Katalog

SAYFA CUMHURİYET 20EYLÜL1992PAZAR 8 PAZAR YAZILARI Nobel mevsimi yaklaşıyor STOCKHOLM GÜRHAN UÇKAN 8. Götebourg Kitap ve Kütüphane Fuan bütün hıayla sürerken dillerde No- bel Edebiyat Ödülü dolaşıyor. Fuann ünlü yabancı konuklan arasında Oriana Fallaci ve Belçikah yazar Hugo Claus var. Belçikah yazann 1983'teyayımlanan "Belçika'run Yası" adlı romanının bu yıl tsveççeye çevrilmesi ve ardından kendisi- nin fuara davet edilmesi, baa yorumlara neden oldu. Bunlann başıiKİa, Nobel ko- nusu geliyor tsveç Akademisi'nin Nobel Komıtesi, yıl boyunca kendılerine ulaşan verileri, çeşitli kuruluşlar ve tanınmış kişiler tara- fından yapılan önerileri dokuz aydır göz- den geçiriyorlar. Her ne kadar Alfred Nobel'in vasiyeti onlan, İskandinavdille- ri ve 'beş büyük Avrupa dili' dışındaki dillerde yayımlanan kitaplarla ilgilenme yükümlülüğü getirmiyorsa da Vole So- yinka'dan Necip Faruk'a dek yapılan umulmadık çıkışlann gördüğü takdir ko- mite üyelerini ufuklanru geniş tuünaya zorluyor. Bu arada, Tûrkçenin de gündemde ol- duğu, kulağımıza gelen söylentiler arasın- da. Söylentiler diyoruz çünkü Nobel Komitesı'nin çahşmalan kamuoyundan gizlidir ve asla açıklanmaz. Edebiyattan habersız, Türkçeyi bile doğru dürüst bil- meyen ban kişilerin ahkâm kesmelerine karşın, Yaşar Kemal'in adının bu yıl da geçtiğini biliyoruz. Ancak, bu yıl kendisi- nin resmi olarak herhangi bir kuruluş ya da kişi tarafından aday gösterilmediği ka- nısındayız. Tûrkçenin 'yeni' ve gözde bir adı da gündemde: Melih Cevdet Anday. Türk Pen KuJüp tarafından adaygösteri- len ozan ve düşünürümüz, İsvecce'de henûz yayımlanmadı, ama başka diller- deki çevirilerinden komite üyelerinin kar- şısına çıkmış olmalı. Bunda aynca, Tûr- kiye'ye sık gelip giden bir avuç İsveçli yazann da payı var. Türk edebiyatı, alçak gönüllüce olsa da bu yıl kendini duyurdu. Önce, Anne- Marie özkök ve Lasse Söderberg'in çevi- risinden Orhan Veli; ardından, Kemal Yamanlar ve yine Anne-Marie'nin kale- minden Orhan Parnuk'un Beyaz Kalesi yayımlandı. Her iki kitap üzerine, belli başh gazetelerde olumlu yaialar çıktı. İs- veçli yazarlar,resmenaday gösterihp gös- terümediğini bilmiyoruz, ama Aziz Ne- sin'i de tanıyorlar. Türkıye'de, yaşayan, capcanlı bir edebiyaün olduğunu biliyor- lar artık. Götebourg'daki fuarda büyük ilgi top- layan Belçikab yazar Hugo Claus da bu- rada az tanınan bir dilin temsilcisi: Fle- mencenin. Belçika'nın güney kesirrüerin- de konuşulan bu Hollanda dili, ülke dışında çok az kişi tarafından kullarub- yor. 63 yaşındaki yazar; şair, ressam, yönetmen ve tiyatrocu olarak da tanını- yor. 12 romanından 4'ü Isveççeye çevril- di. Dinsel bağnazlığa ve faşizan akımlara karşı verdiği uğraşla da tanınıyor. Ülke- sinde, aldığı oy oranı %10'u bulan aşın sağcı Vlamsche Blok'un hedef tahtası ha- line gelmiş. "Belçika'nın Yası" adlı roma- nında, bir çocukluk anısını anlaürken daha 13 yaşında, nazilerce toplaülan ki- taplardan Thomas Mann'ınkileri ve bazı digerlerini, üzeri bombalarup yıkılrruş bir villanın mahzeninde gizli gizli okuyuşunu dile getiriyor. Mercedes araba dalış yapabilirıııi?Mercedes araba dalabilir mi. hele pa- ketlenmiş olursa?.. Bu soru, kutulama endüstrisinin medyayla yayrnak istediği kampanya değıl, I997'de Çin'in egemenli- ğıne geri verilecek olan Hong Kong'un polis şefinin açıklamasıyla orlaya atıldı. Ne olmuştu? Güney Çin Denizi'nde yer alan 5.5 milyonluk kentin banliyösü Lun Ha VVan'dan çağnlmışlardı. Yöre halkı gece yansı gördüğü kaçakçıyı bildiriyor- du. Polis geldiğinde izleyebildikleri. uzak- laşan kamyonun gittikçe küçülen iki arka kırmızı ışığıydı. Geride bıraktıklannı ince- leyen yasa koruyuculan. beton rampanın üzerinde duranın ne olduğunu önce anla- mamışlar. Karşılannda, su geçirmez siyah plastik torbaya konmuş bir Mercedes 350 bınek arabası duruyormuş. Uzmanlann övgüsünü alabilecek paketleme öylesine güzel yapılmış ki parmak ısırmak işten de- ğilmış. Halatlann bir ucu denize uzanıyor ve orada kayboluyormuş. Çalınan arabarun sahibiniıu ensesi ka- lın. göbeği önde. cüzdanı şişkin bir işada- mı olduğu hemen saptanmış. Ama uygu- lanacak işlem anlaşılır türden değilmiş. Polis şefı, "Arabayı denize indirecekleri kesindi. Kaçakçılan suçüstü bastırdık, tüydüler. Acaba amaçlan neydi?" diyor. "İki yol düşünülebilir; ya mallannı sual- tından çekecek, Hong Kong karasulan dışında bir şilebe yükleyeceklerdi veya anakaraya değin bu işlev deniz dibinden sürecekli." Geçen yıl kaybolan 4400 ara- cın kesinkes Çin'de dolaştığına eminler. Metropoldeki mafya istek üzerine çalışı- ZÜRİH DOĞAN ABALIOĞLU yormuş. Mao'nun ölümünden, Rusya'nın dağılmasından sonra sosyalizmin yenı zenginleri, bizde de olduğu gibi bir yerden bir yere giden taşıtın salt dört teker değil, yabana malı ve en lüks, full aksesuarlı ol- ması koşulunu öne sürüyormuş. Demek ki para babalan dünyanın her yerinde bir. Tienanmen Meydanı'nda öğrenciler üze- rine asker kanalıyla tank sürenler, aynı doğrultuda kentlerimizi çevirerek savun- masız gençlerimizi tutukevlerine doldu- ranlar; agzında DavidofT puro, kolunda Rolex saatlilerin isteklerini dolaylı yollar- dan karşılayabiliyorlar. Hong Kongpohsi bu paketlenmış Mercedes olayıyla ilgili ye- ni bir kaçakçıük olgusunun ortaya çıkma- sına şaşıyor. Daha önceleri balıkçı gemile- rinin su kesiminde video ve elektronik eşya dolu konteynerlerin taşmdığını bili- yorlar. Çin pazanna sürülen mallann de- netimi çok zormuş. Neredeyse kürekle çekilen, babadan kalma Gümrük Muha- faza botlanyla sürat teknelerini kovala- manın olanaksızlığından dem vuruyorlar. Ve bunlann yasaklanmasıyla önlem alma çabasmdaymışlar. Ama bu paket araç işi, kanun koruyuculannın bu kez deniz altı- na da gereksinmelerini vurguluyormuş. Bizim; hem de kendi sağhğımızı etkile- yecek çöpümüzü bile torbalara koymadı- ğımızı, İstanbul'un kokmasında vatandaş olarak kişisel katkılanmızın da bulundu- ğunu azımsamayarak Barcelona 92'nin bittiği şu şünlerde (konumuz dışındaki grev, sendika ginşımleri, halkın tepkisi bir yana, verildiği varsayımıyla Istanbul'u 2000 yılında Olimpıyatlar süresinde düşle- yin) Çinli kaçakçılann boyunlanna birer altın takılmasıru doğrulamaz mısınız? Pa- ketleme sırasında ise yerimiz herhalde kürsü üstü değil, sarunm bstenin altındakı serbest güreşçilerimizin bulunduğu yerler- dir diyebiliriz. Gülçin Kaya'dan karamsar tablo R i i c f i f î t r l f l t ü n a t m n v a o n l ı c i v r k l * ABD'de,kasıraayıbaşmdayapdacakbaşkanJıkseçimkrininhe>ecanıgiderek • a - F U ^"«> " M - H - l l V « p < t l J . l l € t y ct tg/CUI&iyUl tırmanıyor. Adaylar, Bush ve Clinton, kamuo>u voklamalarında puanlarını yükseltmek için yoğun çaba harcıyor. Rakibi Bill Clinton'u birkaç puan geriden takip eden Başkan George Bush farkı kapaitmak için uğrasıyor. Önce- ki gün New Jersey'e giden George Bush, havaalanında kendisini karşüavan taraftarlarının voğun ilgisinden hoşnut görünüyor.(Fotoğraf:REUT£R) Gökyüzü berrak... Güneşin şavkı ıslık çahyor. Çevre kirlıli- ği konusunda. dünyanın en duyarlı kentlerinden birisı ol- makla ün yapan Zürih'te yaşa- yan kritikçı çevre uzmaru Gül- çin Kaya'nın bu uğurda sür- dürdüğü çalışmalar yüreklere su serpiyor. Kaya, 1985 yıhn- dan beri temiz enerji ve çevre konusunda dünya çapında konferanslar düzenleyen Ulus- lararası Dünya Çevre Birlıği'- nin (CMDC) uzman kadrosun- da çevreci olarak görev yapı- yor. Merkezi Isviçre'de kurul- muş olan CMDC'nin sürdür- düğü çevre konulu çalışmalar- da, Birleşmiş Milletler'in yakm desteğini alarak görevini sürdü- rüyor. Tüm dünyada 132 üyesi bulunan CMDC'nin sürdürdü- ğü çevreci cabalar, uzmanlar tarafından ilgiyle izleniyor. Bu çevreci örgütte çabşan kritikçi çevre uzmanı Kaya, dünyamı- zın geleceği konusunda kötü ressamlar gıbi karamsar tablo- lar çizmekten gen kalmıyor Yaklaşık yedi yıldır CMDC'- nin uzman kadrosunda hırsla BERN ADEM SAĞLAM Karııaval kentinde bir gezintiBrezilyah, genelde Akdeniz insa- nma benziyor; konuşkan, sıcakkan- lı, samimi ve güleryüzlü. Yabancıla- ra karşı da fazla sokulgan, ancak ne maksatla sokulduğunu anlayama- dan bir şeylerinizin gıuiğıni görmek ışien bile değil. Otelde, uçakta akb başında bütün Brezıiyalılar. turisti uyanyor; bazen bıkkınbk verecek şekilde uyanyor ve sizi dikkatli pl- maya yöneltiyor. Bu uyanlar kula- ğımda çınlayarak Rio de Janeiro Havaalanı'ndan, daha önce Sao Paulo'da rezervasyon yapürdığım otele gitmek üzere bir taksiye bini- yorum. Taksi şpförü genç bir çocuk. ama herhabnden Rio'nun kaldınm- lannda büyümüş olduğu belb. Belki de ben yanıhyorum, çünkü Rio'yu kafamda karnavalla özdeşleştirmi- şim bir kere. Karnaval ise benim için neşe, eğlence, şamata ve gösteri; kı- saca. renkli bir dünya. Taksideki ilk gözlemlerim. taksi şoförü de dahil her şeyi, ama her şeyi karnayalla bü- tünleştirmek şeklinde. Yolda şoför, çok zayıf Fransızcasıyla yüksek bir tepeyi göstererek "Burası çok meş- hur bir yer, Corcovado" diyor. "Ne- den meşhur" diye soruyorum. "Te- pede çok büyûk bir Isa heykeli var" diyor. Fazla konuşmak da istemiyo- rum, çünkü uyanlardan biri de ya- banalarla konuşmaktan sakınmak. Şoför, otebn önünde duruyor, an- cak bozuk dolar çıkmayıp, ödemeyi cruseido (Brezilya para birimi) ile yapınca hafıften bozuluyor. Çünkü Brezilya'da en geçerli para dolar. Brezilya parası, süratle her gün, hat- ta her saat, dolar karşısında değer yitiriyor. Uyanlardan biri de dolar- lanrnızı saat saat bozdurmamız. Rio'da karnaval mevsimi değil, ancak Sao Paulo'daki konferans he- yetine, gerek Guaruja'daki otelde, RİO DE JANEİRO ŞERMİN TEKİNALP gerekse Sao Paulo'da Kültür Ba- kanlığı'run verdiği akşam yemekli resepsiyonda bir gösteri sunulmuş, karnaval esintileri estirilmişti. Ama yine de karnaval gösterilerinin ya- pıldığı yeri otel resepsiyonundan öğreniyorum. Niyetim ilk fırsatta orayı görmek. Geçtiğim her geniş caddede renkb, ışıl ışıl par'ak pullu tangalan ve dirseklerin üstüne uza- nan ışıl ışıl parlak eldivenleri, omuz- lardan kelebek kanatlan gibi açılan süsleri ve melez karnaval güzelleri ile bizim köylüierin şalvarlannın be- yazını giymiş, üstten çıplak melez karnaval delikanlılannı görüyo- rum. Brezilya halk danslan ve kar- naval danslan bir turizm dab olarak hayli geb'şmiş. Danslar ve gösteriler son derece büyüleyici. Yabanalara bu konuda unutulması mümkün ol- mayan bir şölen sunuyor Brezilya. Modern Rio, Copacopana deni- len büyük, görkemlı otellerin sıra- landığı bir sahil şeridinde kurulmuş. Rio'nun en popüler ve güzel plajı da burada. Henüz deniz kirliliğı söz ko- nusu değil Atlantik sahillerinde. Kumsal çok güzel ve geniş bir alana yayılmış. İzmifin kordonunu hatır- hyorum yürürken. Copacopana'daki otelimden erte- si günü lüks abşveriş merkezi, bir başka deyişle Rio'nun göbeği Brasa Mauo'ya gitmek için oteldeki gö- revliye danışüğımda, gözlerini ko- caman acıyor ve sakın otobüsle gitme, taksiyle git diyor. "Neden di- yorum", "Otobüs yabancılar için tehlikeli, çantanı abrlar" diyor. Haklı olabileceğıni düşünüyorum. ama bir taraftan da taksicılerle an- laşması var galiba diye geçiyor içim- den. Her neyse, her şeyi göze alıp otobüse biniyorum, amaam şehri daha ıyi görmek, yolculuğu bıraz uzatmak. 15 dakika sonra Brasa Mauo'dayım. Klasik ve modern bırbirine kanşmış. Brezılya'nın her tarafında görülen görkem burada da kendini belli ediyor. Lüks mü- cevheratçılar kapılardan davet edi- yorlar turisti. Bizim Kapalıçarşı'nın çocuklan geliyor aklıma. Yarubp da bir tanesine girerseniz bir şey alma- dan dışanya atmanız kendınizı bir mucize. Mutlaka bir şeyler satmak içm olmadık dil döküyorlar ve başa- nyorlar da. Kısacası, Rio'da turist olmak hoş bir macera . çabşan Kaya, dünyayı iki kez turlamış. Uzman çevreci Kaya ile Zü- rih'teki evine kısa bir söyleşi için gittiğimde, biraz kuşîculu biraz da heyecanbydı. Çevre ve kirliliği konusunda ürkek tablolar yansıtan Kaya, bir süre sonra duruldu. Bu arada, dünya çevre ve kirliliği şeklin- deki soruma şöyle yakîaşü: "Dünyamız, asit yagmurla- n, ısınma, ozon tabakasının delinmesi, çölleşmeye gjdiş ve bitkilerin sonunun gelmesi gi- bi çok ciddi çevre kirliliğiyle karşı karşıyadır. Tüm bu so- runlar, insanlann ortak kay- gısıdır. Biz kritikçi çevre uzmanı olarak, bu sorunlann çözümünde gelecek kuşakla-" nn da yararlanacağı kaynak- lan tahrip etmeden "ekolojik- kalkınma' modelini oturtmak için uğraş veriyoruz." Dünya çapında çevre duyarbbğı yer- leştirmenin tek yolunun 'eko- lojik-ekonomi" sayesinde ger- çekleşeceğini anımsatan Kaya'nın çahşmasının bir başka boyutunu da aile plan- laması oluşturuyor. Kaya, bu yöndeki bir başka sorumu da şöyle yanıtladı: Aşın biçimde artan nüfus patlaması, dünya- mızda var olan doğal kaynak- lan yiyip bitiriyor. Gelişmiş ve gebşmekte olan ülkelerde hız- la artan nüfus yoğunluğunun, daha fazla enerji gerektirdiği- ni anımsatıyor. Ona göre çöl- leşmeye gidişte, asit yoğunlu- ğunun artması ve nükleer radyasyon atıklan büyük et- ken. Kritikçi çevre uzmanı Kaya, enerji üretimi konusun- da da yenilenebiür kaynakla- nn seçilmesini sabk veriyor. Yenilenebibr enerji kaynakla- nndan güneş enerjisi, gel-git olaylan ve rüzgârdan elde edi- len yöntemleri öneriyor. Sao Paulo'daki dev gösteride Brezilya liderinin hapsedilmesi istendi 700 biııkişi Coüor'a karşıyürüdü • Kongre, bu ay içinde toplanarak, hakkında yolsuzluk suçlamalan bulunan Devlet Başka- nı aleyhine dava açılıp açılmaması konusunda karar verecek. Dtş Haberler Servisi - Bre- zilya'da, hakkında yolsuzluk suçlamalan bulunan Devlet Başkanı Fernando Collor de Mello'ya karşı protestolar git- tikçe büyüyor. Sao Paulo ken- tinde önceki gün 700 bin kişi yürüyüş yaparak Collor'un hapse atılmasını istedi. Brealya'da de Mello'ya karşı yaklaşık iki aydır devam protesto gösterilerinin en bü- yüğü olarak nitelenen Sao Paulo'daki yüriiyüşte, arala- nnda 5 eyalet valisinin ve iki eski başkan adayının da bu- lunduğu göstericilerin "Collor defol", "Collor hapse" diye sloganlar attıklan belirtildi. Reuter'in haberine göre, protestocular kamaval hava- sında, sokaklarda samba ya- parak, Collor de Mello karşıtı şarkılar söyledi. 20 yaşında bir üniversite öğrencisinin, Baş- kan Collor'un bütün bu olan- lardan sonra görevinde kal- ÖZEL KADIKÖY AKŞAM TİCARET LİSESİ Seçtisiniz okul geleceğinizdıı I Modern bir binada, Türkiye standartlannın üzerinde meslek eğitimi almak isteyenler, I Üniversite için ek puan almak isteyenler, I Bir yılın sonunda iş garantisi elde etmek isteyenler. I Daktilo, muhasebe ve bilgisayar öğrenmek isteyenler, I Güleryüzlü ve tecrübeli bir eğitim ortamında yer almak iste>enler. lAskerliğini tecil ettirmek isteyenler. I Yirmi kişilik sınıflarda, uygulamalı eğitim almak isteyenler. ÇAĞRIMIZ SİZLERE. ARAYIN GÖRÜŞEÜM Adr: Halıtağa cad. Misâk-ı Milli sk. No: 123 Kadıköy-İST. Tcl-346 16 30-346 66 II SATILIK FOTOĞRAF MAKİNASI -Nikon F-3 Body Nikon 35-105 (35) zoom objektif -NikonSB-17 flaş (Az kullanılmış acele) Tel: 512 05 05 (438) ' SOYLEV Hıfzı V. Velidedeoğlu 3. bası 10.000 lira (KDV içinde) Caidas Yavmları masının olanaksız olduğunu söylediği belirtildi. Devlet Başkani Mello'mın kardeşı Pedro Collor de Mel- lo, önceki gün ülkenin önde gelen iki büyük gazetesine açıklama yaparak, ağabeyini yurtdışına 'bir servet kaçır- makla' suçlamıştı. Pedro, Fer- nando Collor de Mello'nun seçim kampanyası sırasında toplanan paralann başkana ait özei bir banka hesabında toplandığını ve yurtdışına çı- kanldığını söylemişti. Perdo, geçen mayıs ayında da basına bir açıklama yapa- rak, ağabeyinin, başkanlık seçimleri sırasında kampan- yasını fınanse eden Paulo Ce- sar Farias'ı yasadışı işlerinde paravan olarak kullandığını öne sürmüştü. Pedro'ya göre Farias, üst düzey yetkililere rüşvet vere- rek "hükümet içinde hükü- met" kurmuş ve bu yolla dev- let ihalelerinde yolsuzluk yaparak Collor ailesinin lüks yaşanüsını fınanse ediyordu. Başkan*ın kardeşi Pedro de Mello'nun bu açıklamalann- dan sonra Brezilya parlamen- tosu harekete geçerek iddiala- n araştırmak üzere bir komis^ yon kurmuştu. Üç ay süren çabşma sırasında komisyon yüzlerce kişinin ifadesıni al- mış, binlerce sayfadan oluşan belgeleri gözden geçirmiş ve piyasadan 40 bin iptal edibniş çek toplamıştı. Kongrenin. bu ay içinde toplanarak hakkında yolsuz- luk suçlamalan bulunan Dev- let Başkanı Collor de Mello aleyhine dava açılıp açılma- ması konusunda karar verece- ği bildinldi. BİR KEZ ALIN R I G I D A I