Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 MAYIS1992 ÇARŞAMBÂ HABERLER Menderes heykeli • KLMLL (AA) - Hatay'ın Kumlu ılçesine Adnan Mendcrcs'ın hey kelinin dikileceği bildirildi. Kumlu Belediye Başkanı Halil Bayındır'danedinilenbilgiye görc heykel ilçedeki Adnan Menderes Parkı'na dikilecek. Bayındır, heykeltıraş Necati İnce tarafından yapılacak olan hcykelin 50 mily on liray a mal olacağını ve bir ay içcrisinde ilçeye getirilerek kaidesinc yerleştirileceğini bildirdi. ANAP'lı Belediye Başkanı İnce, Türkiye'de ilk kez kendi belediyelerince yaptınlacak olan Adnan Menderes heykelinin yapımına vatandaşlann da maddi katkılannı istedi. Öğretmenlerin sendikalaşması • ANTAKV A (Cumhuriyet Güne> İlleri Bürosu)- Mılli Eğılını Bakanı Koksal Toptan. öğretmcnlenn sorunlannın çözümlcnmesi ıçinçaba gösterdıklennı bclirıerck "Öğretmenlerin sorunlan sendıkalaşmaları halindcdahakola> çözümlcnecektır' dcdi. TBMMMılhEğılim Komısyonu üyclcriylc birlikteAniakya'yagclen Millı Eğitım Bakanı Köksal Toptan, kapalı spor salonunda öğretmcnlcre yönelık bir konuşma y aptı. Toptan. öğretmenlenn scndikalaşmasından yana olduklannı bıldircrek şöyle dcdi:"Bizöğrclmcnlcnmızin sorunlan ıçinher lürliı çabay ı gösıcriyoruz. Öğrctmen ck ders ücrcilcrinı iyileşiınei tedbirlcraldık Bukonııdada kanıın tcklifi sunduk Temmuzayından itıburcn öğretmcnlerımizc kira yardımında bulunaeaeız. Partilerve demokratik yaşam • İZMİR(AA)-Türk PnrlamcnterlerBirliğı İzmir şubcsinccdüzenlcnen "Türk Demokrasisi vc Kapatılan Siyasi Partilerin Demokratik Y'aşamımızdaki Yeri" konıılu panel. cumarıcsi günü gerçckleştirilecck. Türk ParlamcntcrlcrBırliği İzmir ^cbcşindcnaltnan bilgiyc göre İsmct İnönii Kültür San.it Merke/i'nde y apılacak panele konuşmaeı olarak şu kişilerkatılacak:Oktay Ekşi (gazelcci), Muammer Ertcn (eski sanay ı bakanı. Türk Parlamentcrler Birliği Yüksck Danışma Kurulu ü>esı):. Mustafa Gazalcı (SHPMcrkczYüriumc Kurulu üyesi). Dr Münif jslamoğlu.(DYPGenel İdare Kurulu üycsi - Kastamonu Milletvekili). Hasan Korkmazcan (AN AP Dcnızli Milletvekili). Altan Öymen(gazeteci). İlhan Sclçuk (gazeteci). Şevket Yahnici(MÇPGenel Başkan Yardımeisi) Deniz, Yusuf ve Hüsevin'in 20 yıl önceki idamlan sorgulanıyor: Cinayete özel kanun çıkarılmaz ALİTEVFİKBERBER Aradan 20 yıl gcc.ıı. hâlâ tarlişılıyor. Tozlu raflarda kalan da\a dosyalarında eşılmedik yer kalmadı. Bununla da yeıinılmedı. lüm as- keri yargılamalar mercek altına alındı. 20 yı- lın ardına gizlenmiş bir yığın soruya yanıtlar aranıyor. Çünkü Gczmiş. Aslan ve İnan'ın idamlanna "itırazlar var". "Cinayet için ka- nun çıkartılamaz". "Emırle ölüm gelmez" denilıyor. Dahası. de\let elıyle cınayet işlen- mesın. ıdamlar kalksın ıstenıliyor. Nedir bu ıtirazlar? 12 Martyargılamalanve Denı/lerin idam- lanyla ilgili tartışmalann odak noktasını. TCK 168. maddc uygulamasının.özellıklesı- yasi davalarda ölüm cezası öngören TCK 146. maddesiyle verdcğışiınnesı oluşturmak- tadır. Bu dönüşümün. doğal hukuk tartışma- ları yerine. 20 yıl sonra ortaya çıkanlan bir "cmirle" gerçckleşmcsı ıse tartışmalara ycni bovutlar getirir. Artık yalnızca Gezmış. As- lan \e İnan değil. 146. maddc uyannca 12 E>lül yargılamalan sonucunda ıdam edılen onlarca kışi dc tariışma kapsamındadır. Bu dönüşüm şövlc gcrçeklcşir1971 yılının mayıs ayında Ziraat Bankası Lnkapanı Şu- besi soygununda silahıyla birlikte yakalanan ÖmerÂvna. İstanbul 1. Nolu Askeri Mahkc- mesi"ncc TCK'nın I6S. maddcsı ııyannca "sı- lahlı çele kurmak ve yonetmek" suçlanndan suçlu bulunarak toplam 38 yıl hapis cezasına çarptınlır. Da\a dosyası umulanın aksine Askeri Yaraıtay'da bo/ulur. Askcri Yargı- tay"a görc Ömer Ayna'nın. anayasal dü/eni silah zoruyla yıkmak suçundan TCK'nın 146. maddesine göre idam ıstcmiyle yargtlanması gcrekmektcdır. Bu ola> başlangıç olur. Son- rasmda TCK'nın 168. maddcsinden açılmasi bcklencn da\alann hepsi. ölüm eezası öngo- ren TCK nın 146. maddesinden açılır. Bunıın ncdcnı. lam 20 yıl sonra ortaya çıkanlan iki bclgeyic anlaşılacaktır. Bu belgeler. Askeri Yargıuıy Bassavcılığrnın o dönemde Genel- kurmay Başkanlığı'na verdığı bir yazı ile Genclkurmay'ın tünı sikıvönetım komutan- [ıklanna gönderdığı "gı/lı" mahrcçlı emırdir İlk belgede. Askeri Yargıtav Başsavcısı hahrı Çoker. Ömcr Ayna \e arkadaşlarınm TCK'- nın 168. maddesınden değil 146. maddesınden cczalandınlması gcrektığı şeklindeki görüşu- nü Genelkurmay Başkanlığı'na bıldinnckte- dir. Çokcr. 3 Tcmmıi7 1971 tarılıli bu yazısın- da aynca. yasadışı örgüt üyesı sanıkların ncrede yakalanırlarsa yakalansınlar ıck bir davada toplanmalarını istcr. 16 Icnımu/1971 tarihlı Genelkurmay Bu^kanlığf nın iüm sıkı- yönetım komulanlıklanna gönderdiği ko- nuyla ilgili emri ise ikincı bclgcdır 11. Başkan Korgencral Kemal Tar.ın ım/asını uış.ı\an \e "gızlı" mahreviNİc gcreklı yerlcre göndcrilcn bu cmir. 12 Mart'ta askeri mahkemclcrın i^- lcyişinc i>ı bir örnck oluşturmakuıdır: "Gerek mütalaa vazısında ve gcrekse teb- liğnamed'e (Marksist felsefc ı^ığında millı demokratik devrimi gcrçeklc^tırnıek ıvın si- lahlı cNİcmlcrc gırişmek \c bu surcıle Ameri- kan emperyali/mi ve onun \erlı ı^birlikçilerı- ni bertarafedcrek tam bağımsı/ \cgercckıen demokralık Tıirkiyc'yi kurmak) amacına >ö- nelmiş eylemlerin, TCK'nın 146. maddesin- dc ıt'adesını bulan tek suç olarak mütalaa cdilmesı. tccahür cdcn cvlemlenn adi birer suç olmayıp adı geçen maddenın. 'cebır" un- surunun lürlü şekillen oldıığu. bu nedenle bu tür suçlan Türkıye'nın neresinde ı^lenmi^ ve neresinde yakalanmış olursa olsunlar faılle- rin bir \erde toplanarak tek iddianameiçinde mu'.alaa edilmesinin gerektıği belırıilmi^tir. Bir gerçcğın ıfadesi olan bu görüs.lerin Sıkı- yönctım Komutanlan ve Askeri Savcıhkla- nnca değcrlendınlm^ı vapılmak üzerc bilgi edinilmcsını arz ve rica edenm • Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan, idamlannın 20. yıldönümü nedeniyle bugün anılacak. Gezmiş, İnan ve Aslan için Karşıyaka Mezarlığı'nda yapılacak törene milletvekilleri de katılacak. Saat 12.30'da yapılacak tören için 68'liler Birliği Vakfı Deniz Gezmiş Enstitüsü Yürütme Kurulu adına SHP Ankara Milletvekili Salman Kaya ve Mustafa Yalçıner ile Münir Ceylan tarafından dün bir çağn yapıl- dı. Çağnya. HEP kökenli milletvekilleri Sedat Yurttaş, Mahmut Kılınç, Ali Yiğit, Emin Sever, Orhan Doğan, Remzi Kartal ve Mehmet Sincar da katıldıklannı açıkladılar. Denü Gezmiş 17 Vlart I971'de >akalandı. Yusuf \slan \e Hüsevin İnan'Ia birliktc. haklarında si>il sa>cılarca iddianamc ha/ırlanmadan sıkıyönetim ilan edildi, \e Anayasa suçunu dü/enle)en 1C Knın 146. nıaddesi u>arınca idam cezasına çarptırıldılar. Gcnelkurma> Başkanı Emrivle" İ^ıe Ö7ellikle sivasi davalarda cc/alandır- maların 168 verine 146. maddevc dönüşümü- nü sağkıvan en oncnılı eıken bu emırdir. Genelkıırmav emrı sonrasında tüm askcri malıkemelcrde. bu kapsama sokulan dava- larda cc/alar.146. maddc uvannca verılır. Bu cmrc av kın olarak Ömer A\ na ve arkadaşla- nyla 84 Mibayın vargılandığı İrt'an Solmaz vc arkadaşlan davasıııda 146. maddcyı uvgula- nıavan İslanbul 1 Numaralı Sıkı\önctim Mahkcmesı isclağvcdilir. Denı/Gc/nıı^. Yu- sul Asl.ııı ve Hüseyin İnan d.t evlemlerınde hicbir öldürme, yaralama bulunmajna^na karsın TCK'nın 146. maddesı uyannca kla- ma rrt-ahk'üm'cdilir. 12 Mart vargılamalanna ılı-jkın ııltı g/ıle- cck iek konıı Genclkumıav'ın bu emrı dcğıl- dır. Bir baska ılgınc olav. l%| Anavasası'nın 32. maddcsınde vapılan dcğışıkliktır. "Hiç kımse. tabii hâkımınden başka bir merei önü- ncçıkarılama/. Bir kimscşı tabıi hâkimindcn başka bir mereı önüneçıkamia sonucunudoğuranyar- gı vetkisinc sahıp olağanüstü merciler kuru- lanıa/" şcklindedü/cnleme. Deniz Gezmiş ve arkadaşlannın 16 Temmuz I971'dc davalan- nın başlamasından iki ay sonra 20.9.1971 ta- rihli 1488 sayılı yasayla değiştirilcrek "Hiç kinıse. kanunen tabi olduğu mahkemcden başka bir mcrcı önüncçıkarılamaz. Bir kimsevı kanunen tabi olduğu mahke- mcden başka bir merci önüne çıkarma sonu- cu doğuran vargı vetkisinc sahip olağanüstü merciler kıırulamaz "a döniişiürülür Böv lecc. olağanüstü dıırumlara ilişkın sıkı- vöneıim mahkcmclcnnın anavasaya avkın olacağı şcklindeki olası iddialannın da öniinc geçılir. Dcnix Gc/miş 17 Mart 1971'dc yakalandı. Hakkındaki luluklama kararlan vürürlüğe sokularak önce Ankara Mcrktv Cczaevi'ne. daha sonra da güvenlik gcrckçesiyle Kavseri Ce/acvi'nc gömrüldülcr Dcnız Gezmiş vc arkadaşlan hakkında gerek Ankara'da gc- rekse Kavseri'de başlatılan savcılık soruşlur- malarında anayasa su^u. >.ını TCK'nın 146. maddesi hiçbir zatnan gündeme gelmedi. Yalnı/ca adam k.ıçınna. bcınka soyma. poh- se nnıkavemei vc silah bulundurma gıbı suç- Lır dikkale alınıvordu Bu siıekırın karşılığı ise hiçbir zaman idam olmayacaktı. Olsa olsa TCK'nın 168. maddcsindcn vargılanacak ve sonucunda 15 senc ağır hapis cczasıyla ccza- landınlabileceklerdi. Sonunda soruşturma dosyalan olduğu gibi Ankara Sıkıyönetim Savcıhğı'na de\ redildi. Meclis onaylıyor Denı/ Ge7inış. Yusuf Aslan vc Hiiseun İnan Ankara I Numaralı Sıkıvönetim Mah- kcmcsındc yargılandılar. Türkive Halk Kur- tuluş Ordusu (THKO) diyc bilinen bu da\a sonucunda Gezmiş. Aslan ve İnan TCK'nın 146 maddesi uvarınca ıdama mahkûm edıl- dı. "\ncak idam kararını Türkiyc Büyük Mıl- lct Meclisı nin onavlanıası aerekivordu. Meclis bu onayı. 2.5.1972 tarihli olurumda çoğunlukla kabul edilen 1586 savılı ;Dcni/ Ge/mış. Yusul Aslan ve Hüseyin İnan'ın Ölüm Cczalarının Yerine Gctırılmesınc Daır Kanun"la \erdı. Oylamada. kabul oyu \e- renler arasında şimdıkı koalisvon hükümctı- nın başbakanı Sülevman Demırel ve İçişlcrı Bakanı İsmct Sczgındc bulunuvordu. Demı- rel 20 vıl sonra kcndısıne vöneltılcn. >cnıden bir oylama olsa ıdamları onavlar nuydınız?" sorusuna "Bu ccvabın kımscyc varan >ok- tuf" karşılığını veriyor. DYP^nkara Millei- vekıli Milli Suvunma Komisvonu Başkanı Bakı 1 uğ ise Gezmiş. AsLan vc İnan ın 146. maddc uvannca ıdamını ısieven mahkenıe sa\CThınndandı. Bakı Tuğ'un 20yJ sonrakt değcrlendırmesı. "Bugün dc devleı bızc avnı nilelıktc bir görcv verse avnı şevleri vaparız" oluvordu. Baki Tuğ. bir haftalık dergıve ver- diği demecin satır aralarında çok ılgınc bir cümlc de kuruvordu: "Onlar bı/ vanlış vap- tık' deselerdi idam edilmezlerdi." Olaydan 18 yıl sonra Ge/nıış. Aslan ve İnan'ın idamlannı karara bağlayan Asken Yargıtav'da görcv li emeklı hâkını Albav Na- hit Saçlıoğlu ise bir gazctcye şu açıklamayı vapıvordu: "İdamlar bir adli haıa sonucu olmu^ıur. Karara muhalif kalmıştım. Mahkeme, kamu- oyunun genel havasına uydu. O dönemlerde komutanlardan da baskı oldu... Mahkeme ni- telemede hata yaptı. Maalesef mahkeme şart- lannuştı..." Hâlâ yanıt yok : TBMM'ye karann iptali içinbaşvuru' 11 Nısan 1990da Adnan Menderes. Fatın Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın "itibarlannın ıadesi" kamuoyunun gündemınc Gezmiş. Aslan ve İnan'ın idamlannı getırdı. Gezmiş, Aslan ve İnan'ın vârislerininvekih olarak 11.5.1990'da TBMM Başkanlığı'na bir dılckçcyerenavukatlarHalit Çelenk. Orhan İzzct Kök ve Refik Ergün itibar isteği peşindeolmadıklarını belirterek yalnızca ölüm cezalannın yerine gcürümesıne ılışkin yasanın kaldınlmasını istedıler Bu baş\ urudan bugüne kadar olumlubirsonuçalınamadı. Hatta başvııruya hıç bir yanıt venlmedi. Ancak Gezmiş. Aslan \ e 1 nan'ın 20. ölüm yıldönümü nedeniyle konu hâlâ tazeliğini koruyor. Deniz Gezmiş'in babası Cemil ! Gezmiş. yeni bir başvuru için tekrar çalışmalar yapıyor. İşte 1990 tanhlı bu başv urudan bazı kesitler: 1 "Kuşkusuz ölüm cezası yaşadığımızçağa • veinsanlığaıcrstır. Yurdumuz.ölüm ' cezasının halen geçerlı bulunduğu ender ülkelerdenbındır Kımeyönelirse yönclsın. ölüm ce/asına hoşgörüyle bakmakmümkündeğıldir. O davada mahkeme başkanı olan bir generalın. daha sonra bir siyasal partiye girmcsi. bu partıden milletvekili seçilmesi v e y aptığı seçim gczılcrindc komünisileri '• astırdığını söy lcyerck propagandalar y apması da onun nc kadar yanlı olduğunu ortaya kovmuştur. Başkanı bu kadar yanlı, kendisi siyasal iktıdara bağımlı bir sıkıyönetim mahkemesınden adıl bir karann çıkması olanaksızdır. İnfazgecesı.yazılaninfaz lutanağını alıpcebıne koyarak Ali Elverdi'nın. Av. Halil Çclenk'eyaklaşarak Siz görevinizi fazlasıyla yaptınız, ama bu iş başka demesi de, karann hukukdışı ' etkenlerleverıldığını veadaleileilgısınin olmadığını gösıermiştir. Olağanüstü bır mahkemenin hukukdışı kararlanylaölümegönderilcnbu . insanlann ey lemlerı arasında bır tek öldürmeyoktu. kaçırdıklarııns.ınlarason dcrcce iy ı dav ranmışlar vc sonunda serbesl . bırakmışlardı. Görünürdeki lek olay. bir A bankanın Emek şubesinın soyulmasmdan • ibaretti Ayrıca. kendileri.amaçlannın anayasayı ıhlal olmadığını. tam tersine. J 196I Anayasası'nisavunduklannı. ' savaşiıklanşey ın emperyali/m olduğunu mahkcmcdeaçık seçık anlatmışlardı. Bunaİ vcyapılan uılebc rağınen mahkeme. rCK'nın 59. maddesinın uygulanmasına i dahi gerek duymamıştı. Öteyandanhatırlamakgerekirki. 12 Marti dönemının hukukdışı uygulamalan toplumda yoğun tepkı gömıüş vc bunun • sonucunda TBMM I974yılındadurumu ' kısmen de olsa haftnelmek gcreğıni ' duymuşlur. l803SayılıGenel Af Yasası bu' toplumsalihtiyacınsonucudur. Yanı.eğer' ınfa/laı yapılmasaydı yadabirsure ' geciklırıiseydı. uçgcnçınsan bugün ' yaşıyor olacaktı." * \ 6MAYIS Bu yıl idamların 20. yılı... Bu yıl DENİZ GEZMİŞ YILI'dır. Herkesi Deniz GEZMİŞ, Yusuf ASLAN ve Hüseyin İNAN'ın anısına 6 Mayıs Çarşamba günü saat 12.30'da Ankara - KARŞIYAKA Mezaıiığf na çağırıyoruz. 68'liler Birliği Vakfı Deniz Gezmiş Enstitüsü Yürütme kurulu udına SALMAN KAYA - MÜNİR CEYLAN - Muntafa YALÇINER Çağnya katılan milletvekilleri: Ankara Mılleoekıh KKIIMI ISIkl.VK Dı\arbakır Mılleuckılı Iİ€H'. Dr. VII I \ \ l < Hau> Mılleıvckılı 1 I.H. «.I Kk\N Ankara Milletvekili >\l.lll M MKK Dıyarbakır Milletvekili IKKMIİM OZ1H* Adana MillctM-kilı KKM/.I kVKIM. Van Milleıvekılı !?VIII> I 1.1 M»^ lokat Millet\ekili B\ııvnı\ \ı,\(.u. Gazıanıep Mılletvekıh IHHVIMM (,l KMI> Isıanbul Vlılieıvekılı MKIIMKT IK»K> Hatay Milletvekili /.hkl NV(I1\KU\> Kars Milletvekili >W»\T M KTIA>> Diyarbakır Milletvekili \l.l IKKMIİM 11 lı Er/:ncan Millenckılı \l III. \ III \ Karv Viıllcsvckılı I hl.\l. Kl KKtH.II A'lıyaman Mıllcl\ckili K\İk \l.l'( \ Anıal>a MilleıvçKilı Amasya Mıllcnckılı M. KWİ> ŞKNKK Muş Milletvekili MKIIMKT >İM \N Mardin Mıllcnckilı VI.I IIINf Klt Ankara Mıllenekılı K»>IKK (.KN< Tuncelı Mılletvekılı Ml VI-4K,\ > II.M \/. Malaı>a Mılleıvekılı Vlil.l.* Ml TM \\ İzmir Millelvekılı MKHMKT \l.l' Kars Mılleıvckılı MUIMl I kll.l\< Adıyaman Mılle(vekıh 11X1 (,IN >\VVŞ Adana Milletvekili VMIIMI I \I.IN\k Şırnak MıllctNckııı VKI.I \kMll l/mır Mıllcıvckılı VI)\\N KKNklN Dcııı/lı Milletvekili MtM"\»'\ IMM.VN Ga/ıantçp Milletvekili MMIMI T I H M k Dı\arbakı, Millenokılı OHMVN IMK". \N Şırnak Mılleıvıkılı N (,(tk\l I' Kır>ehır Milletvekili Mt /VKKKII \l(lk \N Mardin Milletvekili mıiM kinı N< ı Sıırl Mıllelvckıh <.l I.KK ll.hlil Tokat Mılleuekılı Kırşehır Mılletvekıh \U.\\ IU( M.IK.IJ İstanbul Mılleuekılı VI.I VU.I1 Mardin Milletvckılı NOT: Karşıyaka Mezarlığı'na saat 11.30'da otobus kalkacak. Kalkış noktalan: Fen Işleri önu (Terminal) Keçiören Belediyesi pnti Mamak Belediyesi onu AUındağ Yunus Emre Kullur Merkczı onu Gençlik Parkı onu Maltepe EGO Gnl. Mdr. onu ' Yargılama yenilensin'Deni/ Ge/miş. Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın idam sehpa- lannda sonuçlanan vargılan- malan. adalct larihimi/. Ü7erin- dc kara bir lekc olarak değer- lcndırilivor. Konuyla ilgili olarak görüşlcrıni aldığımı/ avukatlar: Gezmiş, Aslan vc İnan'ın adil olmayan. hukuk- suz bir ortamda vargıKmdıkla- nnı vehaksızvereidanı edildık- lcrinı ilcri sürü\orlar. Hukuk- çular. adalct tarıhimı/deki bu lekcnin elbirliğivlc silınmesi için dc Dcnız vcarkadaşlanyla ilgili vargılamanın vcnılcnmcsı gc- rekliliğine dikkal v'eki\ jrlar Deniz Ge/mış ve arkadaşla- nnın davasında savunma avu- kallığını üstlenen Halil Çelenk. kamuoyunun öncmlı toplum- sal olavlarda bir sağduşusu oi- duğunu beliricrck. "Kamuoyu günümüze kadar bu ce/avı lx;- nımsemcdi. içıne sindiremcdi. haklı bulmadı. Toplanlılarda. Niirüvüşlcrde. basında buna karşı çıklı. Ölüm cezası ılc ev- lcmleri arasında oranlı görme- dı. o eylemlcrc ölüm ce/ası vc- rilmcsini adalctsiz buldu" dcdı. Halil Çelenk. Deniz vc arka- daşlanna verılen ölüm cczaları- nın. mahkeme nıtelığı olma\an. siyasal iktıdara bağımlı sıkıvö- netim askeri mahkemelerinde verildiğine dikkat çckcrck. "Yanı orlada bir mahkeme ka- ran olmadan sehpaya göndcril- mışlerdir. Bir ülkedc sıvil vc bağımsız mahkenıeler varken ınsanlarsivasal iktidara bağım- lı askcri mahkemclcrdc yargıla- nıyorsa. o ülkc çağdı^ı bir dü- zevdc yaşıyor demektir" diyc konuştu. Deni' Ge/miş vc ar- kadaşlannın 1461 Anavasasf- nın uygulanmasinı istemclerinc karşm 'anavasal dü/eni orta- dan kdldırma' sucunu dü/cnlc- \eıı ve ölum CC/ÜIM ongören TCK'nın 146. maddesınden vargılandıklarını anlatan Çe- İcnk. mahkcmenin ölüm cezası Üç idam 20 yıl sonra hâlâ tartışılıyor verirken. cezanın hafiflcıılmc- siyle ilgili TCK'nın 59. maddc- sınin uygulanması konusunda takdirı TBMM'jc bıraklığına da dikkat çekcrek. "Bu adlı ha- ta adalct tarihimizde daima ıb- rctle anımsanacakur. Mahkc- menin kendı görcv ini Meclis'c tcrk eimcsı de. kararı oluşlunır- ken politikanın doğrullıisiına girdiğini göstcrmcklcdir. Türk CCAI Yasası'nın 146 1. maddcsi- nin açıklanan vanlış uvgulama- sı 12 Evliıl donemındc dc siır- dürülmüş. verilcn birçok olüm cezası ınfaz edilmiştir" dcdi. Avukaı Erşan Şansal da. Dc- nız Gezmiş ve arkadaşlannın davasının kamuoyunda bir lür- lü kapanmadığını sövledi. Şan- sal. "Bu dava hazmedılmemış- tır. bu sonuç hazmedılmemıştır. Denizlenn ola\ı bir hukuk skandalıvdı. Nc yazık kı bu skandal bir hukuk kılılina bü- runduruldü" dıve konuşiu. Denı/ Gezmiş vc ark;ıdaşlan- nın TCK'nın 146. maddesinden ölüm cczalarına çarpiırılması- na karşın. Askeri Yargılay Daı- reler Kurulu'nda iki üvenın bu karara TCK'nın 168. maddcsı uvgulanmalı" gcrekçcsivle karşı eıktığını anlaian Şansal. "Daı- reler Kurulu'nun verdiği karar- da bir sanık 169 maddedcn mahkûm olmuştu: Metc Erle- kin. 168, bilıyorsunuz silahlı cetc. 169daecleycvardım. Mele Ertekın silahlı çetevc vardım et- mişse çctc neredc? Çctc \ok. Anavasavı ıhlal edcnler var Hukuk nonnlan davanın venı- lenmcsi ıçin kişilenn havatla olması koşulunu öngönnüyor. Bu davanın venıden görulmcsi ıçin hukuk \ollan açıktır. Dc- nizlcnn olay ı o tarıhte de hukuk ıçin yüz karasıydı. bugün de Adalete ınananlar. iüm adaleı savaşçılan clbııliğı yapıpbu ka- ra lekesi adaleı tanhimızdcn silmclidirler" dedi. Avukal Orhan İzzel Kök de ıdam kararlarının adli bir hala olduğunu savunarak Deniz vc arkadaşlannın da\asının sivasi bir dava olarak başladığını vc öylc bittığinı söyledi. Yargıla- manın bugün gerçekleşmesı durumunda Deniz Gezmiş vc arkadaşlannın olsa olsa TCK'- nın 168.'maddesinın ikinci fık- rasından cczalandırılabıleceğı- ni vurgulayan avukal Kök. "Yani idam karan vcrilmczdı. İdam kararlan nedeniyle Türk toplumu vicdancn acı içindcdır. Bundan sonra böyle acılann yaş;ınmaması ıçin yapılmasi gc- rekcn her şcy yapılmalıdır Bu konuda Türk hukukçusunun vcaydınının ağır bir sorumlulu- ğu vardır. Mcselc sadccc ölüm cezasının çağdışı olmasından ibarel dcğildır Mesele. 12 Mart'ta ve tüm olağanüstü du- rumlardaki yargılamalann tü- nıiiylc hukukdışı oluşııdur. Bir daha olağandışı bu uiı yargıla- malann olmamasını dıliyorum. İnsanımı/ ve ülkenıı/ bunun mücadclcsinı vcrmclidir" sek- lındc konuşiu. BİR Yaşama hakkı ve demokrasi normlan VELİ YILMAZ Deniz Gezmiş. Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın siya- scıen kailedilmelerinın 20. yı- lında da "yaşama hakkı" siya- sal gundemın hâlâ ilk sırala- nnda ycralıyor. Hükiimet programının ıla- nından başlayarak parça par- ça açıklanan "demokralikleş- me pakeileri'. idam cezalan- nın kaldırılmasına yonelik bir vaadı dahi ıçermıyor. Yürürlükıekı TCK'nın. 16'sı devlet alcyhine işlenen suçlar. 10'uda kışıler alcyhine işlenen suçlar olmak üzerc 26 maddesi. ölüm cezasını gerek- tiren suçlan kapsıyor. Büyük bir bölümü sıkıyönetim asken mahkemelerinın TCK'nın 146. maddesine dayanarak \crdıkleri idam kararlan gere- ğince 12 Mart döneminde 17. Î2 Eylül döneminde 48 dara- ğacı kuruldu. Bugün de özel- liklc DGM'lerdc idam cezası talebiyle davalar açıhyor. idam kararlan veriliyor. Siyasal otonte. ceza yasala- rındaki hükümiere dayanarak "lasarlayarak cinayet ışleme" tekelinı elındc tutuyor. Bau demokrasılerinin de bu 'hak'- tan tümüylc vazgeçmedikleri görülüyor. Bir kısım ülkelcr- de. savaş halınde işlenen aske- ri suçlardan dolay ı ıdam ccza- lan halen yürürlükte. ABD'dc ıdam cczalan infaz ediliyor. Birçok Batı Avrupa ülkesindc idam cezası. bir ceza kategori- si olarak kaldınlmış durum- da. Ama Avrupa İnsan Hak- lan Sözleşmesi'nın 2. maddesi "yasanın ölüm cezasını öngor- (İüğü bir sııçtan dolay ı malı- kcmece verilen bir ce/anın ınfazım" "yaşama hakkı'nın ıhlali saymayacak kadâr bir esneklisi banndınyor. Gcne avnı şckilde AİHS'nin 1983 lanhli Ölüm cezasının kaldı- rılmasına ilişkin 6 Nolu pro- lokolü. 1. maddesi ile "ölüm cczalarının kaldınldığı'nı ılan ederken. 2. maddcsınde yer alan 'bir devlet savaş /ama- nında y a da \ akın sa\ aş tchdi- di Jurumunda işlenen eylem- ler için yasalannda ölüm cezasına ilişkin hükümlcı bu-, lundurabilır" hükmüyle. var olan esnekhğı. yoruma son derece açık bir koşulla daha dagenışletıyor Türkive. 6 nolu protokolü; hcnüz onay lamış değil. Onay- • laması durumunda dahi. siya- sal otoriıe. kcndısini "yakın' bir sa\aş tehdidi altında" saya-' rak idam cezasını önaören, TCK maddclcrini. AİHS ve; ek protokol hükümlcrinegöre sınırlandırarak 'muhafaza et- me hakkf na sahip. Uluslararası resmi hukuk standartlan. sıyasaF otonteyı, "tasarlayarak cınayet işleme' hakkından tümüyle yoksun bırakmıyor. İdam cezalannın TCK'dan, ve siyasal yaşamımızdan tü-' müyle çıkanlması ve olağa- nüstü döncmlcrin idamlan da kapsayan sıvasal mahkûmi- yel kararlannın mahkûm edilmcsi için çıkış noktalannı. rcsmi oıoritenin "icraat'ına hukuki esncklikler tanıyan uluslararası rcsmi sözleşme hükümlennin ikinci maddele- rinin dışında aramak gereki- yor. Batı uygarlığının vedemok- rasinin resmi normlannın "her şey' demek olmadığını. bir karşı sav olarak vurgulamak ncrckıvor.