Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 AĞUSTOS 1995 CUMA 12 DIZI YAZI Tutsak generale ateşkes ricası S a\aşıçindeonce İkıncı Ordu •Nonra Kafkas Cephesı Ku- mandanlığı nda bulunmus olan Ahmet Izzet Paşa vonetımı ele aiır almaz ilkın "ateş- kes"ı saglamanın vollannı aramav a başlar Sonunda Kut ul-Amare Savasi nda, Osmaniı ordusu- na tutsak dusen ve o sırada Bıiy iikada da oturan tngiliz Generali Tow nshend e baş- vurulmasına hukumetçe ka- rar\erılır Zorunlu bır oturma da ol- sa. Buyukada'da Turk ko- nukseverlığının rum nımet- lennden bol bol yararlanan tutsak general bu rıcay ı lut- fedıp (') kabul eder hemen harekete geçılır A>rıca bu arada Hamambaşı Naum Efendi ıle bır bankanın mu- duru Marcel Savoie de Os- manlı De\ letı adına olup-bı- tenlerı anlamak, "havavı koklamak" uzere Paris'e göndenhr Tutsağı olduğu devletın adına. ulkesı fngiltere katın- da aracı olma gore\ıyle onurlandırılan General Tovvnshend, bır sa\ aş gemı- , sıyle Çanakkale Boğazı onu- ne gennlır ve salıvenlır. ar- tik ozgürdur burada demır atmış olan Ingılız *\kdenız Fılosu Komutanı Vıs-Amıral Calthor- pe'un gemısıne yanaşır ve çıkar (18 Ekim 1918) General Tovs nshend gorevını başarıy- layennegetırmışolmalıkı AmıralCalt- horpe 23 ekımde Sadrazam'a Osmanlı Devletı ı!e ateşkes anlaşmasını kendısı- nın yapacagını. ayrıca yer olarak da Limni AdasTnın Vlondros Lımam'nda demırlı olan Agamemnon savaş gemı- sının seçıldığını bıldırır Ulusal kahramanın trajedisi • Ahmet izzet Paşa, yönetimi ele • Zorunlu da olsa Büyükada'da Türk konukseverliğinın tüm nimetlerinden yararlanan tutsak general, bu rıcayı kabul eder. Tutsağı olduğu devletin adına, ülkesi İngiltere katında aracı olma göreviyle onurlandırılan General Tovvnshend, bir savaş gemisiyle Çanakkale Boğazı önüne getirilip salıverilir. alır almaz, "ateşkes" sağlamanın yollarını aramaya başlar. Hükümet, Kut'ül- Amare Savaşı'nda, Osmanlı ordusuna tutsak düşen ye o sırada Büyükada'da oturan İngiliz Generali Tovvnshend'e başvurulmasına karar verir. TÜRK HALKININ YOK EDİÜŞ BELGESİ DERLEYEN: MERIÇ VEUDEDEOGLU de hukumet. ortaya çıkacak değışıklık- lenn değerlendınlerek anlaşmasının ım- za edılmesıne ızın \erır Mondros'la verilen ödünler Çağrıy ı alan Osmanlı hukumetı nyeNazın RaufBey"ın(Or- bay »başkanlığında uç kışılık bır kurul oluşturdu Dışışle- nnden Reşat Hikmet Be> ıle genelkurmaydan Yarbay Sa- dullah Bev de kurulun otekı ıkı uyesı oldular Ba'şkan Rauf Be> (Orba\ ). 1912"de,ozelhklel913yılla- rında buyruğundakı Hami- dive Kruvazoru ıle kımı duşman lımanlarını topa tut- ması, Yunanlılann bır yar- dımcı kruvazorunu batırma- sı. daha sonra Otranto Bo- ğazı'nı geçerek Adriyatik Denizi'ne ulaşmayı başar- masıyla ulusal bırkahraman olarak unlenmıştı Boylebır ulusal kahramanın kendı devletını, ulkesını yok oluşa goturecekbıranlaşmaya ım- za koyması "talihin bir cil- vesi" mıydı 1 Padisahın Iki ricası 24 ekımde IstanbuPdan hareket eden Rauf Bey ve ötekı uyeler Mondros"a ge- lırgelmez. 27 ekımde goruş- melere başlarlar Osmanlı hükumetının one sureceğı koşullann başında padışahın ıkı ısteğı yer alıyordu 1- Hılafet ve saltanatın ko- runması, 2- Hanedanın haklannın korunması ^şağı vukan se- kız maddede toplanmış olan otekı koşullann ıçınde en ıl- gıncı ıse Osmanlı Devle- tı'nın ttılaf De\letlen nden "parasal yardım" ısteğı ı- dı Henuz ayaklan yere bas- mamış olduğu anlaşilan Os- manlı Devletı'nın.goruşme- ler ılerledıkçe nasıl bır ka- pana sıkıştınlacağı ortaya çı- kacaktı Nıtekım Turk kuru- lu ateşkes anlaşmasının ko- şullarının kabul edılmeye- cek kertede ağır olduğunu gorur \e hukumete bıldınr. ama şunu da ekler One su rulenler kabul edılmezse Itı laf Devletlen IstanbuPa gı- Sadrazam Daınat Ferıt Faşa Sadrazam Ahmet İzzet Faşa rerler kı bu da tum varlığımızın tehlıke- ye duşmesı demektır Bunun uzenne hu- kumet 29 ekımde hıç olmazsa şunları sağlamasını ıster # Boğazları işgal edecek kuvvetler arasındaItalyan ve Vunan bırlıklennın bulunmaması # Turk lımanlarından Yunan gemı- lerının yararlanmaması 9 İstanbul'un ışgal edılmemesı 4 Arap ulkelerınde savaşmakta olan bırlıklenmızın sılahlarıy la bırlıkte Tdr- kiye'ye donmesı Bunlarla bırlıkte. bır ıkı istek daha hu- kumet yonergesinde yer alıyordu \ ıne Rauf Bey (Orbay) Bah- 30 Ekim 1918 de Osmanlı Devleti ıle İtilaf Devletleri arasında ımzalanan "Mondros Ateşkes Anlaşması" şoyle başlıyordu "İngiltere hukumctinin muttefiklerı ile anlaşarak yetkıli kıl- dığı İngıltere'nin \kdeniz Donanma- sı Başkomutanı Amıral Sır Sommerst <\rthur G Calthorpe ile, Osmanlı hü- kbmeti tarafından salâhiyeti haiz Bahriye Nazırı Devletlu Rauf Beyefen- dı Hazretlen Atufetlu Reşat Hikmet Be- yefendı Hazretlen. Kurbav Varbay Sa- dullah Bevefendı arasında kararlaştı- rılıpaktedılenmutareke(anlaşma)su- reti." (3) Metnı. bu başlangıçtan sonra 25. mad- denın sıralanmasıyla oluşan Mondros Ateşkes Anlaşması, ımzalanmasından 24 saat bıle geçmeden yururluğe gınp uygulama başlar Bu konuya degtnmeden once. Mond- ros Anlaşması nın tum maddelennı de- ğıl. Osmanlı Devletı ı«,ın gerçekten can alıcı. böy le olduğu kadar da onur kıncı kımı maddelerını belırtmek gerekırse şunlar sıralanabılır Filozof Rıza Tevfik (Bölükbaşı) # İstanbul ve Çanakkale boğazları acılacak. buralarda Turk askennce ko- runan tum bolgeler Itılaf De\letlen"nce ışgal edılecek, # İtilaf Devletlen'ne aıt tutsaklar ve tutuklular ıle Ermenı tutsaklar bağılsız koşulsuz(kayıtsızşartsız)salıvenlecek, (Bu maddevı okuyunca bu koşulun Osmanlı tutsakları ıçın de geçerlı olaca- ğını sanmamalıdır. her ne kadar "\Vil- son İlkeleri" uluslara eşıt haklarongo- rursede anlaşilan Osmanlı Devletı bu- nun dışında gorulmektedır ) # Osmanlı savaş tutsaklan bırakıl- mayacaktır # Itılaf Devletleri guvenlıklennı teh- lıkede görduklerı herhangı bır stratejık verı ışgal edebı- leceklerdır (Mondros Vnlaşma- sı'nın 7'ncı maddesını oluş turan bu koşula dayanarak kesın banş yapılmasını bek- lemeden ttılaf Devletleri. Osmanlı topraklarını karış karış ışgal edeceklerdır) # Telsızler v e telgraf kab- lolan Itılaf Devletlerfnm denetımı altına alınacaktır # Sunye ve Hıcaz"da bu- lunan bırlıkler en yakın Itı- laf kuvvetlenne teslım ola- caklardır # Trablusgarp ve Bınga- zı'de bulunan Osmanlı su- bayları da yakınlarındakı İtalyan bırlıklenne teslım olacaklar. olmazlarsa Os- manlı hukumetı her turlu yardımını kesecektır # tç guvenlığın korun- ması ıçın gerekenlenn dişin- da butun askerı btrlıklerın gorevlerıne son verılecek (yanı ordu dağıtılacak) # Yıneıçguvenlık vebu- na benzer gorevlerde kulla- nılacak kuçuk gemıler dışın- da butun savaş gemılen tes- lım edılıp gostenlecek bır lı- manda tutuklanacak (') # Itılaf Devletleri tum Osmanlı lımanlanndan ıste- dıklerınce yararlanacaktır. # Toros tunellennı Itılaf Devletlen ışgal edecek, # Altı Ermeni vilavetin- den birinde(!) kanşıklık çı- karsa Itılaf Dev letlen bura- yı ışgal edebıleceklerdır (4) Bu son koşul Mondros Anlaşması nın 24'uncu maddesını oluşturur kı bu altı kent. Erzurum Sıva>. Dıyarbakır. Elazığ. \an ve Bıtlıs tır Hamidive Kruvazoru (ustte solda). İngiliz ve Alman askerler. Bi- rinci Dünya Savaşfnda varalanan arkadaşlannı hastaneye goturiıyorlar (ustte). Muttcfıklerin \lmanya ile 11 Kasım 1918'debir\agonda imzaladığı anlaşmadansonra Mareşal Foch, Fransız ve İngiliz delegclerivlc (solda). (3)Fuhn BelenX\ YıızuldaO* manlıDe\len t*t 19~1 s •?'!/ (4) Kondıo* 4re$ke<: 4ntla$ma \ı nın mı tnını»ereıı kımı Turkçe kıtaplaıda mdense 4in Ermenı i ıla\ en \enne I ıla\ etı Sırte Yarın: ingilizlerin oyunu SEVR, tNGlLÎZLER VE SONRASI... Damat Ferit'in Anadolu'yu işgal pazarhğı EDİPEMÎLOVMEN Damat Fent Paşa"nın bu goruşlennı Amıral de Robeck "abartılı" dıye nıteler Nıtekım Dışışle- n Bakanı Curzon'a 28 temmuz tanhlı mesajında Anadolu ıçlenne bır Yunan harekâtının tehlıkele- nne karşı Ingılız Karadenız Ordulan Başkomuta- nı General Milne'ın kavgılarına dıkkat çeker "General Milne, Yunanlıların ilerlemesinc. askeri ilkcler açısından karşı. Çunku bu plan uyarınca Yunan birlikleri Anadolu içlerine çe- kilirse ve zor durumda kalırsa. geri çekilmele- rini sağlamak için İngiltere'nin askeri desteğı kaçınılmaz olur. General Milne, Sevr \ntlaş- ması ile saptanan askerden arındırılmış bolge- ler dışında kalan hıçbir yerde askeri bir yukle- nim altına girmemize taraftar değil." Amıral de Robeck mesajında Yunan ordusunun Anadolu"da nasıl bır etkı yapacagını da gavet ıvı görmuş "Yunanlılann (Anadolu*va) ilerlemesi alev- hindeki sivasi itirazlar guçludur. Başka hiçbir girişim, Turk milliyetçi hareketinin canlanma- sına ve halk katmanlarında destek bulmasına bunun kadar katkı sağlamaz. (...) Yunanlılann ilerlemesi, Yunanistan'ın yeni bir savaşa gırme- si demektir. Muttefiklerin buna izin vermesi, Turkive'deki biıtun nıodern unsurları karşısı- na almak demek olur. Oysa ulkede istikrarın sağlanması için bu modern unsurlara davan- makzorundayız. (...)Sevr'den sonra da Yunan- lılann ilerlemesi, fngiltere'ye İslam dunvasında prestij kay bettirecek >e duşmanlarımız tarafın- dan, ingiltere'nin. İslam ile banş yapmaya ni- vetli olmadığı şcklindealevhimize kullanılacak- tır." Amıral de Robeck bu yonde başka goruşlennı de sıraladıktan sonra mesajını şoyle bıtırmış "Hukumetimizin. 'Kuçuk Asva'da bir Yunan harekâtını >eto edeceğine inanıjorum." tstanbul dakı tngılız Yuksek k.omıserfnın go- ruşlennı Dışışlen Bakanı Lord Curzon 30 tem- muzda yanıtlar Kısa ve kuru yanıtın son paragra- fı şoyle "Şu unutulmamalıdır ki Mustafa Ke- mal, Türkive hukumetınin duşmanı olduğu ka- dar muttefiklerin de duşmanıdır. Yenılmesi ve- ya ortadan kalkması. İstanbul için bir hakarot olmayacağıgibi Turkleri. kendi başlannayapa- mavacakları birışten dekurtarır. Boyle birdu- rum, antlaşmanın onaylanması \e antlaşma ile saptanan yenı koşullann oluşturulması için en etkili guvencedir." Saltanat Şûrası 22temmuzdatoplanıp Sevr'ı ım- zalamaya karar verdı 10 ağustosta ımzalandı \- ma antlaşma nasıl uygulanacaktı' Sadrazam Da- mat Ferıt Paşa bu konuya ılışkın onerısını tngılte- re Dışışlen Bakanı Lord Curzon ayazdığı mektup- ta yaptı 24 evlulde Anııral de Robeck mektubu Londra'va gonderdı 40 bın kı>ılık bır kuvvet ku rulmalıydı Muttefıksubaylan komutasındaolma- lıvdı Ingılız donanması tarafından Anadolu kıyı- larına taşınmalıvdı Llusal dırenışın bastınlması ıçın uç ay yetecektı Damat Ferıt Paşa. bu ış ıçın 2ü mılvon Turk Lırası kredı açılmasını onerıyordu Dunımu Ntanbul da ızleyen Ingılızyetkılılenn Da- mat Ferıt Paşa"nın planını nasıl değerlendırdıklerı ılginçtır Ingılız Vuksek komısen, şu soruyu so- rar "Diyelim ki aralarında mutfefîk subavları- nın da belli bir oranda bulunduğu 15 bin kişi si- lahlandınldı.eğitildi ve milliyetçilere karşı cep- heye gonderildi. Bu kuvvetin butunuvle ya da bir kısmıy la Kemalistlerin safına geçme olasılı- ğı gozardı edilebilir mi" Sorun, sadece bu değıldır İngiliz yetkıli ıçın Şu da var "20 milyon Turk Lirası pek pahalı bir fatura değil midir? \vrıca yabancı subavların içinde Turkçeyı konuşabilen kaç kişi çıkar?" Anadoludakı dırenışın kınlamavacağı Ingılız belgelenne sıra sıra y ansır 'kma bu vondekı goruş- ler donemın ingiltere hükumeü tarafından hıç an- laşılmamıştır Sl RECEK ANKARA...ANKA... MÜŞERREF HEKİMOGLU Ana Kokusu Dunsabahlda nıneteklerınetırmandık Tahtakuşlar'a gıttık Salım Turan Galerısı'nde Lütfu Gunay ve Ülkü Gunay'ın ortak sergısı var Zeytınlerın, çamların yeşılı, denızın mavısıyle usta bır fırçanın buluşması var Lutfu Gunay'ın tablolarında Fırçasının coşkusu renklen aşı- yor kımı zaman (Jlku Gunay da kolaj çalışmalarını ser- gılıyorbukez Bırındesonbaharyaprakları var uzunyıl- lardan, guzel anılardan bir selam gıbı ışıklı, parlak Ama seyrederken htızunlenıyorum Ûlu Yapraklar" şarkısını duşunuyorum Yevs Montand ın soyledığı şarkı Mah- mut Dıkerdem, Mehmet Alı Aybar da ne guzel soyler- dı Ulku Gunay ın kolajında yer alan bırkaç yaprak nere- lere goturuyor benı Hanımelı Sokağı'ndakı çatı katında bır akşamı duşunuyorum ONCU kapanmamış henuz Aybar'ın, Behıce Boran'ın Adnan Cemgıl'ın, Abidin Dıno nun yazılarını yayımlıyoruz Bır araya gelınce şar- kılarsoyluyoruz turkuler TlP'ıdestekleyen.emeğınyu- ce değennı vurgulayan bır çızgımız var Bır gun ON- CU'nun de oykusu yazılmalı bence 27 Mayıs'tan son- ra yayın yaşamına katıldı Once Yenı Işık adıyla yayım- lanacaktı Alpaslan Türkeş'ın eşı Melahat Turkeş adı- na alındı yayın hakkı Sonra ONCU'ye donuştu, Tur- keş ın deyazıları yayımlandı ılk sayfada Otekı sayfalar- da da ulku ve kultur bırfığıyle ılgılı başka yazılar 13 ka- sım olayından sonra Turkeş Yenı Delhı'ye gıdınce ga- zete Yenı Turkıye Partısı yonetımıne gırdı Parasal dar- bogazlar başladı derken Bızım katılışımız ondan son- ra Rahmetlı Emıl Galıp Sandalcı nın bıronerısıyle kol- ları sıvadık, tum olanaklanmızla gazeteye daldık Bırse- ruven kuşkusuz, ama yaşamaktan mutluluk, onur duy- dum her zaman Geçen akşam TV de MHP lıderının sı- yasal yaşamında 30 yılı nedenıyle yapılan konuşmala- n, ozellıkle Başbakan Çıller ve ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ı dınlerken ben de neleranımsadım Ön- ce otuz yıl oncesını Albay Turkeş ın Yenı Delhı'ye gıdı- şını sonra Ondortler'ın Bruksel'debuluşmasını telefon edıp toplantının sonucunu soruyorum Orhan Kabı- bay'a, grubun dağıldığını soyluyor Sonra daha ılgınç ge- lışmelervar Ondortler yurda donuyor kımı CHP'ye gı- rıyor, kımı, orneğın Alpaslan Turkeş Bölükbaşı nın baş- kan olduğu CKMP'ye doğrudan genel başkan olarak Partının adı da değışıyor sonra O gunlere tanık olan bır gazetecı ıçın bugunlere tanık olmak çok ılgınç gerçek- ten Nereden nereye nasıl gelıyor ınsanlar Nelerı anım- sıyor nelerı unutabılıyorlar Ulku Gunay'ın sonbaharyap- rakları da benı ne tur anılara goturdu bakın 1 Galerıde bır de seramık koşesı var, ivnndı'nın Kaya- pa koyunden oğretmen Sıtkı Karabulut'un çalışmala- rı Bu tur çalışmalar çok duygulandırır benı, guç koşul- lara karşın uretme gucunun tukenmezlığını duşunurum solmayan yaşama sevıncını Dıplomat dostum Pulat Tacer'ın kulaklan çınladı mı acaba? Onun gınşımıyle sağlanan bır destek Kazdağı'na ulaştı Etnografya Galerısı nın yuzu guldu kıtaplıgı bu- yudu bahçesınde de bır UNESCO Evı var şımdı Sergı açan sanatçılar, konuklar orada kalıyor O UNESCO E- vı Buyukefçı Pulat Tacer ın Parıs'te, UNESCO da çalış- tığı yıllardan bır selam bence Okurlanmız da anımsar, Tahtakuşlar Özel Etnografya Muzesı ne UNESCO dan on bın dolarlık bır yardım sağladı Pulat Tacer Haberını de ben verdım bu koşede Gorevınden ayrıldı çoktan yurda dondu ama Sayın Tacer ın UNESCO yıllarından bır anı kuçuk bır ev Ida nın etegıne yerleşmış bulunu- yor O beyaz evın onunde beyaz bır sofra beyaz sofrada morıncırler çaylar borekler başka başka soyleşılere dal- dık bukez Guzel gelınler renklıgıysılenndeSankız ınşık- lığını taşıyor, takılarında dag kokuyor karanfıl boy otu Ana kokusu dıye bır kolye uzatıyor Server Kudar Boy otundan yapılıyor Çocuğunu emzınrken bu kolyeyı ta- kıyor analar O kokuyla buyuyor kuçuk bebek Meme- den kesılınce annesınden ayrılıyor ama ana kokusunu duyunca ayrılığı hıssetmıyor Ana rahatça ışe koyuluyor Bebek erkekse askere de bu kokuyla gıdryor gogsunde bırtutamboyotu anakokusundan guçalıyor Dınlerken neler duşundum ana kokusu degıl barut kokusu solu- yan bebeklerı duşundum Askere gıdenlerı gerıdonme- yenlen dahası neden savaştığını da bılmeyenlen, Hıro- şımalar olmasın dıyerek yenı savaşlara ışık tutanları Donuş yolunda Korfez ın mavı esıntısını soluyarak Ida'ya dondum Bılge dostum gulumsuyor Aydınlık bır donemımujdelergıbı Belkıdebenımyorumumbu Çan- tamda bır tutam boy otu, boynumda "ana kokusu" var 1 Onların esınıyle duşunuyorum Eskı bır yuzyılın sonuna geldığımızı Ida nın yenı bır yuzyıla hazırlanarak gulum- sedığını Ben o yuzyıla ulaşır mıyım bılmem ama ulaşa- cak gıbı bır coşku var ıçımde O coşkuyu da çevremden alıyorum kuşkusuz Onuriu dırenışlerden çırkınlığe kar- şın guzellıkler uretenlerden yozluğa karşın ozunu koru- yanlardan sevgısızlığe karşın sevgısını yıtırmeyenler- den, hoşgorusuzluge karşın hoşgoruden vazgeçme- yenlerden fırçasını coşkuyla renklendıren ellerden, yu- reylerden, Kayapa koyunde oğrencılerıyle seramık ça- naklar ureten oğretmenlerden sonra Burhanıye'nın baş- kent kokenlı resım oğretmenı Işık Erkal'dan ilçenın sa- natsal yaşamını gelıştırmek ıçın guzel çalışmaları var Es- kımışlığı yaşamıyor onlar Ozlerıyle barışık yaşıyorlar Guzel arayışlar, uğraşlarla mutluluk duyarak yenılgıye duşmeden, umudunu yıtırmeden yenı bır yapıya, yenı bır dunyaya ulaşmayı ozluyorlar Bu ozlem dınecek elbet Yenı kuşaklar daha guzel bır dunyada yaşayacak Yan yana banş ıçınde Buna ıçtenlıkle ınanıyorum, çunku ınsanımızın dokusunu daha lyı tanıyorum gıderek BULMACA 1 2 3 4 5 6 SOLDA\SAĞ\ 1/ Basketbolda topueldetutarak uç adımda pota- ya vonelme ku- ralı 21 Trab- zon"un bır ılçe- sı Lçparçadan oluşmuş yırt- maçlı gıvsı 3/ Sığır eğı kızart- ması Numara- nın kısa vazılışı 4/ \etımler 5/ Ergenlık sıvılce- sı Nışastalı ta- nelerın suyla kav- natılarak bulamaç kıvamına getırılmışdurumu 6/Alçak aşağılık Arap abecesıvle yazılan bır vazı turü 7/Şar- kılı bölumlerle konuşmalı bolumlenn bırbırını ızledığı hafıt tıvatro turu Hayır anlamındakullanılan soz 8/ Kemıklerın vuvarlak ucu Bır şevın doğru olduğunu beîirtmek ıçın vapılan ışaret 9/ Odünç verılrmş bır para nın bır v ıldan daha kısa bır donem ıçın hesaplanan faızle- nnın ana paraya eklenmesı YIKARIDAN AŞAĞIYA. 1/Şıddetlı saganaklı atmosfer olavı 2/Kımlığı belırlene- meven uza> cisimlerı ıçın kullanılan sozcuk Gurcıstan ın para bırımı 3/ Ortaovununda kadın rolune çıkan erkek oyuncu 4/Atrıkadabırçol Motorlutaşıtlardadıreksıvon ıle tekerlek arasındakı bağlantıyı saglavan çubuk 5/ Meş- rubat Kemal Bilbaşar'ın bır romanı 6/ Bır borcun ode- neceğıne ılışkın olarak asil bor^lu dışındakı bın tarafından alacaklıya venlen guvence 7/Bır gıda maddesi Bûvuk- baş hayvanlara venlen ortdk ad Bır nota 8/Genışlık Baktın bır duşmanın senı serecek Sakalına verıver gıtsın"" (Dertlı) 9/ Adapazan Ovası na venlen bır başka ad Elektnk dırenç bırımı