Katalog

£9 r\MOtm 12 DIZI-YAZI Prof. Dr. Ergün Aybars KURTULUŞ SAVAŞI (1920-1923) VI CUMHURİYET'İN İLK YILLARI (1923-1927) Mahkemeler; TBMM egemenliği, ordunun kurulması ve düzenin sağlanmasında büyük rol oynadı Amaç insankıyımı değildi D r Tevfîk Rüştü ve Mustafa Ne- cati Be>ler 18 A £ u s t o s 19Ü3"de Mec- lıste, "Telkinve Tedhiş Kanunu" ıçın bır onerı verdıler Bu onennın 3. 4 5'ın- cı maddelen "madde 3 - Sefer- beıiik emrine icabet etmevenle- rin emvali musadeır. hanesi ih- rak(vakılır).ailesitehciredilirve tevrüd (karşı ko>ma) edenler derdestlerinde (ele geçınldıkle- nnde) idam olunur." Çok agır hukumler taşıyordu Bu onen tehlıkenın olağanüstu boyutlan- nı orta>a koyması bakımından onemlıydı Cezalar ağır bulun- dugu ıçın reddedıldı Fakat ola- ğanustu. ıhtılal yontemlen aranı- yordu Dr Tevfik RuştuBey, çe- tcler \e kaçaklann varattığı teh- Iıke karşısında Mustafa Ke- mal'e. "İhtilal Mahkemeleri" kurulması ıçın bır onen verdı Fakat sonra ısım "Istiklâl Mah- kemeleri*1 olarak değıştınldı Kanun tartif rtıyor 2 Eylul 1920 de. Mıllı Savun- ma Bakanlığı'nca hazırlanan "FirarCeraimini İrtikâp Eden- ler Hakkında Kanun Tasarı- sı"Meclıs tarafından Mıllı Sa- vunma Encumenf ne gondenl- dı. 8 eylulde Mustafa Kemal'ın onensıyle gundeme alındı Mıl- lı Sa\unma Bakanı Fevzi (Çak- mak) Paşa, olağanustu ıhtıyaca dayanarak. savaş zamanına aıt olmak uzere "Firariler Hakkın- da kanun"un kabulunu ıstedı Asker kaçakları olaylarının çokluğunun vatanın kurtuluş \e bağımsızlığını tehlıkeve duşure- cek duruma geldığını, bunun önune ancak sert onlemlerle ge- çılebıleceğını. eskı kanunun et- kılı olmadığını belırten Mıllı Sa- vunma onergesı ıle konu tartış- maya açıldı Bu onerge ıle Mec- lıs'te ıkı duşunce doğdu Bınn- cısı. "Kanunun bir laruret ol- duğu ve cephe gerisinin tutulabi- leceği, asayişin bu sa>ede sağia- nabileceğT.. ıkıncısı. "memle- keti ve halkı bu\ ük korkuva du- şüreceği, Milli Mucadelevi arka- dan vuracak kuvvetleri çoğalta- cağı ve halkı pantğe göturecegi" ıdı Muhalıf olanların bırevsel haklardan soz etmelerı çok ıl- gınçtı Ulusun vevatanınvarlıgı ıçın savaşıldığı. butun ulke kaynak- larının seferber edılmesı gerek- tığı, a>aklanmalar. fıran, casus. bozguncu. eşkıya tehlıkesının ulkeyı \e ulusu esır edecek bo- yutlara ulaştığı bır sırada bıreyın ozgurluğutıden sozetmek duşu- İVİ ahkemelerin amacı ınsana kıymak değıl, cephe gerisinde güvenlığı sağlamaktı. Bu nedenle idam cezası ancak, adam öldüren, soygun ve asker ailesine tecavüz edenlere uygulanıyordu. Özellıkle cephede savaşan asker ailesinın can, mal ve namus güvenliğine büyük önem verılıyordu. -n sert çalışan Kastamonu Istiklâl Mahkemesı oldu. Asker kaçaklanna karşı başvurduğu yöntem çok serttı. On gün ıçınde teslim olmayan asker kaçağının yenne yakınları alınacak, kaçak teslim olursa yakını bırakılacaktı. Bu. mahkemelenn görevlenne son verılmesınde önemli bır etken oldu. nulemczdı—Du sebeple Mee- lıs'te radıkal grup ıle tutucular arasında tartışmalar genışledı Firariler Hakkında Kanun -11 Eylül 1920de kabul edildi- IstiklâlMahkemeleri'ne kesinyetkiKanun No: 21, Madde 1 - Muvazzaf ve gonlu ile hizmet-i askeriveve dahil olup da firar edenler ve- va her ne suretle olursa olsun firara sebebi>et \erenler ve firari derdest ve sev kinde te- kasül (kavıtsızlık) gosteren- lcr ve firarileri ihfa (sakla- yan) ilbas (gıv dıren) edenler hakkında mulki ve askeri ka- vaninde (kanunlar) mevcut ahkam (hukumler) ve indel - kap (gerektığınde) diğer gû- na (benzer) mukarrerat-ı ce- zaivevi musrakilen hukum ve BtrtiKt dönem Isttklâl Mahkemeler Ferit Paşa'yı gıyabında \atana ıhanet suçuyla yargıladı Hazı- ran ayında, Meclıs karanyla va- tandaşlıktan çıkartılmış bulunan Ferit Paşa \e Hadi, Rıza Tevfik, Reşat HâlisBeyler, Ankara İstık- lâl Mahkemesı'nın bırnumaralı karan ıleSevr Antlaşması'nı ım- zaladıklan. mılletı bolmeve ça- lıştıklan. cınayetlere sebep ol- dukları ıçın vatana ıharet suçuy- la gıyaben ıdama mahkum oldu- lar(8) İhanetınenbuyukkayna- ğı Vahdettın ıdı Fakat Mustafa Kemal ve bazı arkadasjan dışın- da, halk, Meclıs ve hatta komu- ta heyetı, Padışaha dınsel \e ge- leneksel bağlarla bağlı oldukla- nndan, Padışah Ingılızlenn esı- n kabul edılmekte, ıhanetı bılın- dığı haldeaçıklanamamakta>dı Mıllı Mucadele'nın amacı belır- tılırken. hatta Hıyanet-ı Satanı- ye Kanunu'nda bııe. yapılan sa- vaşın amacı Halıfe-Padısahı kur- tarmak olarak belırtılmı^tı Te>- kılat-ı Esasıye Kanunu'nda Pa- di!>ahın durumunaozel >er verıl- miijtı Buyuzden İstıklâl Mahke- melen de Padışah ıçın ışlemde bulunmadılar Beş ayl* bHanço İstıklâl Mahkemelen bu do- nemde 17 Şubat 1921 "e kadar yaklaşık 5ay kadarçalistılar 17 şubatta gorevlerıne son venldı Yalnız Ankara İstıklâl Mahke- mesı'nın gorevı siırdu Casus bozguncu, eşkıya. haın asker aı- lelenne tecavuz edenlcrı en ağır şekıldecezalandırdılar Firariler konusunda ıse. eğer doğru \ola gelme olasılığı varsa ve kjçar- ken sılah ve cephanesını gotur- memış, soygun, oldürme ve te- cavuz gıbı suçlar ışlememısse. dayak cezası verılerek kıtasına gondenlıyordu Bır ıkı kez kaçmış ve belırtı- len suçlan ı^lememış olanlar ce- za venlmeden, 3-4-5-6-7-8-9-10 kez kaçmıs olanlar. sa>ılan suç- ları ışlememışlerse. kaçtıklan sayı onla çarpılıp, değnek v uru- larak cezalandınlıyor ve kıtala- nna gondenlıyorlardı Bazılan- na idam cezası venlse bıle bır daha kaçtığı takdırde uygulan- mak uzere (muaccelen idam) cepheye gondenlıyorlardı Mahkemelenn amacı ınsana kıymak değıl cephe gerisinde güvenlığı sağlamak. kaçaklara aman vermemek ıdı Bu sebep- le idam cezası ancak adam ol- duren soygun ve asker aılesınc tecav uz edenlere u> gulanıvordu Özellıkle cephede savaşan asker ailesinın can, mal ve namus gu- \enlıgıne çok buvuk onem verı- lıvordu ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Şeriat Nasıl Önlenebilir? (7) Cumhupbaşkanlam Arasında... ODTU "Ataturk llkelen ve Devnm Tarıhı" emeklı oğretım gorevlısı Gürbuz Tıifekçi, çok açık konuştu - Ataturkçuler Turkıye 'de Ataturkçu duşunceye sahıp çık- mazlarsa, bır dahakı seçımlerde şenat Turkıye'ye gelır1 de- dı Gurbuz Tufekçı, toplumsal ınsanbılımcı (sosyal antropo- log) olarak, şenatçılığın kokenını de anlattı Turan Dursun'un en yakın arkadaşlanndan olan Gurbuz Tufekçı, dınleyenlen duşunduren, zaman zaman kahkahalarla gulduren konuş- masında, Ataturk devrımlerının başlangıç noktası olarak "Amasya Bıldırgesı "nı aldı Mustafa Kemal, Amasya Bıldır- gesı'yle toplayacağı Sıvas Kongresı nın çağrısını da yapmış, ozetle şoyle demıştı (21 Hazıran1919) "Ulkenın butunluğu, ulusun bağımsızlığı tehlıkededır Mer- kezı hukumet, ıtılafdevletlennın etkısı ve denetımı altında bu- lunduğundan, yuklenmış olduğu sorumlulukların gereğını yenne getırememektedır Ulusun haklı sesını butun dunya- ya duyurmak ıçın, her turiu etkı ve denetımden uzak, ulusal bır kurulun oluşturulması şarttır.. " Gurbuz Tufekçı, şenat duzenıyle yonetılen Osmanlı toplu- munda, yonetıcılerın 200 yılda yenıldıklerı savaşlann tumun- de, kabahatın kadınlara bulunduğunu anlattı - Osmanlı, savaşlanyıtınnce, yıtırmenın nedenını şenatku- rallanna aykın olarak, kadınlara tanınmış olan haklann fazla- lığından kaynaklandığı duşuncesıyle, onlanyasaklamaya gıt- tı, padışahlar once kadınlann kaymakçı dukkanlanna gıtme- lennı yasakladı, sonra buyetmedı, bırsavaşta dahayenılın- ce, "Kadınlarayakkabılannatokatakmayacak"den//d/, bırsa- vaşta daha yenıldıler, "Kadınlar sokağa çıkmayacakl "den//- dı, bır tanesı "Haftada dort gun çıkacaklar" buyruğunu ver- dı Ensonunda, "Kadınlar dar ferace gıymeyecekler, dar fe- race dıken terzıler dukkanlannın onunde asılacaktır" denır, ama, çozum olmaz Gurbuz Tufekçı. Muhammed'ın "Bundan sonra erkekler ıçın, kadınlardan (daha) zararlı bır fıtne bırakmadım'", "Her turlu kotuluğun kaynagı kadındır", "Herhangı bır fıtne var- sa, onun kabahatını kadınlarda aramak gerek" bıçımındekı sozlerını anımsatarak konuşmasmı şoyle surdurdu "Şenat kurallarının bır ulkeyı ayakta tutabılmesı, kadınla- ra yapılan eza, cefanın bır ulkeyı yukseltmesı olanaksızdır En son Balkan Savaşı sırasında, savaş yıtırılınce, okullarda 4444 kez, 'Askerımızı başarılı kıl' dıye bır dua yazdırılır ço- cuklara Bılmıyorum o zaman karbon kağıdı varmtydı? (Gu- luşmeler) Dedem bana bır ceza vermıştı, On kez yazacak- sın' dedı, ben de beş tane karbon kağıdı koydum 1 (Guluş- meler) Karlofça Banşı'nın (26 1 1699) ımzalanacağı bınanın eşı- ğıne, kagıdayazılmışbırduayıyerleştırdıler 'Buradangeçen Ruslann ağızları, dıllerı bağlansın'' dedıler, hıç de baglanma- dı Bız de smava gırerken, 'Allahım oğretmenın ağzını bağ- la' der, kapıya da ığne batınrdık (Alkışlar) Şenatı ortasından anlatmak çok kolaydır, bu ışın bır başı vardır Insanlar, dunyada yonetmek, somurmek, ınsanlann ceplerıne ellerını sokabılmek ıçın bırtakım kurallar koymuş- lar tarıhın başlangıcından ben bu kurallar ınançlara dayan- dınlmış Sonunda, uretım alanlarını genışletme amacınayo- nelık olarak, kendı ıcat ettıklerı tannlann gucunu kullanarak, yandakı ulkelerın arazılerıne goz dıkmışler, toplumlan da 'Tanrımız boyle ıstıyor* dıye aldatmışlar, savaşa goturmek ıçın Insanlar olumden olesıye korkartar Bu kullanılmıştır, tanh- ten oncekı çağlardan başlayarak Insanlar, kadınlardan kork- muşlardır haklı olarak 1 Haklı olarak dıyorum, yanı hertıangı bırşeyusunuzagelmesın (Kahkahalar) Çunku, kadınlar do- ğuruyorlar Erkekler, yaşamlan boyunca hıçbır şey doğura- mamışlardır (Kahkahalar) Ataturk'un sozuyle soyluyorum, 'Dunyada uygar ne varsa kadınlar tarafından olmuştur He- pımızı ıcat eden kadınlardır' dıyor (Alkışlar). Efendım kadının usu, ınsanlan her zaman korkutmuştur Prof SinaAkşın, Kadınları okutmalı' dedı Kadınlarokuya- cak olursa, onun yetıştıreceğı çocuk, ozgutiuknedırbılır, eşıt- lık nedırbılır Özguhuğu eşıtlığı bılen ınsanlardan oluşan bır ulus, bağımsızlığına sahıp olabılır (Alkışlar) Bunu engelleme- nın yolu, kadınları okutmamaktan geçer' Butun Islam ulke- lennın hepsınde kadınlar, peçe arkasına gırmışlerdır Geçen gun, bırpanelde, bırbayan Anneannem, 'Sız saçların ara- sından ruzgann geçmesının ne demek olduğunu bılır mısı- nız"? dedı, ekledı Başortusu, saçların arasından ruzgarın geçmesını engeller Başortusu duşunmeyı engeller " - Başortusu şerıatın damgasıdır Bu yola gırmeye başla- mıştır Turkıye Gurbuz Tufekçı'nın konuşması ayrıntılı, uzundu Konunun ta başına gelerek Havva'nın Adem'e elmayı yedırmesı ola- yını anlattı Du boyle Genelde e/ma denırdina ayv<3t/)>'(Kahkdlid- 11 e> lulde kanun ov çokluğu ıle kabul edıldı lenfiz (lıukmu uygulamak) etmek üzere Bıivuk Millet Medist azafcirmdan mürek- IVIIMIKCIIII^HM Hl Mıllı Mucadele'nın kazanıl- masında ıç guvenlığın sağlan- ması, Meclıs otontesının kurul- ması ve asker kaçaklannın onu- nun alınmasında buyuk hızmet- len gorulen İstıklâl Mahkemele- n ulusal ınanç \e ıhtıyaçtan do- ğan ınkılâp ve ıhtılâl mahkeme- lenydıler(I) Kanununıncelen- mesınden de açıkça anlaşılaca- ğı gıbı İstıklâl Mahkemelen'nın vereceklen ka- rarlar, idam dahıl. kesındı ve derhal uygulanacak- tı Kararvenrlerken vıcdanı kanaatlan yeterlıydı Kararlara ıtıraz \e temyız >oktu Kararlannı ve emırlennı butun asker ve sıv ıl memurlar uygula- mak zorundaydılar Boylece mahkemeler sınırsız bırguce sahıptıler Mahkeme uyelennın Meclıs'ten seçılmesı. bol- gelenn Meclıs tarafından saptanması ve kanunu yurutme yetkısının doğnıdan doğruya Meclıs'e aıt olmasıyla, Meclıs. İstıklâl Mahkemelen aracılı- ğıyla olağanüstu >argıya da sahıp oldu Kuvvetlerbırlığıesasını ortayako>ması>la. bu konuda Meclıs otontesıneornek olan Fransız Ih- tılalı Mahkemelen uyelennın, Meclıs dışından se- çılmesının doğurduğu sakıncalar goz onune alın- dı ve aynı vanlışlıga duşulmemesı ıçın mahkeme uyelen mebuslardanseçılıp Meclıs ınustunluğu saglandı (2) Asken ve sıvıl memurlar mahkeme- lenn emırlennı yurutmek zorunda ıdıler kep İstıklâl Mahkemeleri teş- kil olunmuştur. Madde 2 - Bu mahkemeler a'zasının (uye) adedi (uç) olup Büvük Millet Meclisi'nin ekse- rivet-i ârâsile(oy çokluğu) inti- hap (seçılme) ve içlerindcn bi- risi kendileri tarafından Reis ad- dolunur. Madde 3 - İş bu mahkemele- nn adedini ve mıntıkalannı He- vet-i Nekile'nin (Bakanlar Ku- Firarilere teslim olmak ıçın on-on beş, eğer Istanbul gıbı uzakta ı lar) rulu)teklifi uzerine Büyük Mil- let Meclisi tavin eder. Madde 4 -İstıklâl Mahkeme- leri'nin karariarı kat'i olup in- fazına bilumum kuvav ı muselle- ha ve ga>T-i museüaha-i devlet (devletın butun sılahlı ve sılah- sız kuvvetlen) memurdur. Madde 5 - İstitial Mahkeme- leri'nin evamir ve mukarreraö- nı (emır ve kararlannı) infaz et- mevenler veva infazda taallul (valan bahane ıle ışten kaçma) gösterenler işbu mahkemeler ta- rafından taht-ı mahkemeve alı- nır. Madde 6 - Her İstıklâl Mah- kemesi ketebe ve mustahdemi- nin maaşatı şerhi yüz liravi geç- mevecektir. Madde 7 - Her İstiklâl Mah- kemesi vazifeye mübadereti (ışe JjaSİamd) »nında firari ve haka- vaefradınınbırmuddet-imuay- venezarfında(bellı sure ıçınde) icabetini (kabul edılme) temi- nen her turiu vesait-i tebliğiveve muracaat eder. Madde 8 - tşbu kanun tarih-i neşrinden muteberdir. Madde 9 - İşbu kanunun icra- sına Büvük Millet Meclisi memurdur." kırtc gunfafc at suresı tanıyorlardı Ancak yukanda be- lırttığımız suçlan ış,lemış, olanlar af hukumlennın dışında bırakı- lı>ordu En serti Kastamonu Gurbuz Tufekçı. konuşmasının sonunda aoyle Ihtilale uygun çaftşma Venı bır mahkeme kurulması duşunulürken en buvuk sorun. bağımsız ve suratlı çalışıp, mıllı ıh- tılalın gereklennı uygulayacak ozellıkte olması ıdı Normal mahkemelenn ve harp dıvanlannın bu gorevı yapmadıklan dort aylık uygulamada anla- şılmıştı Kanunu onerenlenn (Mustafa Kemal de dahıl) duşuncesı ıhtılal yontemıne dayanıyor ve Fransız lhtılalı ıçınde (Mart 1793) olağanüstu vet- kılere sahıp olarak kurulan "İhtilal Mahkemele- rTnı ornek alıyordu 29 Ekım 1793 te resmen bu adı alan Fransız thtılal Mahkemelen. Danton'un Mart 1792'de >aptığı teklıfın Conventıon tarafın- dan kabul edılmesı sonucu kurulmuşlardı Bu mahkemeler ınkılap duşmanı her teşebbu- su, hurnyet, eşıtlık. bırlık, Cumhunyetın bolun- mezlığı ılkesıne (Turkıye Cumhunyetı kurulduk- tan sonra çalışan İstıklâl Mahkemelen deavnı ge- rekçeyı benımsedıler), dev letın ıç ve dış güvenlı- ğı aleyhındekı her suı-kastı ve krallığı tekrar kur- mak fıedefını guden (Turkıye Cumhunyetı"nde ıse Saltanat'ı gen getırmek ısteyenler ıçın). mil- let hâkımıyetıne karşı koyan butun komplolan yargılamak ve cezalan- dırmak yetkısı ıle kurul- muşlardı Conventıon. mahkeme uyelennı ken- dısı tayın edıyordu Bu mahkemelenn kararlan kesın olup, bır ust mah- kemeye baş \urmak ve temv ız hakkı yoktu (3) Gerek kuruluş amacı ve şeklı. gerekse yetkıle- n \e çalışma yontemı ba- kımından tstıklâl Mah- kemelenne ornek oldu- ğu bu açık benzerlıkle kolayca gorulmektedır Her ıkı ulkedekı bu mah- kemeler, vatanın \e özel- lıkle ınkılabın olağanüstu bır tehlıke karşısında ol- duğu ve kurulan yenı rejımın (mıllı ve laık temel- lere dayanan) savunulmasını yapmak gerektığın- de bırbırlenne çok benzeyen suçlara bakmak uze- re olağanüstu >etkılere sahıp olarak kurulmuşlar- dır(4) Mahkemeler belirleniyor Kanunun kabulunden sonra Genelkurma> Baş- kanı İsmetPaşa 14 istıklâl Mahkemesı kurulma- sı ıçın onende bulundu Fakat sayı çok goruldu- ğu ıçın 7 mahkeme bolgesı saptandı. bır ay sonra Dıyarbakır'a da bır mahkeme kurulması kabul edılmce sayı 8'e yukseldı Uyelenn ve bolgelenn seçımı 26 eylülde gerçekleştı "i- Ankara, 2- Es- kişehir, 3- Konva, 4- Isparta, 5- Sıvas, 6- Kastamo- nu, 7- Po/anh, 8- Divarbakır" İstıklâl Mahkeme- leri kuruldular (5) Bolge v e uye seçımının devam ettığı bır sırada, İstıklâl Mahkemelen kuruluşunu sağlayan "Fira- riler Hakkında Kanun"un bırıncı maddesıne bır ek madde kabul edıldı "Komutanlann askeri rutbeJer arasında itaat ve X-^üzenli ordunun kurulduğu, I. Inönü zafennin kazanıldığı ve Ethem kuvvetlerinin ihanetinin olduğu bir dönemde İstiklâl Mahkemeleri büyük yararlar sağladı. Olağanüstu yetkilerini yalnızca vatanın ve ulusun bağımsızlığı için kullandılar. On binlerce kişiyi cepheye göndererek ulusal savaşa büyük katkıda bulundular. inzibat sağlanmasına davanan hukuk ve vet- kileri saklı kalmak üze- re vatanın ve hilafetin kurtulusu ve bağımsız- lığı için mücadele eden Büvük Millet Mecli- si'nin çalışmasına ve amacına av kırı olarak duşman amaç ve çıkar- larını guçlendirme vol- lu teşkilat ve tahrikat ve kargaşalık yaratan- lar ve memleketin maddi ve manevi kuv- vetlerini her ne surette olursa olsun bozup, yıkmava çalışanlar ve duşman hesabına as- keri ve siyasi casusluk edenlerie, 29 Nisan 1920 ta- rihli Hıvanet-i \atanive Kanunu'nun kapsadığı hukumlerdendolavıtutuklubulunanlannmahke- melerinin >apüacağı ve hukümlerin infaz etme vet- kisı İstıklâl Mahkemeleri'nin kurulduğu bolgeler- de adı geçen mahkenıelere verilnıiştir..." Bu kanunla istıklâl Mahkemelen'nın yalnız as- ker kaçaklanna aıt olan yetkılen, vatan haınlığı ulkenın maddı ve manevi gucunu kırmaya çalış- mak, casusluk, bozgunculuk suçlannı da ıçıne alarak çok genışledı (6) Hrarftere (r sat Gorev yerlenne hareket etmeden once toplanan İstıklâl Mahkemelen uyelen muşterek bır bıldın hazırladılar (7) Mahkemelenn ıhtılalcı karakte- nnı gosteren bu bıldınde. mahkemeler. nıçın ve ne amaçla kurulduklannı. hangı suçlan vargıla- yacaklannı veyontemlennı halkadu^urdular Fı- ranlere teslim olmalan ıçın tırsat tanıdılar İstıklâl Mahkemelen bolgelennın onemlenne gore çalıştılar Ankara İstıklâl Mahkemesı, çalış- maya başlayınca ılk ış olarak. Sadrazam Damat En sert çal ışan mahkeme Kas- tamonu İstıklâl Mahkemesı ol- du Asker kaçaklan suçlannın onunü almak ıçın başvurduğu yontem çok sert ıdı On gun ıçın- de teslim olmayan asker kaçağı- nın yerıne sırayla babası, bıra- derlen, amcası. dayısı, amcaog- lu, enıştesı ve enıştesının oğlu alınacaktı Kaçak teslim olursa, yenne askere alınan yakını. bırakı- lacaktı Ayrıca koyünden ıkı yuz lıra ceza alınacak ka- çaklann evı vakılıpyıkılacaktı Buvontem Mec- lıs'te çok sert tartışmalara yol açtı ve İstıklâl Mah- kemelen'nın gorevlerıne 17 şubatta son verılme- sınde onemlı bır etken oldu Duzenlı ordunun kurulduğu, I Inonu zafennın kazanıldığı ve Ethem kuvvetlennın ihanetinin ol- duğu bır sırada çalışan İstıklâl Mahkemelen bu- yuk başanlar sağladılar Olağanüstu yetkılennı yalnızca vatanın ve mılietın bağımsızlığı ıçın kul- landılar On binlerce kışıyı cepheve göndererek Inonu Savaşı ıçın büyuk katkılan oldu Dığer suçlarda da buyuk azalma goruldu Meclıs otontesının sağ- lanmasında moral bır guç oluşturdular Bu başa- nlardan dolayı Mustafa Kemal Paşa. Meclıs Baş- kanı olarak 8 1 1921 'de (Bırıncı Inonu Savaşı sı- rasında) mahkeme sayısının 10'a çıkanlması ıçın bır onerge verdı \otlar: 1- 4\bar\, s 66 (Refik Şevket m Hatıraları Tl TE Ar}nı 154/27618 s 1) 2- Te\/îk Rıtitu Anıs '/« Anlattıklan. Vatan, 12 4 1970 3-A Aulard tercume Nazım Porcn Fransız Inkılabmm Sıvası Tarıhı (17H9-1804) c II Ankara 1944 s 506 Albert Soboıtl 1789 Fransız Inkılabı Tarıhı tercume Şeııf Hulusı Istanbul 1969 ı, 326 (Atatuık Fransız lnküabı Tarıhı m çok ıvı bılen bınsndı) 4-A\ban s 67 5- istıklâl Uahkemelerı Bolgelerı harıtası 6- 4\bars, s 72 7-A\bars,s 247-9 Ek 3 H- 4\bars s 251 Yarın: İstiklâl Mahkemeleri yeniden kuruluyor 'Sevgılı oğrencıler can dostlarım' Şenat adım adım değıl, koşarak gelıyor Gozunuzu açın -Mustafa Hemaf-Ankara'da Bvryuk MıltetMechstnraçtıktan beş gun sonra, 29 Nısan 1920 de, 'Hıyanetı Vatanıye yasa- sını çıkardı Bu uç kez değıştınldı 25 Şubat 1925'te çıkan- lan yasada, ılk maddesınde 'dını veya kutsal dın kurallarını sıyasal amaçlar ıçın kulananların' vatan haını sayılacaklan be- lırtılmekteydı Özal zamanında 163 madde ıle bıhıkte bu da kaldınlmıştır (Tufekçı, Hacı TO ye Tozal dıyordu, Kenan Bey'e de Kevren')Bugun artık, dını sıyasete alet edeceklen hıçbır zaman vatana ıhanetle' suçlayamayacaksınız Çun- ku şenat kurallan, kendı ıçınde kendısının gelecegını guven- ceye almıştır " Gurbuz Tufekçı'nın konuşmasmı dınlerken duşunuyor- dum. - Turkıye'de dını polıtıkaya alet etmemış cumhurbaşkan- lan kımlerdû Tum olup bıtenler gozumun onunden geçıyordu sankı, parmaklarımla sayıyordum - Ataturk, İnönü, Gürsel, Korutürk . BULMACA 1 2 3 4 5 6 8 9 8 SOLDA1S S\ĞA: 1/ Çalım, kurum, goste- nş 2/ Serbest bırakma Denızlerde > aşayan ıkı çenetlı ve ın bedenlı yu- muşakça cınsı 3/ Hay- van hastahklan hekımı 4/ Asya'da bır ulke Fas ın plaka ışaretı 5/ Soy Voleybol ve tenıste 6' servıs atışı sırasında to- pun fıleye değmesı 6/ Bakınn sımgesı Her- hangı bıryetının kaybı ya da zayıflaması 7/Merca- nada Kutahya'nın bır ılçesı Yerolçumunde yukseklık farklan- nın belırlenmesınde uygulanan yontem 9/ Ortaçağda açık denız- de kullanılmış yelkenlı bır gemı Bazı kâğıt o^rilannda. ortaya su- rulecek para>ı odeyebılmek ıçın her oyuncunun kendı onune ko>- duğu toplam para YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Koksaplan baharat olarak kul- lanılan ıtırlı bır bıtkı 2/ Bır turde ya da bıreyde bulunan, aynı cınsten başka hıçbır turde ya da bı- reyde rastlanılmayan Âralıksız >melenen ve artık duşunmek- sızın yapılan eylemlenn tumu 3/ Yağı ahnmış yoğurt ya da ayran Duz ve genış arazı 4/ Lokmanruhu Mızrak uçlanna takılan kuçuk bayrak 5/ Bır mal ya da paranın emek venlme- den sağladığı gelır Lıtyumun sımgesı 6/ Mantıkta, onertılen- < nın bın ya da her ıkısı kanıtıyla bırlıkte ılen surülen tasım 7/ Garez Ağaçtan vapılrruş top 8/ Havadakı su buhan Ölum- luluk 9/ Başkalannm sırtından geçınen kımse