Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14EYLÜL1993SAU OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Ideoloji üzerine Prof.Dr. NURİ KARACAN G eçen haftalarda, ba- sında bir haberyayım- landı ('). Bu haber şövle özetlenebilir. Aralannda Çem Boy- ner'in (TÜSİAD eski başkanı). Asaf Saraş Akat'ın. Mehmet Akan'ın. Hüseyin ErgüıTün. ZüMB Dideli'nin de bulunduğu ve basm söz- cülüğünü Asaf Savaş Akat ile Hüseyin Ergûn'ün üstlendiği bır grup. temel özelliği "ideolojiler üstü diişünmek ve davnuımak" olan bir siyasal partı kur- mak üzeredir. Hiçbir şey, Türkiye'de işlerin ne ka- dar kanşiığını bundan daha iyi göste- remez. Bu yazırun araaa, "ideotoji" kavramını basite indirgemek, bunun ışığmda yukandaki haberi irdelemek- tir. Durumumuzda bireysel ideoloji- den başlamak daha uygun olduğu içın bireysel ideolojiden başlayacağız. Bir kişinin ideolojısi, o kışinin dün- ya görüşü, özellikle ekonomik ve siya- sal düşüncelerinin bütünüdür. Bireyle- rin ideolojisı. davranışlanna ve ilişkili olduğu çevreye göre değerlendirilebi- lir. Bir insanın davranışlannı ve çevre- sini uzun süre gözlemlemek yerine. bir soruşturmay la da (anketle de) çok kısa sürede bu insanın ideolojisı hakkında bilgı sahibi olabiliriz. Örneğin. işken- ceye ve haksızlığa karşıysanız. sömü- rüye inanıyorsanız. gelir dağılımında- ki çok büyük farklann azalmasını istiyorsanız. işsizliğin söz konusu ol- madığı ya da çok düşük düzeyde oldu- ğu bir ıktisadi düzen düşlüyorsanız solda bir ideoloji'ye sahipsiniz. Hitler'e ve Nasyonal Sosyalıst Partisi'ne özel bir sevgi besliyorsanız. ırkın çok önemli bir etken olduğunu düşünü- yorsanız, yüzleri fılan bize pek benze- mese de Orta Asya'daki Türklere özel bir yakınlık duyuyor ve oralara gidip onlan kucaklamak istiyorsanız sağda bir ideolojiye sahipsiniz ve müliyetçi'- siniz. Erkeğin kadından. Müslüman'- ın Müslüman olmayandan üstün olduğuna inanıyorsanız, kadın ıçin çarşaf dışında bir giysi düşünemiyor- sanız, 37 kişinin ölümüyle sonuçlanan Sıvas olaylannda oteli kundaklayan- lar arasında bulunamadınnız ıçın üzülüyorsanız, dinle ilgili bir ideoloji- ye sahipsiniz ve şeriatçı'sınız. Hiç kuşku yok ki, hiçbir bireyin ideolojisı bütün aynntılanyla bir baş- kasınınkine benzemez. Bir başka de- yişle. bir toplumda kaç kişi varsa o kadar ideoloji vardır. Fakat çok önemli öğelerde birleşenler bir ideoloji grubu oluştururlar. Örneğin. yukanda soruşturma (ankel) sorulanmıza görc solcu ideoloji dıye tanımladığımız ideo- loji de. aynntılara girdikçe. kendi için- de gruplara aynhn Sos\al demokrat- lar, Marksçılar, Leninciler, Maocu- lar... gibı. Yine zaman içinde. bireyin ideolojısini belırleyen etkenler değişin- ce, kişinin ideolojisi de değişebilir. Bireyin ideolojisi, davranışlanndan ve çevrfsinden soyutlanamaz dedik. Fakat. örneğin bir soruşturmaya veri- len yanıtlardan ideolojiye vanlabilme- si için yanıtlann (tercıhlenn) tutarlı olması gerekır Tutarlılıkla şunu kas- tedıyorum: Örneğin birisi haksızlığa karşı olduğunu söylüyorsa. fakat iş- kenceden söz açılınca \ üzünde gizleye- medıği bir gülümseme beliriyorsa ve işkenceden yana olduğunu beürtiyor- sa, artık ideoloji arka planda kalır; bu kişinin hemen bir ruhbilimcıye baş- vurması gerekir. Yıne, bireyin dile ge- tirdiğı ideolojisıyle gerçek ideolojisi çelişiyorsa, önemli olan gerçek ideolo- jisidir. Örneğin birisi sosyal demokra- tım diyorsa. fakat büyük anamalcı (kapitalist) ile içli dışlıysa ve reformlan önleven somut koşullan gördüğü hal- de, partisini süreklı bıçimde reformlar yapmamakla suçluyorsa. ortada sade- ce bir şarlatanlık söz konusudur. Bastırılmış ideoloji ve sonuç Gerçek ideolojının ortaya çıkmasını önleyen bırdurumda.bastınlmış ideo- toji durumudur. Örneğin hıç öğrenimi olmavan bır kadın, bellı bır siyasal gö- rüşü benimsediği halde, korkuyla. kocasının görüşüne katılabılır. hangi parti\e oy vereceği sorulduğu zaman "Beyim bilir" diyebilır. Yine. askeri darbeler. bastmlmış ideoloji dönemle- ridir. Bir Çin atasözü şövle der: "Güç zamanlara da dayanıklı mısın?" Bir toplumda egemen ideolojiye, o toplumdaki tek tek bireylerin ıdeolojı- lenni toplamak yoluyla \ anlamaz. Bir toplumda egemen ideolojinin açıklan- ması, bılınçli ve sıstemli bir açıklamayı gerekürir. Bu konuda farklı öğretiler vardır. Örneğin Marksçı öğretıye göre her dönemde egemen ideoloji, egemen smıfın ıdeolojısidir. Anamalcı dönem- de iki sınıf vardır: l - Anamalcı sınıf (toplumdaki üretım araçlannın çok büyük kısmını elinde bulunduran sı- nıf), 2- İşçi sınıfı (emeğınden başka satacak hiçbir şeyi olmayan sınıf) Anamalcı sınıfın ideolojisi. artı değeri olabildiğince arttırmak ve mevcut dü- zenin sürmesi ıçin gerekli önlemlen sağlamaktır. Şimdi tekrar ilk paragrafa dönelim: Bir siyasal parti. ideolojiden bağımsız plarak düşünebılir ve davranabılir mi? İdeolojiden bağımsız toplumsal bir gerçek olabilir mi? İdeoloji söz konusu olmaksızın, sorunlan önceliklerine gö- re nasıl sırala\abiliriz? Ekonomik ve siyasal sorunlar ancak ideoloji merce- ğinde netlik kazanır. Keynes vc Fried- man'ın işsizliğe bakış açılan farklıdır. çünkü ıdeolojıleri farklıdır. Benzer bi- çimde. anamalcı sınıfın ve işçi sınıfının ıdeolojıleri farklıdır. çünkü farklı nes- nel koşullar altında yaşarlar. Bir insa- nın içındc vaşadığı nesnel koşullar değiştikçe ideolojisi de değişır. Örne- ğin. düşük gelirli bir işte çalışan ve Marksçı olan biri, anamalcı sınıfa çok yakınlaşmışsa ya da anamalcı sınıfa atlamışsa, artık anamalcı ideolojiyi benimser. Sakın adlannı saydığımız kışıler ve onlann çevresı. büyük ana- malcılara çok fazla yaklaştıklan için artık anamalcı ideolojiye sahip olma- sınlar! "İdeolojiler üstü parti" sakın kötü bir makyaj olmasın. Hüse\in Er- gün şövledıyor: "İdeolojileri bir tarafa bırakalım". İdeoloji, aksesuar değil kı... Türkiye'de siyasal gelişmeler son derece ilginç bir noktada. Kimilcri "büyük" düşünüyor. "büyük" oynu- yorlar. f')\vdınlık. !XAğustos 1991. s I Tek kartlaüç banka! AKKAO 5810 OfiO 0H12 325b BAMKOMAT224 Akbank, Garanti ve Vakıfbank otomatik veznelerini birleştirdi. Artık Garanti 24 Akbank'ta geçer. Akkart Vakıfbank'ta geçer. Bankomat 7/24 Garanti'de geçer. Garanti 24 Vakıfbank'ta geçer. Bankomat 7/24 Akbank'ta geçer. Akkart Garanti'de geçer. Artık bu üç bankadan birinin kartıyla yukandaki işareti gördüğünüz 750 Altın Nokta'da para çekebilir, çeşitli işlemler yapabilirsiniz. lllll Mitl OOI5« 0 0114 0IJ4U1 HLTMNOHTR AKBANK GARANTİ MıffiSnk PENCERE "Enkaz"da PaüamaL Ecmel Barutçu'nun dün yayımlanan "Eskiler ve Yeni- ler" başlıklı köşe yazısını okurken, kimi satırların altını çizdim, köşeme aktarıyorum: "Geçen bir kulüpteydim. Yandaki masada konuşulan- lara kulak misafiri oldum. Beyaz camdaki bir yorumdan bahsediyorlardı. Belki sen de basında okumuşsundur. Türkiye ekonomisi bu yılın ikinci çeyreğinde yüzde 12. 9luk bir reelbüyüme hızına erişti. Böylece 1993'ün ilk yansında büyüme hızı, yüzde 9.7'yi buluyor. Bu hayli yüksek bir hız. Buna 'Türk mucizesi' diyenler bile var. Yorumcu bunu ele almış. 'Siz' demiş, dinleyicilere. 'bu hızı kim sağladı sanıyorsunuz? Hükümet mi? Hayır hü- kümet bir şey yapmadı." (Cumhuriyet, 13Eylül 1993) Sayın Barutçu'nun vurguladığı gibi sağda solda konu tartışılıyor; DİE (Devlet istatistik Enstitüsü) açıklamaları herkesi şaşırttı. Neden şaşırttı? Çünkü birbuçuk yıldan beri "Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı" olan Tansu Çiller, Başbakanlık koltuğu- na oturduktan sonra ne söylemişti: "- Ekonomide enkaz devraldık." Şairin artık dillerde özdeyişe dönüşen dizelerindeki gibi, Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkında, ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında... Ekonomik gelişmenin ne Başbakan farkında.. Ne DYP ya da SHP farkında... Süleyman Bey işin farkındadır, ama cumhurbaşkanı olduğundan Çankaya'da susuyor. • Ekonomide yorumlar alengirlidir, yanar-sönerdir; orta boy bir tencere alırsın. içine bir karar iyimserlik, bir ka- rar kötümserlik katar, yağını koyduktan sonra ateşe vu- rursun. Politikacı bundan yararlanır, ekonomideki olum- suz kalemleri örtbas edip olumlu kalemleri abartarak balonunu şişirir, göğe uçurur. Peki, nerede DYP-SHP Hükümeti?.. Solcuların bu konuda ağzı var dili yoktur; ama Doğru- /olcular neden susuyorlar? Başbakan diyor ki: -Enkaz devraldım.. Gerçek mi? Anadolu'da "Pasifik kapitalizmi"r\e yakışır bir büyü- me hızı yaşanıyorsa, Ekonomiden Sorumlu Devlet Ba- kanı Tansu Hanım, Başbakan Çiller'e iki buçuk ay önce nasıl bir enkaz devretmiş? Yoksa bu "enkaz edebiyatı" devletin parasal işlerini yürüten yüksek bürokratları tas- fiye etmek, en kârlı KlTleri öncelikle elden çıkarıp ya- bancılaştırmak içın bilinçle seçilmiş bir taktikten mi kaynaklanıyor? Denebilirki: - Ekonomik büyüme pattamaya dönüşmüş; ama enf- lasyon da yüzde 60... Yok canım, enflasyon 10 yıldan beri yüzde 60larda dolaşıyor, hem daha bir yıl önce ekonomi çevreleri dur- gunluk içinde yüksek enflasyondan yakınmıyorlar mıy- dı? • Süleyman Bey, Çankaya'da susuyor. Başbakan "Ben ekonomide Süleyman Bey'den enkaz devraldım, devlet çokmüş" diyor.. DYPileSHPdilsiz.. PTT'nin T'sini kabinedeki solcu bakanlar kurtardı mı kurtarmadı mı bilinmez! Tekeller altın çağlarını yaşıyor. Ortadirek yıkılmış, gelir dağılımı bozuk... Hayır, bu işte bir iş var.. Terörle enflasyon eski hastalık. iyileştirilmesi uzun süre ister; ama ortada bır soru dolaşıyor: Sakın koalis- yon hükümeti ekonomide başarılı olmasın? Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz... VEFAT Merhum Hüseyin Hüsnü ve merhume Hav\'a Ergören'in kızı, merhum Nüzhet Sahir Erozan'ın eşi, canımız annemiz NER1MAN EROZAN 12 Eylül 1993 günü vefat etmiştir. Cenazesi 14 eylül salı günü (bugün) Teşvikiye Camii'nde kılınacak öğle namazından sonra Yeniköy Mezarlığı'nda toprağa verilecektir. Tann rahmet eylesin. E\XATLARI Annemiz, babaannemiz, ablamız, kardeşimiz, halamız, teyzemiz MUVAKKAR GÜRAN'ı kaybettik. Acımız sonsuzdur. Güran, Taşdur, Baysan, Erkman ve Bahtıgür aileleri 12.9.1993 Pazargünüsaat 16.00'da vefat etmiştir. Cenazesi 14.9.1993 salı günü öğle namazını müteakip Karacaahmet Mezarhğı Mescidi'nden kaldınlacaktır. Karacaahmet Mezarhğı'na defnedilecektir. Not: Çiçek gönderilmemesi rica olunur. Arzu edenler Darülaceze Vakffna bağışta bulunabilir. SONRA YAZIVARDI Mehmet Yaşar Bilen'in eleştiri - deneme'leri, Karşı Yaymlan'nın bu türdeki beşinci kitabı olarakçıktı. Tel. (9-4)4194744,425 3920