Katalog

SAYFA CUMHURİYET 26KASIM1993CUMA IDAMDOSYASI Çağlmboyuncaençok tartışıkmcezayenkkn Tibhiyegümletmnd YAYINA HAZIRLAYANLAR: DENİZTEZTEL AYŞEYILDIRIM EMfNEALGAN Toplam 7 yılsüren askeri dönemlerde yılda ortalanıa 13 kişi idam edildi. 12 Mart 1971 'den buyana devlet eliy- le yaşamına son verilenler ve idam edil- me nedenleri şöyle: KAMİL AKMAN - Erzurum Ağır Ceza Mahkemesi'nin 11 Nisan 1967 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 17 Temmuz 1971 tarihli Res- mi Gazete'de yayımlanarak yüriirlüğe girdi. KEMAL ULUKÖYLÜ - Sakarya Ağır Ceza Mahkemesi'nin 13 Şubat 1967 günü adam öldürmek suçundan verdiği karar. 17 Temmuz 1971 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürür- lüge girdi. AHMET BALIKÇI - Bartın Ağır Ceza Mahkemesi'nin 14 Şubat 1969 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 17 Temmuz 1971 tarihli Res- mi Gazete'de yayımlanarak yüriirlüğe girdi. NAİL KIR - Eskişehir Ağır Ceza Mahkemesi'nin 31 Ocak 1969 günü adam öldürmek suçundan verdiği ka- rar, 17 Temmuz 1971 tarihli Resmi Ga- zete'de yayımlanarak yüriirlüğe girdi. NURETTİN ^ KAHRAMAN-Van Ağır Ceza Mahke- mesi'nin adam öl- dürmek suçundan 7 Ağustos 1967 günü verdiği karar, 27 Temmuz 1971 günü saat 02.30 da Sinop Cezaevi'nde infaz edildi. MAHMUT YEL - İzmir Ağır Ceza Mahkemesi'nin 30 Aralık 1969 günü adam öldürmek suçundan verdiği ka- rar, 27 Temmuz 1971 günü Buca Bölge Cezaevi'nde infaz edildi. FAİK VARTEKLİ ve KADRİYE PARTİCÎ - İki kardeş Manisa Ağır Ceza Mahkemesi'nce 13 Mayıs 1969 günü adam öldürmek suçundan idam cezasına çarptınldı. Kardeşler 25 Tem- muz 1971 günü saat 02.00 sıralannda asıldılar. HACI AHMET TONYA - Düzce Ağır Ceza Mahkemesi'nin adam öl- dürmek suçundan 18 Eylül 1969 günü verdiği karar. 24 Temmuz 1971 günü saat 03.00'te Bolu Cezaevi'nde uy- gulandı. HÜSEYİN BULLT - Kastamonu Ağır Ceza Mahkemesi'nin 24 Eylül 1968 günü adam öldürmek suçundan verdiği kararla, 27 Temmuz 1971 Si- nop Cezaevi'nde saat 01.30'da asıldı. ZEKERİYA BALCI ve MEVLÜT BALCI - Balcı kardeşler hakkmdaki karar. adam öldürmek suçundan Sa- karya Ağır Ceza Mahkemesi'nce 15 Ağustos 1967 günü verildi. Ceza, 25 Temmuz 1971 Sakarya Kapalı Cezae- vi'nde saat 03.30'da infaz edildi. CEMlL YILDIZ - Manisa Ağır Ceza Mahkemesi'nin 21 Kasım 1967 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 27 Temmuz 1971 günü saat 00.30 sulannda Sinop Cezaevi'nde uy- gulandı. DENİZ GEZMİŞ, YUSUF AS- LAN ve HÜSEYİN INAN - Ankara Sıkıyöneüm Komutanlığı 1 Numaralı Askeri Mahkemesi THKO üyesi sanı- klar hakkında 9 Ekim 1971 günü TCK'nın 146,1. maddesi uyannca ka- rannı verdi. Avukatlann tashih-i karar istemi kabul edilmedi. Anayasa Mah- kemesi'ne yapılan başvunılar ve Gez- miş, Arslan ve İnan'ın babalannın "özel a r istemleri kabul edilmedi. 6 Mayıs 1972 günü Deniz Gezmiş ve arkadaşlan saat 01 .OO'de Mamak Ozel Askeri Cezaevi'nden Ankara Merkez kapalı Cezaevi'ne sevk edildiler. Deniz Gezmiş saat 01.25'te, Yusuf Aslan 02. 25'te, Hüseyin Inan 03.00'de asıldı. 12 Eylül dönemi MUSTAFA PEHLJrV'ANOĞLU - "Balgat katliaım" olarak bilinen da- vanm sanıklan şağ görüşlü Mustafa Pehlivanoğlu ve İsa Armağan hakkın- da adam öldürmek suçundan 18 Ekim 1979 günü Ankara Sıkıyönetim Ko- mutanhğı 1 Numarab Askeri Mahke- mesi tarafından karar verildi. İki idam hükümlüsü. karar sonrasında firar etti. Pehlivanoğlu daha sonra yaka- landı ve karar 8 Ekim 1980 günü saba- ha karşı Ankara Merkez Cezaevı'nde uygulandı. Armağan ise bugüne kadar yakalanamadı. NECDET ADALI - Sol görüşlü Necdet Adalı ile Kemal Ergin kahve- hane taradıklan suçlamasıyla 2 Ekim 1979 tarihinde Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askeri Mah- kemesi'nce idam cezasına çarptınldı- lar. Kemal Ergin Ankara Kapalı Ceza- evi'nden kaçtı ve bugünedeğin yakala- namadı. Necdet Adalı ise 8 Ekim 1980 günü saat 04.00'te Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nde asıldı. SERDAR SOYERGİN - Halkın Kurtuluşu örgütü üyesi olduğu belirti- len Soyergin. adam öldürmek suçun- dan Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numarab Askeri Mahkemesi'nce 19 Eylül 1980 günü idam cezasına çarpünldı. Karar 26 Ekim 1980 günü sabaha karşı Adana Kapalı Cezaevi'- nde infaz edildi. ERDAL EREN - Ankara Sıkıyöne- tim Komulankğı 1 Numaralı Askeri Mahkemesi, sol görüşlü Eren'in adam öldürmek suçundan yargılanmasını 1 ay 17 günlük sürede tamamladı ve ka- rannı 19 Mart 1980 günü açıkladı. İdam karan, 13 Aralık 1980 günü sa- baha karşı Ankara Cebeci Sivil Cezae- vi'nde yerine getirildi. Yasomahakkınınalınması 'caydırıcr olabllirnıi? GeridönüşüolmayancezaTBMM Adalet Komisyonu'nun 17 kasım günü Seyfettin Uzundiz'in idam cezasını onay- laması üzerine, 9 yıl aradan sonra idam tartı- şmalan yeniden başladı. ANAP, DYP ve RP'Iı dokuz üyenin idama "evet" demesinin ardı- ndan kamuoyunda "darağaçlan kunılsun mu kurulmasın mı?" tartışmaları gündeme geldi. Bazı siyasiler gecmişte idamla yargılandı- klan halde bugün "koşuüan" gerekçe göstere- rek bu cezayı onaylarken, bazı siyasiler ise ıda- ma bütünüyle karşı. Hukukçular ise idam ce- zasmı "caydıncüık" açısından değerlendıriyor- lar. Kimi hukukçuya göre idam caydıncı ni- telik taşırken. bir çoğu "caydıncı olnîadığı gibi geri dönüşü olmayan bir ceza" görüşünde. Türkiye'de idam cezası, özellikle "olağanüs- tü yöoetim" dönemlennde sıkça tartışıldı. Sıkı- yönetim dönemlerinde daha çok siyasi suçlula- ra yönelen idam cezalan, sıkıyönetim kalktı- ktan sonra "hakstz uygulamalar" olarak nitelendirildi. 12 Mart döneminde Meclis'te idam cezasına "evet" diyenler 20yıl sonra "Şinı- diki dönem olsaydı evet demezdik" açıklamalan yapular. Uzundiz'le birlikte yeniden gündeme gelen idam cezası, Cumhuriyeün ilanından bu- güne kadar gecen 70 yıl içinde 423 kez uygu- landı. Bu kişilerden 132'sinin suçu "siyasT'ydi. Eğer TBMM Genel Kurulu'nda idama "evet" denirse Uzundiz. boynuna ip geçirilen 424. kişi olacak. Türkiye Cumhuriyet tarihine idam, 14 Ni- san 1925 te Cibranh Miralay Haüt ve Yusuf Zi- ya'nın asılmasıyla girdi. Daha sonra 1925 yılında Seyit Abdülkadir ve beş arkadaşı, Şeyh Sait ve 46 arkadaşı asıldı. Daha sonra İ937'ye kadar İzmir Suikastı sanıklan Menemen Olayı sanıklan. Dersim Olayı sanıklan için de dara- ğaçları kunıldu. Bu dönemde toplam 112 kişi- nin idam karan infaz edildi. 1938 yıhndan 27 Mayıs 1960'a kadar 175 ki- şinin yaşamı darağacında son buldu. 27 Mayis'tan sonra ise ağırlıklı olarak "siyasi soç- lara** idam cezası uygulaması gündeme geldi. Ve "siyasi suçlu"lann infazlannı gerçekleştire- bilmek için "adi suç"lulann da infazlanna baş- landı. 27 Mayıs 1960'tan 6 Ocak 1961'e kadar Milli Biriik Komitesi'nin görev yaptığı 7 ay 10 günlük süre içinde 13 adi hükümlünün idam cezası infaz edildi. Daha sonra Kurucu Meclis döneminde 6 Ocak 1961-15 Ekim 1961 tarihle- ri arasındaki 12 kişinin cezası infaz edildi. Bu kişüer arasında üç siyasi suçlu bulunuyordu: Adnan Menderes, Fatin Rüştû Zoriu ve Hasan Potatkan 15 Ekim 1961 ile 12 Mart 1971 tarihleri arasındaki 9 yıl 4 ay 27 günlük sürede ise 43 adi hükümlüyle iki siyasi hükümlünün idamı ger- çekleştiril'di. Siyasi suç nedeniyle bu dönemde Fethi Gürcan, talat Aydetnir asıldı. 1964 yılından 12 Mart darbesıne kadar ge- çen sürede ise TBMM, idam kararlannı onay- lamadı. 12 Mart 1971'den 14 Ekim 1973 tarihi- ne kadar 14 adi hükümlü ile 3 siyasi hükümlü asıldı. Askeri rejimin hüküm sürdüğü bu dö- nemde 14 adi hükümlünün idamı, üç siyasi hü- kümlünün idamına dayanak yapıldı. İlk olarak 1971 temmuz ayı içinde adi hü- kümlülerin cezası infaz edildi. Daha sonra 6 Mayıs 1972 günü de Deıuz Gezmiş, Hüseyin tnan ve Yusuf Asian darağacındaydj. 14 Ekim 1973'ten 12 Eylül askeri darbesine kadar gecen süre içinde TBMM yine idam ka- ran vermedi. Bu dönemde Yargıtay'ın ona- masına karşın 10 idam karan, Meclıs günde- mine alınmadı. Bu 10 kişinin infazı da 12 Eylül askeri darbesinden sonra gerçekleşti. 12 Eylül 1980 ile 25 Ekim 1981 tarihleri arasında yani 1 yıl I ay 13 günlük MGK döne- minde 12 siyasi suçlu ile bir adi suçlunun infazı gündeme geldi. Danışma Meclisi döneminde yani 25 Ekim 1981 ile 14 Ekim 1983 tarihleri arasındaki I yıl 9 ay 20 günlük sürede ise 37 kişinin infazı ger- çekleştirildi. Bunlardan 16'sı siyasi, birisi ASALA örgütü militanı bir Ermeni ve 23'ü adi hükümlüydü .6 Kasım 1983 seçimlerinden sonraki ANAP döneminde ise iki siyasal idam gerçekleştirildi. 7 Ekim 1984'telI>asHasve25 Ekim 1984'tı?Hıdır Asian darağacına gönderil- di. Böylece 12 Eylül askeri döneminin idam bi- lançosu 49 kişi oldu. Cumhuriyet tarihimizde TBMM, 1940 ile 1951-1953, 1966-1970, 1973- 1979 ve 1985"ten bugüne değin toplam 25 yıl idam cezalannı onaylamadı. Ancak, Seyfettin Uzundiz'le birlikte idam cezası yeniden TBMM gündemine geüyor. Idanüar tırmandı Türk ceza Yasası'nda lclam Albert Camus'a göre idam bir intikamdır. Bir toplumun kendi temel yasasına karşı gelene verdiği hemen hemen aritmetik bir yanıttır. Bu yanıt insan kadar eskidir ve ktsas adını taşır. Dcisisiyasi20 suçuncezasıölünı • Mahkeme karanyla bir insanın yaşama hakkının elinden alınması 1926 yıbnda kabul edilen Türk Ceza Kanunu'nda yer almış. I Mart 1926 günü kabul edilen ve 13 Mart 1926 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak \ ürürlüğe giren Türk Ceza Yasası'nda 20 suçun karşılıgı idam cezası. Hukukçular, bu suçlardan iki tanesini siyasi suç olarak nitelendinrken. 18'ini de adi suç olarak nitelendiriyorlar. Türk Ceza Yasası'nın suçlarda ındirimi öngören 59. maddesi tüm cezalara uygulandığı gjbi idam cezası içeren suçlara da uygulanabilir. Bu maddeye göre. mahkeme kendi kanaatine dayanarak idam cezasını müebbet hapıs cezasına çevirebılir. Ceza Yasası'nda idam cezası hükmünü içeren maddeler şunlar 125/1: Devlet topraklannın tamamını veya bir kısmını yabana bir devletin hakimiyeti altına koymaya veya devletin bağımsızlığını. birliğini bozmaya ve devletin hakimiyeti altında bulunan topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya yönelik eylem gerçeldeştirmek. 146/1: Anayasa'nın tamamını veya bir kısmını tağyir ve tebdil veya ilgaya ve bu kanunla kurulmuş olan Büyük Millet Meclisi'ni ortadan kaldırmayaveyavazifesini yapmaktin alı kojTnaya zorla teşebbüsetmek. 147: TBMM üyelerinin görev yapmalannı engellemek. 149/2: Silah. uyuşturucu. boğucu gazlan araç olarak kullanarak halkı devlet aleyhine isyan etDrmek. 403/6: Teşekkül oluşrurarak uyuşturucu madde kaçakplığı yapmak veya ımal etmek. 403/7: Uyuşturucu madde kaçakçılığı ya da satışı sırasında 18 vaşını bitirmeyen veya ceza ehliyeti bulunmayan kişileri kullanmak. 406/1: Doktor. veteriner, kimyager, eczaa, dişçi, si\il veya askeri sağkk memurlan, ebe veya hemşirenin uyuşturucu madde kaçakçılığı yapması ya da imal etmesi. 407/2: Uyuşturucu madde kullanımı nedeniyle bir kişinin ölümüne sebep olmak. 418:15 yaşmı bitirmeyen bir küçüğün ırzına gecerek ölümüne neden olmak. 450/1: Birinci derecede akraba • öldürmek. 450/2: TBMM üyelerinden birini veya üyelik sıfatı sonaermiş olsa bile bu görevinden dolayı adam öldürmek. 450/3: Canavarca bir hıs zevki veya işkence sonucunda ölüme neden olmak. 450/4: Taammüden adam öldürmek. 450/5: Birden fazla kişiyi öldürmek. 450/6: Bilerek yangın çıkanp veya su baskınına neden olarak adam öldürmek. 450/7: Bir başka suçu haarlamak veya kolaylaştırmak için adam öldürmek. 450/8: Bir suçdan elde edilecek amacı saklamak için adam öldürmek. 450/9: Bir suçu gizlemek, delilleri ortadan kaldırmak veya bir başkasını cezadan kurtarmak için adam öldürmek. 450/10: Kan davası nedeniy le adam öldürmek. 450/11: Devlet memurlanndan birini veya devlet memuru sıfatında olmasa bile bu görevi nedeniyle adam öldürmek CEVDET KARAKAŞ - Ülkü Ocaklan üyesi Karakaş hakkında adam öldürmek suçundan Elanğ Sıkıyönetim Komu- tanlığı Askeri Mahkemesi'nce 8 Aralık 1980 günü karar verildi. Karar, 3 Haziran 1981 günü saat 04.00 sulannda infaz edil- di. VEYSEL GÜNEY - PKK'b olduğu bil- dirilen sanık hakkında adam öldürmek suçundan Adana 2 Numaralı Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi'nce 20 Şubat 1981 günü verilen karar, 10 Haziran 1981 günü Gaziantep Kapalı Cezaevi'nde saat 02. 40'ta uygulandı. AHMET SANER ve KADİR TAN- DOĞAN - MLSPB örgütü üyesi olduk- lan bildirilen saruklar hakkında İstanbul Sıkıyönetim 3 Numaralı Askeri Mahke- mesi, 13 Ekim 1980 günü TCK 146/1. maddesi uvannca karar verdi. İki arka- daş,25.Haziranl981 günü Üsküdar Paşa- kapısı Cezaevi'nde saat 03.00 sıralan- nda asıldı. MUSTAFA ÖZENÇ - Devrimci Yol örgütü üyesi ol- duğu bildirilen sanık hakkında adam öl- dürmek suçundan Adana 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahke- mesi'nce 13 Mart 1981 günü verilen karar, 20 Ağustos 1981 günü Adana Kapalı Cezaevi'nde saat 03. OO'te uygulandı. İSMET ŞAHİN - İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığ] 1 Numaralı Askeri Mahke- mesi'nin adam öldürmek suçundan 27 Dönem 1960-1961* 1961-1971 1971-1973* 1973-1980 1980-1983* 1984 Toplam 33 yılda 136 İdam Siyasi 3 2 3 - 29 2 39 Adi 22 43 14 - 18 - 97 Toplam 25 45 17 - 47 2 136 Ekim 1980 günü verdiği karar, 20 Ağus- tos 1981 günü saat 02.30'da Üsküdar Pa- şakapısı Cezaevi'nde uygulandı. SEYtT KONLK, İBRAHİM ETHEM ÇOŞKUN ve NECATİ VARDAR - TEKP üyesi olduklan belirtilen sanıklar hakkında TCK'nın 146/1. maddesi uyan- nca 7 Mayıs 1981 tarihinde İzmir Sıkıyö- netim Komutanlığı l Numaralı Askeri Mahkemesi'nce karar verildi. Üç arkadaş hakkındaki karar. 13 Mart 1982 günü İzmir Buca Kapab Cezaevi'nde saat 01.25 ile 03.05 arasında uygulandı. FİKRİ ARIKAN - Ankan. Ülkü Ocak- lan Dernegi Başkanı Eyüp Özmen ve Ke- mal Özdemir'le birlikte yargılandı. Üç sanık, 12 Ekim 1979 tarihinde Ankara Sıkıyönetim Komutanhğı 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nce adam öldür- mek suçundan idam cezasına çarptınldı- lar. "Çuval Cinayeti" olarak bilinen bu davada itirazlar sonucu Özmen beraat etti. Yargılama sırasında kaçan Özdemir hala yakalanamazken Ankan ise 27 Mart 1980 günü sabaha karşı Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nde asıldı. SABRİ ATAY - Sakarya Ağır Ceza Mahkemesi'nin adam öldürmek su- çundan 17 Eylül 1975'te verdiği karar, 23 Nisan 1982 günü saat 04.30'da Sa- karya Kapalı Cezaevi'nde uygulandı. CENGIZ BAKTEMLR - Elazığ Sıkıyönetim Komutanbğı Askeri Mahkemesi'nin adam öldürmek su- çundan 11 Mayıs 1981 tarihinde verdi- ği karar, 30 Nisan 1982 günü sabaha karşı Elazığ Kapab Cezaevi'nde uy- gulandı. ŞEHABETTLN OVALI - Babkesir Ağır Ceza Mahkemesi'nin 8 Arabk 1977 günü adam öldürmek suçundan verdiği karar. 12 Haziran 1982 günü sabaha karşı Sinop Kapalı Cezaevi'- nde uygulandı. EDNAN KAVAKLI - Tokat Ağır Ceza Mahkemesi'nin 19 Eylül 1977 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 19 Haziran 1982 günü Tokat Kapalı Cezaevi'nde uygulandı. VELİ ACAR - İstanbul 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nin adam öldürmek su- çundan 20 Araük 1978 tarihinde verdi- ği karar, Isparta Kapalı Cezaevi'nde 12 Ağustos 1982 günü uygulandı. ALI BÜLENT ORKAN - "Etiik Pi- y angotepe Katlianu" olarak bilinen da- vanın sağ görüşlü sanığı 24 Haziran 1981 günü Ankara Sıkıyönetim Ko- mutanlığı 1 Nu- maralı Askeri Mahkemesi'nce adam öldürmek suçundan idam cezasına çarptınldı. Ka- rar. 13 Ağustos 1982 günü saba- ha karşı Ankara Kapalı Cezaevi'- nde uyeulandı. EŞREF ÖZ- CAN - Sinop Ağır Ceza Mah- kemesi'nin adam öldürmek suçun- dan 27 Arabk 1978 günü verdi- ği karar. 18 Ağustos 1982 günü saat 03.40'- da Kayseri Ceza- evi'nde uy- gulandı. KAZIM ER- GUN - Akşehir Ağır Ceza Mah- kemesi'nin adam öldürmek suçundan 1 Kasım 1978 günü verdiği karar. 29 Aralık 1982 günü sabaha karşı Akşe- hir Kapalı Cezaevi'nde uygulandı. MUZAFFER ÖNEL - İstanbul I. Ağır Ceza Mahkemesi'nin 13 Ekim 1975 günü adam öldürmek suçundan verdiği karar. 29 Aralık 1982 günü Amasya Kapalı Cezaevi'nde uygu- landı. HALİL FEVZİ UYGUNTÜRK - Ödemiş Ağır Ceza Mahkemesi'nin 8 Arabk 1977 tarihinde adam öldürmek suçundan verdiği karar, Afyon Kapalı Cezaevi'nde 29 Aralık I982'de uygu- landı. ADEM ÖZKAN - Babkesir Ağır Ceza Mahkemesi'nin 28 Arabk 1976 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 13 Ocak 1983 günü saat 05. 30'da Babkesir Kapab Cezaevi'nde uy- gulandı. OSMAN DEMİROGLU - Antalya Ağır Ceza Mahkemesi'nin 7 Temmuz 1977 günü adam öldürmek suçundan verdiği karar. 13 Ocak 1983 günü An- talya Kapalı Cezaevi'nde uygulandı. HÜSEYİN ÇAYLI - Yalyaç Ağır Ceza Mahkemesi'nin 1 Ekim 1974 günü adam öldürmek suçundan verdi- ği karar, 13 Ocak 1983 günü sabaha karşı* Afyon Kapalı Cezaevi'nde uy- gulandı. AHMET MEHMET ULUĞBEY - Isparta Ağır Ceza Mahkemesi'nin 4 Şubat 1975 günü adam öldürmek su- çundan verdiği karar, 22 Ocak 1983'- te Akşehir'de infaz edildi. SÜRECEK