç ıçin söylüyorum. Yeni sosyalist slratcjinın, katılımcı demokrasınin sürckli gclişmcsı olarak dü.şünülmesı geıcklı. yagırcmcmclidır. Çünkü, scnin mcnfaatinı depıl. başkasının mcnt'aatini korurlar. O /aman sen çıkarını bılmıyorsun demektır. Ikıneı öge. bu çıkara uygun hareket edcbılmckyctkısı veycteııegınesahıpolmaktır. Bu ıkı ögedeıı birıneısı daha önemlıdır (,'ünkü. ınsan bazcn çıkarına göre hareket edemeyebılır. Ayağım kırık oldugu içiıı, yürüyemem; fakat nereye gitınem la/ım geldiginı bilıyorsam, ayagım düzeldıgı /aman oraya giderım Fakat bılmıyorsam, hatta çıkarımın başka ycrdc oldugunu sanıyorsam, oraya gıtmem daha kötü. Bağımsızlık hakkında böylc düşünmck gcrekır. Dcmokratiklcşmc, insanlarınınçıkarlarını korııyabilmesi, kimsenin kimseyi e/.cmcmcsi, bircy olarak haklarını arayabilmesidir. Bu, bilinç dü/eyi istcr. Bılıııç, biraz karnın doyması, egıtim görülmcsi ile mümkündür. (,'ok geri, aciz insanlarbılinçlcncmczlcr kı, dcmokratiklcşebilsinlcr. Zayit ınsanlar haklarını savunamazlar kı, dcmokrat olabılsınlcr. Onların yolu ağaya. parti başkanına. mılletvekılınc, ctrafındakı zcngınlcrc sıgınmaktır. O da. dcmokratıkleşmemek demektır. (Jüçlü olabılmck. egitim görebılmek içın de. ülkenin kalkınıyor olması gerektir. Gelışmış ülkelerde eahil, zavallı ınsan görmedım ben. Hem varlıklı olsun, egitim görmüş olsun, hastalandıgı zaman hastancyc gıdebılsın. hcm zavallı olsun Böylc insan, nadırattan olur. Dünya nımetlerının tadını tatmak gcrekır. Tavukgögsiinü ömründc ycmcmış adam, öylc bir şey ö/lemc/. Ama tatmış olan, onu dcvamlı tatmak, gelişmek ıster, gclışır. Onun içın toplumu sarsmak lazımdır. Bugün üretim, Fürkiye'de de. dünyada da yaşamak vc gelışmek içın bılgı, daha üstün emek ıstiyor. Daha üstün emegı czmck zordur. Yetkın ışçi, sermaye karşısında yoksunluk duymaz. O halde, biz buradan sosyalist harekete dogru varabiliriz. Amaç da, özgür olmaktır zaten. Kimsenin emrindc, kumandasında olmamaktır Sosyalizmin amacı budur. i * * i * i Bu yenistratejide ö'ncelik nerede olmalı? Kalkınmada mı, demokratikleşmede mi? Hem kalkınma vc hcm bılınçlemede. Bunu ıstcmeyenler de olabilir. lürkıye, emperyalist dünyada yaşamaktadır. Ama, son 50 yıl içınde bir haylı gelişmiştır. "Biü gcliştirmck istemivorlar" sözünün bir rahatlıgı var toplum olarak. Emperyalizmin, ABD'nin; Japonya'yı Türkıye'dcn daha çok sevdigini düşüncmeyiz. Bı/, gelişmcyc çalışmalıyı/. Burada, sınıfsal ve ülkcscl emperyaliz.ini karıştırmanıahyız. Emekçilerın örgütlenmesındcn yana sosyalist insanlar, kalkınmak içın empcryalızmdcn yararlanmak zorundadır. Bılınçlcnmck içın empcryalızmden yararlanmayaçelışkıdcnebılır. Ama, dünyaçclışkılerle örülüdür. Bu çclışkılcrdcn yararlanmak lazım. Yani, cmperyalızmde şırketler, şirketlcrııı arasında çelişkiler. rekabel vaı. Buıılaıdanyararlanarak.bızulkemı/ı gelıştırebilırı/. Sosyalisl hareketin stratejisinin ıncc noktası, ülkenin ekonomik gelişmcsınde rol alabılmektır fîskidcn emperyalı/m vc sermaye, çok karşıda sayıldıgı içın ülkenin gelışmcsınc karşı durumlara dü.şüyorduk. (,'ünkü fara/ıye, sennayenın barutunun tükcndıgı, ülkeyı gcliştırcmeyeecgı üzcrıneydı. Oysa sermaye, kapıtalı/m gelışıyor. Bız bu gelişmeye karşı çıkmak ^jorunda k^ılıyo^uz. Bu da kolüdür. Öylc bir sosyalist strateji bulmalıyız ki, gelişmcden yana olsun ve gclışmeylc bırlıkte gelışsın. llastane yapılsın, ama yönetıme katılınsın. I abrıka kurulsun, ama emek de fabrıkada daha la/la söz sahibı olsun. O zaman, ülkenin sermayenin eliyle gelişmesi, enıekçının çıkarıyla, sosyalist ideoloji ıleçalışmıyor. Çünkü, gclişti, ama ben de orada daha çok sö/ sahıbi oldum. Daha da olaeağım, daha da olacagım ve en nıhayet, her şey cmcgın olacak. Böylc bir stratejı la/ım kı, bu güçlü kapıtalıst dünyada sosyalızıııı gelışlırcbılelım. Çünkü, gögüs gögüse çatışma ile bir şey yapmak mümkün dcgıl. Amaç, yönetıme kalılarak, hem bülutı ülkeyı, hcm bütün dünyayı yönetmek vc cmekscrmayc çclışkısıni ortadan kaldınnaktır. Übürstratcjı, bunu bir çırpıda ^ apmaktı. O yolları gcçtık, aşlık. O dogııılar başka dönemın dogrularıydı. Ycnı bırdönemegeldık. Yeni dönemı eskı sos\ alıst slratejiler ile yürütmeyc olanak yok. < )ınegin, "A\nıpaBirlij;i'm'gircrst'k,ıımpcryalizmin altında criHru." Pekı dışarıda kalırsak, empcryali/mm altında c/ilmcz mıyiz'.' Emperyalizm var zaten. (îırsen de var, girmcscn de var Gırerscn, belki bazı olanaklar çıkar O ülkelerde dc emekçı scndıkalan, sosyalist partılervar. Onlarla ışbırlıgı yaparak, lürkıye'yı uyandırmak, sermayeye karşı müeadeleyı daha etkın yapmak olanakları da var. Hiç onları düşünmemek dogru dcgıl. Bu noktada, devrımei ycni bir yol aramalı. "Bunlar c/iliyor, vah tuh." dcmcyı bırakıp, halkı mutluluga götürceek yeni bir yol aramalı. H ^ ^ ^ H Savunduğunuz yeni sosyalist tutum, teorik olarak dünyayı nereye götürebilir? Emekçıler ilcridc, sermayeye, "Mülkiyet scnin olsun, her şeyi ben yönetiyo1 rıım, maaşınıı şö\ k istiyorum, şunıı ihraç edclim. teknolojiyi şöylc yapalım" demc noktasına gelebılır. Sosyalist ıdeolojıyı taşımak koşuluyla bu ışbırlıgını yapan emekçilcr bir sürc sonra sermayeyı gayet ışlcvsız hale gctircbılır. Sosyalist ıdeolojıyı taşımıyorsa, gerçektcn cnayı gıbı sermayeye yardım etmış olur, bıraz da pay alır vc öylc kalır. Ama. enıekçilerin ıçınde ve her ülkcde sosyalizm havadan gelmemış ki. Toplumun gelışmcsiyle bir ihtiyaç haline gelmiş. örnegin Şcyh Bedrettin,sosyalizm içın mücadele etmiş. Onun ıçin ınsan toplumu, bu günkü koşullarda da, hclc cmegın daha agır bastıgı, kol cmegınino kadarönemlı olmadıgı, beyın gücünün öncm kazandıgı bir çagda sosyalizm daha çok yankı bulaeaktır. Emekçıler, daha hı/lı yönetime, ürclimc kalılacak, topluma cgcmen olacaktır. Yönelılcn adamlar çok kaliteli olmaya başladıkça, onlara tahakküm etmck zorlaşacaktır. ögrctmcnlen düşünün. 7(X) bın cıvannda ögretmen var. Kol emckçısıne yakın bir kıtle oluşuyor. Bunları. basıt ış yapan, yalnız kol emcgı yapan ışçi gibi czmek mümkün olabilir mı'.'Olmuyor. Nıtckinı, habirc hak ıstıyor ve alacaktırlar da. Bugün vcrmezsen, yarın alacaktır. Çaresı yoktur bu işın, artık başlamıştır. Ezılmemeyi, özgür olmayı csas alırsak, sosyalı/mden bunu anlıyorsak, sadeee üretim araçlarının kaınulaştırılması sosyalizm degildir. Sosyalı/me gıden bir yol olarak denenınıştır. Yoksa, sosyalı/ın ile bir alakası yoktur. Sosyalı/m, söınürünün, sınıt'ın ve tahakkümün olmadıgı bir dü/.endır. •İBHHİ incak,Kelişmis iilkelerlenelismekte olan ülkeler arasında uçurıımlar var. Yeni stratejidc, bu çelişki nastl gide İHHMMB Hırj sınırlar olması gerektigini anlıyorum so'zlı'rinizden. Bu anlamda, rilecek? ulus devletin önemi var ntu nmpcryalizmin iki yönü var. Bir sınılsal açıdan bakarı/. Bir yanda dünya sermayesı, karşısında da emckçiler vardır. Emek, sermaye kadaı bırleşmemıstir, aıııa bııleşebilir Emekçılerın sermaye kadar biıleşememesinm önünde. ö/ellıklc kültürel engeller vardır. Sermaye ıse, homojen ve scyyaldır. Dünyayı böylc giirünee Ingılı/, Amerıkan, İ'iirk ı.şçısı aynı şcydır. Ote yanda, Amerıkan sermayesı ılc bızım scrmaycdarlarımı/ arasında i'ark görmeyız. Empcryalı/mın bir dc ülkcscl l Hııs devletc karşı çıkanlar, kürcscllcşmeyi gündeme getirıyorlaı Kürcsellcşmc. ulus devletin sınırlanmn gevşemesıne scbep olabilir. Buna, çıkarımıza uygıınsa razı olabılırız. Dünya bııraya gıdıyor, karşı çıkarsak zarar edcrız dıyc düşünebılırı/. Ama. bagımsızlık ıhtıyaeı çıkar tarklılıgından dogdugıı ıçin, çıkarlaııııız larklıysa. bagımsızlıga ıhtıyaeını/ devam cdeeektır. (,'ünkü. çıkarınızı elden almak ya da bo/nıak ısleyebılırler. O zaman "Bcniın çıkarım budur" diyebilme • •• rücü sınıt'oldu ve oradan aksadı ışler. O, çok öncmlı bir deneyımdı. Dünyaya çok şcyler ka/andırdı. Ama. dünya degışlı. Bcnıııı söyledıgım sosyalist stratcjı, uzun sürclı bııolgu. Burıuvazı yada scrmaycdar dedıgımuzünııey ıgıltıkçesı lahlaıından yoksun bırakabılıı. Uıetimitı bıçimıııin gıttikçc gıiçleşmesı, yani kafa emcgı islemesi, kaliteli işgücü ile yapılabılmesi, bunu kolaylaştırıcı bir ıınsur olabilir. Yıllarca öncc Ingıltere'de bir otomobıl f'abrıkasınagötünnüşlcrdı. l'ordıst bir üretim bantı var. Bızı ge/dıren adam, 'Burada herhaııgi bir işçiyi bir aııda alanz vc u işi yapabileeek başka bir adamı bulabiliriz, lıiç bir aksaklık olma/' demıştı. (,'ünkü, o kadar basıl ış yaptırıyorlar ki adama. Şıındı emek. bu kadar basıt olınaklan çıklı. () lürcmcgı kontrol clmek mümkün, ama bilgisayar bılgısı geıeklircn işi yapabılen iıısanı nc kadar kullanabilirsini/7 İşgücü kalitesi yükscldikçc, sermayenin, eıneğin karşısında gücü a/alıyor. Emek, yöııetimc hâkım olacak duruma gclıyor Bugün sermayedarlar, ışlcnnı bızzat kendılerı yönetemıyor, yönctıcı tııtuyorlar. Yönctıcılcrc neredcyse kcndı yaşamlan ıçin olan kadar parayı verıyorlar. Aksı halde yonetıeı çalışmayabılir. Keııdısı de yapaınaz işı. Komplcks üretim karşısında. ılcndc artık mülk sahibı olmanın bir imlıya/ı kalmayacak Bunu görmek ve ona görc bir ıstikamcte yönelmek gcrckıyor. • • • • Bu stratejide, devlet ayfiıtının işlevi ne olacak? Devlet devam edccektir. Devletı ınsandan ayırmak ıstcmıyorum. Sermaye, sonuçta emek taralından /aptedılccektiı. llcrkcs, burjuva olaeak dıyebilırız. Yeni stratcjı bu olmalı. Devlet de.cmckçilcıee zaptcdileecktır. Emekçilerden l'arklı, sermayenin denetımındı1 bir devlel olınayaeaklır. Olursa sosyalı/m olma/, sönıürü olur, çclışkiler devam eder. Halbuki sosyalıstlcrın amacı, dünyadaki çelışkılcrı hcmcn olmasa da bir süreç ıçındc ortadan yönü var. Diinyada Amcrıka, Japonya, AvrupaBırlıgı ülkeleri, daha egemen. ()rncgın. bütün dünya Türkıye'dcn ıbarel olsa, bir taralta Istanbul. l/.mır var,dıgcr taralta lokat, Mugla. Bolgeleı arasında buyük l'aık var. Bu laiül. öbüı tarala daha bagımlı Ulkeler içiıı deöylc Dünya bölgeleri arasındakı l'arklılık yü/ünden, ülkeler arasında karşılıklı bagımlılık ılışkılcrı, bir taraf'ına üstüıılük, bir taralına bağımlılık verıyor. Yani. karşılıklı eşıtlık yok. Bu durum, bı/ı ülkcscl bagımsı/lık mcsclesınc gotürür. Bagımsızlık mcselcsı, bagımlılıktan dogınuşlur. Bagımlılık olmasa. bagımsı/lık dıye de bir şey olma/. Ne kadar bagımlılık, bırlcşmcarlarsa. bagımsı/lık ılıiıyaeı da o kadaı artar. O /aman bagımsı/lıga ıhtıyaeını/ olur. Çünkü bağıniM/lık, toplumlara çıkarlaıını koıumak içın la/ııııdır (, ıkarımı korumak içiıı hareket serbestım olmalı (,'ıkarım da, çok ilıskiye girdıgim /aman tchlikcye düşer. Ornegin, giimrük bırlıginc giriyoru/. Avrııpa Bırlıgı'nc gırdıgimız zaman, daha çok bagımsızlıga ıhtıyacıını/ olacak. (,'ünkü, her şeyımızc karışılması tehlıkesı var. Bundan yakınamayız. Yapacagımız ış, bunların çaresıne baknıaktır. Ama. bı/e bırakılmış bir bagımsı/lık alanı da vardır. Bu alanı, ısrarlı ve lıılarlı bir bıçımdc korumamı/ gcrekır. (,'ünkü, empcryalı/m ya da kürcsellcşmc bu alanlara, örncgın sanat vc kültür alanlarına da cl aimakia vc kürcscllcşmc adına bunları da crıtmck ıstemcktedır. Bu alanları lavı/.sız savunmamız gerekır. Deniyor ki, "Senın ışçıni ve yurtlaşını sınııımdan sokmam, ama seııin ve beniın scrmaycm dolaşabılir." Aynca, serınayv birikimi, saııayisi bana gön» dr çok gelişkiıı. Buı ada bağımsı/Jığın okoııomik açıdarı da kortınması gi'nknıiyor mu? BagmiM/lıgın bcnee ıkı lemel ögcsı vardır Birıneısı, çıkarının ne oldugunu bilmek yctencgınc sahıpolmaktır. Bu, bagımsı/ bir parlamcnto olmasına baglıdır. () parlamcntoda hcrkesın temsıl cdılmesı zaruretı buradan gclıyor. Yabancı sermayenin dcnctıpıındc olan ınsanlar, ora nı/ la/ım. Onun ıçin ulus devlet, belcdiye vs. hepsıniıı bagımsız olması la/ım. ^ • ^ ^ ^ Ifade ettiğiniz özerkleşme nasıl gerçeklesecek sizce? Yeni sosyalist stratepde, herkcsın özcrkleştırılmcM, bagımsızlıgına sahıp olması. bagımlılıgı da kabul cdcrek yeteıınee yetkı dcvretnıesıdır. Işte Avrupa Bırlıgı'ne gırılıyor. Bu durumda, yetkilerın ya da bagıniM/lıgın paylaşılması aıılamında bu plan olmalı Bu, hütün dünya çapımla olacak Yani, nasıl kı Türkiyc, cmcgin bütün yönetim bınmlerindc yönctınıe katılarak özcrklcşmeyc vc sosyalızmc gıdceeksc, ABD. Almanya vc Japonya gıbı gclışmış cmpcryalıst ülkelerde dc aynı süreç yaşanacaktır. Böylccc dünyamız, ıç ıçc vc yan yana yaşayan sayısı/ özerk yönetımlcrın bir arada bulundukları bir ycr olacaktır. Onun içın bugün sosyalist hareket, lııçbır zaman olmadıgı kadaı enternasyonal dayanışma içindc olmak zorundadır. olmalı? Türkiye'deki uygulama nasıl BULMACA SKDAT YAŞAYA1V Tiirkiye'nin gelcccgini düşünen insanların şöylc bir yolıı tutturmaları lazım (Jlkcnın dcmokratıklcşmcsı, hcrkesın kcndı çıkarlarına sahıp olması, bu kültürc ulaşması, gelışmesı, güçlenmesı. l'ürkıye'nın bagımsızlıga ıhtıyaeı vardır bunları yapabılınek içın. Bir ülke çok gclişir, halkı dcıııokıatıklcşııse. artık o ülkenin ezilmesinden kurkulma/. E/ilmesinden korkulmayınea da, ışbirligine alabildıgıne girmckien dc korkulma/ Demokratıklcşıncy ı, bilinçlenme, gelişmeyi güçlü, kııvvctlı olma anlamında alıyorum. Böylc bir loplum oldugumu/ /aman, ıstcrsek Avrupa pa/arına, ıstersck dünya pazarına gırelım, c/ılmc/ halkımız. Demokratikleşme ile kalkınma ve nclisme arasındaki bağlantı nedir? SOLÜANSA^A: 1 2 3 4 5 6 7 1/ l.cz/etlı köklerı sebze olarak ycnen ve Akdenız Bölgesrndcyetıştııilen otsu bir bıtkı. 2/Birçeşıl açılıı kapanırperde... Kısaçizmc. 3/Dag sııtlaııııda geçit veıen çııkuı yer... Dolmakalem. 4/ l.ırla sınırı... ABD'dcboşanmanın kolay oluşuyla unlü kent. 5/Aşırı ** şışmanlık. 6/ Atıf Yılma/'ın bir ninıi... Bir ııota. II llerlıaııgi bir eneıjıyı dcvmıme çeviren aygıt... Tatlı bıı çrirck 8/Kuıan'dabırsure... Avrupa'da bir başkcnt. 9/ Islanbul'ıın eskı adlarından bııi. YHKARIDANASAfilYA: 1/ Metrenın kabul tarıhı olan I Nısan I9.M'e kadar yurdıımuzda da kullanılmış, 2S1 cın. tutarmda uzunluk ölçüsü .. ABD'de yayınılanan dünyanın en ünlü nıızalı dergılcrinden bıri. 2/Çabuk yazmayaelveıişli bıryazı sistemı... lspanyollar'ın sevinçsözü. il Bir şeyin ayrıldıgı bölümlcrdcn her bırı... Zatürree. 4/ Müstahkem yeı .. Bir atonı ya da molekülden ötekınc elektronların geçışı olayı. 5/Üıılü bir Roma Imparatoru. 6/XX. yii/yıl başlarmda Makedonya'da Türkleı'c karşı direnen Sırp mıllıyetçılerınc verılen ad...Radyumun simgesı. 7//.ekâgerilıgının ılerı şcklı... Bırbilgiyigöstcrcnsimgclcrdİ7gesı. B/Atrıka'da bir ırm.ık . Mantık 9/Tropikal Afrika'da yetışcn bir agaç... Iplıkleıın boyanmasında kııllanılan bir tcknık.