Katalog

7 EYLÜL 1991 ^^~ . t 1 Dagıtımı etkilemeyen Oy knUanaayanlar Gtçıniz oytar 12 Eylul Partileri MUU» HP MDP I 12 Eylul dısı partiler (AP)DYP (CNP) SOOEP-SHP DSP (MSP)RP (MHP) MÇP DİĞER HABERLER 7'den 1989'a 4 büyük kentteki seçmen davranışları 1977 39 3 37 6 17 — — — — 60 7 17 3 35 4 — 40 1 6 24 ISTANBUL 1M3 13 8 94 44 860 39 2 29 3 17 1 06 — — — — 06 1984 18 5 151 34 52 2 39 7 80 45 29 3 44 212 35 — 02 1987 12 4 10 3 21 348 348 — — 52 8 104 261 88 60 1 0 05 1989 332 313 19 15 2 15 2 — — 51 6 106 23 8 91 72 08 01 1977 32 4 293 31 — — — — 67 6 20 9 347 — 20 42 58 ANKARA 1983 133 80 53 86 0 446 25 8 15 6 07 — — — — — 07 1984 158 12 4 1987 104 85 34 19 49 7 35 5 412 51 34 345 71 22 8 — 32 — 14 35 5 — — 541 13 0 26 5 55 38 45 08 I 1989 173 15 0 23 166 16 6 — — 661 18 1 30 3 59 58 54 06 1977 24 0 215 25 — — — — 76 0 301 37 9 — 22 13 45 I 1983 99 54 45 89 1 31 1 33 5 24 5 1 0 — — — — — 1 0 ZMIF 1984 107 77 30 51 5 35 5 J 83 77 37 8 89 26 7 — 18 — 04 I 1987 83 65 18 32 8 32 8 * • — — 589 144 32 6 84 21 09 05 1989 22 3 20 2 21 16 6 166 — - 61 1 16 2 35 4 59 24 09 03 1977 32 9 313 16 — — — — 67 1 21 5 31 2 — 42 76 26 ADANA 1183 14 0 90 50 85 4 349 318 18 7 06 — — — — — 06 1984 143 11 4 29 46 6 33 0 73 63 391 100 24 5 — 37 — 09 1987 90 71 19 30 8 30 8 — — 60 2 17 5 24 5 91 50 35 06 1989 24 3 22 1 22 ' 17 3 173 — — 58 4 19 9 24 0 55 37 46 07 CUMHURİYET/5 Seçimin kaderi 4 ilde(Baftarafi 1. Sayfada) genel meclısı seçunı değışım yö- nu açısından ıncelendığınde gı- derek 12 Eylül dönemının yok oluşunu sergıhyor Turkıye genelınde 12 Eylul partılennın 1983 seçımlennde yüzde 86 7 olan paylan 1984'te yuzde 50 2'ye, 1987'de yuzde 32 9'a ve 1989F da da yuzde 17 2'ye duştü Bu eğılım 3 bu yuk ılde Turkıye genelıne göre daha hızlı bır düşüşu yansıtıyor 12 Eylül dönemının son partısı ANAP seçıme katılma zorunlu- Iuğu getırerek bu surecı durdur- maya en azından yavaşlatmaya çalışıyor AP'nın devamı DYP 4 buyük kentte 1977 duzeyıne doğru tır manma gösterıyor Adana ve Ankara'da bu duzeye buyuk oranda yaklaşan DYP Istanbul ve Izmır'de 1977 düzeyııun ol- dukça gensınde görunuyor SHP-DSP oylannın toplamı (lstanbul, Ankara, Izmu-) 3 bü- yük ılde 1977 düzeyını aşarken Adana'da oldukça yaklaşmış görunuyor Bu oran Turkıye toplamında da 1977'nın üzenn- de bır düzeyı yansıtıyor. 1991 seçımlennde 450 mılletvekıhnın 106'sını Medıs'e gönderecek olan 4 büyuk ıl 20 seçım çevre- sının 16'sındakı yüzde 20 seçım çevresı barajıyla parlamentonun yapısını da buyük oranda etkı- leyecektır Dolayısıyla herhan- gı btr partının tek başına ıktıda- ra gelmesınde 4 büyuk ılde gös- tereceğı başannın etkısı tartışı- lamaz Bu yönüyle de propa- ganda dönemı çalışmalannın ağırlığı 4 buyük üde orta>a çı- kacaktır Seçımın kadennı önemlı ölçu- de etkıleyecek bu kentlerde par- tılenn seçıme yönehk çahşmala- n ıse gun geçükçe yoğunluk ka- zanıyor tstanbul Sıyası partiler çıkaracağı 50 mılletvekılı ıle parlamentonun yaklaşık yüzde ll'ını oluştura- cak tstanbul'a önemlı ölçude ağırlık venyorlar Son günlerde, Istanbul'da en atak partı olarak DYP ıle DSP dıkkat çekıyor Seguela'nın propaganda prog ramını bekleyen ANAP ıle ön- seçım telaşındakı SHP henuz seçmene yönehk etkın bır çalış- ma ıçensınde gözukmuyor RP ıse mahalle duzeyınde örgut ça lışması yaparken detaylı propa- ganda programını, dığer partı- lerınkıru gördukten sonra açık- layacak DYP, geçen seçımlerde mıllet- vekılı çıkaramadığı tstanbul'a bu kez daha çok ağırlık verıyor Genel Başkan Suleyman Demı- rel'm yanı sıra partınm ağır top- lan da lstanbul ıçın seferber ol du Demırel, Istanbul'u sağlama alabılmek ıçın bır taraftan Bed- rettin Dalan'lı DMP ıle Yıldınm Aktuna'yı transfer ederken bır dızı temaslarla, çeşıtlı demokra- tık kıtle örgutlennın de desteğı- nı ahna uğraşı verıyor AX Ajans'ın yuruteceğı propaganda programı ıse pazartesı açıklana- cak DYP'nın kampanya süre- sınce, "Demirel Istanbul'u istiyor" yanında, "Hadi bakahm kolaj gelsın" ve "Bizi izlemeye denun edin" sloganJarmı kulla- nacağı öğrenıldı Mılletvekılı adaylığı ıçın ıl başkanlığından ıstıfa eden Orhao Keçeh'nın ye- rıne seçılen Muhsin Divan, DYP'nın fstanbui'da bırıncı par- tı olacağını ve en fazla mılletve- kılı çıkaracağını söyluyor Dı- van, "50-0 kazanınz" sözleruun ıse halka saygısızhk olacağını beürtıyor. DSP de Genel Başkan Bu- lent Ecevit ıle Istanbul'a yükle- nıyor. Bülent Ecevit, partısının seçım kampanyası ıçın, bır haf- ta ıçınde, Istanbul'da ıkı basın toplantısı yaptı Ecevit, bugün de partısının Kartal'da duzenle- dığı mıtıngde DSP'ye destek ıs- teyecek Cen Ajans / Grey'ın üstlendığı seçım kampanvası çerçevesınde seçım günune ka- dar 4 büyük mıtıng daha yapa- cağı behrtılıyor DSP II Başka- nı Mehmet Sevilgen, tstanbul'- da, kendı partileri dışında baş- ka partının barajı aşamayacağı- nı öne sürüyor Sevügen, bu ıd- dıasını, geçen yıl yapılan Bayra mpaşa Beledıye Başkanlığı se- çım sonuçlanna bağhyor SHP, ıçınde bulunduğu ön seçım mücadelesı nedenıyle, seç- mene yönehk yoğun bır çalışma ıçensınde gözükmüyor Istan- bul'dakı yerel yönetımlerde ık- tıdar olan SHP, örgut ve bele dıyeler duzeyınde bır kampan ya hazıruğı ıçınde gözükuyor SHP'nın seçun kampanyasını yurutecek olan Yorum Ajans'- ın propaganda programının > a- nı sıra, ıl ve ılçelerde oluşturu- lan seçım komıtelennın, seçmen adreslennı saptama çalışmaları devam edıyor Bu arada, SHP ıl örgutu mektupla tum secmen- lere ulaşabılmenın yollarını arı- yor Yapılan etut çahşmaların da, behrlenen yaklaşık 700 bın konuta, Genel Başkan Erdal lnönu'nün mesajını ıçeren mek- tup göndermeyı planlıyor SHP lstanbul tl Başkanı Bozkurt Nu- hoğlu, partının, 15 eylulden sonra atağa gececeğını ve Istan- bul'da seçımı bırıncı partı ola rak bıtıreceğını ıfade edıyor tl ve ılçe orgutlen duzeyınde, SHP şu sıralar, muhtarlıklara asılan seçmen hstelenm mcelemekle uğraşıyor Iktıdar partısı ANAP ıse ıl başkanı Cumhurbaşkanı'mn eşı Semra Ozal'ın "sunnet duğunleri" ve orgut toplantıla- rıyla, çalışmalarını surduruyor Fransız reklamcı Seguela'nın kampanya programırun açıklan- masmı bekleyen ANAP'ta şım- dılık hareket gözükmuyor Istanbul'da, en yoğun çahşan partılerden bırı de RP "Yenı bir dunya kuralım" ana sloga- nı ıle seçıme hazırlanan RP, başta ıl seçım karargâhı olmak uzere, tum ılçelerde seçım mer- kezlen ıle seçun ırtıbat buroları kurdu RP aynca, her ılçede "kadın seçim ırtibat buroları" açtı Seçıme daha çok mahalle çahşmalanyla hazırlanan RP, Genel Başkanı Necmettin Erba- kan'ın katılacağı bır ya da ıkı mıtıng düzenleyecek RP 11 Baş- kanı Tayyip Erdoğan, RP'nın tstanbul'un sürpnz partısı ola- cağını belırterek "Ejer birinci parti olursak, buna biç kımse şaşmasın" dıye konuşuyor Ankara 23 mılletvekılı çıkaracak An- kara'da en hareketlı partı SHP göruluyor SHP'nın Ankara'- dakı temel kozunu ıse anakent beledıyesının çalışmaları oluştu- ruyor Başkan Murat Karayal- çın, şımdıden, çalışmalann pro- pagandasını yapmaya başladı Karayalçın'ın kozları arasında temelı temmuzda atılan metro, doğalgaz çahşması, kış ve yaz boyunca sürdurulen sosyal et- kınlıkler ve Dıkmen Vadısı, An- kara Ulus projesı gıbı büyuk ya- tırun planlan yer alıyor Bunun yanında, genel merkez vönetıcı- lennm yam sıra Ankara ıl örgü- tünde de taban çalışmalarını surduruyor DYP, Ankara'yı dığer büyük ıllerden ayırmıyor Seçımler ıçın, buyük kentlere, vıtrın ıle yuklenmeyı amaçhyor DYP, bu nedenle, oy toplayacağını umduğu populer ısımlen hstele- rıne alıyor Geçen seçımlerde buyuk kentlerden hıç mılletvekıh çıka- ramaması uzenne DYP, burala- ra yönehk özel bır çalışma baş lattı Bu çalışma, seçımlerden çok önce yururluğe kondu DYP kongresınde de tuzuk de- ğışıkhğı yapüarak, büyuk kent- lerdekı örgütlenmeye yem bır yapı getınldı DYP hderı Suleyman Demı rel, ötekı ıllerın hemen hepsını gezerken, lstanbul, Ankara ve Izmır'e tekrar tekrar gıdecek Bu ıllerde, DYP'lı kadınlann oluşturduğu gönullüler tarafın- dan da kapı kapı dolaşılarak, oylan arttırmak ıçın çaba har- canacak ANAP "propaganda botnbardımanını" 10 eylulden ıtıbaren başlatacak özel kamu- oyu araştırma kurumlarıyla da ışbırlığı yapan ANAP yönetıcı- len, Ankara'nın yam sıra buyük kentlerdekı yurttaşların "eğilimJerini" belırlıyorlar Bu 1 TURKIYE Dağılımı etkilemeyen Oy kullanmayanlar Geçersız oy kullananlar 12 Eylül partileri ANAP HP MDP 12 Eylül dışı partiler (AP)DYP (CHP) SODEP-SHP DSP (MSP) RP (MHP) MÇP DIĞER T0PLAM 1977 301 27 6 25 — — — — 69.9 25 8 289 — 60 45 4B7 100 0 1983 12 2 77 45 867 396 267 204 1 1 — — — — — 1 1 100 0 1984 12 4 90 34 502 36 3 77 62 37 4 116 20 5 — 39 — 1 4 100 0 1987 101 67 34 32 9 32 9 — — 57 0 174 22 4 77 65 27 03 100 0 1989 21 1 18 5 26 17 2 17 2 — — 617 19.8 226 71 77 33 1 2 1000 araştırmalardan çıkacak sonuç, propagandanın temelmı oluştu- racak ANAP özellıkle gençlerın ve kadınlann uzerınde duruyor Bu ıkı kesımın "hırçıo politikaya" karşı olduğuna dık- kat çeken ANAP yönetıcılerı seçım sonrası vaatlennı de bu çerçevede oluşturacaklar tzmir 1987 genel seçımlennde Iz- mır'de SHP 10, ANAP 8, DYP ıse 1 mületvekılhğını kazanmış- tı Bu secımler öncesınde de tum sıyası partiler, şu andakı mıllet vekıh sayılannı korumak ve da- ha da antırmak ıçın kollan sı vadı Seçun yanşına hazırlanan sıyası partiler arasında en büyük yoğunluk, hareketlılık SHP'de gözlenıyor Tüm sıyası partıle- rın "ılk sırada rakıp" olarak gördüklen SHP'nın, bu seçım- lerden yıne bınncı partı olarak çıkacağına kesın gözüyle bakıl- dığı ıçın, aday adaylanmn sayısı da son derece fazla oldu Bu ne- denle, aday adaylan seçım böl- gelennı dolaşarak öncehkle "aday"lık yanşına gırdıler ve önseçım kulıslerını yoğunlaştır- dılar tl Başkanı Turan Kara- kaş, 13 mılletvekılı çıkaracakla- nnı söylüyor DYP'de ıse genç ışadamlarm- dan oluşan yem ıl yönetım ku- rulu, seçun öncesınde çeşıtlı ataklara hazırlanıyor Seçım kampanyası sırasında THK'dan bır ucak kıralanarak kente gök- yüzünden broşurler aülacak Aynca bir balon uçurulacak Bır halkla ıhşkıler şırketınde ça- hşan mını eteklı kızlar da partı- nın gazetesını Kemeraltı Çarşı- sı gıbı kalabalık yerlerde dağı- tıyor Aday adayı olmak ıçm görevmden ıstıfa eden DYP 11 Başkanı Mehmet Köstepen, "PartimİM ilgi giderek artıyor. Arük buyuk şehirierde de vanz, bunu scçimlerde gosterecegiz" dedı DSP'de de yoğun bır çalışma ıçıne gınldı örgut yemeklen, kahve toplantdan yoğunlaşünl- dı RP 11 Başkanı lsmail Gursoy da seçımlerde ıddıalı olduklan- nı söyledı RP'hler, vıdeo kaset- lerle, kahve toplantılanyla pro- paganda çabşmalarını sürdüru- yorlar Adana 14 mılletvekıumn behrlenece- ğı Adana'da ıse, sıyası partıle- rın henuz doğnıdan seçmene yönehk bu- çahşmaya gırmedı- ğı gözlenıyor Önseçım hazırhğı nedenıyle en hareketh partı olmasına kar- şın SHP, üç seçun çevresınde de daha çok partı ıçı çalışmalarla zaman geçınyor. DYP'de dışa dönük çalışma daha çok partı bınasıyla sınırlı kalmış gözükuyor Henuz so- kak sokak, ev ev çalışma yok ANAP'ta da dışa dönük me- sajlar dıkkatı çekmıyor 11 baş- kanhğını bırakarak aday adayı olan Adem Eroglu, bakanlar Ersin Koçak ve Akgun Albay- rak ıle dığer aday adaylan "ma- nevi lider" ıle Başbakan Mesut Ydmaz'ı etkılemek amacıyla da- ha çok Ankara'da bulunuyor- lar DSP'nın seçmene yönelik me- sajları ise ile de dün Seyhan'dan mıUetvekıii aday adayı olan Za- fer Saka aracıhğıyla venlebıldı Merkez voklaması yapmasma karşın Adana'da en hareketlı partının RP olduğu gözlenıyor Adam adama markaj yapan RP'hler akşamlan ev toplantı- lan yapıp ov ıstıyorlar Partiyöneticüeri kampanyanın gecikmesine kızdılar ANAP'ta sînirler gerginBaşbakan Mesut Yılmaz'ın talimatı üzerine ANAP'ın seçim hazırlıkları çerçevesinde düşünülen bazı propaganda afişlerinin basımı durduruldu. Kampanyanın gecikmesi başkanlık divanı üyelerinin sinirlerini bozdu. ANKARA (Cumhunyet Burosu) — Başbakan Mesut Yılmaz'ın seçım çalış- malan ıçın "stan" vermemesı, ANAP Başkanlık Divanı uyelennın sınırlennı bozdu Başbakan Yılmaz başkanlığında toplanan başkanlık dıvanında Mesut Yıl- maz'ın, "bekteyin" sözlen uzenne genel başkan yardımcılan bırbırlerım eleştır- düer Genel başkan yardımcılan Fahret- tın Kurt ıle Hahl Şıvgın, Kurt'un verdığı demeçler nedenıyle tartıştı Kurt'u, Yıl- maz da eleştırdı Başbakan Mesut Yümaz'm talimatı uzenne ANAP'ın seçun hazırhklan çer- çevesınde düşunulen bazı propaganda afişlerinin basımı durduruldu Yılmaz'- ın, dun toplanan başkailık dıvanında, Fransız reklamcı Seguela'nın hazırlıkla- nnın ancak 15 eylulden sonra yetışece- ğını belırterek "Bu sureye kadar bekleyin" demesı uzenne genel başkan yardımcılan bn-bırlenru eleştrrdıler Yılmaz aynca başkanlık divanı uyele- rını "vıtrın adaylar" konusunda yeterlı özvenyı göstermemekle suçladı Ydmaz- ın, "Ali Coşkun gibı baa isimler var. Te- mas kunılursa bizimle hareket edecek- ler, ama arkadaşlanmız bu konuya ye- terti zaman ayırmıyor" dedığı behrtıldı Edınılen bılgıye göre Teşküat Başka- nı Fahrettın Kurt, Genel Başkan Yardım- ası Halıl Şıvgın'ı eskı Demokrat Partı- lılere yönehk sözlerınden dolayı eleştır- dı ve bu yaklaşımların partıye zarar ve- receğını söyledı Bunun uzenne Şıvgın da Kurt'u mılletvekıllennın buyuk çoğun- luğunun aday olmayacağına ılışkın söz- lerınden dolayı kınadı Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Karaevlı, Yılmaz'a "Seçim çalışmalarına ne zaman başlıyoruz" sorusunu yönelttı Yılmaz'- ın bu soruya tepkısı, "Bekleyin kardeşim" bıçunınde oldu. Yılmaz'ın toplantıya sınırlı gırmesnıın havayı da- ha da gergınleştırdığı behrtıldı Başkanlık dıvanında seçun çahşmalan ıçm oluşturulan kormsyonlarda kımlenn görev alacağı değerlendırıldı Seçım be- yannamesuun Işın Çelebı, Mehmet Ke- çeciler, Adnan Kahveci ve Husnu Do- gan'dan oluşan brr komısyon tarafından hazırlanması, teknık bır kadronun da bu komısyona yardımcı olması kararlaştınl- dı Ahmet Karaevlı, Hahl Şıvgın ve Saf- fet Sert'ten oluşan bu- komısyon propa- ganda, Fahrettın Kurt, Sabrı Keskın ve Ersın Taranoğlu'ndan oluşan bır komıs- yon da aday behrleme çahşmalannı sür- dürecek. Başkanhk dıvamndan sonra bır basın toplantısı duzenleyen ANAP Genel Sek- reterı ve Devlet Bakanı MusUfa Taşar, seçım propaganda çalışmalannın esas olarak 24 eylulden sonra başlatılacağını söyledı Taşar, mılletvekıllenne veya dığer adaylara genel başkan tarafından hıçbır söz venlmedığım ıfade ederek herkese eşıt muamele yapılacağım kaydettı Ta- şar, Gazıantep 1 bölgeden aday olduğu- nu açıklavarak "Ben Antep'te dogdum. Gomulecegiro yer de Gaziantep'tir. Bu- tun liderleri karşımda aday olmaya da- vet edıyorum" dedı KöNUK YAZAR CÜNEYT ARCAYÜREK YAZIYOfi Hesap Sormayla Çankaya'dan Indirmeye... ANKARA — Henüz erken seçımın ufukta görunmedığı günlerdı Inönu ve Demırel, yarın seçım olacakmış gıbı su- reklı yurdu tarıyortardı Gezılerden dönüşlennde ıkı lıder hal- kın bır konuya, hayat pahalılığı kadar, hatta pahalılıktan da öteye önem verdığını anlatryorlardı Halk, bu ıktıdardan rnutlaka hesap sorulmasını ıstıyordu Anlattıklan manzaraya göre, tekdüze sözlerle suskunla- şan mttıng alanları, ne zaman hesap sorulacağını duysa bır- den harekete geçıyor, bır dakıka öncekı o durgun kalabalık- lar muthış bır coşkuyla ayağa kalkıyordu Halkta gördüklen bu önune geçılmez ıstek, ıkı muhalefet partısını hesap sor- mayı uyutucu bır stogan oimaktan çıkanp başlıca vaarler ara- sında bır numaraya koymaya zorladı Günumuzün muhalefetı gelecek parlamentoda yeterlı sa- yıda temsıl edılır, ne var kı şu ya da bu nedenle hesap sor- mayı savsaklayan ya da unutturmaya çalışan polıtıkalar iz- lemeye başlayacak olursa, hıç kuşkunuz olmasın, halk da- ha ılk günden bu partileri defterden sılecek Zaten günümüzün kudretlılerı de geleceğı pekala görü- yor Örneğın SÖ, Is- tanbul ılçelenndekı ko n u ş m aI arı n d a "veremeyeceklerı Ç hi ğ konuşmalarında kl lennın takı koleksıyo- nunu, hemen arka- dan babadan başla- yarak aılenın her bı- reyının mal variıkla- rını kamuoyuna açıklamayışlarının nedenlerini sıralaya- mamış SÖ "yaptıkları hızmetlenn" hesabt- nı soracaklara saldı- rırken halka malol- muş başka bır ger- çeğı de seslendırı- hesapları olmadığını" söylemiş. Nedense başta kendilerinin takı koleksiyonunu, hemen arkadan babadan başlayarak ailenin her bireyinin mal varlıklarını kamuoyuna açıklamayışlarının nedenlerini sıralayamamış. yor "Ama ınsan bır kez yuzsuz, suratsız olmasın Koltukve ıktıdar hırsındakı bu ınsanlar son çırpınışlarını yapıyorlar" Doğru söze ne denır? Hesap sorma dönemını açabılmek ıçın öncelık ve ıvedı- lıkle TÖ nun aılesıyle bırlıkte Çankaya'dan ındırılmesı gere- kıyor Yenı Meclıs'ın oluşma bıçımı ındırme operasyonunun hızını saptayacak Şımdılık DYP ıle SHP, TÖ'yu sade vatan- daşlığa döndurmeye kararlı görunuyor Kımı bılgılere göre, kamuoyu yoklamalarından cesaret alan DYP yenı ındırme planlan uzerınde çalışıyor Seçımde vanlması olası uç hedefe göre senaryolar uretı- lıyor Sıyasal analızcılenn fazla şans tanımadığı bırıncı he- def, yuzde 45 oyla buyuk çoğunluk TÖ'yü ındırecek yasal gınşımler böyle bır dönemde kuşkusuz öncehkle ve ıvedı- lıkle uygulamaya gırecek Analızcılenn kesınkes olur gözle bakmadıklan, ama ılımlı söz ettıklerı ıkıncı hedef yuzde 35 oyla 250 dolayında mıl- letvekılıyle ıktıdar O zaman DYP'nın önünde ıkı yol var Ya SHP ıle anlaşarak referandumsuz anayasa değışıklığını sağ- lamak Ya da kendı grubuna dayanarak Meclıs'ten geçıre- teğı anayasa değışıklığını referanduma göturmek Bu ıkıncı hedef TÖ'yu yanlız başlarına ındırmenın onuru- nu kazanmak DYP'de kımı çevrelere daha cazıp görunuyor SHP Cumhurbaşkamnı halkın secmesıne karşı Oysa DYP Çankaya ıçın de sandık tstıyor Bu hedefte hem TÖ'yu aşa- ğı ındırmek, hem de Cumhurbaşkamnı halkın seçmesı ola- nağını sağlamak Uçuncü hedefın senaryolan olası koalisyon dönemıyle ıl- gılı Sıyasal çevreler böylesı dönemlerde TÖ'nün yazgısını çızecek sıyasal davranışların neler olabıleceğını bugunden kestırmenın guçluğünu kabul edıyorlar Ne var kı DYP bır başka noktada kararlı görunuyor Her olasılıkta önce Çankaya sorununu çözmek, her ola- sılıkta Başbakanlık gorevını TÖ'den almamak! HEPtN SHP IJLE İTTtFAKINA TJEPIÜJLER Perînçek: Devlet operasyonu ANKARA (Cumhuriyet Burosu) — Erken genel seçım- lerde SHP ıle ışbırlığı yapma kararı alan HEP'ın ust duzey yönetıcılerı arasındakı göruş aynlığı dennleşıyor Bazı par- tı meclısı uyelen, seçımlere ba- ğunsız adaylarla katılma karan alarak bu doğrultuda çahşma- ya başlarlarken HEP'ın SHP ıle ışbırlığı partı dışı çevreler- de de eleştınlere neden oldu DSP Genel Sekreterı Selçuk Somnez, ıttıfakı "Koituk hesa- bına dayalı, inandıncı olma- yan, çelişkiierie dolu bir birleşme" olarak değerlendınr- ken SP Genel Başkanı Dogu Perioçek, "HEP yoneticilen- nin SHP'ye kaülması bir dev- let operasyonudur" dedı SHP ıle seçun ıttıfakına gu-- meye karşı çıkan partı meclısı uyelerınden Tulay Geyik, Ha- lil Teker, Laüf Erozdemır, Fat- ma Karaca ve Nurettin Basut dun genel merkezde bır araya gelerek son durumu değerlen- dırdıler ve bırleşmenın tabaru- nonayıyla gerçekleşmedığı ko- nusunda göruş bırhğıne vardı- lar Partı yönetıcüen bır an ön- ce bağunsız aday çıkartarak se- çıme gırme karan aldılar DSP Genel Sekreten Selçuk Sonmez, ıttıfakı koltuk hesa- bına dayalı, ınandırıcılığı ol- mayan, çehşkıh bır bırleşme olarak değerlendırerek bu ış- bırlığının DSFnın oylarmı art- tıracağuıı ıddıa ettı SP Genel Başkanı Doğu Pe- rinçek ıse HEP yönetıcılennm SHP'ye katılmasını bır devlet operasyonu olarak yorumladı Türk demokrasisi, seçimler ve koalisyon ERSİN KALAYCIOĞLU Boğazıçı Ünıversıtesı 20 Ekım 1991'de Turkıye, II Dunva Sa- vaşı sonrasındakı on ıkına genel seçımını ya- pacaktır 1991 aym zamanda demokrasıye geçmeye başlamamızın tark beşmcı yıhdır 1946 seçımlennden ben yetışen kuşaklar çok- partıh riayatı bemmsemış ve böylece kökleş- mış bır seçmen davranışı ortaya çıkmıştır Secmen davranışı hakkında bulgular Son yırmı yılda yoğunlaşan sıyaset bılunı araştırmalan da Turkıye'de seçmen davra- nışı konusunda bazı bulgulan gözler önune sermıştır Bunlann belh başhlan bırkaç nokta halınde özetlenebılır 1 Turkıye'de seçmenın 1940 ve 1950'lerde önemlı bır bölümü yerel ıktıdar sahıplennın (eşraf, ağa, şeyh vb ), denetımınde>ken 1970 ve 1980'lerde bu denetım, buyuk ölçude Do- ğu ve Gûneydoğu Anadolu'nun bazı nokta- lanna özgu bır hal almıştır Dolayısıyla, seç- menın büyük bır çoğunluğu, kendı gönullü tercıhı ıle oy vermektedır 2 Seçmenın yuzde 70-80'ı çok genel an- lamda sol-sağ dıye ıfade edebıleceğmuz ıde- olojık yelpazede, solun ortası ıle sağın orta- sı arasında yer almaktadır 1990'da da seç- menın yuzde 5-7'sı kadan solun ortasından daha solda, yuzde 18-20'sı sağın ortasından daha sağda, yuzde 70-75 kadan ıse bu ıkı ucun ortasında yer ahnaktadır Ortadakı bu oylann desteğını alamayan partının ıktıdar olma şansı son derece azdır 3. Ortadakı oylar bır hayh bölunmüştur 1950'lerde DP'yı ve 1960'larda AP'yı destek- leme eğüımınde olan sol-sağ yelpazesuun orta bölgelerındekı seçmenler 1970'lerden ıtıba- ren CHP'ye doğru yavaş bır kayma göster- mışlerdır Bu değışıkhk seçmenler arasında oldukça bölunmuş bır yapı ortaya çıkarmış- tır 1970'lerde AP ve CHP, ortadakı bu bu- yuk seçmen kıtlesı tarafından desteklenırken hıçbırı tek başına ıktıdara gelebılecek kadar oy alamamıştır 4 Ortadakı seçmende görülen bölünme denn ıdeolojık farkhlıklar nedenıyle ohna- dığı ıçın yem bır kutuplaşma oluşmamıştır Bunun yerıne parçalanmış ve kolay partı de- ğıştıren (kaygan) bır genış seçmen kıtlesı or- taya çıkmıştır 5 1980'lerde eskı partiler kapatılıp yen- ne yenılerı kurulduğunda, aym parçalanmış ve kaygan göruntünun surdüğu göze çarp- mıştır Ideolojık farklılıklann 1980'Ienn so- nunda önemmı, dünyadakı olaylar nedenıyle büsbutün kaybetmesı ıle partı bağı zayıf, da- ha çok ekonorruk değerlendırmeler, kışısel çı- kar, hdenn kışılığı gıbı unsurlara dayalı ola- rak oy veren, 'partılerden bağunsız' bır seç- men kıtlesı oluşmaya başlamıştır Bağımsız seçmenın genel kıtle ıçındekı oranı bılınme- mekle bırhkte, 1980'ler ve 1990'larda, daha öncekı yıllara oranla çok arttığı söylenebı- lır Şu anda seçmenın yanşına yakını hıçbır sıyasal partıyı tutmamaktadır Partı tutan- lann da bu duygulanmn denn köklerı oldu- ğu çok şuphelıdır. Seçim sonuçlan ve koalisyon Bu koşuUarda, ANAP, DYP ve SHP'den her bırının yuzde 20-25 avannda, DSP'nm yuzde 10-15 cıvarında, RP'nın yuzde 7-10, MÇP'nın yuzde 3-4 ve dığer partılenn ıse ytıide 1 cıvannda oy alacağı tahnun edılmek- tedır 20 Ekun 1991 seçunlennde, çok buyuk ve halen öngörulemeyen bu 1 değışme olmaz- sa, hıçbır partının 'ek başına yuzde 45-50 cı vannda oy alması bekienmemektedır Bu durumda ılk akla gelen, koalisyon ve- ya azınlık hukumetı kurulmasıdır Bır dığer olasıhk da 1987'de olduğu gıbı en fazla, fa- kat ytizde 50'den oldukça az oy alan bır par- tının TBMM'dekı sandalyelenn çoğunluğu- na sahıp olmasıdır Bu son olasılık duşuk gıbı gözükmektedır Ancak yme de bu durum or- taya çıkarsa, ıktıdann adıl ve hakh olarak seçılmedığj savı tekrar ılen surulecektır Ha- len var olan sıyasal meşruluk sorunlan azal- madan devam edecektır Azınlık hukumetı pek oıhnen bır uygula- ma olmadığından oluşması duşuk bır olası- lıktır Koalisyon hukumetı ıse 1970'len ya- şayanlann korkulu duşü olmaya devam et- mektedır Ancak siyaset bıhnunde koalısyo- nun kendı başına ne sıyasal ıstıkrarsızlık ne- denı olduğunu ne de hukümet etmeyı olanak- sız kıldığını gösteren herhangı bır bulguya rastlamıyoruz Italya ve Israıl çok uzun yıl- lardır koalısyonlarla ve başanyla yönetılmış- lerdır Almanya, Avusturya, Hollanda, Bel- çıka, Dammarka, Norveç gıbı uikeler ıçın de koahsyon hukumetlerı son derece alışılmış uygulamalardır Pakıstan bır yıldır koalıs- yonla yönetıhnektedır, ve Benazır Butto'nun Halk Partısı yönetımınden daha sorunlu bır durumda değıldır. Koahsyon hükumetlen her zaman ve mekânda sorunlu olurlar dıye bır kural bulunmamaktadır Koalisyon hukümetlen oluşturmakta açık veya örtülü (zımnı) olarak kuüamlan bazı ku- rallann bulunduğu, son yınnı yılda yapılan sıyaset bılımı araştırmalarıyla saptanmıştır Bu kurallann en önemlılen şunlardır 1 Ko- alısyonlar en kuçuk Mechs çoğunluğuna da- yalı ohnakla yetınırler 2 Koalısyonlar ıde- olojılerı veya ızleyeceklen pohtıkalar açısın- dan bırbırlenne yakın konumda olan sıya- sal partileri ıçeruler 3 Ancak sıyasal buna- hm haluıde ılk ıkı kurala uyulmayarak tum sıstem yanlısı (demokrası yanhsı) partılenn, sıstem karşıtı (demokrası karşıtı) partılere karşı genış çaplı koahsyonlar oluşturma eğı- lımlerı vardu- Aksı takdırde etkın kararlar alabılen, ıstıkrarh hukümetler oluşmamak- tadır Işte, 1970'lerde Turkıye'de koalısyon- ların etkın hükumet ve ıstıkrar kaynağı ola- mamalanmn nedem, bunalım anında sıstem yanlısı ve karşıtı partılenn, yalnız ıkıncı ku- ral gereğı olan koalısyonlar oluşturmaları, bunalım dönemı kuraiına uygun bır koahs- yon kuramamalandır 1990'ların koahsyonlan da her üç koalis- yon oluşturma kuralı göz önunde tutularak kurulamazsa, 1970'lerın sorunları yınelene- bıur Ancak burada bır kaçınılmazlık söz ko- nusu değıldır Geçmış, ancak ondan ders alınmazsa tekrarianır Gecmışten ders ahn- mış mıdır'' Bu sorunun yamtım 20 Ekım 1991 'den sonra hep beraber keşfedeceğız sa- mrım