Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 MAYIS1992 ÇARŞAMBA „ OLAYLAR VE GORUŞLER Seçim Hukukunda Gerekli Düzenlemeler Seçimsistemi, bir ülkedeki demokrasi anlayışının, giderek siyasal rejiminin önemlibirgöstergesidir. Hak,özgürlük veeşitliğeinançlı toplumlarveonlann siyasal temsilcileri, seçim hukukunda tutarh kurallar getirmenin sorumluluğunu duyarlar, KÂZIM YENİCE Hukukçu Herdemokrasi. seçimi beraberindegetirir. Sc- çim olan yerde de seçim yöntemleri lartışılır: daha iyiye götüren sistemler aranır. Osmanlı döneminde iktidar. 17 Şubat 1808 ta- rihli "Sened-i îttifak"a kadar mutlaktır. Tanzi- mat'ı izleyen 1876(1293) Kanun-u Esasisi. kısa süre sonra askıya alınsa da. toplumsal yaşamda ulusal istence<(iradeye) kapı aralamıştır. 1908 Meşrutiyeti, Cumhuriyet. çok partili re- jime geçiş. askeri müdahaleler derkcn bugünlere geldik. Demokrasi, hak ve özgürlükler savaşımı sürüp gitmektedir. Öyle ki. günün koalisyonu. hazırladığı ""Demokratik Reform Paketi"nde. seçim yasalannda ciddi iyileştirmelere de yer vermek zorundadır. Demokratik temsil Seçim hukuku alandaki çalışmalarda başta aranan şey "adil" bir düzenlcme vc uygulamaya yönelmedir. Toplumun beklediği. seçmen oyia- nnın. onda saklı "ulusal istenç'in seçilecek karar organlanna yeterince yansımadır. Her seçimde. •o dönem için güçlü ve kahmlı bir iktidar oluştur- ma. bir başka arzudur. Ne var ki bunlan bir ara- da görmek pek kolay olmamaktadır. Seçime giden demokratik bir ülkedeçoğunluk sistemi. orantılı (nispi) sistem ya da karma bir yöntem uygulanacaktır. Seçmende ve seçilecek- lerde aranan koşullar, seçimi yönetecek ve so- nuçlandıracak yetkili merci. seçim çevresinin boyutlan, oylann değerlendirilmesi biçimi gibi öğeler bir arada. seçim sisteminin temel yapısını oluşturur. Temsili demokrasi çağını yaşıyoruz. Yukan- da değindiğimiz gibi bize Osmanlı Kanun-u Esasisi (1876) ile meşrutiyet ve temsil sistemi gel- miştir. Meclis-i Umumi. "Hey'eti Ayan ve Hey'- eti Mebusan"dan oluşuyordu. Ayan'ı padişah seçmekleydı. Heyet-i Mebusan için birinci seç- menler ikinci seçmenlcri. onlar da mebuslan (milletvekillerini) seçerdi. Türkiye'deçok partili dönemin başladığı 1946 yılına kadar seçimler iki dereceli olmuştur. Genel oy uygulamasına da kolay geçilmemiş- tir. İlk meşrutiyet (1876) dönemi. seçmenlerde "emlâk" varlığı aramıştır. 1908 Meşrutiyeti'nde bunun yerini seçmenin ""vergi ödeme" yükümlü- lüğü aldı. Seçmende vergı ödcme koşulu ancak 3 Nisan I923"te yürürlükten kaldınldı. Aynöa "cinsiyet"aynmı yapilmıştır. Millet Meclisi açıl- dığında kadınlara oy hakkı tanınması '"şeriata hürmet!" haykınşlan arasında bastınlmıştı. Türkiye'de kadınlar ancak 1930 yılında belediye seçimlerinde. 1934 yıhndan sonra da milletvekili seçimlerinde oy kullanabilmişlerdir. Seçmenin eğitim düzeyi konusu 1961 Temsil- ciler Meclisi'nde tartışılmışsa da. diploma ara- ma görüşü kabul edilmcmiştir. Bugün için doğat sayılan gizli oy kullanımı bi- le belli aşamanın ürünüdür. Batı'da 1850'den sonra gizli oy uygulamasına geçildiği görülür Fransa için 1852. Italya için 1859, Ingiltere içir 1872 ve ABD için 1888 tarihleri verilir. Çok partili döncmde Bizde. 5545 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu gizli oy ve açık sayım-döküm ilkesini seçim hu- kukumuza mal etmiştir. 1961 ve 1982anayasa- lan bunu anayasal bir kural haline sokmıiştur. Yine 5545 sayılı yasa. seçimlerin yönetim ve de- netimini mülki amirlerle yerel yönetimlerden alarak yargı organına verirken. haklı bir itiraz ve güvensizlik nedenini ortadan kaldırmayı başar- mıştır. 1954 yılında 6272 sayılı yasayla çok önemli bir adım daha atılmış; yasama organının seçim tutanaklanna itirazlan ineeleme yetkisi Yüksek Seçim Kurulu'na aktanlmıştır. Çok partili döneme girdikten sonra. 1950'de ve bunu izleyen iki seçimde çoğunluk sistemini uyguladık. Gerekçe, istikran sağlamak, güçlü hükümetler kurabilmekti. Orantılı temsilin ise adil olduğunda kuşku yoktu. Halk iradesi. bu yöntemde çok daha isa- betli biçimde yasama organına yansımakta idi. Sistem, koalisyonlara. azınlık hükümetlerine. bunun sonucu bunalımlara neden olmakla ku- surlandınlıyordu. Uygulanan basit çoğunluk sistemi şu sonucu verdi: 1950 yılında % 53.3 oyla Demokrat Parti 408 milletvekilliği sağlarken. Cumhuriyet Halk Partisi % 40 oyla sadece 69 milletvekilliği elde etmişti. 1954 seçimleri daha da ilginçtir. Bu kez DP % 56.6 oyla 490 milletvekilliği alırken, CHP % 35 oyla ancak 30 milletvekili getirebümişti. Böylece partilerden birisine % 1 oykarşılığı yak- laşık 9 milletvekilliği veren sistem. diğerinin % 1 oyuna bir milletvekilliğini bilc çok görmüştür. Böyle bir adaletsizlik olsa olsa çoğunluk dikıa- toryası getirir; meşruiyet tartışmalanna neden olur. Partizanlık. eşitsizlik. hak ve özgürlüklere aldırmazlık, bunlara yamanan ekonomik buna- MArkası 17. Sayfada PENCERE Sağır Duvar... 1931 yılının 16 temmuzunda Nâzım Hikmet Yeni Gün' gazetesindeki köşesinde yazıyor: ' Mühim bir anket açıyorum.. Cevap isterim, cevap!.. Muharrir Efendi, Anketimin mevzuu, daha doğrusu suali şudur: - Eğer bir kere daha dünyaya gelmeniz kabil olsaydı, hangi eşya yahut hangi hayvan şeklinde gelmek istersi- niz?.. Suali iyi anlamadınızsa izah edeyim: Bana öyle geliyor ki, içinizden birçoklan, şu fani dünya- ya insan olarak geldiğinden hiç memnun değildir. Eğer bir kere daha dünyaya gelmek mümkün olsaydı, misafir oda- sında üstü keten örtülü bir masa, yahut kümeste bir baba- hindi, veya çölde bir arslan olmayı tercih ederdi... Şimdi anketimin sualini anladınız değil mi? Haydi baka- lım cevap verin." Nâzım Hikmet'in 61 yıl önce düzenlediği ankete ilk yanıt Hasan Bey'den gelmiş. 18Temmuz 1931 günlü gazetede Nâzım yazıyor: "Bir daha dünyaya gelişinizde hangi hayvan veya eşya olmak isterdiniz?" anketinin cevaplarını sırasıyla neşredi- yorum: ÇERKEZKÖY KADASTRO MAHKEMESİ'NDEN Dosya No: 1983/174 Esas 1989/153 Karar DAVA: Çerkezköy ilçesi, Karlı köyü, Bağlık mevkü karşısındaki 1051 parsel sayılı taşınmaza itiraz. Davacı Hazine vekilinin, davajılar Mehmet Gürbüz, Habil Gürbüz, İbrahim Gürbüz, Rahim Alemdar, Salim Alemdar, Habibe Alemdar ve Emine Alemdar adına Çerkezköy ilçesi Karlı köyü mülkü hudut- ları dahilinde Bağlık mevkiinde bulunan 4375 m 2 alanında 1051 par- sel sayılı taşınmazın davahlar adına yapılan kadastro tespitinin iptali ile Hazine adına tescilini talep etmiş olup yapılan yargılama sonucu dahili davalılar Yusuf Çelik, Halit Çelik ve Mustafa Çelik davaya da- hil edilerek 1051 sayılı parselin Yusuf, Halit ve Mustafa Çelik adları- na tesciline dair mahkememizce verilen 28.12.1989 gün ve 1989/153 sayılı kararı davacı Hazine vekili temyiz etmekle gerek mahkeme ka- rarı ve gerekse temyiz dilekçesi yapılan tüm araştırmalara rağmen da- vahlar Mehmet Gürbüz, Habil Gürbüz, İbrahim Gürbüz, Rahim Alemdar, Salim Alemdar, Habibe Alemdar ve Emine Alemdar adla- rına bugüne kadar tebligat yapılamadığı ve adreslerinin tespit edile- mediği anlaşılmakla 7201 sayılı Tebligat Kanunu'nun 29. maddesi uya- rınca hüküm ve temyiz dilekçesinin ilanen tebliğine, ilan tarihinden itibaren 15 gün sonra karar ve temyiz dilekçesinin ilgililere tebliğ edilmiş sayılacağına ilan giderlerinin davacı Hazine'den alınması hususu ila- nen tebliğ olunur. 16.4.1992 Basın: 47333 Düşündüm, taşındım ve ni- ; hayet anladım ki, bir daha dünyaya. gelmem mümkün olsaydı, duvar olmayı tercih ederdim. Şöyle yüksek, sağ- lam, bembeyaz, fakat kulağı '. delik bir duvar. ihata ettiği • yerde geçen herşeyi görüp , işiten, fakat dehşetli sakin ve . sükûti olan bir duvar. •; 'Duvar gibi sağır derler. < Laf!.. Duvarlar katiyen sağır . değildirler. Bilakis herşeyi işitirler. Yalnız, işittiklerini söyleyemezler de, bundan ' dolayı sağır zannedilirler.' Okuyuculannızdan Hasan • Nâzım köşe yazısında oku- runu yanıtlıyor: •' "Muhterem Hasan Bey, Bir daha sefere gelişinizde \ duvar olmak arzuşunu izhar '• etmeniz gösteriyor ki, siz de- ' dikoduya meraklı, ahval-i ' âlemi tetkike hevesli, fakat hareketi sevmez, korkakça, ' rahatınadüşkünbirzatsınız." ', Yukarıdaki yazıyı Adam ' Yayınları'nöan çıkan 'Nâzım ' Hikmet - Yazılar, 1924-1934' adlı kitaptan aktardım. Nâzım, -zamanın koşulları- • nı da göz önüne alarak- o yıl- • larda gerçekten ilginç köşe yazılarıyazmış;ama, Anketli ' Fıkra'yı seçmemin güncel bir nedeni var. [ Gazetelerde okuduğuma göre Nâzım Hikmet ile Aziz , Nesin bu yıl da okul ders ki- taplanna girememişler; Milli Eğitim BakarHığı'nın en yük- ; sek organı 'Talim ve Terbiye • Kurulu'nun yasağını aşama- mışlar. > Bir ye0c/7/'yasağın nedeni- ' ni şöyle açıklamış: ' "Nâzım Hikmet, Bakanlar \ Kurulu kararıyla Türk vatan- ' daşlığından çıkarılmış bir ki- şidir. Bakanlar Kurulu bu • kararını değiştirmediği süre- ce vatan haini olarak bilinen Nâzım Hikmet'in ders kitap- -. larına da girmesi doğru ol- \ maz.-" • Dünyadabütün duvarlar yı- • kıldı. 'Berlin Duvarı' da yıkıldı. Berlinde Doğu ile Batı'yı ı ayıran duvarın öteki adı = 'Utanç Duvarı'ydı. Şimdi bu - duvarın küçük küçük parçala- •' rı meraklı turistlere 'hediyelik '' eşya' gibi satılıyor. Ülkeyle ; ülke ve insanla insan arasın- ' da bütün yasak duvarlarınm : kalkacağı bir geleceğe doğru yönelmek2000'lerindünyası- ' na doğru ortak amacımız... Ama Türkçenin en büyük şairi Nâzım Hikmet okullan- - mızın ders kitaplarına gire- : miyor. ' Milli Eğitim Bakanlığı Ta- . lim ve Terbiye Kurulu üyeleri Nâzım Hikmet'in anketinebu- , gün yanıt verselerdi ne diye- ', ceklerdi: \ - Düşündük taşındlk, niha- yet anladık ki bir daha dünya- ya gelmemiz mümkün olsay- dı duvar olmayı tercih eder- dik... Aman efendim, bir daha dünyaya gelmenize ne gerek var, sizler şimdiden duvarsı- nız. Hem de sağır duvar! BABAM NURULLAH AE4Ç Meral Tolluoğlu 10.000 lira (KDV içinde) Çağdaş Yayıklan Türkocağı Cad. 39-41 Cağaloğlu-htanbul Ödemeli gönderilmez. ÂEOTJRKTEN DÜŞÜNCELER Yayuahazıriayan 6. bası 15.000 lira (KDV içinde) Çağdaş Yayınlan TOrkocağı Cad. 39-41 Cağatoitu-lstanbul 1986 YILI VE 86/10911 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARINA GÖRE SIGARA SAĞLIĞA ZARARLIDIR.