Katalog

>AYFA CUMHURIYET 23 KASIM 1995 PERŞEMBE L2 DİZİYAZI Başbakan Adnan Menderes'in Londra gezisi sırasında geçirdığı uçak kazasından sağ kurtulması, onun tanrısal bir guç tarafindan korunduğu biçtminde yorumlanmıştı. Menderes,üîkeyibölüyor T urkıve'de egemen olan sı- yası toplumsal \e psıko- tojık ko^ulların >arattığı ortam soııucunda Balı mo- delı demokrası otonterbır demokrasıve donus.mustu Basın ozgurlugune ve muhalefete > one- lık bask\lar. Ataturk rejımının belırgın unsurlannı anımsatmakla bırlıkte bu ı- kı sıvası duzen arasında temel bır aynm sozkonuMjvdu Koktendıncıhk, demok- rası donemınde modernTurkıve nınsı- vasetı uzerındekı tehlıkelı ağırlığmı gı- derek vogunla^tırmı^tı Bu ortamın sorumluluğunu sadece sı- yası partılere y ukkmenın dogru olmaya- cağı gorus,undevız Fransa Buvukelçısı Spıtzmuller raporunda Turkıyede ge- nelhkle bellı fıkır etrafında bırkş,en bır topluluk olmadıgını. ancak çarpıcı bır kı^ıhğın etrafında toplanan gruplar bu- lunduğunu vurgularken sjoyle yazmak- tavdı ~Si>asetçilenn polemikkn,ilk bakışta cokciddiıdeolojik anlaşnıa/lıklann yan- sıması olarak gorulmektedir. \ncak bu goruntu buyuk olçude bır aldatmacadır, çûnku sı\asetçiler arasındakı temel a> rv- lıklar. tamatnen kışisel rekabetten kay- naklanmaktadır.(...)Gunümuzdekisiya- setçilerin çogvu Gazı'nin gerçek mırasçı- lan olduklannı one surerken, birbirten- nı Gaz»"nin gerçek duşuncesıneihanet et- mekte suçlamaktan da gen kalmamak- tadırtar." (35) Diktatörluğun şeytanca oyunu Demokrat Partı 2" 1 Ekım 1957 tan- hınde vapılan seçımlerde CHP'nın 178 mılktvekılı (3 768 843 ovKıkarmasına karşıhk 242mılktvekıh<4 403 190o\) kazanarak çoğunluğunu korumuştu Demokrat Partı ve CHP arasindakı çe- kışme 1958'de ^ıddetını arttırarak sur- durmuştu Fransa Buyukelçısı 11 Ka- sım 195 1 tanhh raporunda Menderes hukumetının dıktatorluğe yonehk egı- lımlerını sovk vorumluvordu "Diktatorlugun. duzene karşı koyma- nın. baskı yapmamn şevtanca oyunu, kendini gostermeye baslamıs.tı.~ (36) Gerek ulkenın vasamakta olduğueko- nomık guçlukkr gerekse Demokrat Par- tı nın dusunce ozgurlugune getırdığı kı- sıtlamalar lnonu nun 1925 \ilinda al- mış olduğu onkmkrı anımsatmaktaydı Ataturk donemımn "Tek Adam" sıvase- tı nıtehklennın demokratıkdonemde av - nı sekılde v ınelenmesı, çarpıcı bır gerçe- ğı ona\ a kovmaktav dı Maturkçukr ulkev ı modemkştırmek ıçın uvguladiklan rejımın otonter olma- sı gereğıne manmı^lar ve bunu bılınçlı bırşekilde gerçekkştınnışkrdı (37) O\- sa geıeek bır demokrasıvj yaratmak amacı guttuğunu öne suren Mendetes'ın. bu dogrultuda daha uzlaştmcı bır sı>a- sete > onelmesı gerekırdı Busırada Men- deres ın "Vatan Cephesi" adıyla orgut- krkurması.halkıkendısınıdestekkyen- ler ve destekkmeyenler şekhnde ıkıye ayirmakta>d\ (Vatan Cephekn, partının etkınlıgını uveknnm ötesıne yaymak amacını ta^ıyordu) Menderes m Kıbns gorûşmekn ıçın FRANS1Z GİZLİ BELGELERİNDE Mendere Dönemi Fransa Buyükelçisi France Spitzmüller, Başbakan Adnan Menderes'i, kendisineyaptlan çağdışı karşılama törenlerini hoşgöruyle karşılamakla suçluyordu. gıttıgı Londra gezısı sırasında uçağının du^mesı \e bu kazadan sağ kurtulması uzenne kendısıne vapılan olağanu\tu karşılama torenı, onun ozellıkk Tannsal bır guç tarafından korunduğu yorumla- nna vol açmıştı Fransa Bu\ukelçisi FranceSpıtzmuHer bukonudakırsalke- simı du^unce kısıtlıhğı \e ılkellığıyk Menderes'i ıse kendıstne yapılan tama- men çağdışı gostenkn hoşgormekk suçlamaktav dı Buyukelçı suçlamalannı şoyle surdurû\ordu "Aslında bu gosterUer. iktidar partısi- nin 1950 yıhndan bu yana u\guladığı si- yasetin doğal, başka bır de^işle kaçmıl- maz sonucuvdu. Hukumet, 9 yıtdır dini dmgulannı somürdüğü okuma \azma bilmcNenkö\lu kittelerinikendisine bağ- ladı ve böyklikle eski boş inançlann, ge- lişigüzel saptantılann donuşunu kolav- laştırdı. Bunun sonucunda. \nkara'da gpçen hafta binlerce ha\\anın sokak or- tasındakurbaıtedilmesigjbıtorenkr baş- lad». Eğer bu ola>lan İslanı duşunurieri- nin \rap\ada AcemolupTurkolmadık- ları duşuncesı gibi beUi bir du/evdeki inancadonuşolarak algılarsak: budonu- şun bir açıdan \taturk'un tum \apıtla- nnın temelı olan. guçlu laiklik ılkesının terkedilmesi Nonundt baskılara \ol açtı- ğını so>levebilıriz (...) Kaldıkıher şeşden oncetam bır dema- gojiden esinlenen Turk hukumeri, kok- tendincılere >onelik aşırı bir hoşgonı \e >ureklendirme içındekalmıştır Nıtekım Menderes,inançlı \e dınikurallan u> gu- la>an bir kfcji olduğunu gostermek için tstanbul'a donuşunde tanhi E\up Ca- miı'nde \erine getırdiği şukran %e bağlj- lık ıbadetinden sonra Kon>a'da unlu du- şunur Me\ lanaCelalettin Rutni'nin me- zannda saygı duruşunda bulunmuş- tur."(38> Tarikatlann hortlayışı Fransa Buyukelçısı koktendıncılığın 1957-1960yıllan arasında, o zamana ka- darorneğı gorulmemışbıçımdeyeruden uyanışıyla ılgılı ağır eieştınsınde, Men- deres hukumetının u>guladığı ho^goru sonucu bu kesımın duşgulannı vürek- kndıren sıyahi ortamı tanımh\ordu kokteicdıncılıgın u\anışt ontelıkk Ataturk un orudan kaldıramadiğı an- cak demokratlann daha once de \ urgu- ladıgımız -ubı hoşgoru\k karşıladıklan tarıkatlardan ka>naklanmı>tı Mende- res ın 1956 da konvada saptıgı konu!)- ma bu kentın Me\ le\ ı tankatının sımge- bi olması aı,ısından ılgmçtır Kadınlerta- nkatı ı>,ınde kendiMnıpe>gambersayan bırı taratından 1957 Hazıran ayında Bursa da duzenknen kışkırtma sonucu orta\a çıkan şıddetola>lan\ latehlıkenın buyuklugu tum açıklığıyla ortaya çık- mı^tı (39) Tankatlar genelde Doğu \nadolu'da gelışme go^tenrken duşunüknın aksıne kırsal kesımde ^oğunlaşmayıp, Sıvas ve K.onvakentknndeodakla:,mıştı Ancak şu önemlı aynmı mutlaka vurgulamah- yız Naksıbendıkr ve Bektaşıkr, boş ınançlardan \e fanatızmden annmış bır MuslumanlığL Me\kvıkr ıse tamamen mıstık bır amact savunurken Kadınkr Nurcular ve Tıcanıkr hlam de\letının yenıden kurulmabinı îsteven gerçek fa- MENTER ŞAHİNLER Ataturk donemtnın "Tek Adam" sıyasetı nıtelıklennın, demokratık donemde yınelenmesı, çarpıcı bır gerçeğı ortaya koyuyordu. Ataturkçuler, ulkeyı modernleştırmek ıçın uyguladıkları rejimın otonter olması gereğıne ınanmışlar ve bunu bılınçlı bıçımde gerçekleştırmışlerdı. Oysa gerçek bır demokrasıyı yaratmak amacı guttuğunu one suren Menderes'in, "Vatan Cephesı" adıyla orgutler kurması, halkı kendısını destekleyenler ve desteklemeyenler olarak ıkıye ayırmaktaydı. Fransa Buyukelçısı France SpıtzmuHer, koktendıncılığın, 1957-1960 yılları arasında o zamana kadar orneğı gorulmemış bıçımde yenıden uyanışıyla ılgılı ağır eieştınsınde, Menderes hukumetının uyguladığı hoşgorunun, bu kesımı yureklendırdığmı vurguluyordu Kadın tankatı içınde, kendısını peygamber sayan bın tarafından, 1957 Hazıran ayında Bursa'da duzenlenen kışkırtma sonucu ortaya çıkan şıddet olaylarıyla tehlıkenın buyukluğu tum açıklığıyla ortaya çıkmışt». natıkkr olarak hareket etmekteydıkr (40) (35ı D i B a g e Bu\ ııkel<,ı Spıtzmul- leı den Bakan C Pıııeau \a gondeıüeti 4 Ehm 195^gımlu lapm ^ 144 (36)D I B a ge Buvııkelçı Spıt:mul- let den Bakan C Pıneau \a gonderılen II Kasım 1957 gunlu rapor s 77 (37) Cem Eroglu Turkne nın temel sonınu Kemalıst de\nmm \aıım kalmış olmasıdır' ın \leim Se\er \e Cem Dır- dar a ge s 220 (38) DtB age serı 64, Bmnıkelçı SpıtzmuHer den Bakan Couve de Wur\ ıl- k egonderılen 9 Mart 1953 gunlu rapor s 163 139) DtB age Bınukelçı J P Gar- mer den Bakan C Pıneau vo gonderılen 22 Temmuz 1957 gunlü rapor s 102- 103 (40)DİB age.Bm ukelçı J P Gar- nıer den Bakan C Pıneau \agnodenlen 22 Temmuz 1957 gunlü rapor % 104- 105 SÜRECEK ÇALIŞANLARIN SORULARI SORUNLARI/\1LMAZ ŞİPAL Genel müdür emeldisiyim SORl • Emekli Sandığı'ndan emeklı olan genel mudur emeklismm. \ aklaşık 35vılhkbır hızmetten sonra,kendıısteğım emek- li oldum. Uzun \ıllar sonra genel mudur duzeyine gelebılmiş ve buvuk sorumluluklar da ustlenmış ba genel mudurknn kamuoyunda çokyoıksek emeklı avlığı aldıkları sanümakta- dır Llkenın çeşitli vorelerinde 35 yıl çalışma sonucu aldığım emeklı aylıgı, 19 mihon 500 bin liradır. "Bemm memurum işinı bıhr" goruşune hiç katılmadığım ıçin, "işinı bılemeyen memurlar" sınıfmda yer aldım. Bu nedenledegeçinmekte ol- dukça zorlamyorum. Sorutanm 1) Genel mudurlerin makam tazmınat gostergesi nasıl belir- kniyor? 2) Özel hızmet tazminatına dair bir kararname yavımlandı. Bu karamame\egorebutun memuriaraodenmekteolanozel hizmet tazminah, genel mudurlere ne oranda ve ne tutarda yansıyacaktır? Ben, genel mudur olarak, ekim 1995'te ne al- malıyım, 15 Kasım 1995 veOcak 19%'da ne aylık alacağım? "V \MT: 9 Mart 1995 gunlu Resmı Gazete de yayımlanan 547 sa- yılıYasa Hukmunde kararrtame ık "IV Sayılı Makam Tazmınatı Cet- velı' yenıden duzenlenmüjtır Bu duzenkmede Devkt Planlama Te^kılatı Genel Sekreten ıle ek gostergekn bu duzevde \e\a daha vuksek tesbıt edıkn unvanlarda gorev vapamakta olanlar n,ın Ma- kam Tazmınat Gostergesi 3 500 olarak saptanmıştır 1 SaMİı Cervelde Devkt Planlama Genel Sekreten ıçın ek goster- ge5 300 Genel Mudurkrıvin 6 400 olarakbelırknmüjtır Buneden- îe genel mudurkr de Devkt Planlama Teşkılatı Genel Sekreten ık avm makam tazmınatı gostergesmı (ı 500) alacaktır 2^ Temmuz 1995 gunlu Resmı Gazete de vayımlanan ^62 sayılı Yasa Hukmunde Karamame uyannca ' b) Zam tazmınat ve odenekkr ıle benzerı odemeler toplamının bSn sayılı Devkt Memurlan Kanununa tabı en vuksek De\kt me muru ayhğı (ek gosterge dahıl) brut tutannın -Ek gostergesi 6400 ve daha vuksek olantardao ul00 une -Ek aostereesı 3600 (dahıH - 6400 (hartç) arasında olanlarda °»75'ıne -Ek gostergesi 2200 (dahıl) - 3600 (harıç) arasında olanlarda o o40'ma -Dığerknnde %26'sına' karşılık gekn rutarlar 1 Ocak 1996 dan geçerh olarak emeklı av- lıklanna ve avlık baglama oranlarına gore yansıyacaktır 3ı Bu bılgıkıe gore l Ekım 199S ts Kasım 199S ve 1 Ocak 1996 da, ^5 > \1 hızmetten sonra emeklı olan bır genel mudurun emek- lı avhklan 19% Genel Gosterge Ek Gosterge Taban Gosterge kıdem Gosterge Genel katsavı Taban katsay ı Ozel Tazmtnat Oranı Ozel Tazmınat Tutan Genel \vlık K.ıdem \>lık Taban \ylik Makam Tazmınatı Toplam Emeklı Ayhğı Ekim 1995 l 500 6 400 1000 500 1 225 4 490 %26 2 571 888 8 22^ 875 520 625 1816 500 4 287 500 19 422 388 15 Kasım 1995 O c a 1 500 6 400 1 000 500 1695 10 175 %26 3 556 653 U 381 925 720 375 8 648 750 s 932 500 30 242 203 1 500 6 400 1000 500 1695 10 17S "»100 13 68"1 125 11 381 925 720 375 8 648 750 5 932 S00 40 U0 675 ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Aran: BizSosyalistiz! Prof Sadun Aren le soyleşı çok tatlıdır Yumuşak espnlı bır anlatımı vardır 1965 69Meclısınde sağcımıl- letvekıllert belkı de bır onu gurultu yapmadan dınlerler- dı Sadun Bey, HADEP'le Bırleşık Sosyalıst Partı'nın ış- bırlığt yapmasına karşı çıkmıştı Bunu sordum telefonla Şoyle - Sadun Bey HADEP le ışbırlığıne karşı çıkmışsınız Yaytlan soylentılere gore bu, neredeyse çekılme havası venyor Çekılmek soz konusu değıl ama, karşıyırn* - Neden karşısınız'' - Efendım şımdı ben yalnız HADEP'e karşı degıl, par tının başka herhangı bırpartıyle ışbıriıgı yapmasına karşı yım Şu bakımdan Yanı btz bır sosyalıst partıyız zaten kendı ıçımızde bazı sonınlanmız var yanı yenı bır sosya- iızm oluşturuyoruz -Doğru' - Şımdı hal boyieyken bırdenbıre, örneğın HADEP'le (Halkın Demokrası Partısı) ışbırttgt yaparsan, adam dıye- cek kı gayet dogai olarak, Şımdı onemlı olan seçtmdır, sosyaiızm değıldır1 dıyecek Yahut bu ışbıriıgını CHP ıle yapsak, CHP dıyecek kı Bırakın şımdı sosyalızmı (kah- kahalar) bır demokrası fılan ' Pekı, bız ne zaman sos- yaiızm yapacağızi Bu memleket, bır sosyaiıst partının sosyalıst kımttğıyle sahneye çıkmasına ne zaman olanak verecek0 Yanı, buna bıryerde 'dur' demeklazım Bızon- ce sosyalistiz, ondan sonra Once bır buyuyelım, gelı- şelım fılan kımlığımız, kışılığımız tam bıhnsın ondan son- ra başka şeyierie de uğraşınz Bız, tabıı Kurtsonınuyla sos- yalıstkımlığtmızle uğraşınz Ama, Kurtsorunuyla başka bır kımlıkle uğraşmak ıstemeyız Kurtlenn haklannı korumak fılan, bızım o sosyalıst kımlığımızın içınde bır şey Ama, şımdı bız tutacagız HADEP'ın lıstelenne gıreceğız1 • Sız, SHP yı bıle kabul etmedınız değıl mı'> - Evet, yanı boyle bır şey olmaz, o bakımdan Yanı bu kadar hayattmızı, bız sosyaiızm ıçın harcamak ıstedık, uğ- raştık Sosyaiızm ben çok umıt edıyorum, çağdaş yorv- mu ıle ılgılı olarak soyluyorum, tabıı eskı tıpte sosyalızm duşunmuyorum onun ıçın bemm ıtırazım bu noktadaydı Ve ıtırazın hâlâ sahıbıyım' - Walesa fılan da gıttıler yanı bakıyorsunuz sosyalıst- ler gelıyor yme - Sosyaiızm, yenı yonımuyla sosyaiızm tabıı, sosyalızm, komunızm bır hız kazanıyor geçeıiılık kazanıyor dünya- da da Onun ıçın, nıçın bu ışlenmızı feda edelım onun ıçın, yanı o Kürt sotvnuna o/an tavnmız, eskıden tavnmız ney- se yanı Kurtlenn demokratık haklannın savunucusu olma- ya devam edıyoruz bu bızım sosyalıst kımhğımızle çatış- maz onun bırgeregıdır Boyle bırseçımde başka bırpar- tının kımhğıne burunerekseçıme gırmekdoğrusu bana hıç tyı gelmedt1 - Anladım arkadaşlarmız gırıyorlar ama - Şımdı efendım oylandı, çoğunlukla kazandı tabıı Kaça kaç oldu 7 39 evet Î5 hayır 1 (Cumhurıyet te okuduguma gore ışbırlığıne karşı çıkanlardan Rasıh Nun llert BSP den ay- rıldı M E) Ama tabııdır kı o seç/mın yapıldığı yer paıiı- yı yuzde yuz yansıtıyor mu, ayn bır meseie Tabıı bunlar çozüm olmaz Bızım partımız zaten monolıtık (tek parça) bır partı olmadığı ıçm böyte bır şey olanaklıdır Bız buna cevaz (ızın) venyoruz partı olarak Yanı, çogunluğa uymak zorunlugu yoktur Hele boyle bır konuda, yanı partının kımlığınm soz konusu oldugu bır konuda Sanınm bu ışı gene de aşarız - Nasıl aşarsınız'? - Bır bolunmeye fılan neden olmaz yanı bu, o anlamda sayledım kımlıgı bakımından olmaz Sosyalıst kımlıgımı- zı korurvz Zaten bemm onenm şuydu Bu konuda arka- daşlanmızı serbest bırakalım Kımseyı desteklemeyelım örgutumuz kendı bolgesımn durumuna gore, takdmne kalmıştır kımı desteklemek ıstıyorsa onu desteklesın A- ma, merkezı olarak bız 'Falan şeyı desteklıyoruz'"deme- yelım' - Anladım 1 - Benım zaten goruşum buydu Fıılen de olacak olan budur Herhalde Trabzon'da HADEPlıstesınden gırecek degıller (kahkahalar) Yahut Gıresun da ya da şurda bur- da yanı fulıyata da bakalım ne o/acak' Tabıı, bır şeydır, duşunulmesı, uzennde durulması gereken bır durum ha- sıl olmuştur Onun ıçın gereklı duşunme payı olsun dıye de ben boyle bır ıtırazımı basıt bıçımde ortaya koydum Zaten Cumhunyet te bır haber çıktı Ben onun çok daha genışını partıdekı konuşmamda yaptım • Pekı geçmış deneylerden fılan da esınlendığınız ol- du mu 9 (Bu konuyu bır ayn yazıda yazmak ıstıyorum ME) - Evet yanı bız omegın TIP olarak hıçbırzaman, hıçbır partıyle ışbıriıgı falan yapmadık Usumuza bıle gelmedı Bıryaran oldugunu duşunmuyorum çunku Bızım herhan- gt bır partıyle HADEP ı kastetmıyorum ışbıriıgı yapma- mızm ne faydası olabılır^ 1 Şoyle bırşey duşunulebılır Mec- lıs'e bır- ıkı partılı sokmak, boyle bınlerının sırtından ör- negın bır partı dıyor kı bıze Gelın sızden ıkı kışıyı mıl- letvekılı yapalım 1 Meclıs e gırecek bır yere koyalım' Hay- dı, hesap kıtap olarak duşunulebılır Ama ıdeoiojik olarak bunlara cevaz (ızınj venlmez Pratık olarak cevaz venlebı- lır Yanı pratık olarak cevaz venlmesıne karşt degılım A- ma oyte bır durum da yok 'Efendım ışte seçımdır se- çımde faal olmak lazımdır fılan gıbı duşuncelerie ışbır- lığınden yana degılım1 BSP Genel Başkanı Sadun Bey le konuşurken 12 Mart larda soylenen bır turkuyu anımsıyordum ıçımden Bızım evde Behıce Boran'lar Fıgen Molu'lar (Er) soy- lerlerdı Turkunun kımı dızelerı şoyleydı Jandarma bız sosyalistiz bızız yalnız dost sana/Kur- tuluşun bızımledır elını uzatsana' Jandarma sen an bır bılsen sana ne ış verdıler/Belkı bır gun, zabıt sana koylunu kurşunla der> Ayışığı landarmamn sungusunde pahıyor/Mahpus yol- daş pencereden yandarmaya bakıyor Ve dıyor kı o jandarma sen kardeşımsın, köylum- sun/Koylennde salgın gezen koyden geldın belkı dun Anan, kann çocuklann köyde aç kaldılar/Ne hükumet e/ uzatır ne ağadan medet vari BULMACA SOLDAIN S\G\: 1/Anadolu'da yay- gın olarak yetışen ve ıdrar yolları hastalıklannda kullanılan otsu bır bıtkı 21 Lnk ası- dın tuzu \a da es- 4 terı Salâh Bir- sel ın bır şur kıta- bı 3/Bırçeşıtkısa 6 ney 4/Adlan sıfat vapmaktakullanı- lan bıryapımekı \uz çehre 5/Her- hang' bır toplulu- 1 2 ğu oluşturan bırevlerden bın Gerçek 6/ Dokumau- hktaatkı ıphgını sikı^tırmak ta kullanılan dı^haraı, Ind- vum elementının sımgesı 7/ Ben Musa vım sen fıra- vun îkrarsız Lçuntu olmem bu haın Pır Sultanolurdınlır Elıaçık comert vığıt 8/Makıneh tu- fek 9/Bıtismeçtzgısı Goz- lerı gormeven Eskı Mı- sir da auneş tanrısı \LTS.\R1D\N AŞAĞTVA: 1/ \urdumuzun bat\-,ında bır korkz Evkmkrı oluınsı vapmakta kullanılan ek 2/Şarkı turku Karşılık bekkn meden>apılan\ardım 3/\tlarınta^ımnasııçınyapılmı^k pah ta^ıma aracı Erden ı,a\uşa kadar olan askerlere ve len ad 4/Guzelkoku lcar 5/Gunev \menka da bır ull 6/Bırmasaldagı Bır gıda maddeM Bır nota 7/Un et bamvaık vapılan bır yemek Bır zaman bınmı 8/Ufkrr bırçalgı Bırıçkı 9/ Gulkrseda verırbağlar ver (Aştk Vevsel) Razı olma ısteme