Katalog

KİM 1995 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMI stiğiüretiyor ANKARA(AA)- :elk'jtirme psarnınmdaki Petlas'ta, irk Ha\ a Kuv\ etleri'nden aarişı ahnan uçak stıklerinin üretim ıhşmalannın irdürûldüğü bildırildi. 994 ^rhnda tngiltere'den, ürk uçak lastiklerinin retımı içın "uçuş kalite •elgesı" alan PETLAS, bu .apsamda Tiirk Hava Ç.u\\etleri icjn ürettiğî 700 ıdet uçak lastiğini, bu y\l ıçınde muhtelif partiler tıaliıuk Hava Kuvvetleri'ne teshm etti. PETLAS, Hava Kuvvetleri'ne geçen yıl toplam 5 bin 400 adet. çeşitli tip \e özellikierde "ana lasük-ön lastik" üretmişü. Belçika'dan kalkmma kpedisi • ANKARA(AA)- Belçika. Ekonomik Kalkınma Planı'nm gerçekleştırilmesıne yardımcı olmak üzere. Türkiye'ye 150 mılyotı Bdçika Frangi (yaklaşık 255 mılyar lira) tutannda kredi aetı. Kredi anlaşmasına göre. yıllık yüzde 2 faizli. 15 yıl vadeli kredinm ilk faiz \e anapara ödemesi. 31 Aralik 2OO5"te başlayacak. Kredı. Belçika'dan sağlanacak "sermaye tnallan, endüstriyel ekipman ve bu ekipmanlann temınine" ilişkın hızmetlerin finansmanında kultanılacak. TÜPkiye'den 3. ülkelere kota • ANKARA(AA)- Türkiye'nin. gümrük birligi çerçevesinde, üçüncü ülkelere uygulayacağı tekstil ve konfeksiyon kotalanna ilışkin çaltşmalar sürüyor. Dış Ticaret Müsteşarhğı (DTM) Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden alınan bilgiye göre. Türkiye. Avrupa Birliği'nin üc.üncü ülkelere tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde uygulamakta olduğu miktar kısıtlamalannı üstlenmesi çerçevesinde, bu ülkelere kota uygulayacak. Bu çerçevede, Türkiye 37 ülkeye kota uygulayacak, 12 ülke de ikilı kontrole tabi turulacak. EBKkıymayı ucudattı • ANKARA(AA)- Özelle$tirme kapsamında yer alan Et ve Balık Ürünleri AŞ (EBK) Genel Müdürlügü. kıymanın satış fıyatını düşürdü. EBK Genel Müdürü Recep Mızrak. Türkiye genelınde dünden geçerli olmak üzere yapılan fıyat ındirimıyle, kilogramı daha önce 280 bin îiradan satılan kıymanın kilosunun 20 bin hra ucuzlatılarak 260 bin liraya düs.ürüldüğünü bıldirdi. Mızrak, tamamen yerli hayvan kesiminden elde edilen mamullerin satışını. piyasa dengelerini koruyarak yaptıklarını kaydetti. Demirel: Nüîus artışı düşmeli • ANKARA(ANKA)- Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel. dünyadaki nüfus artışmın mevcut hızmı koruması halinde gıda yetersizliği ve bundan ka> naklanan sorunlann hiçbir zaman çözülemeyeceğini söyledi. Cumhurbaşkanı Demirel, Dünya Gıda Günü dolayısıyla yayımladığı mesajda nüfus artışmın aynı hızla devam etmesi durumunda dünya nüfusunun 2030 yılında 8.7 milyara ulaşacağını aktararak '"Rakam. tehlikenin boyutunu şimdiden gözler önüne sermektedir" dedi. Özal'ın dünüpüne iflas davası • ANKARA (ANKA) - Efe Özal'ın kayınpeden Alpaslan Beşikçioğlu'nun ortağı olduğu Simplot Beştkçioğlu AŞ'ye bu kez de Fransız kredi kuruluşu tarafından iflas da\as\ açıldı. Credit Francais lnternational-Paris adh firma. Simplot Beşikçioğlu Tarım Ürünleri AŞ'nin iflası istemıyle Torbalı Asliye Ticaret Mahkemesi'nde dava açtı. Mahkeme, iflas davasına ilişkin duruşmanın 24 ekimde görüleceğini bildirdi. Güvenoyu alamayan 51. hükümet, Bakanlar Kurulu'nda ele alınmayan bütçe tasansını Meclis'e getiriyor 1996'ya Çiller gölg• Çiller'in geçici azınlık hükümeti. Türkiye'nin gelecek yılki • Bütçede 2 katrilyon 800 trilyon lira harcama, 2 katrilyon 100 ekonomi politikalannın şekıllendırileceği geçiş programı ile trilyon Hra da gelir hedefi öngörülmesi bekleniyor. Hükümetin, kamunun tüm harcama ve yatınmlannı düzenkyecek 1996 yıh bütçe harcama kalemindeki 400 trilyon lirahk fark için de TBMM'ye ek tasansını imzalayarak bugün Meclis'e sunacak. bütçe tasansı sunması gerektiği bildirildi. ANKARA (Cumhurivet Bürosu) - TB- MM'den güvenoyu alamayan 51. hükümetin. Türkiye" nin gelecek yılkı ekonomi politika- lanmtı şekillendirileceği geçış programı ile kamunun tüm harcama ve yatınmlannı dü- zenleyecek 1996 yılı bütçe tasansını. anaya- saya göre bugün TBMM'ye sunması gereki- yor. Hükümet üvelerinin ımzasını taşıyan bütçe yasa tasansı, bugüne kadar Bakanlar Kurulu'nda biç ele ahnmadı. 51. hükümetin, yeni hükümet kuruluncaya kadar, sadece ru- tin devlet ışierini yapması gerektiğıne dikkat çekildi. 5 \. hükümet. güvenoyu alamamasına kar- şm. yenı hükümet kuruluncaya kadar devlet içın önemliyasa tasanlannın altına ımza ata- cak. Öncelikle 1996 bütçe yasatasansını bu- gün Meclis'e sunması gereken hükümet. 1995 Yıh Bütçe Yasasf ndaöngörülen 1 kat- rilyon 331 trilyon lirahk harcama kalemin- den oluşan fark için 400 trilyon lirahk bir ek bütçe yasa tasansı da hazırlayacak. Malıve Bakanı tsmet Attüa'nın. dün bü- rokratlannı toplayarak bütçe tasansı üzerin- de son çahşmalan yaptığı bildirildi. Anayasaya göre. bütçe yasa tasansımn en geç. "1 ocak"olarak belirlenen mali yıldan 75 gün önce. 17 ekim günü Meclis'e sunul- ması gerekiyor. Bugün TBMM'ye verilecek olan 1996 yıh bütçe yasa tasansında da 2 katrilyon 8Ö0 trilyon lirahk harcama. 2 kat- rilyon 100 trilyon lirahk da gelir hedefi yer alması bekleniyor. Yeni hükümet kuruluncaya kadar görevde .kalacak Çiller hükümeti, bütçenin yanı sıra gelecek yılın tüm ekonomi politıkalannı şe- killendirecek olan geçis, programını da bu- gün TBMM'ye sunacak. 1996 yıh bütçe yasa tasansı ve geçış prog- ramımn. 40 üyeden oluşan TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda en çok 55 gün içinde göriHülerek. Meclis Genel Kurulu"na gönde- rilmesi gerekiyor. Anaşasa. Genel Kurul'da tasannın en geç 31 aralığa kadar görüşüle- rek yasalas,masını hükme bağlıyor. Bütçe yasa tasanlannın Genel Kurul'da görüşülmesi sırasında. gider arttıncı veya gelir azaltıcı öneride bulunulamıyor. Hükümetin. yeni bir hükümet kurulunca- ya kadar. devletin maaş. iç-dış borç ödeme- leri gibi zorunlu yükümlülüklerini de karşı- laması ve bu harcamalar için kaynak bulma- sı gerekiyor. Hazine'nın. ekim ayı sonuna kadar \aklas.ık 40 trilyon lirahk iç borç faiz ve ana para gerı ödeme yükümtülüğü var. Aynca, ayın 21inde Sosyal Sigonalar Ku- rumu emeklilerine de vakla^ık 17 trilyon li- rahk emekli ayhgı ödemesi yapilacak. Meclis'ten güvenoyu alamayan hüküme- tin, bu çerçevede alacagı kararlarda zorunlu atamalar. rutin yükümlülükler gibi devletin işleyişi için gereken uygulamalann dıs,ında karar almaması gerektigine dikkat çekildi. 51. hükümetin. güvenoyu alması duru- munda devreye sokuimak üzere. çiftçiye gübrede yüzde 50 oranında sübvansiyon uy- gulanması ve Ziraat Bankası aracılığiyla 3 trilyon lirahk uzun vadeli. düs.ük faizli kre- di dağıtılmasını öngören iki kararnamesı bu- lunduğu öğrenildi. Başbakanhk Müsteşan Ali Naci Tuncer. memur maaşlanna yıl sonunakadar zam ya- pılmasma iliskin bir karamamenin de hazır- landığını. ancakbu düzenlemelerin gelişecek siyasi tablo çerçevesinde uygulamaya soku- labilecefiini bildirdi. Erken seçime, kısa vadeli sorunlan çözecek bir hükümetle gidilmesi isteniyor Ekonomininhükümete îhtiyacı var • Başta iş diinyası ve ekonomistler, azınhk hükümetınin güvenoyu alamamasına. Meclıs'te daha geniş bir desteğe sahıp, gümrük birliği, grevler \e diğer çözüm bekleyen acil sorunlan giderecek yenı bir hükümete olanak yaratması açısından olumlu bakıyorlar. Ekonomi Senisi - Eko- nomi dünyası "Se<;inKkn ön- ce hükümet" diyor. Türki- ye'nin çözülmesi gereken önemli sorunlannın bulun- duğu görüşünde birleşen ış dünyası içın geniıj tabanh ya da azmlık hükümeti fark et- miyor. Cikenin artık bir er- ken seçim psikolojisine gir- dığini kabul eden iş çevrele- n. kurulacak bir hükümetten gerek gümrük birüği öncesi gereken yasal düzenlemeler %e gerekse halen devam e- den grevlerin sonaerdirilme- si konusunda kararlı adımlar atmasını istıyor. Erken seçı- min ise, kurulacak hüküme- tin sağlayacağı istikrar orta- mında gerçekleştirilmesi ar- zulanıyor. tstanbul Ticaret Odası (İTO) Bas.kanı Atalay Şahi- noğlu. şekli ne olursa olsun acil yapısal sorunlann çözü- münü gerçekleştirecek bir hükümetin olması gerektıği- ni belirtirken. Istanbul Sana- yi Odaşı (ISO) Bas.kanı Hû- samettin Ka\i de. "Kurula- cak hükümet makro ekono- mik dengelerin kısa vadede bozulmamasını sağiayacak birvapıdaolraalı"dedı Tür- kiye Odalar \e Borsalar Bir- liğ'i (TOBB) Başkanı VaUra Erez ise "MecKsçpfjunhığu açısından yeniden bir CHP- DYPkoaüs>onuolabilir" yo- rumunu yaptı. Bu arada Iktı- sadi Kalkınma Vakfı (tKV) Başkanı Sedat Aloğlu da önümüzdeki günlerde Mec- lis'i çahştıracak şekilde bir hükümet kurulamazsa, ara- lık ayındaki gümrük birliği ovlamasınm enelenebilece- TOBB Başkanı Yalım Erez, şu anda en önemli olayın. hükümet bunalımından kaç,\nmak olduğunu. ardından anayasal değişiklikler yaptİdıktan sonra erken seçimin gündeme gelebiteceğini söylüyor. Türkiye thracatçılar Meclisi Başkanı OkanOğuz,19% başında gümrük bîrtiğini gerçekleştirecek Türkiye'nin kaybedecek zamanmın olmadığını. Türkiye'nin icracı bir hükümete ihtiyacı olduğunu belirtti. Eski İstanbul Sanayi Odası Başkanı Memduh Hacıoğlu aşın uçtaki bir partinin desteğiyle kurulacak bir hükümetin Türkiye'yi kararûığa sürükleyeceğjni beurtti tKV Başkanı Sedat Aloğlu da, yakm tarihte Türkiye'yi çalı^tıracak şekilde bir hükümetin kurulmaması halinde. aralık avında vapılacak olan gümrük bvrlîği oylamasının ertelenebileceğini sö\ledi. ğine dikkat çekti. Çiller'in başında bulundu- ğu bir azınhk hükümetinin maliyetinin, kurulacak geniş tabanh bir seçim hükümetin- den çok daha yüksek olaca- ğmı kaydeden Prof. Dr. Ev fender Korkmaz, Çiller" ın kötü yönetimınden sonra kendi fıahne kalsa bıle eko- nominin daha ıstikrarlı ola- caâını kaydetti. TOBB' Bas.kanı Erez. 5u anda en önemli olayın. ülke- nin içinde bulunduğu hükü- met bunalımından çıkması olduğunu belirterek. '"İlk etapta hükümeti kurmak la- anı. Ondan sonra da en uy- gun tarihte.>ani ana>asal de- ğjşiklikler sonunda>apılacak şey ise uygulama kanunlan- nı (jıkarttıktan »onra seçime gitmektir" dıve konuştu. İSO Ba>kanı Hüsamettın Kavi. parlamentonun belir- leyeceği bir tarihte seçimin yapılmasının doğru olacagı- nı belirterek. bu tarihe kadar olu$.turulacakhükümetin na- sıl bir yapıya sahip olursa ol- sun. makro ekonomik den- gelen bozmaş acak bir icraat içinde olması gerektiğini dı- le getırdi. ÎTO Başkanı Atalay Şahi- noglu da, kurulması muhte- mel bir hükümetin nasıl bir şekle sahip olacağının önem- li olmadığını kaydederek. se- çim yasası, gümrük birliği ile ılgili yönetmehkler \e grev- lerin çözümlenmesi gibi konularda zorunlu kararların alınmasının şart olduğunu kaydetti. Türkiye lhracatçılar Mec- hsı Başkanı Okan Oğuz, 1996 başında gümrük bırh- ğını gerçekleştirecek Türki- ye"nin kav bedecek bir günü- nün bile olmadığını ifade ederek. Türkiye'nin icracı bir hükümete ihtiyacı oldu- ğunu belirtti. İKY Başkanı Aloğlu da. yakın tarihte Türkiye'yi ça- İıştıracak şekilde bir hükü- metin kurulmaması halinde. aralık av ında yapılacak olan gümrük birlıği oylamasının ertelenebileceğini söyledi. lşıklar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Rıza Kutlu Işık \e Giyım Sanayicileri Derneğı Başkanı Nur Ger ise ekonomik göstergelenn 1995 hedefleri çerçe\ esinde geliştiğıni belirterek. ekono- mi yönetimındeki bürokrat- lara bu aşamada önemli gö- revler düştüöünü kaydettiler. ESKİ İSÖ Başkanı Mem- duh Haaoğiu. aşırı uçtakı bir partinin desteğiyle kuru- lacak olan bir hükümetin Türkiye'yi daha karanlığa götüreceğine ınandığını be- Tirterek. kurulacak başka bir hükümetle seçime kadar Türkiye'nin çok daha iyı bir noktaya geleceğinı kaydetti. Türkiye'nin istikrarsızlık ve hükümetsizlığe taham- mülü olmadığını belirten Ankara Sana> i Odası (ASO) Başkanı SözerÖzel ise geliş- melerın güçlü \e istıkrarlı hükümet getireceğini kayde- derek, bunun da seçimle ola- cağmı belirtti. Akademisyenler mernnun Çıller'm ekonominin kötü gidişini görerek hükümet ol- maktan \azgeçtiğim belirten Prof. Esfender Korkmaz. 'İktidarda kalsaydı. ekono- mi çok daha bü>ük krize gi- Givim Sanayicileri Derneği Başkanı Nur Ger ekonomik göstergelerin 1995 >ılı hedefleri çerçevesinde geHştiğini. ekonomi bürokratlanna bu aşamada önemli görevler düştüğünü kavdetti. İstanbul Sanayi Odası (İSO) " Başkanı Hübamettin Kavi •Kurulacak hükümet, makro ekonomik dengelerin kısa vadede bozulmamasım sağiayacak bir yapıda olmalı" dedi. recekti. Bu yüzden korktu. ANAP'la yapılan göriışme- terde ise hırçın da\ ranarak iktidan bırakmadan seçime gitmekistiyordu" dedi. Eko- nominin çok kötü bir yöne- timden kurtulduğunu belir- ten Korkmaz. böyle olumsuz bir yonetimin devre dışı kal- masınin Türkiye'nin gelece- ği açısından olumlu olacağı- nı da kaydetti. Prof. Dr. Mükerrem Hiç ise DYP'nin panı olarak ko- aiisyon ve hükümet kurma yolunda hatalı davrandığını belinerek. "Çiller, kartlann kendinde olduğunu düşiinü- \ordu. Ancak, basiretsizdav- ranarak nercde durması ge- rektiğini bikmedi" diye ko- nuştu. Hıç. bundan s-onra ku- rulacak hükümetin "seçim hükümeti" olacağını be- lırtlı IŞÇIMN EVRENI1NDEN (JÖRÜS I DOC. DR. ERİISC \ELDAN* 1994 krizininyapısalkaynakları/1 B ilindiği gibi Türkiye ,ekonomisi 1994'ün 'ilk ayından itibaren bir fınans krizine ve bunu izle- yen bir iktisadi daralmaya sürüklenmiştir. Söz konu- su krizin ana nedeninin ka- mu fınans dengesizliklerin- den kaynaklandığı kamu- oyunda genel kabul gören bir gerçektir. Nitekım, ka- mu borçlanrna gereği ve kamu tasamjî-yatınm açı- ğı gibitemelgöstergeler in- celendiğinde, kamu sektö- rü dengelerinin 1987'den başlayarak sürdürülemez bir boyutta sarsıldığını ve böylesi bir mali knzin kaçı- nılmaz olduğunu öngör- mek büyük birkehanet sa- yılmamalıdır. Bu çalışmada bilinen bu gerçeğt yeniden özetlemek niyetinde deği- liz. Bunun yerine yazıda amaçlanan, bu krizin ardın- daki yapısal/politik süreç- leri, çıkarve bötüşüm çatış- malan, bu çatışmalann be- lirtedıği sermaye binkimi ve üretim ilişkileri açısından incelemektir. Dolayısıyla çalışma boyunca uygula- yacağımız yöntem krize yol açan gerek kamu sek- töru. gerekse dış ticaret açıklannı veri olarak kabul etmek yerine. bu denge- sizliklerin temel nedenleri- ni ve ana kaynaklannı bir tarihsel bütünlük içinde ele almak olacaktır. Kanımca Türkiye eko- nomisi üzerine yapılacak butürdenbir analiztarihsel olarak 1980 dönüşürnünü ve bu dönüşümün iktisa- diAoplumsal dinamiklerini vurgulamakzorundadır. Bi- ündiği gibi Ocak 1980 programı sadece kısa dö- nemli istikrann sağlanma- sıyla sınırla kalmamış, aynı zamanda ekonominin ya- pısını özel girişimciliğe ve piyasa güçlerine yönelt- meksuretiyle dönüştürme- yi de amaçlamışttr. Aynca, sektörel önceliklerde de bir değişme gözlenmiş, ihra- cata yönefık imalat sanayii ve ticari hizmetler göreceli olarak önem kazanmıştır. Uygulanan dışa açılma po- litikası uyarınca, döviz ku- ru yüksek oranda devalüe edilmişve günlükkur ayar- lamalanyla sürekli bir mini devalüasyon politikası iz- lenmeye başlanmıştır. Bir yandan da ihracatçı sek- torterin vergi iadest. ıthal girdilerinde vergiden mu- afiyet ve teşviklendirilmiş kredi kullanımı gibi meka- nizmalarla dolaysız olarak desteklenmesi yoluna gi- dilmiştır. ithalat kısrtlannın kaldınlmaısı ve tarife cetvel- lerinin 1983'ten başlayarak yeniden düzenlenmesiyle dış ticaret rejimi de ser- bestleştirilmiştır. Ekonominin 1980 sonra- sı geliştmi karakteristik ola- rak iki farklı dönemi sergi- lemektedir: 1981-87 ara- sında, iktisadi büyüme hızı göreceli olarak daha ya- vaştır. Ancak, ıhracat ve kapasıte kullanımı göster- geleri açısından sanayi ke- TABLO 1. Türkiye Ekonomisinde Bölüşüm Göstergeleri, 1980-1994 Yıllar 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 Kayıaklar. Reel Ücretler (a) 100.0 104.3 97.8 94.4 88.6 85.4 81.7 80.2 74.4 93.2 110.4 182.1 162.6 166.4 137.4 Özei Sanavi Toplam Reel Kârları(b) -100.0 96.6 95.6 126.4 141.3 137.9 155.9 267.1 232.3 238.4 264.4 203.4 346.7 467.7 498.2 Bankacılık Reel Kârlatı (0 100.0 120.4 93.8 167.6 293.2 279.3 476.8 662.5 708.3 485.2 611.7 700.3 617.1 948.4 DIE imalat Sanayı Yıiiıkian. İSO Oergtst 500 Buyük Sanayi Fırmas!, 1995,8ankaar arhğı. BanKalanmız Çeşitiı Yıllar. (a) TüfieSci Ityatenöeks ife indfrgenmış ımaiat sapaytt yillık toçlarrı fo) Orsba fiyatlanerKtoksi öe irtârgenmış 500 buyûk sanayt fırma& typjaffl K&n&li- fc) Ûmtici ffyat entteksirfeMkgervniş özel tican bankaSatm toplambıtenço kâriarı. simi oldukça iyi bir perfor- mans göstermiştir. İmalat sanayii ihracatı 1985'e de- ğin yılda ortalama yüzde 25 haddınde artmış ve il> racatın milli gelir içindekı payı 1980'de yüzde 5.1'den, 1988'de yüzde 16.4'e ulaşmıştır. Buna karşınözelyatmmlar, "Ser- best pazar koşullannda özel girişimciliğe dayalı kalkınma"felsefesinın bek- lentılerini yerine getireme- mişve yıllıkortalama büyu- me hızı kriz-öncesı dönem- deki büyüme hızıntn ancak yansında seyretmıştir. Özel yatınmlar, reel olarak 1979 düzeyine ancak 1986 so- nunda ulaşabılmiştir. Aynı dönemde, bir ideolojik yaklaşım olarak, devletin toplam yattrımlar içindeki payının düşürülmesi he- deflendiğinden. kamuyatı- nmlannınartış hızı da 1980- 88 arasında reel olarak yüzde 1.8 düzeyini aşama- mtşttr. Dolayısıyla. özellikle imalat sanayiinde sabit sermaye yatınmlan tama- mıyla durgunluğa itilmiş ve 198O'lı yıllann sonuna ge- lindiğinde kümülatrf olarak sadece yüzde 15 oranında artabilmiştir. Büyüme stra- tejisinı imalat sanayii ıhra- cat artışlanna bağlayan ulusal ekonominin. strate- jinın öngördüğü yatırımlan geregince yerinegetireme- miş olması ise. 1994'te patlak veren iktisadi krizi hazırlayan başlıca neden- lerden birisi olarak değer- lendirilmelidir. Özetlenirse, 80 ihracata yönelik sanayileşme stra- tejisinin anafelsefesiniyur- tiçi emek gelirlerinin düşü- rülerektüketim talebinin kı- sılması ve bu yollaelde edi- len artığın yüksek teşvikler aracılığıyla ihraç pazarları- na yöneltilmesi oluşturu- yordu. Bu stratejinin temel bölüşüm çizgisinin ücretli emekgelirterinin azaltılarak sermaye gelirierine kaynak aktanlması biçimine daya- lı klasik birikim sürecine dayandırıldığını söyleyebi- liriz. 1 no'lutablodabusu- reç vurgulanmaktadır. Tablodan 1980 yılından itibaren imalat sanayii reel ücretleri, (500 büyük firma içinde yer alan) özel sana- yi reel kâıiarı ve özel mev- duat bankalannın reel bi- lançc kârları karştlaştııma- lı olarak sergilenmektedir. Tablodan elde edilen so- nuçtar çarpıcıdır: 1980-88 arasında reel ücretlerdeki aşınma yüzde 25'e ulaşır- ken. aynı dönemde özel sanayi kârlan reel olarak 2.3 misli buyümüştür. Bu gözleme ilaveten, serma- ye gelirleri içinde sanayi kâıian ve bankacıSık kârla- rı arasında yapılacak kaba bir ayınm bize artığın yeni- den dağılımını ıçeren ikıncil bölüşüm göstergeleri hu- susunda ipuçlan verebılir. Tablo 1 'in son sutunu 1980 sonrasında yaşanan "fı- nans devnmınin" gerçekte iktisadi kaynaklan finans sektöründe nasıl yoğun- laştırdığını sergilemektedir. Söz konusu on yıl boyun- ca (özel) mevduatbankacı- lık kârlan reel olarak 6 mis- li artış göstermiş ve 1980- 1989 dönemindeki yıllıkar- tış hızı. sanayi sektöründe- ki kârlılık artış hızının 2.6 mislıne ulaşmıştır. Aynı sü- reçlere koşut olarak. sana- yi katma değeri içinde faiz giderterinin payı da yüzde 30'u aşmış ve toplam faiz gelirlerinin milli geliriçinde- kı payı 1980'de yuzde 2.0dan, 1989'da yüzde 10.4'e çıkmıştır. Faiz gelir- lenndeki bu sıçrama 1980- 1989 Eu-asında reel olarak 9 misli bir artışı ıfade etmek- tir. O Bılkent Üniversitesi Ekonomi Bölumü ŞUKRAN SONER ŞinttiiDaha mıZOP? Çiller azınlık hükümetinin güvenoylamasını kaybet- mesinin ardından herkesin, her kurumun öncelikle ken- di çıkarlanna yönelik sorulan var. Çiller'in medya des- tekli tehditleri, tek çözüm olduğu yolunda vermeye ça- lıştığı imaj, ister istemez iz bırakmış. Çiller'in cantannı çok fazla yaktığı ve gitmesinde önemli ağırlıkları olan kamu işileri, sendikalar bile Çil- ler'e "güte güle" şarkısının ardından, çok acil çözüm bekleyen sorunlan için düşünmeye koyuldular. İlk kaygı, yine Çiller kaynaklı. "Intikam almak üzere grevleri ertelemeye, (yasakiamaya) kalkışır mı?" "Sadece öfke, tepki ve intikam duygusu ile Çiller'in böyie bir karar eğilimi olsa bile DYP içinde ve kendi li- derliğini korumaya yönelik başı öyleşine dertte ki par- ti içi muhalefete yeni bir koz vermeyi, çok daha önem- lisiyeni hükümet altematiflerinde diğerpartilerleyapa- bileceği ittifak şanslarını tamamen yok etmeyi as/a gö- ze alamaz. Hete de dün öğleden sonra BaykaP/a an- laştıktan sonra" diye düşünüyordum ki akşam saatle- rinde şeker, liman, makine kimya, demiryollan grevleri ile ilgili yasaklama kararlarının Bakanlar Kurulu imzas»- na açıldığı haberi geldı. Doğrusu grev erteleme (yasaklama) karannın çıkabi- leceğine hâlâ inanmakistemiyorum; en azından bu aşa- mada, oylamayı kaybetmiş bir hükümetten gelecek oöyle bir karan onaylamıyacağı konusunda Cumhur- başkanı'nın güvence verdiği haberi çıkmışken. Gerçi Demirel daha önce kimi grevlerin ertelenmesı konusun- da açıkça taraf olmuş, CHP'li Bakan 3üya Halis'i ka- rarnameyi imzalamaya zorlamıştı, ama bir yandan da Çiller'in azınlık hükümetinin güvenoyu almamasınaçok dolaylı yollardan katkıda bulunmuş, Türk-lş'in diren- mesinden yana kimi güçleri harekete geçirmişti. Şimdi Cumhurbaşkanı'nın, bir süre daha görevde kalsa bilefiilen meşruluğu ortadan kalkmış hükümet ne- deni ile de bu karardadoğrudan sorumluluğu var. Türk- Iş Başkanlar Kurulu'nun dünkü değerlendinme toplan- tısı, Demirel-Meralgörüşmesı, en azından yeni hükümet oluşumu kesınleşinceye kadar ışçılerin gözlerinin Cum- hurbaşkanı'na dönük olacağını gösteriyor. Demirel, bir zamanlar Özal için yaratılmış, "Çanka- yanın şişmanı, işçi düşmanı'' sloganının kendisine dö- nük yerleşip yaygınlaşmasını; meşru olrnayan bir hü- kümet kararnamesini, bütün bakanların imzası alınmış olarak önüne gelse bile imzalamayı göze alır mı? Tabii ki grevlerin ertelenmemesi, Türk-lş'in, grevdekı ışçıle- rin, sendıkalann tek sorunu degil. Gerçek sorunlan, ik- tidarboşluğunun, toplusözleşme imzalanmasını gecik- tırmesı. Uzun süreli bir boşluk olabilir mi? Çiller'in, oylama sonrası, görevi teslim etmeden er- ken seçim karart aldırma gırışıminın olanaksız. yasalar açısından da gerçekleştiritemeyecek, kuru bir blöf ol- duğunun ortaya çıkması. işçi cephesini rahatlatmış bu- lunuyor. Çiller. dün Cumhurbaşkanı'na yetkiyi iade etmeye çıkmadan, açıkçası yeni hükümet oluşturma inisiyattfi- ni Demirel'e bırakmadan. yeni çözümler, koalisyon ola- sılıkları yaratmanm peşıne düşmuştü. CHP ve Baykal'la da en azından önanlaşma koşullarını yaratmış gözüku- yorlar. Bir yandan da Demirel çok önemsediği Amerika ge- zisini ertelemiş. inisiyatif elinde olarak hızla yeni hükü- met arayışlan çalışmasının içine gırmiştı. Baba-kız iktidar, inisiyatif çatışmasının ilk raundunu, azınlık hükümeti oylaması ile Demirel kazanmıştı. Şim- di Çiller önce davranıp hükümet kurma olasılığı yarat- mış olarak Demirel'e inisiyatifin geçmesini engelleye- bilir mi? Yoksa Demırel, otomatik olarak görevin düş- tüğü yorumu ile parti başkanlan ile göruşme turlannın sonunda yeni hükümet oluşumlarınayol açacak bir ini- siyatif kullanabilır mi? DYP parti kararlan. ihraçlar, Çil- ler'siz bir çözümü engellemeye yönelik. Ancak. Çiller karşıtı bir anayol çızgisinde ittifaka da çok başka for- mullere de ortam yaratabilir. Hangısınin olacağını kestirmek zor. Ancak gerek li- derler gerekse partiler açısından herkesin geleceği. bu siyasi satranç oyununda bir ölçüde hızlı davranılması- na endekslendiginden. uzun süreli hükümet boşluğu gündemde degil. En önemiisi de her hükümet oluşumu olasılığında, ön- celikli çözülmesi gereken sorunlann başında kamu iş- çilerinin grevleri var. Çözümü de hiç zor degil. Çiller'in "DemirLeydi"yeözenmesi, kararlı, ilkeli baş- bakan şovu olmasaydı, zaten çoktan çözülurdü. Yüz- de 9O'lı enflasyonda, anlaşmak için yüzde 30'lu ücret artışına razı olmuş; ikinci yıl için de cıddi bir hak alma- da direnmeyeceği, rakam söyiememesinden belliTürk- Iş yönetimi ile bugüne kadar sözleşme imzalanmama- sı, tek kelime ile akılsızlık. Sözün kısası. Çiller'in tek başına iktidar olmak, her- kesi yenmek hırsı uğruna. kredi ile besledığı medyayı arkasına alarak yarattığı izlenimin tam tersi olarak ge- rek hükümet kurmada. çözüm üretmede, gerekse ışçi- lerle anlaşabilmede bugün gelinen noktada her şey ön- cekı güne göre daha kolaylaşmış bulunuyor. Yeter ki çok kişisel çıkar, hırs, kısır çatışmalar uğru- na, siyasiler ipe un sermesin. Personel alımı donduruldu KTT'lere sıkıyönetkn ANJC\R.\ (Cumhurivet Bürosu) - Hükümet. Kamu iktısadı Teşebbüslerı ve bağ- lı onakhklar içın 96 v ılından itibaren sıkı yönetim ilan et- tı. KÎT'ler \e bağlı ortakhk- ların personel sayısı dondu- ruldu. Gırdi fi\ atlanndaki ar- tışlar da, üretılen mal \t hiz- metlenn fiyatlanna zaman aeçınlmeden yansıtılacak. Bakanlar Kurulu'nun "Kamu İktisadi Teşebbüs- leri ve Bağlı Ortaklıklan- nın 1996 Yılına Ait Genel Yatırım >e Finansman Programının Tesp'ıti Hak- kında Karan", Rebinı Ga- zete'de \a\ımlandı. Karar. 1 Ocak'tan itibaren yüriirlüğe girecek. Karara göre. 1*)% yıh Genel Yatırım \e Finans- man Programı"nın belirle- nen hedeflerlc tutarlı bir bı- çımde uygulanabılmesi içın KÎT'ler \e bağlı ortakhklar şu ilkelere uyacaklar: • Cretim faaliyetlerinde verimltHğin arttınlması >a- nında malUetlerin düşü- rülmesi. en az girdi>le en çokçıktınınsağlanması. is- tihdam artışlarından kaçı- nılarak emekliliğe hak ka- zanmışbulunan personelin yasal hakları ödenerek emekli edilmeleri \ebenze- ri iş KÜCÜ verimliliğini ar- tırıcı yöntemlerle çalışan başına üretimin arttırıl- ması jönünde her lürlü oıı- letn alınacak. • KlT \e bağh ortakhklar. l maaş. ücret veçalışanlara ya- pılacak dıgerödemeleri.Ha- zine'ye olan de\ırh kredi \e < temettü borçları, dış borç ' anapara ve faiz ödemeleri. . vergı ve sigorta prım öde- meleri. bırbirlerıne ve diğer kuruluşlara ödemelerini ön- celikle venne aetirecekler • KİT \e bağlı ortaklık- lan. kendi alanlarındaki ti- cari ilişkiler dolayısıyla oluşan borç \e alacaklara ' uvgula%acakları faizi, söz- konusu ticari ilişkiöncesin- de. karşıhklı anlaşnıa yo- luyla belirleyecekler ve he- saplanna uzlaşılan faiz üzerinden ka> dedecekler. • KİTler\ebaglı onak- hklann personel sayısı don- duruldu. Teşebbüs ve ortak- lıklann eleman ihtiyacı. ku- ruluş içindekı bırimlerin ih- , tıyaç fazlası elemanlannın • nakhyle karşılanacak. • KİT'lere ılışkin ven ve , bilgilerin takibi amacıyla. • Hazine MüsteşSrlıgı tarafın- ' dan yürütülmekte olan Borç ı Yönetimi Projesı kap^amın- ' da oluşturulan KlT \'en Ta- ' banı için \eri\ebilgı\ı. Ha- zıne Müsteşarlığı'na tarafın- dan belirtilen süre içinde vermek zorundalar. Banka btatüsündekı KİT'lere buka- rar uygulanmayacak. Karara göre. KlT'lerın 1996 vıh için kaynaklar top- lamı 480 tnlyon 700 mılyar 646 milyon hra. ödemeler toplamı da 436 tnlyon 487 mılyar 168 milyon lira ola- rak belirlendı.