Katalog

FA CUMHURİYET 22 KASIM 1995 ÇARŞAMBA 12 DIZIYAZI 1954seçimlerinden sonraMenderes, diktatöıiüğeyöneliyor • 1954seçımlerınde kazancğı ezıcı ustunluk, Demokat Partı'ye tek partı gcruntusünu vermış* Menderes'ın otorıtesıne dayalı demok-atık duzenle Ataturkun tek adam sıyaset arasındakı benzer k, bırçok eleştırıyı de bercberınde getırmıştı. Gazete;ı Ahmet Emın Yalmar Menderes'ı, ülkeyı aktatorluğe surukle-nekle suçluyordu. DP Meclıs Grubu Başkanı Refık \rze, kendı kendıne karar alan bır hukumet başkanyla ışbırlığı yapmann olanaksızlfğını belırterek, 1952 Hazıran ayında stıfa etmıştı • Genç Demokratlar, ulkenınodeme olanaklarını dıkkate almaksızın, yabancı kredıler aşırı bıçımde kullanırken, Osmanlı imparatorluğu'nun son donemnı anımsauyorlardı. Nıtekım Amerıksn etkısının yayılmasını kolaylaştıran, ama Ataturkçuluğun bağımsızlık ılkesıne aykırı bır sıyaset ızliyorlardı. islamcı duyguların uyanışı sonuculaıklıkılkesı yozlaştırılıyordu Fransa Buyukeiçısı, Turkıye'nın Batı modelı bır demokrasıden uzak bır rejımle yonetıldığını vurguluyordu. T urk halkının l950genel seçımlerınde Demokrat Partı >e sağladıgı çoğun- luk I954"fe daİîa da~pe- kısmı>tı CHP ojlann >uzde 40 ıni almakla be- raber ancak 28 mılletvekılı çikarabıl- mıştı Demokrat Partı nın ezıcı zaterı onatekpartıgorunrusıınuvermıstı Ger- cekten de Menderes ın otontesine daya- lı demokratık duzenle Ataturk'un tek Ismet Inonu. Menderes hükıimetinın ıngulamalarını eleştirirken. gazetecilenn tutuklanmalarına. din sonıürusü \apanlann hoş gorulmelerine şiddetle karşı çıkıvordu. İnonu. Menderes'in sertleşen tutumuna karşı "Si/i artık ben bile kurtaramam" divordu. Inönü^nün son çare uyarısıInonu nun etratında toplanan Menderes karjitları gerçekten demokratık yontemlerle elestırıde bulunarak hukumetındıkkjtınıçekmıslerdı CHP nın 21-2^\lj- vıs 19%tarıhlennde Ankaradaduzenlenenbuvuk kıı- rultavında tnonu Turkıye nın geıçek bır demokratık rejıme ulaşma\ ı ba^aracağına olan umıdını belırterek Anavasa Mahkemesı ıle Senato nun kurulmasim \e 19M tenıtıbarendemokrasıvlebagdasmavan bırvan- danozgurlukleıı kısitlayan ote>andan memurlara>a% kısıtlaması getıren \asalann kaldırılmasinı onermıstı CHPavnı ^ekıide unıversıteozerklıgı basınozgıır luğu adaletın bağımsızlığı \e ınsan haklanna sa\gıvı sağlamak amacıvla anayasada değışıklık vapılmasını ıstemıştı Ancak ortalığın yatı^ması \e ıç çekışmelere son \enlmesı olasılıgı. oldukça uzak gorunııvordu k.ar>ıt panılenn tumü, seçım yasalannın yenıden goz- den geçırılmesını \e nıspı temsıl seçım du/enının ka- buledılmesını ıstemışlerdı (33) Sonuç olarak İnönü. basın suçu gerekçesıvle gaze- tecılerın tutuklanmüj olmalanna dını sıvası anıaçla- nna alet edenlerın hukumet tarafından \e ozellıkle Adalet Bakanı nca hoş gorulmelerine şiddetle kar^ı çıkmıstı Inonu, bukonudakendısıne karşı vapılansal dınlann surmesı halınde hukumetı "son çareve"ba> \ ıırmakla tehdıt etmıstı Adalet Bakanı ılgınç bır >o- rumla suçlamaları vanıtlamıştı " 4 Bö\ukTurk ulusu tumın le Mıislıimandır. ancak hıçbır şekilde gerici de- gıldir.'- (^4 > inonu nun "sonçare n olaraknıteledığı onlemler or- duva basvurmaktan ba^ka bır anlam tasımamaktadır Kanımızcabu ağır uvarı a\nı zamanda asken bırmu- dahalenın ılk ışaretıydı Adalet Bakanı nın sozlen ıse koktendıncılenn e\lemlennı ozgürce surdurmelerıne yol açmıştı Nıtekım Bursada bır ımam açıkt,a Myası propaganda yaparak ortamı daha da gergmlestırmek- ten çekınmemıstı Tek ackm' olmahırsıadam sıvasetı arasında çarpıcı bır ben- zerlık goz!enmekte\dı Nıtekım bu du- rum bırçok eleştınvı berabennde getır- mıştı Gazetecı Ahmet Emın Valman Menderes ı ulke\ ı dıktatorluğe surukle- mekle suçluvordu Avnı sekılde Demok- rat Partı nın Meclıs Grubu Baskanı Re- fık Ince, partının kurullarına danışma- dan kendı kendıne karar alan bır huku- met başkaniNİa ışbırlığı vapmanın ola- naksızlığını belırterek 1952 Hazıran avında ıstıfaetmı^tı (2 7 ) Pemagoji dozu artıyor Daha ılende ıncelevecegımız gıbı •*tekadam**olmakihtırası Menderes ten sonra gelen başbakanlarda da venıden ortava çıkacaktır Bunun en belırgın or- neğını 1981 teıı 1990 a kadarbaşbakan- lık~ 1990'dan 1993 e kadar cumhurbaş- kanlıgı gore\ ınde bulunan Turgut Ozal t.ostermıstır Asken disiplm vontemıne \e tek kisı- ve ıtaat etmeve alısık olan Turk halkı bu kez kendını demagoglara kaptırmıştı Daha once belırttığımız uzere Turkı- ve'dedemokrasi ıkılıbırbaskı sonucun- da kurulmu^ru n,ende Genç Demokrat- lar dısarıda A\rupalılar \e ozellıkle Amerıka Bırlesık De\letlerı nın baskisı vardı Buna karsilık 1950 lı \ ıllarda bır halk hareketı gınsımınden bahsedıle- mez Halkta sadece eskı vonetıcılerden ka\naklanan bır bıkkınlık ve venılerını seçmek arzıısu \ardı Buortam demokrasının hem Demok- rat Partı vonetıcılen hem de halk ıçıner- ken ba^ladiüi ızlenımını varatmaktavdı Ataturkçuler 1924 \e 1930 yıllarında tekpartılı sivaM duzenden çokpartılı du- zene geçmek îstedıklerınde a\ nı durum- lakarsıla^mı>lardı Sonuç olarak Mende- res demokrası volunu açmış ancak bu arada demagoıı unsurunu gıderek arttır- mıştı Menderes 19>4 seçım hazırlıkla- n sirasında bıryandan Ataturkçu mıra- sı sa\unurken ote \andan koktendıncılık akımına ho^goru ıle bakmı^ \e kırsal ke- sımde voğunlasan seı,menlenne gu\en- mistı Nıtekım Menderes seçım bolge- lerıvle ılgisi olma\an bazı mıllenekılı adaylannıbızzat kendı seçtığı gıbı uçun- cu partı olarak kurulan Mıllet Partısı'nı de kapatmış demokrasıyle bagdaşma- van e\ lemlere gırismıstı Tek partı duze- nıne \onehk gelısmeler 19^4 seçimle- rinden sonra da surmuştu Menderes kendı ınanuna gore olusturdugu Meclıs ılevetınmeyerek karşısina çıkan hertur- lu muhalefetı \e eleştınvı susturmak ıs- temıştı (28) Menderes ordudan korkuyor Generallerın CHP \ı destekleyetek- len korkusunu ıçınden atamavan Mende- res seçımler bıter bıtmez ordunun ust duzevındeonemlı değısıklıkieryapmıs- Mendere Dönemi BÜYÜK TÜRKİYE İÇİN DESTEĞİNİZİ İSTİYORÜM FRANSIZ GİZLİ BELGELERİNDE MENTER ŞAHİNLER gore\lılen ba^kaldırma\a ba^lamı> ba- kanlar da ardı ardına ıstıfa etmıslerdı (30) Ancak Menderes, bu tepkılen onle- mek ıçın baskı \olunu seçmıstı 1957de İsçı konfederasvonu nu kapatmış 27 Hazıran 1956 da ı>e vasadışı toplantıla- n dağıtmak amacıyla polısın ates açma- sını ongoren bıryasa çıkartmı>tı Bu sirada Ba^bakan dını du\gulann doruğa ula^tığı bırortamda 27 Hazıran 19>6 da "Sız mıllet\ekıllen,o kadar guç- lusunuz ki. eğer ıstersenı/ ana>asa\ı de- ğtştinp halifeliğı bıle getirebdırsınız1 'a(, ık- lamasında bulunmu^tu (31) Menderes 1956 vılında konyada or- taokullara dın derslerını kovmayı oner- mıstı (32) Bovlecegencılerın bekledık- len elvenşlı ortam oluşmuş yayılıp ge- lı^melen ıçın artık hıçbır engel kalma- mıstı Ustelık hukumet gencılere karşı çı- kardığı vasalan bıle uvgulamıvordu Menderes, 1954 seçım zafennden sonra tek adam olma hırsına kapılmıştı. Demokrat Partı. \menkan \a\ılma- cılığınıkolavlaşrıranbirsıvasetızlivordu. Amenka'nınet- kisi. o olçude\ di ki o donemın seçim afisleri\ le Sam Am- ca afışlen arasında çarpıcı bir benzerlik \ardı. tı Basınla ılgılı \asa\ı katılaştıran Men- deres I Evlul 1954 gunu gazetecı Hu- sevin Cahit ^alçın'ı tutuklattığı zaman bu\uk bır tepkıvle karsılaşmüjtı (29) Genç Demokratlar 19^0 de daha guç lu bır de\ let kurmak amacıvla Ataturk ılkelerının asıl bekçılen olduklınm \e bu ılkelerı ızledıklerını one surmuslerdı Ancak Genç üemokratlaı ın Ataturkçu çızgıden bırbırı ardına sıralanan sapma hareketlen bagıslanmasi zor olan \aıı lışlıkları da berabennde getırmı^tı Genç Demokratlar ulkenın odeme olanaklannı dıkkate almaksızın \aban- cı kredılerı a>ırı bır sekılde kullanırken Osmanlı Imparatorlugu nun boıç ıçıne dusmuş olduğu durunıuııu jnınisutısor lardı Nıtekım Amerıkan etkısının %a\ılma- Mnı kolavla^tıran, ama Ataturkçuluğun bağımsızlık ılkesıne aykın dusen bır si- vaset ızlemektevdıler Menderes baskıya yoneliyor Bu jelisnıelerlebıılıkteolusan İslam- cı dıiNgulırın u\aııısı sonuciında Ata- turkçulugun laıklık ılkesı kaçınılmazbır sekılde >ozlastııılıvordu Fransa Bu\ukelçısı I9S"7 seçımlerı- nın hemen oncesınde Menderes huku metının sıyasetını vorumlarken Turkı- \e nın Batı modelı bıı demokrasıden ol- dukçıi uz ık bır reıımle yonetıldıgını ve kıısal kcsımdekı kıtlelerın ozellıkle "inıanıların sesıne karşı duvaıiı" olduk- I ırmı \urguluvordu Buvukelçi modern Turkıve de İslanıı- yetııı sureklı olarak oynadığı etkın rolu belırlemekteepey guçluk çektıgını ıtıraf edı\ordu Demokrat Partı kırsal kesımdekı kıt- lelerın olusturdugu çogunluga gu\endı- ğı ıçın buğdav tıvatlannı arttıımış ko>- kılerın Zıra.ıt Bankjsı na ohn borçhrı- nı eıtelemı^tı Snasi ortam 19>s \q^ \ilhn arasında gıderek agırlasmistı Menderes hukumetı 1954 \ ılından ıtıba- ren kıbrıs snasetını \onlendıremedığı gıbı Istanbul da ortava çıkan 6-7 Evlul 1955 olaylarını da onle)ememıstı Bunların otesinde partı ıçınde partı- deıı avrıl ır ık "Hurmet Partısı"nı kııran bazı mılleivekıllcrının de katıldıkları kar^ıt bırgrupolusmus 19^6da Sıvasal Bılgıler Fakultesı protesorlerının ıstıta etmelerı olavında olduğu gıbı unıversıte C'lDl B CIÜL seı ı 39 Bın ukeli, ı J Taıbe de Saııu-Haıdouın dtn Bakan J Bıdault \agondenlen 7 Oıuk I9*4gun- hırapoı s "~269-2"0 (28) D IB \eı ı 40 Bu\ ukt /ç; J Tar- hcdeSaınt-Haıdouın dtn Bakan J Bıda- ult \a gonduılen 12 l/wws IV54 gunlıt lupot s 95 \ e a\ nı hıı\ ukeli, ının Bakan P Mendes-Fıante u^ondLidım 19Ekım I954gunlıurıpor \ 294 koıkma: Mem daı \e Reşıt ka\a Traıısfoımaıums en TwııııiL ın Jıitı/uc^ Thobıe e! Salgo) k4\ÇJL ınduı \iııalı\alıon coımıntcu- tıon tt tappoıls sncıaıa en Tuıquıe er Medıleıtaneeoıııntalt Paııs Lhaımat- taıı 1994 s 112 (29) Ça\rlaı kıı^ak a t,' t s 4~> Hıı- seı/fî Calut )al<,m ılk Uz 192* ic 4ta- tıırk doıit nundekı hcıskılaı nedenn le \ a- zı \azma\ı teddettıgı ı<,m tııtııklanmıştı İnonu IM 193Hde omı mıllehekılı stı,- iııtnııştı 1954 \ıltndu Mtndeus lutkumeıııu ele^tııniLsı ııztnne H5 \uşmdu \emden tutuklanmıştı Sonuç olaıak luiuklanıp tiituklanmumusı Tuıknede hukıımetle- ı ın ıngııladıkları hti\kınıngostergesı lıa- iıııe gelmıştı I Kl) Şc\ktt Su>e\ ıa 4\demu İhtılulın Ifantıçı \e - T \faws Ihtılah Istanbul 1973 s 253 (llj Çuğlaı kıi(,ak a •. <*<. s W I *2> a m s *4 fU) DİB açt. st// Tıııkı\L 19i6- 1960 tffrudt.) P Sıuıııddcın Bakan C Pı ncaıı \u izoiukiilt.il 2H \la\ı\ 1956 \t l~"Hazııaıı I9^6t;ıınlutapoılaı s I6\e (14) D 1 B a « e ışçıtdcı PSııaııddan Bakan C Pı\ıau \a çomlınhn 1" Hazııaıı 19^6 ^unlıı uıpoı \ 19 Surecek POLİTIKA VE OTESİ MEHMED KEM4L Partisiz Kalmak... Adayların harman olduğu bır donemde "Bomba haber anlaşıldı Mesut Yılmaz la romancı Yaşar Kemal'ın Basınkoy de buluşmasıymış Yaşar Kemal "Turkıye Işçı Partısı deneyı yeter, mılletvekılı olmam" dıyor Mesut Yılmaz da "Bırdost- luk zıyaretı" dıye adlandırıyor Her neyse zıyaret oldu Gazete de patlattıgı habe- rı bırkaç gun manşetlerden ındırmedı Ulkenın ıkı sorunu var Bırı Guneydoğu otekı enflasyon işsızlığı soracak olursanız enflasyonun ıçındedır Yaşar Kemal'ın sorunu ılende yazacağı yırmı ro- man Eger mılletvekılı olursa romanları yazmaya va- kıtbulamaz Ustat çalışkandır Bırcılt/nceMemef'ten dort cılt çıkarmayı becermıştır isterse dort yıllık me- busluktan beş, on cılthk bır Meclıs romanı da çıka- rabılır Bu goruşmeden kım kârlı çıkmıştır ^ Bana sorarsanız ıkısı de Yaşar adının manşetlerde dalgalanmasını sağla- mıştır Yılmaz Ozal geleneğını surdurmuştur Anayasa Mahkemesı eteğmdekı taşları dokmuş, yolu gostermıştır Bundan sonrası Yuksek Seçım Ku- rulu ıle partılere kalmıştır Bır çozum buluriar erken seçımısınırtaşınadeğıngetırırler Daha sonra seçım savaşı başlar Elbette her partı çıkarına bakacaktır Bılıne kı bu savaşın adı Erken seçımdır Erken seçım başlıyor Gureşte "kafa kol" dıye bır oyun vardır Adı ustun- de oyunda, hem kafayı, hem kolu yakalayıp pehlı- vanı kundeye getıreceksınız Bunu kıvıramadınız mı ketenpereye geldıgınızın resmıdır Demırel bu oyunları çok lyı bılır Efendım kendı- lerı çok seçım kıvırmış lyı bır "kundecı" hem de kaç yıldır Kırkpınar "başağası 'dır Sız ortalarda salınan ağalara bakmayın, nıcedır 'baş pehlıvan 'dır Onun ıçın bu seçımın adı erken seçımdır dıye uyarıyor Er- ken seçımı unutur da seçım oyunları oynamaya kal- karsanız bu kez de onun kundesıne gelırsınız 1957 seçımlerı "çogunluk sıstemı"yö\ Oylezorlu, oyle kıl payı oylarta geçıyordu kı Menderes: "O geceyı Allah bır daha bana yaşatmasın demış- tı Nasıl karanlık nasıl korkutucu bır geceydı o 1 Ha gıttı, ha gıdıyordu ıktıdar Menderes sandıklarda kor- kuyu yenmıştı ama ıktıdarı 4 yıl goturememıştı Ar- dından 27 Mayıs gelmıştı Seçımsız gıdış Demırel, seçımlerde oynayarak seçım kazanma nın tehlıkesını çok lyı bılır Uçkezvurgunyemış Şap- kayı alıp gıdışlerını unutmamıştır Onun ıçın 'Şapka kışlık"d\yor Uyarıyor "Iktıdar ortakları seçıme gıtmek uzere hukumetı kurmuştur Seçım zamanında yapılmazsa devletçar- kı durur" Aman çark durmasın 1 Telefon zır zırrrrr 1 Karşımda FelaketAlı 1 Çoktandır kayıplara kanşmıştı Sesı soluğu çıkmı- yordu "ee/i/A//"dıyordu 'Sanabırşeysoracağım" "Sor bakalım " "Şımdı oyumuzu kıme vereceğız?" Bılmem " "Gordun mu hem kendılennı şaşırttılar hem debı- zı Ortada oy verecek partı komadrtar Kurban ola- yım bana bundan sonra 'felaket deme artık' Asıl 1e- laket partisiz kalmak " Gordunuz mu 9 BULMACA 1 2 3 SOLI)\\s\C\: 1/Velkenlıbırtek- nede ruzgarı bır bordadan dığer bordava geçırme II Ona Asvada vaşavan Şamanıst Turklerde çesıtlı sevlerden anlam çıkararak bakılan fal Goğus 1/Hı- nstıyan dın ada- mı Atlann ta?m- ması iijinyapılnıı^ kapalı taşıma ara- cı 4/Şohret Bır tür kısa hırka 5/OsmanlıIar zamanında vergı ve haraç vermeyen Muslüman halk Elı ı>e vatkın. becerıklı 6/ Tanrı nın sozle ıfade edıle- meven buvuklugu II Eskı dılde göz Ince derı ja da ınce kabuk 8/ Lstu toprakla ortulu saman vıgını 'Ge- tırdı aczgorüp aşk muşkıl ol- dugunu —hunerlere ustad gordugun gonlum (Fuzu- lı)9/ Hıntkırazı da denılen mevveagacı Lsraş VLK.4RID\N AŞAĞI^A: 1/ Merdıven parmaklıgı V Bır sevı vapıp vapmamava ka- rar verme gııcu Lgur ıvı talıh 3/Murekkebı kurutmakta kullanılan çok ınce kum Genıılerın mızana dıregının ge- nsındekı \elken 4/\ısastavı parçalavaraksekereçevırenbır enzım Lahza 5/ Argoda bır çıkaı saglamak duşuncesıvle sovlenen ovucusoz 6/kat kat çakıl \e kumdan olu^muş verkıvnmı Malı nın baskentı 7/Osmanlı de\letınde ıkı alavdanolusanaskerıbırlık Sınırnıvinı 8/Harmandasap- ları va>mavavaravanuzunçatallıaraç Bırsoruekı 9/Edır- ne nın bır ılçesı Gurgengıllerden kerestelık bıragaç cın- PETROL OFİŞİ A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'NDEN İNKJET YAZI YAZMA MAKİNESİ SATIN ALINACAKTIR 1 Ofisımız un'telerı htıyacı olar 6 adet nkjet ,azı yazrra nakınesı ıdarı .e teknık şartnamelen esasları dahıl noe ıç ve dış pıyasadan kapa lı teklf usuluyle ıhale edılecektır 2 6 adet vaz ^azma makınesının muhammen bedelı 3 1OOCOO0OO TL olup geçıc temınat mıktan 93 030 000 TLar 3 Şartnameler 3 000 000 TL (KDV hanç) ucret karşılıg nda venle cek olup ucretı D etrol Cfsı AŞ Genel Mudurtugj Merkez Muhasebe Şube MudLırtugj Be tekarSk No 8 Bakanlıklar ^^kara adr^sıne >a tınlacak buradan alıracak tıakbuz karşılığında Ma zeme A m Şube Mudurluğu Bestekar Sok No 25/4 Bakanlıklar'Ankara adresınden te mın edılecektır 4 Ihaleye ıştırak edecek fırmalar teklıf mektupıann er geç 1512 1995gunusaat1230akadardışzar<ınuzefine Sadet nkıetja zı yazma makınesi halesıne aıt teklıft r" baresır yazarak Pet r ot Ofıs A Ş Genel Mudurtugu Haberleşme Şube Muduriugu Bestekar Sk No 8 Bakanlıklar'Ankara adresıne posta le gonderecek .eya elden vere ceklerdır Postadakı gecıkmeler kabul edılmez 5 Teklıf mektuplar 1o 12 1995 gunu saat 14 00 te Ihale Komısyon Kurulu nda acılacakt r Fırma tensılcılen ıhaieüe haz r bjlunat rier 6 Ofısımız Devlet Ihale Kanunu na tabı degıld r Ihale koniıburuteş kıl eden ışı ıhate edıp etmemekte kısmen veya DCİUTile r nalınde hale etmekte yahut tercıh ettığıne vermekte serbesttir Oto ruhsatımı kaybettını hukumsuzdur HUSEi/\ Kımlığımı kavbcttım hukumsuzdur Ş4B4\ S4RlS4k4L