Katalog

SAYFA CUMHURIYET 25EYLUL1992CUMA 12 DIZIYAZI Yunan politikacılar, Megalo İdea olarak anılan emperyalist ideolojiyi uygulamaya koyuyorlardı 6 Yüee Yııııaııistaır içiııhedeÇ Türk toprakları İngiliz Belgelerine Göre: ANADOLU YANIYOR Dr. Salâhi R. Sonyel Sunuş Şu çuzelkentler (hmır Mımvaı Bergama \ s) şımdı urane olmuş bu si'\mılımsımlw enkoıkıun zıhmsıl ıe f'ızık u7 ısiıruplaı n ııuk ohhtmlmu} \ urtftıı mclcuı sıtnı/nnq \c pcı tyı/ı edılnıçleıdtı Buııııı hnnlanı kalpkıı tti}luym} u'kulaklcırmt ı eU'iıeklı ikmiimımlcırma bıle tıkıımi} olıuı Balılı de\let uıkım/aı uım imutrıklıklanneJen o/mıçtur Yuz bııık 11 e ınsanm ı a^cımı ek^cr/ı k ıluıı heı nu\ ılırmeleı ıııe sehcp oftın bu ck'\ leı adanılaı uım bızztıt kcmlüen •mıkanı ıe stn çuılıklarındatı huikuhıı cluluı t h> sj<'( nwz lıt rham>ı bır jrı ı ıiıımç devlli'idır > luııuı ordıısıı Amufohı \uiL\kıa\ıık hasmıımış olsın dı hviüız Inıpcıı ııioı lu$u H ın ıkıhaıuolııuhı NPMHJ.Toyntee" Bwı$ Konferanu nuı Turkne \e kaıy ohııı uım tııtunuı o kadar seı tıı kıluık \(Miık'ğı$ttmiQtı Adalet oiekı \aihigi'i,miitı Yunanlı/tıı ın Tıııklcrıfetltetnıcsı /;/(/>// Turkıın kahıtllenme\ a eç/ bu ak ıbcttı MflHStOfl S. CfMPChH" •ı. Yunanıstan, kendı ulusal gucu ve ıradesı dışında ve tanhtc eşıne ender rasllanır bır bıçımde, Ingıltere. Fransa vc Rusyaca Osmanlı devletındcn ko- panılarak 24 Nısan 1839'da bağımsız bır dcvlel bıçımıne getınlıyor o gun- den bu yana Turk topraklanna karşı surcklı olarak yayılımcı vc saldırgan bır polıtıka ızlemeye başlıyordu Ingı- lız araştırmacı ve yazar NVıllıam Sı Claır, Yunanıstan devletının kanlı ku- ruluş olaylannı şoyle anldtır "Yunanıstan'dakı Turkler pek az ız bırakular 1821 vılının ılkbahannda. ansızın ve tumuyle dunyanın haben olmadan ve yaslan tutulmadan kay- boldular Yunanıstan'da bır zaman- lar ulkenın her yanında küçuk top- lumlar halınde yaşayan. varhklı çıftçı. tuccar ve yetkılılerde oluşan ve aılelert yuzyıllarca Yunanıstan'dan başka yurt bılmeyen bırçok Turkun bulun- duğuna o sıralarda ınanmak guçtü Bırkaç hafta suren boğazlamalar so- nunda 20000'den çok Turk erkek. kadın veçocuk. Yunanlı komşulan ta- rafından kasten, acımasızca öldurul- müşlcrdı ve bunlar olurken o sırada veya daha sonra hıçbır pışmanlık du- yulmamıştır Çıftlıklerde veya tecnt edılmış kuçuk topluluklar halınde ya- şayan Turk aılelen suratle oldurulmuş veevlen cesetlenyle bırhkte yakılmışlı Ola>lar çikınca evlennı bırakarak en yakındakı kente sığınmaya çahşan göçmenler, Yunan çapulculannın kurbanı olmuşlardı Yunanıstan Turklen yuzyıllann gercek veya hayalı haksızlıklannın ve kendılenne mıras kdlmış olan dını ınançlannın cezasını odemışlerdır Mora'dakıjenosıtorjı- sı. ancak oldurülecek Turk kalmayın- ca sona ermıştı" 50000den çok Turk ve otekı Müslu- manın toptan ımhasına yol açan ve 1821 yılında patlak veren kanlı Yunan ayaklanması sonucunda meydana ge- len Yunan Krallığı. entnka, şıddet, ıhanet ve hızıp kavgalan uzenne ku- rulmuştu Bunu. 1831'de İstanbul'a İngıltcre Buyükelçısı atanan Sır Staf- ford Cannıng de doğruluyordu Can- nıng. gorevını devralmak uzere İstan- bul'a gıderken Yunanıstan sahılıne yaklaşınca kansına şu yazıyı gonden- yordu "Yunanlılar hakkında hıçbır ıyı şev ışıtmemek benı çok uzuyor Yenı cı- ndyetler olmamış, ama (aralannda) parçalanma, partıalık nefretı ve sıyası entnka. en aşın noktaya enşmıştır İn- cıl'ın de kaydettığı -"Greklere çılgın- lık"- sözcuklerı kafamda dolaşıp duru- yor " Yunanıstan devletının kuruluşun- dan sonra Osmanlı Imparatorluğu'yla olan ılışkılen. sık sık anlaşmaziık, ça- tışma ve hatta savaş bıçımını alıyordu. çunku başta ılk Yunan Kralı. Bavyera kralının oğlu Otho (Othonos) olduğu haldc sorumsuz, kendını beğenmış, çı- kar duşkunu ve entnkacı Yunan polı- tıkacılan. Yunanıstan'ın hudutldnnı. komşu devletlerden ve ozellıkle Os- manlı Imparatorluğu'ndan koparma- yi umut ettıklen topraklarla genışlet- mek amacını guden ve Megalo Idea (Yuce İde) olarak anılan emperyalılıst ideolojiyi benımseyerek uygulamaya koyuyorlardı Bu ideolojiyi en ıyı bıgmde amaçla- yan. Yunan parlamentosundakı sozde Fransız yandaşı gr ıbun başkanı loan- nıs Kolettıs olmuştur Kolettıs. 15 Ocak 1844 te Yunanıstan Kurucu Meclısrnde >aptığı konuşmada şoyle dıyordu "Yunanıstan Krallığı. tum Yuna- nıstan dcğıldır Yunanıstan ın sadece bır boluğu, en kuçuk vc en yoksul bır boluğudur Otochton (yerlı kışı- Grek) sadece krallık ıçınde yaşayan değıldır. aynı zamanda Yanya. Tesal- yd, Serez. Edırne, Konstantınopolıs (İstanbul). Trabzon, Gınt ya da Sısam Adası nda oturan ve genellıkle tanhı veetnık açıdan Grek olan ulkede yaşa- yan her sakın de Grektır Atına, yalnız krallığın başkentıdır Konstantınopo- lıs. v ucc başkcnt tum Helenlenn ken- tı, d'uşu umududur Kolettıs"e gore "Helen uvgarlığının vapması gercken ıkı gores vardır Duşmckle (yanı yenılmekle) Batı'yı parlaıtığı gıbı yenıden doğmakla Doğu>u dydınlatmak Yunanıstan'ın amacı. uygarlığın urunlennı Doğu'ya goturmek ve tum ethnosu (Grek ulu- sunu) kendı hudutlan ıçınde topla- maktı Yunan yazan Gerasımos Augustınos'a (Yerasımos Avgustınos) gore bunu da ancak komşulannın ve daha çok Osmanlı Imparatorluğu'nun ulkelennden saglamaya çalışacağı topraklan ele geçırmekle başdrabılır- dı Işte bu amaa sağldmak ıçın uğraşan Yunan polıtıkacı ve hukumet yetkılıle- n. 1830'lardan bu vana Osmanlı Im- paraıoriuğu'na karşı vavılma polıtıka- vordu 1894'te kurulan Ethnıkı Etena adlı tedhış orgutu de Yuce Yunanıs- tan" duşunu ve Pan-Hellenızm ıdeolo- jısını. kıtle ıletışım araçlan Ortodoks kılısesı papazlan. Yunan eğıtım sısie- mı ve ultra-şovenıst Yunan eğıtımale- n, edebıyat sanat. muzık ve tıyatro dracılığıyla nesılden nesıle vaymavı surduruyordu Yunan avdınian polı- tıkacılan. propagandacılan ve onlann Batfdakı hayranlan. Megalo İdea yı vaymak ıçın elbırlığıjıe çalışıyorlardı Bınncı Dunya Savaşı patla>ınca. baş- lıca amaçlannı sağlama fırsatı belın- vordu 1 Dunya Savaşı'na Almanja. Avusturva-Macanstan ve Bulgans- un"m oluşturduğu merkez guçlennın bağlaşığı olarak gıren Osmanlı İmpa- ratorluğu. Ingıltere. Fransa ve ftalya'- nın oluşturduğu ıtılaf guçlennce yenıl- gıye uğratılı>or ve 30 Fkım 1918'de Mondros Bırakışnıasrnı ımzalamak zorunda kalıyordu Savaş ve sonuçla- n. "zafen kazananlann emperyalist tutku bağlannı çozmuştu ' Ozellıkle Yunanlılar Turklen, pek zavıfolduk- lan bır anda tepele>erek Anadolu'yu gasp etmek ıçın harekete geçmışlerdı Bırakışmadan yararlanan Yunan oğe- len, Megaio İdea'mn propagandasını yapmaya başlıyorlardı Bu oğelerden. Ingıhz İmparatorlu- ğunışanı(O B E )ıletaltıf edılmış olan \ndreas C Mıchalopoulos. kaleme aldığı bır >azıda Megalo İdea'vı şo>le anlatıvordu Kıbns, Epır. Onıkı Adalan, Trakya ve Küçuk Asya'nın da Yunanıstan'a ve- nlmesını talep edıyordu-t 17 Kasım 1918 tanhlı Eleftheron Vı- ma gazetesı ıse şovle dıyordu "Yuna- nıstan'm 1 rakya ve İcuçuk Asya yı almayacağını sanan herhangı bır Yu- nanlı aklını kaçırmış olmalıdır" Solcu Rızospastıs gazetesı dışında tum Yu- nan basını aynı teranevı tekrarlıyordu O\sa kı Atına'dakı İngıltere Bflyukel- çısı Lord Gravılle, Yunanıstan hak- kındakı gozlemlennı İngıltere Dışışlen Bakanı Arthur James Baltour'a 17 Kasım 1918'de şoyle yansıtıyordu "Yunanıstan'ın kendıne aıt toprak- lan bıle "yönetmc yeteneğı gostere- mezken. mılyonlara varacak ek bır nufusu yonetmek ıçın gereklı olan ze- kâ ve ozgenlığı gostermesı beklene- mez Hıç olmazsa, İzmır'ın zengın ışadamlan ve hatta Rum reaya. kendı anayurtlanyla bırleşmeyı dılcmıyor- lar" Yunan vayılmasının tehlıkelennı onceden sezmış bulunan İngılız subay ve vazan Harold Armstrong, "Yuna- nıstan yuce olmak ıçın kendını yukan- ya doğru ıtmeye zorlamaktadır" de- dıkten sonra şunlan ekhyordu " Yunanıstan'ı her goruşumde onun yucehğıne bır o kadar daha az ınanı- yordum Bu ulke, kolayca patlayabıle- cek baloncuklardan oluşan bır coşku kopuğunun uzennde yaşıyordu Ör- gutlenme yeteneğı ve yönetmc ıçgudü- su voktu Yetenekten çok lafın bol Taribe Işık Tutmak, Sabır ve Emek Istep u,m MUMCU Bugun yaşadığımız ofayları an- lamak tçm, yakın tarıhı çok ıyı bıt- memız gerekıyor Tartrt konusunda basmakalıp ve yuzeysel bılgılerın aşılması da. yenı belgelere ve bugu- ne kadar yararlanılmamış bılgı kay- naklarına ulaşılmasına bağltdır Bu belge ve bıigt kaynaklarına ulaşmak, bu belgelerı derlemek ve okurlara sunmak da büyuk bır emek ve sabtr ışıdır KurhJİuş Savaşı öncesr ve son- rasına ışık tutan belge ve bılgt kay- naklanndan bırı, İngılız DışışJerı Ba- kanlığı gızlı belgelerıdır Bu belgeier uzenndekı gızhlık kalktyor Kalkınca da bu gızlı ya- zışmalar, btrçok gızlı ılışkıyt ve kanıtı da gozler önune serıyor İngılız belgelerı, bugüne kadar Buyukelçı Taner Baytok, Avukat Erol Ulubelen, Böyukelçt Bılaf Şım- ştr ve Prof Mım Kemal Öke tarafi- ndan özgun kaynaklarına ınılerek ıncelendı Turk okuru, boylece, bu değerlı araştırrnacıların İngılız bel- geferınden derienen yayınlannı okuma ofanağı buldu Yakın tarıhı yazanlar, bu belgelerfe araştırma- lannı dahada derınleştırme olanağı buldular Kurtuluş Savaşı oncesı ve sonrasında yaşanan Kurt sorunu da İngılız belgelerının açıklanmasi ıle aydtnlandt Ikıncı Dünya Savaşt yıllarındakı gızlı Alman belgelerının açıktan- masıyla da, Nazılerın, unlu Enver Paşa'nın kardeşt Nuri Paşaylakur- dukian ıfışktlerie Kaflcaslan ele ge- çırme plan ve pazarlıkları da ortaya çıktı İngılız gızlt belgelert üzerınde uzun suredır çalışan ve yaptığı ya- yınlarla ünıversıtelerımtzı gölgede bırakan Kıbrıs kökenlt Turk araştı- rmacı Dr Salahı R Sonyel, "Anado- lu Yanıyor" başlıklı ıncelemesırtde, Yunan ışgaltyle tlgılı gızlı belge ve kanıtian ılk kez gün ışığına çıkarıp, bızlere sunuyor Dr Sonyel'ın 1986 yıiında ' Ataturk Kultur, Dıl ve Tarıh Yuksek Kurumu Turk Tarıh Kurumu" tarafı- ndan yaymlanan "Turk Kurtutuş Sa- vaşı ve DışPolıtıka "adlı ırK«Jernesı, üntversıtelerımızde ders krtab» ola- rak okutulması gereken çok onemlı bırkaynaktır "Kurtuluş Savaşı Gunlerınde Mustafe Kemai-Enver çatışması", Dr Sonye) ın Ingıhz gızlı belgelerın- den yararlanarak yaptığı ingılızce ve Türkçe dıllermde yaymlanan bır başka ıncelemedır "Enver Paşa ve Orta Asya 'da Başgosteren Basmacı Akımı" ve "İngiliz Belgelerine Gore Mustafa Kemal- Lawrence Goruş- mesı", Dr Sonyel ımzası taştyan ıl- gınç tncelemeierdır Dr Safahı R. Sonyel'ın Turk-Ermem Ilışkılen ve Musevı Soyktnmı" konulu tncele- mesı de 'Ermenısoykırımı"savları- na verılen belgesel bıryanıttır Dr Salahı R Sonyel'in "Anadolu Yanıyor' başhğıyla sunduğu bu ın- celemede, Yunan ordusunun Ana- dolu'dakı kanlı seruvenlerı, Ingılız gızlı belgelertyle açıklanıyor. Dr Sonyel'ı, yapttğt bırbırınden güzel ve btrbırınden değerlt bu irt- celemelerı ıçın, stzter adına kuttu- yorum. sı guderken. Selahattın Salışık'ın da açıkladığı gıbı şu yontemlen ızlıyorlar- dı Batı'da gerek dını bağlantı ve ge- rekse akrabalık nedenlenyle etkın bağlaşıklar sağlayarak Turklen yalnız bırakmak, buyuk olçude valan. hıle. abartma ve sansasyon e^aslanna da- yalı propaganda kampanyalan yuru- terek Turklen aşağılamak. Turklenn ıçenden çokmesını sağlamak amacıyla Türkıye dekı djanlıklardan, ozellıkle Rum ve Ermerulerden yararlanarak onlan olay. kargaşalık ve ısyan çıkar- maya kışkırtmak, Rum Ortodoks Kı- lısesı'nı polıtıkaya alet ederek tum dunya Ortodokslannın hoşgoru ve desteğıru sağlamak suretıyle onlann guçbırlığını arttırmak, Yunanlılann ışgal ettıklen Turk toraklannda Mus- luman halkını gayn ınsanı araçlarla terör ve kınma tabı tuıarak. uluslara- rası antlaşmalara karşın. onlan ımha etmek veya ulkeden çıkarmak, vs Yunan emperyalizminin başanları Yunan devletıne ılhak edılen ılk ul- keler. I864'de İngılterece Yunanıs- tan'a venlen Yedı Adalar'dı Osmanlı İmparatorluğu, 1881 Berlın Antlaş- "Gelecekte, bır gun tum Yunanlılar bırleşerek, Yuce ^ unanıstan Krallığı'- nın. Ionıa'dan (Iyonya-Batı Anadolu) Trakya'yı, kuçuk Asya sahıllennı ve İstanbul'u da ıçıne almak uzere, Kara- denız'e dek uzanacağı umududur Bu, gururlu bır aydının fante/ısı veya bır duş değıl Bızans İmparatorluğu'nu hortlatmak gıbı vahşı bır ıdeal değıl. yabancı bır soyun egemenlığınden kurtularak ozgur olmayı dıleyen hal- kın sesıdır " Bu tanımı yapan yazara gore bu duş hemen gerçekleşmeyebılırdı. ama ya- yılma yavaş yavaş olacaktı Yunanıstan İşçı Kurumu temsılcısı Dr Drakoulıs, 1919 yılı ocak ayında açıkça şoyle dıyordu "'Smırna (İzmır) ve Atına bana, Hel- lenızmın ıkı denız tenen gıbı gorun- mektedır Bu ışık merkezlennden bın- nın Hellenızmden kopanlmış olması bır muammaydı Makedonya ve îs- tanbula Tesalya ıle Gınt gıbı aynı vo- lu ızlemelıdır İstanbul (Konstantıno- polıs) Yunan devletının başkentı olmalıdır" Yunanlı yazar ve polıtıkacı Panayo- tıs Pıpıncllıs ıse konuya şu açıdan ba- kıyordu ' Yunanıstan'ın varhğının nedenı. o oldugu bır ülkeydı" Yunanlılar, Batı Anadolu'ya göz dikiyor Anadolu'nun guneybatı bolgesının, orasını ozlemle dıleven Yunanıstan'a ılhak edılmesıyle ılgılı ılk onen, 1915 yılınm ekım ayında İngıltere Dışışlen Bakanı Sır Edvvard Grey'ce one suru- luyordu ingılız yonetımı. Yunanıs- tan'ı, İtılaf Devletlen'nden yana sava- şa sokmak amacıyla Izmır bolgesı ve Kıbns Adası nı Yunan yonetıınıne onenyor, ama Alman yanlısı olan Yu- nan Kralı Konstantın (Konstantınos) buna engel olunca, Yunan Başbakanı (Gıntlı) Elefthenos Venızelos, İtılaf Devletlen'nın de yardımıyla Konstan- tın'e karşı ayaüanarak onu tahtmdan çekılmeye zorluyor ve Yunanısıan ,, I917 yılında. itılaf Devletlen'nden ya- na savaşa sokmayı başanyordu Yunanıstan'ın pek emek haıcadığı savaş sonucunda, Ingıltere Başbakanı Dav ıd Lloyd George'a 2 Kasım 1918'- de bır yazı gonderen Venızelos, "Kuçuk Asya'nın Yunan olan batı bolgesının Yunanıstan a ılhak edılıne- sını". itılaf Devletlen'nın uğrunda sa- yaşmış olduğu ılkeler adına dılıyor. İngıltere. Fransa ve Amenka Bırleşık i 1 f r 1 / j _ ^ ANKARA " 1 / 50. ması gereğınce Arta ve Tesalya'yı Yunanıstan'a vermek zorunda kalı- yor. 1913'te ıse Gınt Adası Yunanıs- tan'a ılhak edılıyordu Gınt'te yaşa- yan bınlerce Turk, sıstematık bıçımde uygulanan kışkırtma, teror ve kınm- lardan sonra ıvedılıkle ve busbutun ımna edtl'yor. Turk-Musluman toplu- muna uygulanan eşı gorulmemış teror ve kıyımın yer aldığı Balkan savaşlan sonunda. Ataturk'un doğduğu ve y uz- de 75*ı Turk olan Selanık ve 1914-18 savaşı sonunda Batı Trakya Yunanıs- tan'aılhakedılryordu 1947'dede Onı- kı Adalar Yunanıstan'a venlecektı Boylece bu ulke. Turkıye nın tum ıyı nıyet. uğraş ve gınşımlenne karşın huzur vc guven veren bır komşu goru- numunden çok uzakta olarak. bır tur- lu tatmın edılemeyen, Ege ve Ana- dolu'ya yonelık emel ve dıleklennı her hrsatta ve ozellıkle Turk devletının en sıkışık gunlennde gundeme getıren vc bu sıkışık anı ıstısman kendısıne ulu- sal gorev savan bır ülke bıçımıne gelı- ulkeyı. tum Yunan soyunun bıraraya gelebıleceğı bır uluslar topluluğunun çekırdeğı olmaya zorluyordu Bızans İmparatorluğu'nu yenıden dınltmek duşu herkesın du>uncelenne egemen olmuştu " Yunan basını bıle yalnız İzmır'ın de- ğıl. aynı zamanda Trakya. istanbul ve Turkıye'nın Karadenız sahıllerındekı Trabzon un Yunanıstan'a ılhakı ıçın sıstemlı bıçımde kışkırtmalannı sur- durerek Yunan emperyalızmını yansı- tıyordu 13 Kasım 1918 tanhlı Nea Ellas gazetesı şoyle dıvordu "Yunanıstan'dan başka hıçbır dev- let Konstantınopolıs ın (İstanbul) va- nsı olduğunu ıddu etmek cesaretını gosterememış Tek doğru karar veya en zararsız olanı Yunanıstan sınırlan- nın Istanbul'u da ıçıne alacak bıçımde genışletılmesıdır Soruna dıplomaılar- ca bulunan yasadışı çozumlere karşın istanbul Yunanıstaı . mu,r ve bır gun yıne Yunanıstan ın olacaktır " Avnı gazete, İstanbul'a ek olarak 'Bınden çok Türk ve ötekı Müslümanın toptan ımhasına yol açan ve 1821 yılında patlak veren kanlı Yunan ayaklanması sonucunda meydana gelen Yunan Krallığı, entrika, şiddet, ihanet ve hizip kavgalan üzerine kurulmuştu. Bunu, Büyükelçi SırStafford Canningde doğruluyordu. Devletlen başkanlannın oluşturduğu "Üç Buyukler". 6 Mayıs 1919da al- dıklan bırkararla, Venızelos'u, İzmır'ı Yunan askerlenyle ışgale çağınyordu Oysakı 18 Ocak 1919'da, ingıltere Ge- nelkurmay BaşkanlığYnca kaleme alı- nan ve Yunanıstan ın savaş amaçla- nyla ılgılı olan gızlı bır memorandum- da. Yunan aşın eğıhmlılennce hak ıddıasında bulunulan tum Batı Ana- dolu bolgesının ve ustelık, Yunanıs- tan'a 1915'te onenlcn bolgensn bu ulkeye venlmesının eınolojık bakım- dan haklı gostenlemcyeceğı vurgulan- mı^tı Izmır ve bolgesının Yunanhlara ve- nlmesıne bırçok ingılız öğelen karşı çıkıyordu Orneğın. Izmır'dekı ingılız Tıcaret Odası Başkanı Isianbul dakı Ingı'ız Yuksek Komısen'nc 14 Şubat I919'da gonderdığı yazıda şu uyanda bulunuyordu "Bu ılın Yunanıstanca yonetılmesı. buyuk bırordunun seferberedılmesını gercktırecek. Makedonya veGınt tekı koşullara benze'" bır durum yarata- caktır'(Bkz BelgeNo 1) Başta Dr Alexa nder Mac Laghlan olmak uzere, ABD'lı kımı mısyoner- ler, Amenka İncıl Orgutunun istan- bul şubesı sekreten Dr James L Bar- ton'a 15 şubatta gonderdıklen "kışıscl ve gızlı" ışaretlı yazıda ozetle şoyle dı- yorlardı "Turkıye'nın bu bolgesını (Baiı Anadolu), Yunan yonetımınc verm:- nın. bu ulkenın ve dunyanın cn ı» 1 ı,ı- karlan yaranna olmayacağı konusuı dakı guçlü duygulanmıza sorumlu çevrelenn dıkkatını çekmeyı gorev sa- yanz Grek olmayanlann ınancı şu- dur Greklenn buraya gelmesı, Grek olmayanlann tum çıkarlanna karşı adaletsızlık ve aynm yaratacaktır Şımdıkı durumda Yunanıstan, bırçok yabancı nufusu ve ozellıkle Greklenn oldukça nefret ettığı çok sayıda Türk nufusu bulunan bır ulkeyı yonetmek yeteneğıne sahıp değıldır Bu çağda. Yunanıstan gıbı egoıst amaçlan olan, tolerans ve hoşgoru sahıbı olmayan ve ulusal karakter dengesmden yoksun bulunan bır ulus. çoğunluğundan nef ret ettığı çok sayıda yabancı nufusu olan bır ulkeyı sorumluluğu altına al- ma hakkına sahıp olamaz " ABD'lı mısyonerler, Dr James Bar- ton'u, durumu ABD yonetımının dık- katıne sunmaya çağınyorlardı İzmır'de yaşayan H O VVhıttall adlı bır İngılız ışadamı da İzmır'dekı İngı- lı? Tıcaret Odası'na 22 şubatta gon- derdığı yazıda, "ulkedekı Rumlann. bır zamanlar uşaklığını yaptıklan Turklenn efendısı olmaldnnı sağlaya- cak ve eskı efendılennı çığneyerek on- lara bunu kabul ettırecek bır amaçla bırleştıklennı" kaydederek şöyle dı- yordu "Bu ılın Rumlan, eskı efendılennı kesınlıkle ayaklar altına alacak, onla- nn duygu ve geleneklennı o bıçımde çığneyeceklerdır kı yasal olmayan tum bu davranışlan zorbalık nıtelığını ala- taktır İstanbul'dakı ingılız Yuksek Komı- sen Amıral Sır Arthur Sorperset Go- ugh Calthorpe da bu goruşlere katılı- yor, Rumlann, Musluman komşulan- nı ıstısmar ederek onlara zutfcm yaptıklannı doğruluyordu İzmir \e dolaylaruıda Yunan kışkırtmalan Mondros Bırakışması'nın 30 Ekım 1918 de ımzalanmasından hemen son- ra Rumlar, Aydın ve bolgesınde asayı- şn bozuk olduğunu ıddıa ederek, Bağlaşıklann veya Yunanlılann. bıra- kışmanın 7 maddesı gereğınce bölge- ye asker çıkarmasını sağlamaya çalışı- yor, bu konuda çeşıth duzenier çevın- yor, soylentıler çıkanyor, kendılennı destekleyen gazetealenn bu konuda haber ve yaalar yayımlamalannı sağ- hyorlardı Urla ılçesındekı Rumlar, bağ, bahçe ve yollarda 5 Ocak 1919'da pusu kurarak 100'den çok Turkü öl- düruyordu Uç gun süren olaylar çıka- nyor, İzmır Jandarma Tabur Komu- tanı Bınbaşı Emın Fıkn (Özalp), komutası altındakı guçlcrle olaylan bastınyordu Çıkan çatışmada olen Rumlann arasında ozel unıformalı ce- setler ve Turk ordusuna aıt sılahlar bulunuyor olulenn şapkalannda "Ya Ionıa ya olum" yazılan bulunuyordu tzmir'deki İngiliz Ticaret Odası Baş- kanı gönderdiği bir yazıda İzmir Bölgesi'nin Yunanlılara verilmesinin doğru bir davranış olmadığını belirti- vordu. öte yandan Soke'nm Yorgan Koyu Rumlan. 15 Şubat 1919*da jandarma karakoluna saldınyor, soruşturma yapmaya gelen jandarma boluk ko- mutanına ateş edıyor, 4 en yaralıyor. 8 er kayboluyordu 19 şubatta gumruk yetkılısı ve eşını dovuyoı, Rum asılen. Yoran'da bulunan 56 tumene aıt sı- lah, mermı ve bombalan ele geçınyor ve pusuya duşurduklen kışılen şehıt edıyorlardı İngılız gızlı belgelen de 1919 yılı şubat ortalarına doğru Aydın ılındekı durumun. Greklerle Rumla- nn aşın davranışlan yuzunden kotuye gıttığını kanıtlar Bu belgelere bakıla- cak oiursa, Greklerle Rumlar, Turk koylenne gınyor, dıledıklen her şeyı ele geçınyor. Turk kadınlanna saldın- vor, dahası. sılahlanarak mınarcde ezan okuyan bır muezzıne ateş edıyor- lardı Inğfltere Dışışlen Bakanı Vekılı Lord Curzon o sırada Pans'te bulu- nan Bakan Arthur James Baltour'a 18 martta gonderdığı telyazısında, Izmır bolgesındekı ' Yunan davranışlann- dan Atına nın parmağı olduğunu" bıl- dmyordu StTtETEK ANKARA MÜŞERREF HEKİMOĞLU İlhami'yi Uğurlarken Şışh CamM'nın avlusunda yalnız onun tabutu duruyor, yanında kocaman çelenkler, bayrağın uzennde de bırkaç kır çıçeğı kımbılır hangı bahçelerden, belkı ören den belkı başka yerlerden Avluyu dolduran kalabalığın da bır başka nıtelığıvar Bır protokol kalabalığı değıl Gonul protokolun- den sevgıden oluşuyor Eskı dostlardan, ortakduşlerden, duşunce ve eylem bırlıktelığınden, sonra ayrı duşuncele- re, çevrelere karşın yeşerebılen guzel ınsan ılışkılerınden, ınsan olmanın onurunu guzel taşıyan bır kışıye duyulan saygıdan, hayranlıktan Yanına gıttım bır aralık, kalk da bak, dedım Ne guzel uğurlanıyorsun Gormekten hoşla- nacağın gorulunce gulumseyeceğın herkes burada Be- nım BAHRİKUŞ dıye çağırdığım Bahrıye Soysal'ın yanın- da otururken kımler geldı, kımler geçtı, yıllar nasıl gerıye dondu' O yıllar boyunca sonen ve parlayan yıldızlarıyla yokuşumuzun, Ruzgârlı Sokak'ın tarıhınden yapraklar çe- vırdım hayalımde ilhamı de karanlığı delen kışılerden bırı mesleğımızde Çok kışının yıldızı sondu, soldu ama parıltı- sını yıtırmedı hıç Sıradağlar arasında guzel bır tepe Yıllar ve koşullar o tepeyı aşındırmadı hıç Çunku o tepeyı onurlu bır savaş oluşturuyor ölumunden sonra yayımlanan yazı- lan okusaydı gozlerı nasıl parlardı kımbılır Benım gozle- rım de umutla parladı doğrusu Tepeler azalıyor, sıradağ- lar hatta duzluklerle mesleğımız buyuk erozyon yaşıyor, ama bır olum olayı gerçek değerlerı yerıne oturtuyor yenı- den Kımıyıldızlarkayarkendeaydınlatıyordünyamızı Bu aydınlık çızgının doğrultusunu ıyı gormek gerekır O aydın- lık nereden kaynaklanır, hangı deneylerden, bırıkımler- den? Dostluğuyla ovunur, onurlanırım her zaman Ankara da uzun yıllardan sonra ayrıldık Onlar İstanbul a taşındılar, ama yaz gelınce Ören'de bu- luşuyoruz Çok mutluyum bu yaz, guzel gunlerımız, gece- lerımız, soyleşılerımız var Her soyleşıden sonra kalbım çarpar, uykum kaçar, sevgının otesınde duygularla kucak- larım onlan Bu guzel gunler golgelenmesın dıye duşunu- rum Acı olaylar bır yaz yağmuru gıbı geçmış yaşamların- dan, acı bırıkımlerı de guzel anlatıyorlar Mutlu bır aşama- ya varmışlar artık Hoşgorunun guzellığıne Uç kuşak bır arada ne guzel bırlıktelık ıçındeler' Alev Surmen e babası- nın kızı derım her zaman Cenazede guzel kanıtladı bunu Kuçuk Kerem'e de dedesının torunu dıyorum llhamı'ye sevgının bır başka boyutunu duyuran çocuk Bulent Sur- men de damat değıl, oğul bence Kuşak ayrılığına karşın doğrultu bırlıktelığının guçlu ılışkısını yaşıyorlar BAHRİ- KUŞ ıçın ozel bır yazı gerekır doğrusu Kımı olayları bırhk- te yaşadık, onu yakından tanıdım Bır evlılığın nasıl guzel- leştığını, bır erkeğe eş olmanın boyutlarını gordum onda. Olaylar bastırır ama yakınmaz, sızlanmaz hıçbır zaman Dıkılır yurur, mahkemeye, hapıshaneye, hastaneye, kapı- ları zorlar, İlhamı ye ulaşır, evıne donuşunu, yaşama do- nuşunu umutla bekler Bu yaz özden ve Metın Toker'ın de katıldığı bırbalkonsoylesısınde, llhamı'nın Akıs'teçalıştığı donemden soz ettık bır aralık Meclıs te en uzun oturum- lardan bırı, İlhamı dergının sayfalannı bağlamak ıçın sa- bahlıyor, kızının doğumunu dolaylı bır telefonla oğrenıyor, eşının yanına dergı baskıya gırınce koşuyor ancak Mesle- ğıne bûyuk sevg>sı ve saygısı var Dınlerken gozlerım ya- şarır kımı zaman bır fıkır ışçısının eşıne, kızına, aılesıne, dostlarına ayıracak çok az zamanı oluyor İlhamı de dışarı- daysa çalışır, ıçerıdeyse eşını, kızını ozler parmaklıkların arkasında Aıle üçuncu kuşağa vardı, yaşamında mutlu bır donem başladı ören de mavı günlerı uzatmaya karar ver- mışlerdı, bır trafık kazası kararı noktalâdı Idam cezasıyla yargılanırken aklandı, enfarktuslere meydanokudu, kalbı, hastayureğı dıpdırı sıgarasını savu- ruyor, dost uyarılarına gulumseyerek bır sıgara daha yakı- yor Burada da odun vermıyor Sakınarak yaşamaktan hoşlanmıyor Kalbı durabılırdı, trafık kazasında yıtırdı ya- şamını' Arabada yalnız ve belkı de sıgarasını tutturerek • • • Mezarlıktan donuşte ben de bırkaç sıgara ıçtım, evlere sığamadım, soluğu Fureya'nın sergısınde aldım Kırk yılın sergısı bu Bır sanatçıya saygıyla uretılen bır sanat olayı Elbet ayrıca yazacağım, ama Fureya'nın son yapıtlarını ll- hamı'yı duşunerek seyrettım Değışık çağrışımlar, buruk acılarla Topraktan heykelcıkler, dunyamızdan ve ulkemızden ın- san manzaraları Kolları, bacakları, gozlerı, yureklerı ko- puk ınsanlar Dıllerı kesılmış, kafatasları boşalmış gıbı Gozpınarları kuru, ağlayamıyorlar Suskun bır toplumun ınsanları bunlar Bır bebek heykelıne bakarken çarpıldım Doğumun çığlığını da atamamış gorunuyor Toprağa so- luk veren bır sanatçı, soluğu kesılmış ınsanlar yapıyor kır- kıncı yılında 1 Muthış bır uyarı bu Suskunluğu bastırarak konuşmaya, tartışmaya çağrı gıbı Bana 12 Eylul donemını anımsattı bırden Eğıtım polıtıkasıylaongorulen kuşakları, demokratık yaşamdakı daralışları, kapanışları Sonra da basktlara, hapıslere karşın duşunduklennı soylemekten vazgeçmeyen dostlarımı Bu heykelcıklerı Resım Heykel Muzesıne yakıştırdım Ayrı ayrı değll, hep bırlıkte sergılenmelı Herkes seyret- melı onlan, yaşayan kuşakiar, gelecek kuşaklar Sonra da duşunmelı, susanlar muzede ozgurce konuşanlar, tartı- şanlar her yerde dıye sevınmelı Çunkü o gunler de gele- cek yakında Sergının kalabalığında Genco Erkal'ı gordum bırden. Parıs'e Sevdalı Bulut u Fransızca oynamaya gıdıyor İlhamı de duysaydı keşke Pekı, bu soluk kopuk, kırık, suskun ınsanlara nasıl bakardı ilhamı'' Belkı de dudak bu- kerdı Çok da haklı değıl mı? Konuşacak yerde susmadı hıç BUJLMACA SOLDAN SAĞA: 1/ Otomobılde far- ların uzun ve kısa uzaklıkta yanmasını sağlayan aygıt. 2/ Küçuk çocukları korkutmak ıçın uy- durulmuş yaratık... Sazın en ınce ses ve- ren teli 3/ Işkıl, ku- runtu 4/ Lezzet Mal aJıp karşılığında mal vererek ödeşme. 5/ Su kıyıiarındakı çalı ve ağaçların uze- nnde de yasayabılen bır balık.. Adlan sı- fat yapmakta kullanılan bır yapım ekı 6/ Numaranm kısa yazıhşı. Bır yerde oturma. 7/ Dogma . Bır no- ta 8/ Ad kavmı hukümdarı Şeddad tarafından cennete benzetılerek yap- tınlan unlu bahçe. Genellıkle kıldan yapılmış kaba dokuma 9/ lşaret Hınt muzığıne özgu tellı bır çalgı YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Çekırdeksız bır uzum cınsı. 2/ Ilaç. Yaratıcısının adı bılınmeyen ya- pıt 3/ Mızrapla çalınan, gövdesı uttan kuçuk bır çalgı Guzel sanat 4/ Kralıçe.. Kımsesız 5/ Bır yanmadayı karaya bağla- yan, ıkı yanı su, dar kara parçası Bır soru ekı 6/ Bır derebe- yın hımayesıne gınp kendını onun hızmetıne adayan kııme. 7/ Bır şeyın ya da bır yerın merkezı Jskambıl kâğıüarındakj dört renkten bırı 8/ Kuçuk kıtap Kale hendeğı. 9/ Tek bır sanat- çının tek bır çalgı ıle verdığı konser.