Katalog

Cumhuriyet İmtivaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın ^ onetmenı Özgen Acar • Genel Yajın Koordındtoru Hikmct Çetınka\a •Genel Yavın Damşmanı Orhan Ennc • Yazıışlerı Müduru Celal Başlangrç •Ha- ber Merkezı Muduru Mustafa Balbav Gorsel Yonetmen Ali Acar • Duzenleme MusUfa SağUuner • Istanbul Haberlen Cevher KanUrcı #DışHdberler Ergun Balcı • 1$ Ekonomı Dınç Ta>anç #Yurt Haberlen Mehmet Saraç • Makaleler Samı Karaoren «Spor Abdnikadır VaceJman «Du- zcltme \bdullah Vazıeı •\nkara Temsılası Cüneyt Arcayurek • Haber Mudurlen Işık kansu, Hakkı Erdem Mûessese Muduru Erd Erknt • Koordmatör AuturkBulvanNo 125 Kdt 4" Bakanlıklar-Ankara Tel 4195020 C Hat) Telex Ahmet Korukan • Muhasebe BOent Vener 42344 Fax (4>419502 7 • Izmır Temsılası Serdar Kızık. H Zrva Blı 1 « 2 S 2 3 Tel 83123OTelex 52359 Fax (51)895360 • AdanaTemMİcısı Çetm Yiğenoğta înonuCd 119S No lKat I Tel 522550-522601-522492 Telex 62155 Fax (71)522570 • Idare fJûseyın Gûrer •Işietme önderÇelik • Bılgı-tşlem Naıl tnal •Bugı>a>ar Sıstem: Mürihet Çder •Reklam Reha [şrtman Ytymia>anveBasaıı:\emGun Haber Ajansı Bas nveV avıncılık \ $ TurkocağıCad ?9 41 Cdgaloglu -4VI4 İst PK 246 htanbul Td >i:0<05Tı.lex 2U46 Fax 28TEMMLZI993 Imsak 4 01 Guneş 5 48 Ogle 13 15 Ikındı 17 11 Akşam 20 32 Vatsı 22 11 Dimitro Ovalt Bozcaada'nın dar, taş sokaklannda geçen çocukluğunu, gençügini geride bırakalı > ülar oldu. Ardına kadar açık kapdarda şimdi kibt kilit üstüne. (Fbtoğraflar ÎBRAHİM GÜNEL) Bozcaada'dahüzünlübağbozumu da bağlar hızla elden çıkanlıp yerine beton binalar dikiliyor. BERATGÜNÇ1KAN M ehmetın lakabı, nere- de>se otuz yıldır "Bin- lik". Bozcaada'nın tek mısır satıcısı "BinHk" lığı, Yorgo'nun evjyle ıkı donum bağını, bın lıra karşılığında satın almasından gelı>or O gun bu- gundur. kımseler anımsamıyor soyadı- nı Nereden, nasıl geldığını bılen yok Bınlık Mehmet, mıtolojıdekı tannla- nn, Bızans hanedanının. Osmanlı sad- razamlannın surgun >en Bozcaada'- nın, belkı de ılk gonullu sakııu Onu ızleyenlenn, bırkaç bın fazlasına sahıp olduğu evlerle, bağlarla adayı nasıl de- ğıştırdıklennın farkında bıle değıl So- run ona, "INerelisin" dıye "Bozcaa- dalı'yım" dıyecek Oysa, Bozcaada'nın gerçek sahıplen şu an, meydanda, Ni- hat'ın kahvehanesındeler Inşaat ustası Foti Arvanitoğlu, bağcı Anesti Kana- vuç. ısmını merak edenlere sadece sıfatı soyleyen adanın tek kılısesı Meryem Ana'nın papazı ıle balıkçı Osman Kap- tan denn bır sohbetın ıçındeler ANAP'tan DYP'ye, DSP'den RP'ye geçmedık partı bırakmayan Kamil Sağlam'ın kulaklan çınlatılîyor Şundı. RP'nın Ilçe Başkanı olan Sağlam, sov- ienenJen va duymuyor ya da duyma- mazhktan gehyor Fotı'nın yaşı ellıye vurmuş Ken- dısını, adanın karargah mahgoruyor On sekızın- deyken anı- msadığı ka- danylabınıkı yuz kışıydıler Kalabahk olur da yok- sulluk olmaz mı 9 Olur On- lar da Yuna- nıstan'a. Avustural- ya'ya. Ka- nada'ya gö- çerler Fotı, yalnız kahr Yıllarca ne ge- len olur, ne de gıden Şon zamanlarda, denızdıye. guneş dıye İstanbullulargoz dıler adaya Bu da Fou'ye >arar Bır ınşaattan dığenne soluksuz kalır Yaşta, Anestı'nın de Fotı'den aşağı kalır >anı yok Çekıp gıtmelere hıç nı- yetlenmemış Butun esnafın, bakkalın- dan manıfaturaasına Rum olduğu gunlerde. ıkı mahalle \ar adada Rum- lâr'ın oturduğu Cumhunyet'le Müslu- manlann yaşadığı Alaybey Kız alıp vermeler olmasa da mahalleler arası ılışkıye toz kondurmuyor Anestı Ne zaman kı radyo-televızyon çıkıyor pı- yasaya. tatsızlıklar başûyor Yunanıs- tan da bırşeyler olu>or, televızyon gos- tenyor Mılletın ıçı kıpır kıpır Suçlu bulunuyor Derenın öte yakasında otu- ran Rumlar Soze, Fotı kanşıyor "Es- kiden millet biraz daha cahildi. Kiiltür artnkça şeytanlaşıyorlar." Şımdı dam mevsırru Bozuma kadar, bağlann başında olunmalı "Hangi baf"dıyesomyor Osman Kaptan Ço- ğu damlanyla bırlıkte elden çıkanlmış Bı. vuzdendır kı bağcılık da olmek Bağcılık dedığın. her mevsım bakım ıster Yann-obür gün bır tunzm ışletmecısıne ıyı pa- ra>a satanm dıye duşunen bağlann yenı sahıbı İsanbullular'ın anlayacağj turden değıl, Osman K*ptan'ın anlattıklan Yıllardır Rumlarla bır- lıkte yaşamış bır Musluman olarak, çuruksuz ce-ızın olmayacağıru duşunuyor İşte bu çüruk cenzier yuzunden. bırbırlenrun duğunlenne gıt- nKİer. bayramlaşmalar yok artık Hoş Rum duğünlendeyokya Gderim, yüreğim 'ada'mda kalır Nasıl olsun kı Rum duğunu0 Bugun topu to3u elh uç kışıler Yaşı kırkın altında olanlar ıse br elın parmağıru geçmıyor Ismınden çok sıfıunı kullanmajı se\en Meryem Ana Kılısesı pîpazının son kıydığı nıkah, on beş yıl oncesıne deıkduşuyor 1890 da Bozcaada'nın nufusu dort bın yuz yımı Bunun bın uç yuzu Musluman, gen ka- laıı Rum 1927'de. yanı Cumhunyet'ten sonra ddaız yuz doksan dokuz Rum'a karşılık, altı yuotuz bır Musluman kalıy or adada 1970'ler- d«resmırakamlarla ıkı bın yuz otuz kışı yaşı- ycr vansı Rum Rum okullannın kapatıldığı 1962'de Rumlar aa>d bır kez daha "hoşçakaJ" dıyor Denkler tcoanıyor, evler bağlar teker teker Sdtılı>or Meryem Ana Kilisesi Papazı için ismin, nereden geldiğinin önemi \ok. O, işini >apıyor. Son kıydığı nikah on beş yıl önce. Son vaftiz ertiği çoctık bugün beş yaşuıda. Her pazar ayininde cemaatinden eksiieri görmekten iizülüvor. CündüzAktan Sokrat'ın evindeki büyükelçi -Eskı Atına Buyukelçısı Aktan. Bozcaada'da Turkı>e'nın eskı Atına Bu\ukelçısı, Bırleşmış Mılletler Daımı Temsılası Gündüz Aktan da on yedı >ıldır Bozeaadalı Asfalt >olu,elektnğı. eczanesı. kırmızı, yeşıl ma\ı badanalı evü, kaymakam vekıllı Bozcaada'nın nasıl kendıne yetebılır bır kasaba halıne geldığının tanığı Aktan Rumevlennın kuçuk pencerelennın buyütulmesırun, cumbalannın betonlaşmasının suçunu "İstanbul dıikalığının >erdiği özgurlüğü, Bozcaada'da u\gulama> a kalkışan" mımar ve muhendıslere yukluy or Doğru olanın, bazen hıçbırşe> >apma- mak olduğuna ınanan Aktan ıçın Boz- caada bır ornek Buyukelçılığı sırasında Yunarustan'ın ıkı bın adasından banlannı goren Aktan, Hıdra. Santanno ve Mıkoros adalannı ornek gostenyor Hıçaraçsız,gunu bırlık tunzme açık bu adalar, yılda ıkı vuz bın tunst ali) or Buyûkelçı Aktanınevımn kapısmda "Sokrat'm Evi"yazıyor Bu. Âktan'ın satın aldığı evın sahıbı Katıldığı Çanakkale Savaşı'y la ılgıh anılannı yazdığı "Çanakkale Hatıralanrn"ısımlı kıtapçığı.asker gıysılennı \e kılıcını boş evde buluv or Aktan Araştınyorkımolduğunu 1974 Kıbns çıkarması sırasında, uruformalannı kuşanıp kahvedebır masanın ustunde çektığı soy le\ le ta- nınıyor Sokrat tncesu Bu olaydan bır yıl sonra daoluyor Papaz. yaptığıko- nuşmalar yuzunden. ımam da Muslu- man olmadı dıye cenazeyı kaldırmak ıstemıyor Sonunda dönemınkayma- kamı Kutlu Aktaş de\ reye gınyor v e cenazesının kaldınlmasını sağlıyor Yıllarca oturmasına karşı, kendısını kabul ettıremeyen. sureklı, "Sokrat'm evinde mi kalıyorsun" sorusuyla karşı- laşan Aktan, geçen y\\ kapıy a "Sokraf m Evi" tabelasmı asıyor Âktan'ın anlaümına gore Sokrat, Cumhunyet sonrasında Nığde, Kaysen bolgesınden surgun Rumlar'dan Yunanıstan'da Oğretmen Argan'nın Yunanca yayımladığı bırkıtap ıse Bozcaada'da zorunlu surgune tutulan 66"lar'dan sozedıyor Argan. kıtabında ıstenmeyen kışılerden bınnın de şıınne yervenyor "Sananeolsa unutulmaz vatanım her zaman duşuneoeğım gızlı bır ûmıtle Boşaldın vatanım sevınan sondü kayboldu eğlenceler gıdıyorço- cuklann Belkı Allah ıster 'bır gun don- memı ıhtıyarannebabamı tekrar gormemı uzere AMüslümanlarla Rumlann birlikteliği radyo ve televizyondan sonra tatsızlaşmış. Kımısı Atına'dakı akraba- lannın yanına gondenyor ço- cuklannı "okusunlar" dıye, kımısı "aynlığa davanamam" dı>e, çocuklanyla bırbkte çıkıyor yolculuğa Babası Tedogo Arnavut. gıysılen \e oyuncaklanyla dolu bır sandıkla bavulu tek- neye yukledığınde. Smarağda Vrabopulu sekız yaşına yenı gırmıştı Halıl Kaptan'ın son "Haydi gidiyonız" çağnsıyla çozuldu cılız kollan, annesı ^m^m^^m^m Zumbulya'nın boynundan Uzun bır sure Zumbulya kıyıda, Smarağda tek- nede ağlaşıp durdular Bugun yırmı dokuz yaşı- nda Smarağda Bır doktor ve ıkı çocuk annesı Atına'da. bıbnedığı bır ulkede ılk yıllann zorluğu \ e valnızlığı. annesıne, babasına duyduğu ozlem. terzı teyzenın evinde hep başlamadan bıten ço- cuk şımanklıklan genlerde kaldı şımdı Her yıl Bozcaada'v. a. baba evıne gelışı. çocukluğuna do- nuşu aslında Ayazrna kumsalında adımlannı, kızı Elenı'ylc, oğlu Tedogo'nun adımlanna uy- duruyor Baba Tedogo Arridvut, yedı kardeşının goçu- ne, "Sen de gel" çağnlanna kulak tıkdmış bugu- nedek Bağından evındena>n kalmanınduşun- tesı bıle ağır gelmış Yoksulluğa 1974teavtu- feğının elınden alınmasına. bır arkadaşının cenazesı ıçın gıttığı Turk mezarlığında çevnlen sı- rtlara uzulmuş. ama sevgısı hep ağır basmış Gıtmemış kalmış Elenı, Bozcaada'nın nere- deyse butun kapılanndan geçe- rek buyumuş Isım gununde, bütun Elenıler'ın açık kapılan- ndan gınp, ıçılmedık ıçkı, tadıl- madık tatlı bırakmamış Kadı- nlann evlerde bekledığı yılbaş- m^^m^^m^ lannda, sokak sokak dolaşan erkeklenn peşıne takılıp yılbaşı şarkısını, "Takalanda''yı soylemış Hıdrellezler- de, Ayşe, Sevım. Kartenna'yla bırlıkte ateş yakmış, dıleğı yennı bulsun dıye kuyuya kupe. toka. duğme bırakmış Elenı'nın babası Panayot Sarı. dededen toru- na, Bozcaada'nın şarapçılanndan Eskıeserdıye şaraphanesının onanmına ızın venlmeyınce. ku- sup İstanbul a goçmuş Şımdı, her yaz bağbozu- muna kadar adada Şarapçılıgı ıse oğlu surduru- yor, ama Istanbul'da Marika Triyandafilo'nun evının kapısı. yıllar var kı sadece bır ay ıçın açüıyor artık Kapısını herçalanıgozyaşlanıçındekarşıhyor.gozyaşlan ıçınde uğurluyor Manka Yaşı seksenın uzerın- de Gozlen ıyı gormuvor. ellen ıyı tutmuvor. ama her yıl. Atına'dan kalkıp adasma gehyor Ona, kızı DestinaÇolakoğlueşlıkedıyor Doğup buyuduğu. evlenene kadar uzennde yaşadığı ada, onu da kendısıne çekıyor Y'unanıstan onun ıçın yabancı "Gece-gûndüz, rujamızda go- riiyonız adamızı" dıyor. "Benim çocukluğumda daha kalabahk. daha mutlujduk. Müslümanlarla kardeş gibivdik. Şimdi de içimiz rahat olsun diye kalkıp geüyoruz." Türk vatandaşı olmalanna karşın. Turkıye'den her dönuşte odedıklen yuz dolar konut fonu, masraflan antırsa da vaz- geçmıyor Çunku, Manka ve Destına ıçın >a- şanılası tek yer hala Bozcaada Bağ yoksa şarap da yok Son bırkaç yılın kuraklığı, bağlann arsa nıye- tıne dönum dönum satılışı, Bozcaada'nın tanhı kadar eskı şarapçılığmı da vuruyor Rumlar'ın dededen kalma yöntemlenne son venp 19Wlar- da fabnkasyon şarapçılıgı başlatan Turkler de geleneksellığm kıskacı altında 1948'de uretıme başlayan Talay şaraplannın sahıbı \hmet Talay da bağcıhğın geleneksel yöntemlenne şa- rapçılığın teknolojı genhğının eklenmesını. dışa açılamamanm nedenı olarak goruyor Bozcaada orada Çanakkale Boğazfnın gune- yınde, ıkı kulturu, ıkı dını, ıkı dılıyle onca >aşlılığına ve yorgunluğuna karşın yaşıyor Insanlar ızın verdığı surece de yaşavacak Türk Psikoloji Derneği 800 veli, oğretmen ve çocuktan imza topladı: Biz 'Susam Sokağınnz'ı geriistiyovuz • TRT'nın "daha ıyısını yapanz" gerekçesiyle yayından kaldırdığı program halen 120 ülkede .. göstenlıyor Uzmanlann yaptığı ıncelemeler Susam Sokağı'nın okul öncesi eğıtımden yararlanamayan çocuklann düzeyını bır yıl ılen götürdüğünü ortaya koydu. • FtGENATALAY Zıhınsel gelışım hedeflennde, okul oncesı eğıtjmden yararla- namayan çocuklann düzeyını, yayın oncesıne kıyasla, yaklaşık bır yıl ılen goturduğu saptanan Susam Sokağı adlı çocuk prog- ramının yenıden yayınlanması ıçın, Turk Psikoloji Derneğı'nce kampanya başlatıldı Yaklaşık 800 velı. çocuk ve oğretmenın ımzaladığı yazı, Cumhurbaşkanı Süleynıan Demirel'e. Başba- kan Tansu Çiller'e, Mıllı Eğıtım Bakanı \ahit Menteşeye ve TRT Genel Muduru Tayfun Akgüner e gondenldı Yazıda. "Gerek Türki>c'de, gerek dün\ada yapılan bilimsei araştırmalar. halen 120 ülkede yayınlanmakta olan Susam So- kağı televızyon programının, çocuklann zihinsel \e sosjal-duy- gusal gelişmesine önemli katkıda bulunduğunu gostermiştir. Ozellikle Türkiye'de. okul öncesi \asta olup hıçbır okul oncesi eğitim hizmeti alamav an mihonlarca çocuğun zihinsel gelişmesi- ni destekleven. okuma oncesı ve matematık oncesı beceriierini geliştirerek onları okuJa hazırlavan bu eğıtıcı çocuk programt- run, TRTde tekrar üretimine başlanmasım dilivoruz" denildi. Programın ya>ınlandığı ılk yıl. baş akademık danışmanı olan Turk Psikoloji Derneği Başkanı Prof Dr Çiğdem Kağıtçıbaşı, Türkıye'de okul oncesı çağdakı çocuklann sadece yuzde 5'- ının. yanı 100 çocuktan 5'ının okul oncesı eğıtım alabıldığıne dıkkat çekerek. şo\le konuştu "V üzde 95'i u>anlmadan, eğitim aunadan kendisini ilkokulun kapısmda buluyor. Y aşamda ilk 5 yıl, merkezi sinir sisteminin. beyin hücrelennin en fa/la gehştiği donem. En hızlı zihinsel kapasite gelisimi bu donemde. İlk 5 yılda çocuk, uvaran, eğitim bakımından yoksun bir çe>Tede yetişirse zihinsel kapasitesi geri kalh yor, hem dil gelışımi hem de matematik gelisimi yetersiz kalıyor. Eğitimde ba- şarısızlığın önemli bir sebe- bi budur. Bovle bir ortam- da, becerileri yoğun olarak *veren bu programın buyuk önemi >ar." Programın yayından kaldınlmasına gerekçe olarak Turk kulturüne uy- gun olmadığı gostenlmıştı Prof Dr Kağıtçıbaşı'run verdığı bılgıve göre. ABD'de kar amacı gutme- yen Chıldren's Televisıon Workshop tarafından 25 yıldır yapılan ve gostenldı- ğı ülkeler arasında Alman- >a. İşveç. Hollanda. Ispan- >a. İngıltere gıbı gelışmış ulkelerle, Kuveyt. Afnka. As>a ulkelen gıbı gelış- mekte olan ülkelenn de bulunduğu programın yuzde 50'sı orjmal olarak hazırlanıyor Turkıye'de de programın yuzde 50'sı orjınaldı Eğıtımaler. sosyal bıhmcıler, çocuk gebşım uzmanlan, prog- ramı hazırlamadan once, bır dızı semınerlere katıldılar. grup- lar, komısyonlar oluşturuldu Turk kuiturune u>gun hale nasıl getınleceğı saptandı Örne- ğın, "Y azann not defteri" adlı bolum ıçın vazarlar, uzmanlann sapladığı amaçlara uygun olarak oyküler yazdılar Prof Çığ- dem Kağıtçıbaşı'nın deyışıyle program, orjmal olmanın da otesınde bıhmseldı TRTnın oncekı Genel Muduru Kerim 4>dın Erdem ın "Da- ha iyisini yapanz" demesıne karşın. hıçbır şey yapılmadığını haürlatan Prof Dr Kağıtçıbaşı "Yetersiz görûlseydi, gelişraiş ülkeler bu programı göstennez, daha iyisini yaparlardı. Ama ge- rek görmemişler ki yıllardır gösteriyorlar. Program, küçuk deği- şikliklerle tekrar edikbildiği için, maliy eti de düşu>or. Çocuklar tekrardan sıkılıvor denildi. Tam tersi çocuklar tekrara bayılır, ömeğin aynı reklamlan bıkmadan defalarca LzJerler" dedı Susam Sokağı nın daha sonrakı Baş Akademık Danışmanı Doç Dr INail Şahin, bu konuda bır araştırma yaptı Susam So- kağYnın, "okul oncesi yaştaki çocuklan, eğlendırirken eğitmek amacıyia hazırlanmtş, kendi turunde ilk ve en başardı öroek" ol- duğu vıırgulanan araştırmadan, bazı bolumler şoyle "Susam Sokağı'ndan potansivel olarak yararianabilecek çocuk sayısı 10 milyon channda. Bu program, Türkive'de tele>izyon yo- luyla >erilen okul oncesi eğitim verine gecmektedir. Bazı hedef alanlannm eklenmesıvle, ilkokul programına >ardımcı olabikcek bır niteük kazanmıştır. ) apdan araştırmaların sonuçlanna gore, Susam Sokağı. hedef yaş kitlesınin en sevdiği çocuk programı ol- muştur. Bu çocuklann, Susam Sokağı'nı hergun ızleme oranı yuz- de 90'ın üzerindedir. \ aklaşık 1200 çocuk uzennde, >ay ın öncesi >e >aym sonrası karşüaştırmalarla viırutülen araştırmanm ön so- nuçlanna gore Susam Sokağı. zihinsel gelışim hedeflennde, okol öncesi eğitimden yararlanamayan çocuklann düzeyini, >ayın ön- cesine kıyasla jaklaşdv bır >d Ûeri göturmuştur." iJusam Sokağı türünün ilk ve en başanb örneği KYME ANTÎK KENTİ Seramik kandillere can veriliyor ALL4ĞA (AA) - îzmır'ın Alı- ağa ılçesı sınırlan ıçınde bu- lunan ve M Ö bın 46 yılına ta- nhlenen antık Kvıne kentınde- kı kazılarda ortaya çıkanlan se- ramık kandıl parçalan, İtal>an ba>an resteratorlennın eünde can kazanıyor Kyme'de kaa çalışmalannı surduren heyette gorevlı Taruno La Marca. Marghenta Dızıa ve Emanuele Pansı adlı 3 Italyan bayan resterator, antık kentte bulunan seramik kandıl parça- lannı bu>ıık bır tıtızhkle aslına uygun olarak bırleştınyorlar Bılım dunyasma "Arkaık" çağ hakkmda onemlı ıpuçlan sağla- yacağ) belırtılen seramik kan- dıller bırleştınlıp aslına uygun hale getınldıkten sonra Izmır Arkeolojı Müzesı'ne teslım edi- lıyor İtalyan arkeologlar, Ky- me'nın tanhte çok onemlı bır- yen olduğunu belırterek, "Bu antık kent, çağının en buyük kentlennden bınydı Kultûr Bakanlığı ve Alıağa Beledıyesı'- nın ıznıyle Kyme'de 1982 yılında başlatüğımız kazı çab- şmalan daha uzun yıllar sure- cek" dedıler Kyme antık kenti kazı heyetı başkan yardımcıs Taruno La Marca da, antık kentm tamamen gunışığına çı- kanlmasıyla, Ege Bolgesı'mn, Efes kadar zengın bır antık kent daha kazanacağını soyle- dı Marca, "Bu buyuk antik kent tamamen gun ışığma çı- kanldığında Alıağa çok onem- b bır tunzm kentı olacak" dedı.