Katalog

-I6EKİM1995PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Daımzlıkta devtet-özel sektör nekabeti • A > K A R A ( A A ) - .Hükunetın et üretimıni .arttırıtak amacıyla hayvancılıği teşvik politıkasının etkisiyle, büyükbaş damızlık havvar.a olan talebın artması, buna karşm bu damıziıklann yurtiçınden .sağlammaması. hem damızhk hay\an ithalatını. hem de damızlık fıyatlannı arttırdı Yurtıçindeki aşın talepnedeniyle, özel sektörün damızlık hayvan .fiyatını 2 bin 800 marka kadar yükseltmesi üzenne, Tanm\e Köyışlen Bakanlığı. hem damızlık fiyaılannı dengelemek. hem de besıcılerden gelen talebı karşılamak amacıyla. yıl sonuna kadar 11 bın 300 baj damızhk hayvan ıthal etme karan verdi. Edinilen bilgiye göre ABD"nin tanm sektörünü -destekJeme fonu GSM 103'ten4bin 700 baş, Almanva'nın tanm destekleme fonu GTZ'den de 6 bin 600 baş damızlık ithali için garanti saglandı. Dünyamn en zengiı ülkeleri G-7'lep • ANKARA (AA)- Sanayileşmiş 7 ülke. dünyadakı tüm servetin yüzde 62 2'sine sahip. JDünyada can fiyatlarla 474.74 tnlyon dolan bulan toplam servetın 295.45 trilyon dolan sanayileşmış 7 ülkeye IABD, Japonya, Almanya. Fransa. Italya. Kanada. lngilterej ait durumda. Türkiye. 2.02 trilyon dolarlık toplam ser\etı ile dünyada 27. oldu. Dunya Bankası'nın yeni buldugu hesaplama yönteminde. 1993 yılı \erileri esas alındı. Buna göre. Türkiye. kışı başına 34 bin dolarlık serveti ıle araştırmaya aiınan 192 ülke arasında 97. olurken. 2.02 trilyon dolarlık (101.6 katnlyon lira) toplam ser\et ile de Endonezya'nın ardından 27 sırayı aldı. Ülkeler arasında ılk sırayı ABD 108 45 trilyon dolarlık toplam servetiyle alırken, Japonya 70.46 trilyon dolarlık servetiyle ikincı oldu. . Geçen yıl sonunda 65.6 milyar dolar olan borç stoku, 73 milyar 779 milyon dolara ulaştı Ehş borçlar de\ieşiyorANKARA (Cumhurhet Büro- su)-Türkiye'nın 1994 sonu ıtiba- nyla 65 milyar 601 milyon dolar düzeyinde olan dış borç stoku. y ı- lın ilİc 6 aylık döneminde7 3 mil- yar7 79 milyon dolarla de\ boyut- lara ulaştı. Sıcak para akışını gös- teren kısa vadeli dış borç mıktan da yılın ilk 6 aylık döneminde yakJaşık 3 milyar dolar yüksele- rek 14 milyar 227 milyon dolara çıktı. Eylül sonu gayri resmi ra- kamlara göre iç borç y ükümlülük- leri 1 katrilyon 200 trilyon lirayı aşan kamunun dış borç stokunda- ki payı da 52 milyar 517 milyon dolar ile yaklaşık 2 katnlyon 625 • Hazine Müsteşarlığı tarafından açıklanan rakamlara göre Türkiye'nin geçen yıl sonunda 65 milyar 601 milyon dolar düzeyinde olan dış borç stoku. yılın ilk 6 aylık döneminde 73 milyar 779 milyon dolara yükselerek dev boyutlara ulaştı. Sıcak para akışını gösteren kısa vadeli dış borç mıktan da yılın ilk 6 aylık döneminde yaklaşık 3 milyar dolar yükselerek 14 milyar 227 milyon dolara çıktı. borç stokunun. 52 milyar 517 mil- yon dolan nı kamu sektörünün. 7 milyar 35 milyon dolannıda özel sektörün yükümlülükleri oluştur- du. 5 milyar 724 milyon dolan da kur farklarından kaynaklandı. Kurlarındaki artışlann baskı al- tına alınması sonucunda. oluşan kısa vadeli dış borç stoku. yılın ılk 6 aylık döneminde geçen yıl trilyon liray a ulaştı (1 ABD Dola- n 50 bin lira varsayıldığında). 1995 yılı ıçin yaklaşık 2 katrilyon 800 trilyon liralık bütçe harcama tahmini yapan hükümetin. toplam iç-dış borç yükümlülüğü 3 katril- yon 825 trilyon lirayı aştı. Hazine MüsteşarlığYnın dün açıkladığı yılın ilk 6 aylık döne- mindeki dış borç stoku \erilerine göre, Türkiye"nin 1994 sonu ıti- barıyla 65 milyar 601 milyon do- lar olan toplam dış borç stoku 59 milyar 552 milyon dolan orta ve uzun vadeli. 14 milyar 227 milyon dolan da kısa vadeli olmak üzere 73 milyar 779 milyon dolara yük- seldı. 59 milyar 552 milyon dolar dü- zeyındekı orta \e uzun vadeli dış sonuna göre y aklaşık 3 milyar do- lar artarak 14 milyar 227 milyon dolara ulaştı. Kısa vadeli dış borç stoku 1994 sonunda 11 milyar 310 milyon dolardı. Uluslarası Para Fonu(IMF),ey- lül ay ı başında Türkıye'ye düzen- lediğı ani zıyarette. Vierkez Ban- kası'nın kısa vadelı borçlanma yoluyla ülkeye getırılen dövızı alarak para basıp piyasaya Türk Lirası pompalaması uygulaması- nın enflasyonist etki y arattığı uya- rısında bulunmuştu. lMF"nin uya- nsı üzerine Merkez Bankası. ey- lül ayının 18'ıne kadar döviz alımını durdurmustu. Çiller gitti bunabmı kaldı• Başbakan Tansu Çiller'in DYP-SHP ortaklığıyla kurduğu 50. hükümetin ekonomik hedefleri açığa düştü. Çiller"ın 1993 hazıran ayı sonunda yüzde 60.6 oranında devraldığı yıllık enflasyon, 1994 sonunda, toptan eşya fiyatlannda yüzde 149.6 düzeyine çıkarak cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı. 1 katrilyon 187 trilyon lıraya ulaşan iç borç stoku. ılk katrilyon rakamlı bütçenin toplam ödeneklerine ulaştı. ANKARA (Cumhurnet Bünmı) - yonla patlak veren bunalınıla bırlıkte 3 Tansu Çiller başkanlığında 1993 tem- muz ayında DYP-SHP ortaklığıyla ku- rulan 50. hükümetin hedefleri onemh ölçüde açığa düşerken. ekonomı buna- lımdan çıkamadı Çiller'in 1993 hazı- ran ayında yüzde 60 6 oranında dev- raldığı yıllık enflasyon. 1994 sonunda. toptan eşya fiyatlannda yüzde 149.6 düzeyine çıkarak cumhunyet tanhınin rekor rakamına ulaştı. Devlet Istatıstık Enstıtüsü (DlE) venlenne göre. 1993 temmuz ayında yüzde 11 1 oranında büyüyen ekonomi. 1994 sonunda vüz- de 6 ile son 50 yılın en yüksek düzey- deki küçülmesıni yaşadı. Kişı başına düşen ulusal gelır, 1.5 yılda 3 bin 4 dolardan. 2 bın 193 dola- ra düştü. Ağustos ayı sonu itibarıyla I katrilyon 187 trilyon liraya ulaşan ıç borç stoku. cumhuriyet tarihinin ılk katrilyon rakamlı bütçesının toplam ödenekleri düzeyinı vakaladı. Dış borç stoku da 73 milyar 779 milyon dolarla rekor seviyeye çıktı. Temel ekonomik göstergeler arasında başlıcaolumluge- lişme, cari işlemler dengesi üzennde gözlendi. Uluslarası risk değerlendirme kuru- luşlan, 1994 yılı başında Türkıye'nin kredı notunu "BBB artı"dan "yatınm yapılabilir ülke" düzeyinın altını gös- teren ~BBBeksi"ye düşürdüler. Türki- ye, geçen yıl gerçekleşen yüzde 139 oranındakı devalüasyonun ardından 14 yıl sonra yeniden uluslarası Para Fo- nu"na (IMF) başvurmak zorunda kal- dı. Geçen yıl yüksek oranlı devalüas- banka batarken. Türkiye, 1994 yılı bo- yunca dış kredi alamad). Çiller başkanlığındakı 50. hükümet döneminde bunalım boyutuna ulaşan geli^meler üzerine 5 Nisan 1994"te. enflasyonun düşürüleceğı ve yıl sonu- na kadar bunalımın atlatılacagı gerek- çesiyle KtT ürün fıyatlarına yüzde 100'e yakın zam yapılması. ek vergi- ler getirılmesi. memur ve ı$çı ücretle- nnın reel olarak düşürülmesı ve ozel- leştırme temelıne dayanan bir dızı ka- rar alındı. 5 N'ısan Kararlan'nın ardından ma- aşlara 1994 yılının ikınci yansı için yal- nızca 620 bin liralık "'senibolik'* bır seyyanen zam yapılırken. memurun alım gücü bir yılda. reel olarak yüzde 40 düzeyinde dü^tü. Kaınuda çalışan ışçılerın 1994'ün ıkıncı yarısındakı toplusözleşmeden doğan enflasyon oranındaki ücret artışlarını 6 ay ertele- yen hükümet, bu yıl için işçi üeretleri- ne zam vermemeyı programladı. Çiller'in ışçıye zam vermeme polı- tikası. ışçıyi ayağa kaldırdı. Türkiye. yaklaşık 20 gündür 350 bın kişıyle cumhunyet tarihinin en büyuk katıiım- lı grevıni yaşadı. Çıller'ın hükümetı devraldığı 1993 ün haziran ayından bu yana ge- çen yaklaşık 28 aylık dönemdekı eko- nomik gelışmeler şöyle: ENFLASYON: Başbakan Çiller'in hükümeti devraldığı 1993 haziran ayın- da toptan eşya fiyatlannda yüzde 60.6 oranında gerçekleşen enflasyon, 1994 sonunda yüzde 149.6 düzeyine ulaştı Başbakan Çiller'in ağustos ayında **Krizbitti"açıklamalarınakarşın. enf- lasyon cylül ayında yüzde 91.3 düze- yinde aerçekleştı. REFAH DÜZEYİ: 1993 sonunda 3 bın 4 dolar olan kışı başına düşen ulu- sal gelır. geçen yıl sonu ıtibanyla 2 bin 193 dolara düştü. BCYC'ME: Çiller'ın. hükümetı Baş- bakan olarak devraldığı 1993 temmuz ayında yüzde 11.1 oranında büyüyen ekonomı. 1994 sonunda yüzde 6 ıle son 50 yılın en yüksek duzeydekı küçül- mesini yaşadı. Ekonomı. bu yılın ikın- ci 3 aylık döneminde ıse geçen yıl ay- nı döneme göre yüzde 12.4 düzeyinde büyüdü. ÖÖVİZ KURLARI: 1993 temmuz ay ında 11 bın 250 lira olan 1 ABD Do- lan. 1994 sonunda 40 bın 250 liraya yükselırken. bu ay 50 bin lırayı aştı. ÖDEMELER DENGESİ: 1993 temmuz ayında 20 milyon dolar fazla veren can ı^lemler dengesi. geçen yıl yaşanan yüksek oranlı devalüasyonun ıthalatı kısmasıyla 1994sonunda4mil- yar 642 milyon dolar fazla ile kapandi Cari işlemler dengesi. ıthalatta yaşa- nan patlama sonucunda. yılın ilk 7 ay- lık döneminde yeniden 41 milyon do- lar açıkla sonuçlandı. İÇ BORÇ: 1993 sonunda 356 tnlyon 555 milyar lira düzeyinde olan iç borç stoku. 1994 yılı sonunda 779 trilyon li- raya kadar yükseldi. İç borç stoku. yı- lın ilk 8 aylık döneminde 1 katrilyon 1S7 tnlyon lirayı aştı. BL TÇE: Bütçe harcamalan. Başba- kan Çiller'in hükümeti devraldığı 1993 yılında. 397 trilyon 180 milyar lira dü- zeyinde gerçekleşti.Konsolıde bütçe harcamaları 1994 sonunda 899 milyar liraya ulaşırken bu yıl bütçe harcama- ları. katrilyon sınırını da aştı. ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK 'Akıllı BeklentHer Devrimi' mi? Bır ülkenin ekonomisinın "bütünüyle" ele alınma- sı, esas olarak "siyasal" bir temele dayanır; ıçinde devletin ekonomıdeki yerini. sayısal ve nitelıksel yön- leriyletaşır. Siyasal ekonomı kavramı. bu gerçekliğin ürünüdür. Ekonomi kuramında son on yıllarda giderek ege- men olan "akla uygun beklentiler" çözümlemeleri de bir yönüyle "ekonomı kuramında köklü dönüşümu" simgelıyor, öbür yüzüyle de devletin ekonomideki ye- rinin azaltılmasını öngörüyor. Bu "devrime"göre ekonominin işleyişinedevlet ne ölçüde az karışırsa, bireysel ve buradan da toplum- sal gönenç o ölçüde çoğalır. Nobel Ekonomi Ödülü, bu yıl, akıllı beklentilerin ön- de gelen temsilcilerinden Robert Lucas'a verildı. Lucas ıle bırlikte son altı yılın beşinde tutuculuğuyla ünlü Şikago Üniversitesı'nin ekonomıstleri, Nobel Ekonomi Odülü'nü kazanmış bulunuyor. Lucas'ın ekonomi kuramına yaptığı katkıları, bura-" da özetleme olanağı, kuşkusuz bulunmuyor. Ancak^ devlete ilişkin çok ilginç görüşleri var, bunlar öncele- ri. (Klamer, Arjo. 1984) soru-yanıt biçiminde yayım- lanmıştı. Bu konuda kısa bır alıntı yeterii olacaktır: "Soru: Kapitalizmin, örneğin 'sosyal adaletsizlik' gibi ahlak sorunlan olduğunu düşünüyor musunuz? Lucas: Evet, kesınlikJe. Hükümetler, sosyal adalet- sizlik yaratıyor. Soru: Fakat hükümet sosyal adaietsizliği düzeltme-. ye çalışmaz mı? Lucas: Bu, hiçbır biçimde benim görüşüm ola- maz. Ben, Mısır'da firavunlann sosyal haksızlıklan düzeltmek için var olduklannı düşünmüyorum. Ben-t ce firavunlar sosyal adaletsizliğin en büyük sorum- lulandır." ; Türkiye. 1980den sonra 1991 sonrasının sözüm' ona popülist "ortakhkhükümetleh" dönemi dahil, bu yolda hızla gidiyor. Devletin. geleneksel olarak "ana" ya da "baba" sayıldığı, özel sermaye birikiminın esas kaynağı olduğu bilınmekle birlikte, Türkiye son on beş yıl boyunca hiçbir bilimsel ya da akla dayalı yo- rumlara gitmeden, bilinçsiz bir devlet düşmanlığına tanıklık ediyor. Devlet, en başta devlet işletmelerinden yani KlT'ler- den başlayarak firavun ılan edildi; sabah-akşam dev- let kuruluşları bu görüşü destekleyecek biçimde eş- dostla talan edildi, ettırildi. Bızim yerli Şikago çocuk- lan, artı zenginliklerini esas olarak devlete borçlu olan yerli büyük sermaye çevreleri, IMF ve Dünya Banka- sı'nın da desteğiyle Lucas'ın söylediklenni adım adım uyguluyor, uygulatıyor, yaşama geçiriyorlar. Ülkenin uzun dönemli gelişmesıni göz ardı eden KlT'lerin yok edilmesine yönelik "bilinçsiz özelleştirme" ,bunun bir parçasıdır. Ancak "devleti küçültme". özelleştirmeyle sınırlı kalmıyor. Merkezi yönetimin harcamalarının ulusal üretimın içindeki payı da gelişmiş ekonomilere göre çok düşüktür; 1994'te yüzde 22.7 dolayındadır. Bu pay, Dünya Bankası'nın 1995 raporunda da belirtil- diği gibi "azaltılmıştır". Türkiye, yalnızca KlT'leri de-, ğil, eğitımden sağlığa, ulaşımdan iletişime dek hemen • tüm kamusal alanlarda hızla ye yine bilinçsızce bir özelleştirmeye sürükleniyor. Özelleştirme, neredey- se yargıya ve güvenliğe uzanıyor, kamu hizmetleri tam anlamıyla bır çöküntü yaşıyor. • Arkası 19. Sayfada \ Panasonic G400 K A R A R I N ! Z S İ M D I V E R I N Panasonic yepyeni bir cep telefonuyla. G400'le 'bangi cep telefonu' sıkıntısına son veriyor. Gerek iş gerekse özel yaşamınızda artık büyük bir gereksinim haline gelen cep telefonlannın en gelişmişi olan G400'le kendinizi dünyanın merke- zinde hissedeceksiniz Panasonic G400 küçük ve bajif.. Başka hiç bir markada bulunmayan MEMO tuşu ile konuşnıa sırasında numaralan, gerekli bilgileri kalem kağıt aramadan. 20 saniye boyunca kayıt edebiliyor. istediğiniz Z3man yeniden dinleyebiliyorsunuz. Bilgisayard \efaksz bağlanabilmesi, daba uzunpilömrü, gelen telefon uyarı ışığı, otomobilinke takılabilme özelliği. aksesuar zenginliği ve Tekofaks'ın rakipsiz desteğiyle Panasonic G400 ü yanınızdan ayıramayacaksınız. N 198gr I Memo s a a t A Bağiantısı * ISMS» A k l t l Uyarı ışığı ..— _ Zengin bekletme 8 aksesuar Sıze en >akın bjvı jdrt-, \e telefonunu ilmak icin Iw>vurabilecesini7 telefonlar Istanbul (0212ı r* 7S ıs (11 haı). Ankara- m\l\ 4(r 26 10 (6 hat) İzmır (0232ı 421 82 99. Bursa- (0224) 220 79 68 Adaru (0322ı 4^3 =>2 îu. Anlalya ıO242) Iti 23 "0. Trahzon: «K62ı }21 ^3 h2 Dıvarrukır UHİ2ı 122 î0 26 TEKOFAKS