Katalog

7EKİM 1992 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA KÜLTÜR 11 SofyaSenfonl Orkestrası • Kültür Servisi- Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda yeni sezon programı bugün başlıyor. Bu akşamki ilk konseri şef Vassil Kazandjiev 'in yönetimindeki Sofya Radyo Senfoni Orkestrası verecek. Solist; kemancı Evgenia Maria Popova. Saat 19.00'daki konserde Wagner, Mendelsshon ve Çaykov ski'nin eserleri seslendirilecek. 'Kaygam'ın çevirmeni öldü • Kültür Servisi - A BD'nin entanınmış çevirmenlerinden Ralph Manheim 85 yaşmda öldü. İlkkezl943'teAdolf Hitler'in 'Kavgam' adlı kitabını İngjlizceye aktararak ünlenen Manheim. özellikle Almanca ve Fransızcadan yiizü aşkın önemlikıtabı İngılizdiline kazandırmıştı. Karl Jaspers ve Emile Durkheim gibi ünlü düşünürlerin yapıtlannı çeviren Manheim. Atman yazarGünter Grass'ın 'Teneke Trampet" adlı romanınınçevinsıylede 1962'deAmerikanPEN Kulübü'nünödülünedeğer görülmüştü. Celine. Slavvomır Mrozek. Michel Tournier. Bertolt Brecht, Sigmund Freud. VViIhelm Reich, Peter Handke, Thomas Mann ve Hermann Hesse de Manheim'ın İngilizceye kazandırdığı yazarvedüşünürler arasındavdı Nureyev Parîs'te • Kültür Şenisi- Cnlübale sanatçısı Rudolf Nureyev, La Bayadere' balesi için hazırladığı yeni koregrafıyle Paris'te. Nureyev. şu sıralar. 8 ekim günü yeni bale mevsimini açacak olan "La Bayadere'in Opera Garnier'deki provalanna katılıyor. Daha önce Paris Opera Ballet'sinin yönetmenliğını yapan Nureyev. sözleşmesinin koşullan konusunda kurumun yöneticisi Pierre Berge ile anlaşmazlığa düşmüş ve 1989yılında Paris Opera Ballet'sinden aynlmıştı. Sopranoİdil Sofya'da • Kültür Servisi-Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuvan şan öğretim görevlısi soprano Ece Idil Kocaman. bu yılkı Sofya Müzik Festivali'ne solist sanatçı olarak davetedildi. Soprano İdil. festivalde 9 ekimde Hollandalı çağdaş besteci Theo Loewendie'nin "6 Türk manisi" adlı orkestra eserine solist olarak katılacak. Polanski'den 'Bitter Moon' • Kültür Servisi- Polonya asıllı yönetmen Roman Polanski'ni- n yeni fılmi 'Bitter Moon' Avrupa sinemalannda gösterimegirdi. Roland JofTe'nin yenifilmi"City of Joy' da Avrupa "da geçen ha'fta göstenlmeye başlayan fılmlerarasında. Peter Coyoteve Emmanuelle Seigner'ın başrollerini üstlendiği 'Bitter Moon'. Polanski'nin 1974 yılında çevirdiği "Chinatovvn'dan bu yana gerçekleştirdiği en yetkin film olarak nitelenıyor. Roland Joffe'nin "City of Joy'unun müzığini ise ünlü film müzıkçısi Ennio Morricone hazırladı. 'Othello'nıın 40. yılı • Kültür Servisi - Orson Welles"in 1952 yılında Fas'ta çektiği "Othello" fılminin kırkına yılı Fas'ta birçok ünlünün de kaüldığı bir davetle kutlandı. Yıllardır unutulan busınema klasığinın yeniden gündeme getirilmesini de amaçlayan davete fılmde Desdemona'yı oynayanSuzanne Cloutier'nin yanı sıra Dennis Hopper, Gina Lollobrigida ve çok sayıda gazeteci de katıldı. l952Uluslararası Cannes Film Festivali'nde Altın Palmi>e"yedeğer görülen "Othello'nun geliştiriimişbir kopyası açık havada büyük ekrandan gösterildi. Yapı Kredi'nin başlattığı Kâzım Taşkent Kitaplığı Klasik Yapıtlar Dizisi bu ay yayımlanmaya başlıyor Teıııel yapıtlar dilimizekazandırılıyor CELAL ÜSTER Bir zamanlar Milli Eğitim Bakanlığı'nca yayımlanan klasiklerin kültür yaşamımız- daki etkileri hala sürüyor. O günleri yaşayan- lar, dünya edebiyat ve düşünce yaşamının te- mel yapıtlannı, hem de usta çevırmenlenn çe- virileriyle kendilerine sunan, önlerine geniş ufuklu bir dünva penceresi açan o hizmeü hala unutabilmiş değiller. Görsel-ışıtsel iletışimin vasat' ürünleriyle ağır bastığı, sanat ve edebiyat alanına güncel- liklerin egemen olduğu günümüzde ise temel yapıtlann dilimize kazandınlması daha da büyük bir gereksinme. Ne var ki "çok satma" ve "para kazandırma' güvencesi olmayan ki- taplann, maliyetlerin başını alıp gittiği bir dönemde sınırlı olanaklarla yaşamını sürdü- ren yayınevlerince göze alınması çok uzak bir olasılık. Burada akla yıne ya devlet geliyor ya da toplumun kültür yaşamını ciddiye alan büyük özel kuruluşlar. Işte bu noktada. Yapı Kredi'nin üstlendiği Klasik Yapıtlar Dızısı. kimılerine "lüks birgi- rişim' gibı görünse de aslında güncelliklere. sıradanhklara aldırmadan dipten akışını sürdüren "kültür nehri'ne cuk oturan bir giri- şim. Yapı Kredi'nin Kâzım Taşkent Kitaplığı kapsamında çevrilecek klasik yapıtlar arası- nda Chaucer'ın. Dante'nin. James Joyce'un. Paul Valery'nin. Shakespeareın. Antonin Artaud'nun, Heidegger'in. NVittgenstein'ın. Husserl'in, Walter Benjamin'in. Galileo Ga- lilei'nin. Auerbach'ın kitaplan var. Peki, bu proje nasıl doğdu? Nasıl gelişti? Kitaplar nasıl bir yöntemle seçildi? Dizinin hazırlanışı sırasında ne gibi sorunlarla yüz yüze gelindi? Sonunda nasıl bir noktaya ge- İindi? Sorulanmızı. bankanm sanat danış- manı Enıs Baturyanııladı. • Kfizun Taşkent Klasik Yapıtlar projesi nasıl doğdu? - 1991 mayısında Yapı Kredi yönetimı. bankanm kurucusunun adını yaşatacak. kül- türe yakınlığını simgeleyecek bir proje istedi. Hazırladığım önerileri yetkililere ilettim ve Klasik Yapıtlar Dizisi'nın hazırlıklan böyle- ce başladı. - Peki, projeyi nasıl bir gerekçeye da- yandırdınız? - Bazı temel yapıtlar bugüne kadar dilimize çevrilememişü. Bunun iki temel nedeni vardı: Çeviri ücretleri yeterince doyurucu olmadığı için çok emek ve zaman isteyen böylesi bir çabaya çevirmenler girişemiyordu. Söz ko- J ames Joyce: 'Ulysses' romanını Nevzat Erkmen çevirij or. Yapı Kredi'nin KlasikYapıtlar Dizisi'n- den ilk aşamada 21 kitap yayımlana- cak. Bunlar arasında Dante, Chaucer, Heidegger, Walter Benjamin, Paul Va- lery'nin yapıtları da yer alıyor. \\ illiam Shakespeare: 'II. Richard'ı Hamit Çalışkan çc\iri>or. nusu yapıtlann tıcari şansı büyük olmadığv için yayınevleri haklı olarak onlardan uzak duruyordu. Kısacası, bu tür bir projenin ger- çekleşmesi ancak ciddi bir kurumsal destekle gündeme gelebilirdi. Bankanın projeyi des- tekleme gerekçesi de bu oldu sonuçta: Yapı- lamayan bir işin yapılmasını sağlamak. kül- tür politikalannın bir parçasıydı. - Kitaplar ne tür bir yöntemle seçildi? - Klasik Yapıtlar Dizisi'nın çatısını, çerçe- vesini, ilkelerini. doğrultusunu saptayacak bir Danışma Kurulu oluşturuldu. Can Al- kor, Ahmet Cemal, Cevat Çapan ve Tahsin Yücel'in yer aldığı kurulda. Yapı Kredi'yi temsilen, sanat danışmanı olarak ben de bu- lunacaktım. 1991 haziranmda çahşmaya başlayan ku- rul. dökümünü yaptığı yüzlerce yapıttan 34'- ünü bir listede toplamadan önce, bu kültürei etkinliğin mekanizması üzerinde günlerce çalıştı. - llkeleri ve ölçütleri nasıl saptadmız? - Amaç gösteriş yapmak değil de sonuç al- maktı. jlkelen ve ölçütleri belirlerken bura- dan yolaçıktık. Antik dillerden, Doğu dillerinden doğru- dan doğruya çeviri yapabilenlerin sayısının azlığını göz önünde tutarak projenin ileriki bir aşamasında o yapıllara yönelmcyı karar- laştırdı kurul ve 500 yıllık Avrupa kültürü ile bir başlangıç sı'nırlaması yapıldı. Gerçekçilik sınırlannı tam anlamıyla baş- tan kestirmek çok güçtü. Listede yar alan. Slav dillennden yapıtlara hem çok az sayıda hem de yetersiz başvuru olmasmdan. sonra- dan, yapılabileceklerin boyutlan hakkında biraz daha fıkir sahibi olduk - Dizinin hazırlanışı sırasında ne gibi sorun- larla karşılaştınız? - Kurulun üzerinde en çok durduğu konu, etkinlıkle ılgili ilkelerdi. Yapıtlann yazıldı- klan dillerden çevrilmeleri esası bir taılışma yaratmadı da çcvirilerin yaptınlma yöntemi üzerinde enikonu ciuruldu. İtıraf etmek gere- kir ki ortaya çıkan yöntemın oluşmasında. yöntemın günahı ve sevabı bağlamında so- rumluluk daha çok bana aıttir. Bu doğaldı. ötc yandan bir banka adına düzenleniyordu etkinlik, bir yayınevi adına değil. Yayınevi söz konusu olsaydı. yapıtlan seçmekle yetin- mez. çevirmenleri de saptar. görüşmeleri yapıp sözleşmeleri imzalardık. Bu yolu seç- mek bizi "kapalı devre' çahşmaya yöneltecek- ti. Oysa 'açilmak'. dolayısıyla yeni vegenççe- virmenlere ya da yayın dünyasıyla pek ilişkisi olmayan insanlara katılım hakkı tanımak. bu etkinliğe başka bir boyut ekleyec '*' '. T •>- nunda bu "riskli' volu seçi'1 - Sanınm, Kâznn Taşkent Çeviri Ödiilü dc bu aşamada ortaya çıktı... - Evet. Banka yönetimi, bu yolu seçmemiz üzenne. 'ilk çeviri'si yayımlanacak birçcvir- men için ayn bir özendirme biçimi aradı. böylelikle ilki bu güz verilecek Kâzım Taş- kent Çeviri Odülü ortaya çıktı. Rıskın bir avanıajı buysa. bir diğer avantajı da yeni çc- virmenlere cıddi bir olanak doğurmasıydı. Riskin dezavantajı da küçük değildi oysa. Çeviriler ısmarlanmayacak. başvuruya açıla- caktı. Bu. kaçınılmaz biçımde. kitaplann çev- rilmesi çerçevesinde ek bir duyuru boyutu doğuruyor. kendiliğınden bir "yanşma' or- tamı hazırlıyordu. Duyurular. çeşitli gazele ve dergilerde yayımlandı. 1991 güzünde. Başvurular. çalı- şmalar. okumalar. tartışmalar. yaklaşık 6 ay sonunda Kurul'u duyurusunu yaptığımız 34 kitaptan 18'i üzerinde görüş birîiğinde buluş- turmuştu. - Peki, Klasik Yapıtlar Dizisi saptanan ki- taplarla mı sınırlı, yoksa giderek büyüyecek mi? " " • - Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi bu kiıaplarla sınırlı kalmayacak. 1992 sonunda. 20 yeni başlıktan oluşan bir lıste daha yayı- mlayacağız. Dizi için çevnlen kitaplar gere- ken özenle bir yandan yaytmlanırken bir yandan da cevrilecekyeni yapıtlar için başvu- rular. çalışmalar. okumalar. tartışmalar veni- den başlayacak. Önümüzdeki bırkaç yıl için- de yaklaşık 40 başyapıt kazandınlmış olacak Türkçeye. Şahin Kaygun'un yapıtları Finlandiyada sergileniyor Fotoğraf sanatçısı ve film yönetmeni Şahin Kaygun'un son çalışmalan Finlandiya'- nın Oulu kentindeki Ranta Galleria'da sergileniyor. Son yıllarda deneysel fotoğrafa daha çok ağırlık veren Ranta Galleria'daki Şahin Kaygun sergisi bir ay sürecek. Finlan- diya sergisinde, Kaygun'un son yıllarda gerçekleştirdiği ve fantastik öğeleri grafik an- latımlarla desteklediği dışavu- rumcu 30 çalışması yer aldı. Tedavi görmek için Alman- ya'ya giden Şahin Kaygun, Finlandiya'daki sergisinin açılışında bulunamadı. (Fo- toğraf: Ara Güler'in objekti- fınden Şahin Kaygun) Mete Tunçay'a göre, Milli Piyango, tarihinde kendisinden hiç şüphelenilmemiş bir kurum Eskiden hayır içindi, şimdi kumar içinyor. Muhacirlere yardım amacıyla 1906-1908 arası Ziraat Bankası piyango düzenlemiş ama bu olaydan Ziraat Bankası dahil hiç bir kaynak habcrdar değil. Tunçay sözü edilen muhacirle- rin Çerkezler olabileceğini söylüyor. Tuncaj bilgileri venrken. Milli Piyango İda- resi (MPI) arşivinin çok eksik ve dağınık oldu- ğunu. kurumdan çok koleksiyonculardan bilgi ve bilet örneği edındiğini belirtiyor. MPİ bile ilk ler sürdüğünü hatırlatıyor Bunun nedeni bilet alanlan herşeyin doğru yöniemle yapıldığına ikna etmek. Milli Piyango ikna konusunda çok başanlı çünkü lanhınde kendisinden hiç şüp- helenilmemiş. 1911de Kandılli Kız Lisesi'nin kuruluşuna yardım olarak düzenlenen piyango bilinmeyen bir nedenle iptal edilmiş. 1917 yılında Donanma Cemiyeti 1 milyon tahvil basıyor. 40 yıl süreli bu tahvillere Maliye Bakanlığı kefıl. Bir bilet 1 lira. BAHAR ATLAMAZ Türkıye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı'nın düzcnlcdıği Kurum Tarihleri sempoz- yumunda tarihçi Meıe Tunçay halen dcvam eı- mekte olduğu Milli Piyango kurum tarihı araştırmasıyla ilgili bir bildiri sundu. Piyango tarihimizi Osmanlı'dan günümüze izleyen bu araştırmadan ilginç notlar sunuyoruz. Ansiklopedik kaynaklarda ilk piyango çekili- şinin Osmanlı Donanma Cemiyeti tarafından 1909 yılında düzenlendiği bilgisi yer alsa da pi- yango tarihi 188O'li yıllara uzanıyor. Bu yıllarda padişahın yabancı kaynaklı bilet satışını yasak- ladığını bilivoruz. Tahvil piyaneosu adı altında /^,,~,u,,_u«r>l^r.»,, İ^*»i«» \^^^:v^;\^ U,.T.^,,^>^1,» ,,n«ı1m ır çekıhşier yâpıi.yor. iik çekiien Osmani.P iyan- Cumhurbaşkanı Ismet Inonu nun huzurunda yapılmış. gosu 1889 yılında Islahane yaranna yapılmış bir eşya piyangosu. Islahane daha sonra Sanat Mektebi adını alarak bugünkü teknik okullann temeli oluyor. İlk nakit piyangosu 1890'da İzmir Osmanlı • İlk Osmanlı piyangosu, 1889'da Islahane yaranna düzenlenmiş bir eşya piyangosu. Milli Piyango'nun 19 Mayıs 1940 çekilişi, Bankası'nın 7İ0 bin kuruş ikramiyeli 12 ay bo- yunca 7ekilen piyangosu. Bu piyangonun bilet- İerindebilgilerOsmanlıca. Rumca. Ermeniceve Fransızca olarak verilmiş. Osmanlı Sanayi pıyangoyu Donanma Cemiyetı'nin düzenlediğı çekiliş olarak bilıyormuş. 1909 yılında 'sınıf piyangosu' adı altında abo- ne sistemli çekilişler başlamış Elde edilen gelir savaş gemisi alımmda kullanılmış. O zamanlar çekilişi küçük bir kız çocuğu ıkı dolaptan bilet numarası ve ikramiye kağıtlannı eşleştirerek çe- kiyor. Tabii bu yöntemle çekılış günlerce sürü- Mektebi yaranna yapılan bu piyango /aman za- yor. Mete Tunçay bugün de aslında bılgısayarla manyasaklansada 19l4yılınakadardevamedı-,bırkaç dakikada yapılabilecek çekılişlenn saat- Tahvil alımını özendirmek ve lersane kurmak amacıyla yapılan bu çekilişler 1956 yılına kadar sürüyor. Sadece 200 bin bilet satılabildiğinden piyangolu tahvil satışı bir skandal oluyor ve Do- nanma Cemiyeti kaldmlıyor. Cumhunyet dönemının ilk piyangosunu Türk Tayyare Cemiyeti 1925 yılında düzenliyor. İkramiye bedelleri 3 ile 15 bin lira arasında de- ğişiyor. Eşya piyangolan da düzenlenıyor. Tay- yare pıyangobu olarak bilincn bu çekilişler 1939'a kadar sürüyor. Bu tarihte Milli Piyango İdaresı kuruluyor. 19 mayıs 1940 çekilişi Cum- hurbaşkanı İnönü'nün huzurunda 19 mayıs stadyumunda yapıhyor. Burdan anlaşıldığı gibi piyango önemİı bir sosyal olay o yıllarda. 1940 yılında MPİ 2.5 milyon net kar ediyor. Bu ra- kamı 1990 y ılında 324 milyar olarak görüy oruz. Bugün tam bilet 60 bin. özel çekilişlerde 100 bin lira. Alınan bir biletın parası ise şu şekilde dağılıyor. Yüzde 60 ikramiye olarak geri dönü- yor. yüzde 11 bayi komısyonu. yüzde 9 KDV. yüzdc 12 Sa\unma Sanavı Destekleme Fonu'- na, yüzde 3 Türk Tanıtma Fonu'na, binde 3 Ço- cuk Esirgeme Kurumu'na ve kalan oran diğer gi- deriere aynlı>or Piyangocunun bir de ahlaksal ve dıra yönü var. İslam dını bu tıp faalıyetleri yasaklı- yor. Dini kesim piyango ye diğer şans oyunlan- na karşı. Bu nedenle MPİ adından 'milli' sözcü- ğünün kaldınlmasını istiyorlar. Abdülhamit devrinde bilc piyango var ama hayır işi olarak yapılıyor Oy^a bugün hayırdeğilkumarsöz ko- nusu. Meıe Tunçay dcvletın dü/enledıği kuma- ra dikkat çekıyor. Piyango Maliye Bakanhğına bağlı. Spor-Toto ve Loio Gençlik ve Spor Ba- kanlığına. at yanşları ise Tarım Bakanhğına bağlı oyunlar. TV'de 'Kurt Kanunu' Kültür Servisi - Ersin Pertan'- ın. Kemal Tahir'in aynı adlı ro- manından uyarladığı 'Kurt Ka- nunu'adlıfilm.ekim ayının son günlerinde Shovv TV'de mini dizi olarak yayımlanmaya baş- layacaktır. 'L'zlaşma' adlı mini dizinin ardından yayına girmeM bekle- nen 'Kurt Kanunu". bugüne kadar birçok fılmde yönetmen yardımcılığı yapan. sinema yazılan yazan Pertan'ın ilk uzun metrajlı ftlmi. "Dolunay". Sis" ve "Robert'in Filmi'ndeki oyunculuğuyla tanınan Aslı Altan. "Kurt Ka- nunu'nda başrollerden birini üstlenirken yönetmen yardım- alığı da yaptı. Filmde Mehmet Akan. Hü- meyra. Berhan Şimşek ve Yılmaz Zafer'in yanı sıra ko- nuk oyuncu olarak Şahıka Te- kand ve Aydemir Akbaş da rol alıyor. 'Kızarmış Yeşil Domatesler9 Kültür Senisi - Başrollerini Oscar ödüllü iki oy uncu. Kathy Bates ve Jessica Tandy'nin pay- laştıklan VV'hıstle Stop Cafe- deki Kızarmış Yeşil Domaıes- ler" adlı film. 16 ekimden baş- layarak Beyoğlu Lale. Kadıköy Kadıköy ve Şişli Kent sinema- lannda gösterilecek. 1929 ekonomik bunalımı- ndan günümüze uzanan zaman diliminde 'hoş bir bellek tara- ması' niteliğındeki fılmin yö- netmeni. Jon Avnct. Fannie Flag'in romanından sinemaya aktarılan 'Kızannış Yeşil Dİo matesler". En İyiSenaryo L'yar- laması dalında Oscar'a aday gösterildi. Jessica Tandy'nin de Oscar adaylan arasına girdiği film. ABD'de 640 milyar lira gişe ge- liri elde etti. Annem Ateş Edecek! Kültür Senbi - Başlıca rolle- rini Sylvester Stallone, Estelle Getty ve JoBeth Willıams"ın paylaştıklan 'Dur! Yoksa An- nem Ateş Edecek" adlı film 16 ekimde Türkiye sinemalannda gösterime girecek. 'Ateş Altı- nda' ve 'Oldüren Takip" gibi fılmleriyle tanınan Roger Spot- tisvvoode'un yönettiği fılmde 'Rocky" ve Rambo" fılmle- riyle üstlenen Stallone'nin yânı sıra 'Altın Kızlar' dizisin- deki anne rolüyle tanıdığımız Estelle Getty de önemli bir rol üstlenıvor.