Katalog

CUMHURIYET 22 KASIM 1995 ÇARŞAMBA DIŞ HABERLER Savaş suçlularınınyargılanmasında öncülük eden NürnbergMahkemesi 'nin 50. yıldönümü / kinci Diinya Savaşı 'nın sona erişinin buyıl 50. yıldönümü çeşitlifırsatlarla anıldı. Bu anma gi'mlerinden biri de Nazi yönetiminin, ele geçirilebilen önde gelen iiyelerinin Nürnberg de yargılanmaya başlandıkları 20 kasım günüdür. Bu amaçla kıından özel mahkeme, bııgün Birleşmiş Milletler In Eski Yugoslavya daki savaş suçlarım yargdayan mahkemesinin de öncüsü. Hııkukçıdar, Nürnberg Mahkemesi 'nin kuruhış biçimıni ve kararlanm uzımydlar tartıştdar. Bu konuda kalın ciltler dohısıt fikir üretildi. Bizım amacımız, hukııki tartışmalara değınmeden, mahkemenin kuruluşunu, samklannı ve hükmünü kısaca özetlemek. TaıJhtelri Mahkeme karannın okunduğu30e>lül tarihli duruşmada Hermann Goering (sol baştaki) \e Rudolph Hess büyiik bir sıkınti) la haklannda \erilen hukınu dinliyorlar. Bu resmin çekilmesinin hemen ardından fenalaşan Hess, mahkeme salonundan çıkartıldı. Mdhkemede hazır bulunanlar. binlerce kişi\i buvıikbir soğukkanlılıkla dlüme gönderen bu iki Nazi suçlusunun kendileri söz konusu olduğunda soğukkanhlıkJannı nasıl virirdiğine tanık oldular. savaş suçlarımalıkemesiEDİPEMİLÖVMEN Na7ilenn yukselış donemınde en coşkun torenlere sahne olan Nürnberg kentı. sa\aşın Avrupa'da bıtısınden 6 a> sonra Nazi savaş suçlulannın yargılanmasına sahne oldu Benzer bır mahkeme Japon savaş suçlulan ıçın de kurulmuştur Savaştan galıp çıkan ABD İngıltere. Fransa ve SSCB'yı temsıl eden bıraskerı mahkeme kuruldu Nazı vonetımının >akalanabılen 24 onde gelen u>esı hakkındakı ıddıaname 19 Ekım 1945'de yayımlandı Duruşmalara 20 kasımda ba^landı Ve bırvıla vakın surdu Iddıaname 34 bın sozcukten oluşuyordu Sanıklann son savunmalannı yaptıklan 31 Agustos 1946'ya kadar403 oturum vapıldı 94 tanık dınlenıldı İ43 kişinın yazılı ıtadelerıne başvuruldu 30Eylulvel Ekım 1946da 250 sayfalık karar okundu Mahkeme II sanığın ıdamına karar verdı Mahkeme dığer sanıklara çeşıtlı hapıs cezalan verdıgı gıbı bazıiannı beraat da ettırdı Mahkemenin temeli 1942'de atümıştı Ikıncı Dunya Savaşı sırasinda Nazıler ve destekcılennın savaş alanı dışında. ozellıkie işgal altındakı bolcelerde herturlu ırk ve mıllıyetten sıvıl halka vonelık ışledıklen ınsanlık suçlannın saptanması İngıltere ve ABD tarafından kararlaştmlrnıştı Bu nedenle Nurnberg Mahkcmesı'nın temeli daha 1942 "de savaşin uçuncu yılında atıldı ABD Başkanı Roosevelt ve İngıltere Başbakanı Churchıll savaş suçlularının nasıl cezalandırılaeaklarını çeşıtlı fırsatlarda dıle getırmeye başladılar Savaş suçlannın araştırılması amacı>la bır uluslararası komisyon kuruldu I Ekım 1941 de Moskovada yapılan bır toplantıda. savaş suçlan mahkemesinin sanıklan nasıl yargılayauığı ılkeye bağlandı Bellı bır bolgede suç işlemiş olanlar oradalardakı mahkemelcrde yargılanacaklar ancak suçlan genış kapsamlı olanlar muttefıkler tarafından ortaklaşa yargılanacaklardı Savaşın sona erışıyle bırlıkte muttefıkler onde gelen \azı savaş suçlularını ortaklasa yargılamaya karar verdıler Bu amaçla kurulan asken mahkemeye ABD. İngıltere Fransa ve SSC B vı temsılen 4 yargıç atandı Suçîann kapsamı Asken Mahkeme nın 30 maddelık kuruluş yasasının 6 maddesi ozetle suçlan şoyle sıralıvor Uluslararası anlaşmalara aykın savaşlann planlanmasi ve başlatılmasi Savas kurallannın hıçe sjvılnusı Sıv ıl halka vonelık cınayet. toplu kıyım. soykırım. kole olarak kullanma surgun ve benzerı gınşimler Mahkemenin kuruluş metnınde 7 ve 8 maddeler ozetle şoyle "Sanıkların vuksek devlet gore>Ierinde bulunmalan veva suç savılan hareketleri ustlennden emır aldıkları için işledikleri şeklindeki saMinmalar. onları sorumluluktan kurtaramaz." 26 maddeve gore mahkeme kararı kesındır ve tem\ızedılenıe7 24 saııık yargılandı ve karar: Sadece 3 beraatSanıklardan sadece uçu beraat ettı Ankara Büvükeiçısı Franz von Papen. ekonomı bakanı Hjalmar Schacht ve Alman Haber Ajansı Başkanı Hans Fntzsche Omtırbo>u hapse mahkum olanlar Hıtler"ın sağ kolu Rudolf Hess. ekono- mı bakanı VValter Funk. denız kuvvet- len komutanı Ench Raeder Çeşitlı hapıs cezalan alanlar Hıt- ier'ın halefı karl Donıtz 10 >ıl, Bal- dur von Schırach 20 yıl, mımar Albert Speer 20 yıl, dışişlen bakanı von Ne- urath 15 yıl \e gen kalan 11 sanığa ıdam ceza- si venldı En kıdemlı sanık olan Her- mann Goenng. bır mermı kovanı ıçın- de sakladığı sıv anuru ıçerek ıntıhar et- tı Sıkı denetım altında tutulan bır sa- nığın bovlebırzehın nerede naMİ sak- ladısn anlaşılamadı Sanıklann cezala- n. 16-17 Ekım 1946 "da Nurnberg Ce- zaev f nın av lusundakı cımnastık salo- nunda ınfaz edıldı Cesetlen yakıldı Daha sonra da hapıs cezasına çarptı- nlmışolan 7 kışi ıdamedılenlennhuc- relennı temızlemekle gorev lendınldı Mahkeme, Nazı kuruluşlan hakkın- da da şiı hukmu verdı SA olarak bılı- nen Sturmabteılung yanı hücum kıta- ları I9i4'den ıtıbaren onemlı bıreyle- mı olmadığı gerekçesıyle suçsuz bu- lundu Bakanlar Kurulu Alman Yük- sek Komuta Heyetı ve Genel Kurmay Baskanlığı da tuzel kışılık sayılamaya- cağı gerekçesiyle suçsuz bulundu Ancak, Nazı PartısıSıyasıÖnderlık Orgutu SS olarak bılınen vebuorgu- te bağlı olarak çalısan Gestapo ıse suç- lu bulundu Almanya'nın teslım olmasından sonra Nazı vonetımının onde gelen uyelen muttefıkler taratından tutuklandı llk asamada bazı onemlı kı^ıler ele geçınlemedı Bunlar da daha sonra tek tek yakalandı Nurnberg Mahkemesı'nde yargılanan 24 sanık, Nazı yonetımınde çesıtlı gorev ler almıslardı Bu gorev lenn hepsını asağıda sıralamak mumkun değıl Sanıklar bırkaç cumle ıle ^ovle tanıtılabılır 1- Herman Coering, Nazı yonetımının savastan sonra hayatta kalan en yuksek rutbelı uyesı Hava kuvvetlen komutanı Varşova. Rorterdam. Belgrad ve Coventry'e yonelık çok genıs kapsamlı hava harekâtından sorumlu gostenldı Yargılandığında 53 yasında 2- Joachim von RİbbentrOp. dışıslen bakanı Savaşın planlanmasi ve uygulanmasında en etken kısi olarak suçlandı 53 yaşında 3- RUdOİf HeSS, Goenng'den sonra Hıtler ın ıkı numaralı adamı Savasin ılk yıllannda I94I 'de kendı kullandığı uı,dkld lııgıltere've gıttı ve "İnsanlığı kurtarmak için gekJim" dedı Savasi İngıltere de tutuklu oıarak geçırdı Nıçın boy le bır gınsımde bulunduğu. aklı dengesının bozuk ofup olmadığı tam kesınhk kazanmadı 52 \aşında 4- Ernst Kaltenbrunner. Avusturya guvenlık orgutunun başı 43 yaşında 5- Alfred Rosenberg. Nazı partiMnın ıdeoloğu \e ışgal edılen Doğu Bolgelen'nden sorumlu bakan 53 yasında 6- Martin Bormann, Hess ın İngıltere ve gıdışınden sonra onun yennı aldı Hıtler'ın sağ kolu oldu Ancak hıç ele geçınlemedı Nerede saklandığı ya da ne olduğu anlasılamadı Gıvabında yargılandı 46 yaşında 7- Hans Frank, Poionva Kasabı olarak tanınan genel valı 46 yaşında 8- VVilhelm Frick,Kışien bakanı 69 yaşında 9- Robert Ley. Nazılenn sosyal sıyaset uzmanı Işçı sendıkalannı yok etmıştı Durıısmalardan once cezaevınde ıntıhar ettı 56 yaşındaydı 10- Fritz Sauckel. .şgai altındakı bolgelerdekı halkın Alman sa\a> gayretı ıçın kole gıbı çalıştırılmasinı sağladı 51 yaşında 11- Albert Speer. Hıtlerın mımarı Ama savaş siıçlusu sayılmasının nedenı, silah ve donanım Bakanı olmasıydı 41 yaşında 12- vvalther Funk, Hıtler ın ekonomı bakanı ve Alman Merkez Bankası başkanı 56vaşında 13- Hjalmar Schacht, Funk'djn sonra aynı gorev len ustlendı 69vaşinda 14- Franz von papen, Vıyanave Ankara buyukelçısi 67 vaşında 15- Alfred Krupp von HalbaCh, unlu sanayıcı Almanva'nın tekrar Hapistekilere ne oldu?Nurnberg duruşmalanna hasta olduğu ıçın katı- lamayan unlu sanayıcı Krupp, daha sonrakı yargı- lanmasında 12 vıla mahkum edıldı Ancak cezasını tamamlamadan 195! 'de serbest bırakıldı 1967'de60 y aşında oldu Hitter'ın mıman Albert Speer, 20 v ılını Spandau cezaevınde geçırdı I966'da 61 yaşında tahlıye ol- du Anılarını çok ılgınç ıkı kıtapta topladı Hıtler ve yakın çevresının. donemınen onde gelen aydınlan- nı ve teknokratlannı nasıl şantajlavegoz boyamay- la suçlanna ortak ertığını anlatan yenı bır bıyogra- fisıgeçenavlardayayımlandı Speer 1981 de 76 ya- şında oldu Rudolf Hess dışında kalan dıger butun sanıklar yaklaşık 10 vıl hapıs yattıktan sonra salıvenldıler İlk olarak |954'de amıral Dönitz serbe^ bırakıldı 1980de 89 yaşında oldu Dığer 4 ^anık ıse 1954- 1966 arasında serbest bırakıldılar Bın dışında RudoJfHess,omurboy u hapse mah- kum edılmiştı Berlınde Spandau cezaevınde 7 Agustos |98 7 de93 yaşında ıntıhar edenekadartek hukumlu olarak vaşadı Hess ın serbest bırdkılma sı ıçın Batılı hukumetler gırışımleıde bulundularsa da Sovyetler Bırlığı buna hıçydnaşmadı Hıtler ın hayatta kalan en onemlı adamını aftet- medı Hess"ın ıntıhanndan sonra Spandau cezaevı Nazı vandaşlan ıçın bırzıyaretgâholnıasın dıyeyı- kıldı. yok edıldı Nurnberg de beraat eden ııı, kişı- den ekonomı bakanı Schacht lyO'de. Ankara Bu- yukelçısı \on Papen 1969 dd olduler Alman Habeı Ajansı başkanı Fntesche ıse kamuyaşamından çe- kılerek sıradan bır vatandaş olarak vaşayıp oldu sılahlanmasindakı sorumlulugundan oturu suçlandı 39 yaşında 16- Konstantin von Neurath, dışıslen bakanı 73 yaşında 17- Baldur von Schirach, Nazı Partısı nın gençlık orgutlerı sorumlusu olarak gençlığı savaşcı bır zıhnıyetle yetıştırmekle \e Vıyanadakı gorev ı sırasında da Vahudı soykırımıyla suçlandı 39 vaşında 18- Arthur Seyss- InCUart, Avusturya nın Nazı denetımıne geçmesinı saglayan kışı Avusturya Başbakanı Poionva genel valısı 54 yaşında 19- julius Streicher, \ahudı dleylıtan propcyanda sorumlusu 61 yaşında 20- VVilhelm Keitel. sıiahh kuvvetler yuksek komuta konsevı başkanı 64yaş.ında 21- Alfred JOdl. genel kurnuv bdskaııı ^6 yaşında 22- Erich Raeder, demz kuvvetlerı komutanı 70 vaşında 23- Karl DOenİtZ, donanma başkomutanı Hıtler ın ıntıhanndan sonra yennı alan denızaltıcı amıral Bınncı Dunva Savaşı başında Goeben (Yavuz) savaş gemısıyle Turkıye"ye de gelmış 55 yaşında 24- Hans FrİtZSChe Alman Haber Aıansı \e Propoganda Bakanlığı Haber Şefı Bu 24 sanıktan ayn olarak ıddıanamede suçlu gönılen Nazı kuruluşlan da var Bakanlar Kurulu Nazı Partısı Sıyası Onderlık Orgutu, SS Hucum kıtalan, Gestapo. SA Kıtalan Sılahlı kuvvetler Başkomutanlığı ve Genel Kurmay Başkanlığı Nazi avı hâlâ sürüyorNazı yonetımının onde gelen ısımlennın yargılanmalanyla bırlıkte Almanya'da başlatılan Nazı avı tam 41 yıl surdu 1986'da sona erdınlen kovuşturmaldr boyunca 91 bın kışı hakkında dava açıldı Bunlardan 6479 kışı ıçın hukum verıldı 160 kışı ömurboyu hapısle cezalandırıldı 6192 kışıye çeşıtlı hapıs cezaları verıldı 127 kışı beraat ettı ABD ingıltere ve Fransa tarafından da 5025 kışı hakkında dava dtıldı Ancak bunlardan 806 sı hakkındakı dava sanıklarolduklerı ıçın gıyaplarında açılmıştır Nazı donemınde ınsanlık suçu işledikleri gerekçesiyle haklannda dava açılan kışı sayısı son on yılda çok azaldı Zanlılann ılerleyen vaşları olaylann tanıklarının da yaşlanmış olmalan. delıl yetersızlığı gıbı nedenlerle yargılamanın sağlıklı yapılamamaM eskı Nazıler hakkında artık dava açılmasını guçleştınvor \e bır de hıç mahkemeye çıkartılamayanlar var Başta Martin Bormann Hıtlerın ıntıhanndan sonra Berlın'dekı sığınağın yıkıntılan altında kaldığı öne surulduğü kadar. bır Latın Amenka ulkesınde o tanhten ben saklandığı da soylenır Ama ızı bulunanıamıştır Latın Amenka da başta Arıantın ve Paraguay eskı Nazılerıçın saklanma adreslerı oldu Arjantın dıktatoru Peron. Nazılere yakınlıgı ıle tanınırdı 1945- 19s2 vılları arasında Arjantın eskı Nazılere tam 2 bın pasaport vermıştır Auschvvıtz toplama kampının unlu doktoru 300 bın kışının olumunden sorumlu tutulan Joseph Mengele'nın 1949 a kadar eeşıtlı yerlerde saklandıktaıı sonra Arjantın'e yerleştığı ve I9"9 yılında olduğu bılınıyor Cesedı 19SS de bulundu ve yakıldı \ahudi sovkınmından sorumlu bır başka savaş suçlusu Eıchmann, sığındığı Arıantın den Kraıl ajanlan tarafından 1960da kaçırılardk Israıl e goturüldu. argılandı ve asıldı Çeşıtlı ulkelerde "saygın" yaşamlar surdüren savaş suçlusu zanlılarının peşıne duşerek haklannda dava açılmasını saglayan Vahudı vakıtları hâla bu zanlılann ızını suruyor ve aleyhlennde dava açmak ıçın çalişıyor Eski N'a/i subayı Erich Priebke. Itaha'ya «itnıek üıere uçağa binerken basın mensuplarına el salhvor. Priebke, îtalya'ya verildi Dış Haberler Servisi- -Ikıncı Dunya Sa- vaşı "nda Italya'dakı Ardeatıne mağarala- nnda 335 kışının katledılmesı olayına ka- nşdğı one surulen eskı Nazı subayı Erich Priebke yargılanmak uzerebugün Arjan- tın'deıı Roma'ya getınldı 82 yaşındakı Pnebke nın 1948 den beıı vaşadığı Arjan- tın ın Banloche kentınden ozel bır uçakla polıs koruması eşlığınde savaş suçlulan mahkemesinde yargılanmak uzere Ro- ma'ya getınldığını bıldınldı Pnebke'nın sağlık durumuna gore ya askerı cezaevın- de y a da hastanede kalacağı belırtıldı Priebke. 1944 martında Roma yakınla- rındakı Ardeatıne magaralannda 335 er- kek v e çocuğun katledılmesınde rol almak- la suçlanıyor Katlıamlardakı rolunu asla ınkaretmeyen Pnebke. sadece emırlen ye- rıne getırdıgını one suruyor 29 Temmuz 19IVde Berlın'de doğan Pnebke Adolf HitJer'ın 1933 te ıktıdara gelmesınden hemen sonra Nazı Partısı "ne gırdı ve polıs oldu Pnebke bır yıl sonra \azı hdennın kışısel bırlığı olan SS"e ka- tıldı SS polislerının devam ettığı subay akademısını bıtırerek 1941 ağustosunda "Prag kasabı" olarak bılınen Reinhard Heydrich komutasinda goreve gonderıldı 1943 te savaş sonrasında aynı katlıamdan suçlu bulunarak ömurboyu hapse mahkum edılen yarbay Herbert Kappler ınyardım- cisi olarak italya'ya gonderıldı 12 Eylul 1945 de Italyan dıktator Benito Mussoli- ni nın Alman bırlıklerınce Abruzzı dagla- nnda salıvenlmesıııde şahsen bulunan Pri- ebke 9 Kdsım 1945 de Demır Haç nışanı alarak y uzbaşılığa terfı ettınldı Muttefıklenn Ocak 1944'de Anzıo'ya asker çıkarmasının ardından İtalyan partı- zanlar 2İ martta Roma dakı SS konvoyu- na saldırarak 33 asken oldurdııler Alman- laı buııun tntıkamını hemen enesı gun 335 Itdlvan sıvılı ^ehrın dışındakı Ardeatıne magaralannda oldurerek aldılar Priebke 1946 da kurbanlardan ıkısını kendısının ol- durducunu ıtıraf ettı