Katalog

CUMHURÎYET/10 DIŞHABERLER 26 EYLÜL 1991 Moldavya'da gerginlik • MOSKOVA (AA) — SSCB'nin Moldavya Cumhuriyeti'nde Milliyetçi Halk Cephesi militanlanyla, cumhuriyetin tçişleri Baicanlığı'na bağlı özel görev birlikJerinden (OMON) yaklaşık yüz kişilik bir grubun, cumhuriyette yaşayan Rus azınlığın çoğunlukta olduğu Dubossary kentinde, halkı yıldırmak amacıyla eylemlere giriştiği bildirildi. Interfaks Ajansı, eylemciletin yerel Sovyet binasına saldırarak çevreye yaylım ateşi açtıklannı ve bu sırada üç kişinin yaraJandığını bildirdi. Ajans, saldırganların bu eylemden sonra olay yerinden uzaklaştıklannı kaydetti. V Yeltsin tatile çıktı • MOSKOVA (AA) — Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin tatile çıktı. Bağımsız Interfaks haber ajansına göre Yeltsin'in sözcüsü, devlet başkanının önceki gün başlayan izninin biıkaç hafta süreceğini söyledi. Ağustostaki başansız darbe sonrasında üJke yönetiminde etkinliği artarken bir yandan da Rusya'yı "keyfı" davranışlarla idare etmekle suçlanan Yeltsin, Rusya parlamentosunun geçen perşembe günü yaptığı toplantıda hasta olduğu gerekçesiyle konuşmamıştı. Bükreş'te işçi ayaklanması • BÜKREŞ(AA)— Romanya'nın başkenti Bükreş'te polis ile çatısarak hükümet merkezine hücum eden maden işçilerinin, binaya girdikleri iddia edildi. Ajanslar, hükümet merkezini koruyan polislere, yüzlerce madencinin sopalar, taşlar, şişeler ve molotof koktey1leri ile saldırdığını, gözyaşartıcı bomba kullanarak karşıhk veren pek çok polisin kaçmak zorunda kaldığını, ancak takviye birliklerin olay yerine geldiğinı bildirdiler. Saldınya kent halkından da katılanlar olduğu ve işçilenn daha fazla molotof kokteyli üretmek için yoldan geçen arabalann benzinlerini gaspettikleri belirtildi. Salduı sırasında yaralananlar olduğu kaydedildi. Talabani Wa8hington'da • VVASHINGTON (Cumhuriyet) — ABD başkentine gelen Iraklı Kürt lider Celal Talabani, önceki gün ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Dawid Mack ile bir göruşme yapü. Talabani, VVashington Post gazetesini de ziyaret ederek bir grup gazete yazarı ve yöneticisi ile görüştü. Talabani, ABD Başkanı Bush tarafından kabul edilmemesini eleştirdi ve bu durumun, Beyaz Saray'ın, Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ı tedirgin etmek istememesinden kaynaklanıyor olabileceğini söyledi. Talabani, "Halbuki biz özal ile Türkiye'de görüştük" dedi. Talabani aynca Beyaz Saray'ın kendisinden uzak durmasının, bölgede bağımsız bir Kürdistan gönnek istemiyor olabileceğinden de kaynaklandığını söyledi. Kürt lider, "Biz Irak sınırlan içinde otonomi ve demokratik bir hükümet istiyoruz- Sınırlan değiştirmek isteiniyoruz" şeklinde konuştu. Celal Talabani, Amerikan yönetimi ile yaptığı görüşmede de hemen hemen aynı mesajlan verdi ve bağımsızlık peşinde olmadıklannı vurguladı. PSİKANALİST Ruh Hast DoKtoru M. KEMAL KESKİNEL Rusya'ya yaptığı tetkik gezisirtden donmüştür. Trt.: 148 48 94 Marmara Universitcsi'nden aldığım öğrenci kimliğimi kaybettim. Hükümsüzdür. BURAKELDEM Türki Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev resmi bir ziyaret için dün Ankara'ya geldi Kazakistanla sıcak ilişkilerNazarbayev, ağustos ayında Moskova'da gerçekleştirilen darbe girişiminden sonra ılk yurtdışı gezisini Türkiye'ye yapıyor. Kazakistan lideri, Ermenıstan'la Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ konusunda anlaşma hakkında Türk yetkililere bilgi verecek. ANKARA (Cumhuriyet Bıi- rosu) — Turkiye, Ermenistan ve Azerbaycan'ın dağlık Karabağ konusunda önceki gün vardık- lan anlaşma hakkında Ankara'- da iki gün süreyle yapılacak üst düzeyli görüşmelerde "ilk agızdan" bilgi alacak. Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin ile birükte taraflar arasında arabu- luculuk yapan Kazakistan Dev- let Başkanı NursulUn Nazarba- yev dün Azerbaycan'ın başkenti Bakü üzerinden Türkiye'ye gel- di. Cumhurbaşkanı Özal'ın da- vetlisi olarak Türkiye'yi ziyaret eden Nazarbayev, Ankara'ya iner inmez yaptığı açıklamada Kafkasya'daki son gelişmeler konusunda tüm bildiklerini Türk tarafına aktaıacağını söy- ledi. 19 ağustos darbe girişimine karşı Bons Yeltsin gibi sert ve kararlı tutumuyla uluslararası düzeyde ismi ön plana çıkan Nazarbayev'in söz konusu dar- be girişiminden sonra ilk yurt- dışı gezisini Türkiye'ye yapma- sı ise diplomatik çevrelerde "önemli bir gösterge" olarak değerlendiriliyor. Nazarbayev Esenboğa Hava- alam'nda Cumhurbaşkanj özal tarafından sıcak bir şekilde kar- şılandı. Semra Özal'ın da Na- zarbayev'in eşi Sara'yı aynı şe- kilde sıcak karşüadığı gözlendi. Nazarbayev'in şeref kıtasını denetlediği törende milli marş- lar cahnmadı. Protokol görev- lileri bunu Nazarbayev 'in Fede- ral Cumhuriyet Devlet Başkanı olmasıyla açıkladılar. Asıl mu- hatabı Mihail Gorbaçov olan özal'ın, Nazarbayev'in askeri törenle karşılamasımn Kazakis- tan'a atfedilen önemi gösteren bir "jest" olduğunu kaydettiler. Havaalarunda kısa bir acıkla- ma yapan Nazarbayev ıse Kaf- Kasya'daki gelişmeler konusun- da bildiklerini Türk tarafına ak- taracağım söyledi. Nazarbayev, Türkiye ile özellikle telekomü- nikasyon ile hava ulaştırması ve radyo televizyon irtibatlarımn kurulması üzerine durdukları- nı belirtti. Nazarbayev Cumhur- başkanı Özal'a Sovyet Devlet Başkanı Gorbaçov ile Azerbay- can Devlet Başkanı Ayaz Muta- libov'dan birer mesaj getirdiği- ni sözlerine ekledi. tkili ilişkilerin de üzerinde du- rulacağını kaydeden yetkililer, bu çerçevede Türkiye ile Kaza- kistan arasında biri ulaştırma diğeri ise ticaret konusunda ol- mak üzere birer anlaşma imza- lanacağım söylediler. Ankara ile Alma Ata arasında geniş kap- samn işbirliğini öngören bir "deklarasyonun" da imzalana- cağını belırttiler. Dun ogleden sonra Cumhur- başkam Ozal ile görüşen Nazar- bayev daha sonra Başbakan Mesut Yılmaz ile bir araya gel- di. özal konuk devlet başkanı onuruna dün bir akşam yemeği verdi. Türkiye için önemi Dışışleri yetkilileri Nazarba- yev'in ziyaretinin Türkiye açı- sından önemine işaret ederek şu noktalara dikkat çektiler: • Kazakistan, özellikle Mosko- va'daki başansız darbe sonra- sında Sovyetler Birliği'nin ön plana çıkan cumhuriyetleri ara- sında yer aüyor. Yeltsin'le bir- likte Azeri - Ermeni çatışmasın- da arabuluculuğa soyunması ve bunun çatışan taraflar arasında kabul görmesi Nazarbayev'in etkinliğinin bir göstergesini oluşturuyor. Türkiye, köken olarak Turklere yakın olan böy- lesine etkin bir cumhuriyetle iliş- kilerin her alanda geliştirilmesi- ni geleceğe yönelik önemli bir yatırım olarak göruyor. • Sovyetler Birliği'nin en büyük cumhuriyetlerinden biri olması ve önemli bir petrol üreticisi ol- masmın yanı sıra belli bir sana- yi altyapısının bulunması Kaza- kistan'ı Türkiye açısmdan po- tansiyel taşıyan bir ekonomi ve ticari ortak konumuna getiri- yor. SAMİMt HAVA— Cumhurbaşkanı Turgut Özal resmi konugu olarak dun Ankara'ja gelen Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Na- zarbayev'i Esenboğa Havaalanı'nda askeri lorenle karşıladı. Torenden sonra iki lider basın mensu plarına açıklamalarda bulundular. Önce kültür köprüsü kuruldu ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — Ka- zakistan'la kurulması planlanan ekonomik ilişkilerden önce "kültür köprusü" kurul- du. Kultur Bakanları duzeyınde karşılıklı "kültürel işbirligi" sözleşmesi, 5 Aralık 1990'da Kazakistan'ın başkenti Alma- Ata'da imzalandı. Anlaşma çerçevesinde ilk kez geçen nisan ayında Ankara ve Istanbul'da "Ka- zakistan gunleri" düzenlendi. Sovyetler Birliği'ndekı Türk Cumhuriyetleri arasın- da "Latin alfabesi"ne geçme talebinde bu- lunan ilk cumhuriyetlerden birisi de Kaza- kistan oldu. Geçen yıl duzenlenen "1. Dil Şurası"nda alınan kararlardan birisi de Kazakistan'ın Latin alfabesine geçişte Türkiye'nin yardımcı olması yönündeydi. Kültür Bakanı Gökhan Maraş, Dışişleri Bakanlığı'yla koordineli bir şekilde çalışıl- dığını ve "ortak alfabe"ye geçiş konusun- da hazırlıklann tamamlanmak uzere oldu- ğunu belirtti. Kazakistan ve Türkiye arasında yapılan kültürel işbirliği sözleşmesi, Kazakistan- daki bazı tarihi eserlerin Kültür Bakanlı- ğYnca restorasyonunu da ongöruyor. Bu amaçla, Kazakistan'daki Hoca Ahmet Ye- sevi ve Aslanbaba turbelerinin restorasyo- nu programa alındı. Henüz gerçekleştiri- lemeyen proje, Ahmet Yesevi Türbesi'nin yakımndaki kalenin restorasyonu ve Aslan- baba Türbesi yakımna bir kervansaray ve cami yapılmasını da kapsıyor. Anlaşmada yapüması planlanan projeler şöyle sırala- nıyor: • Her yıl 5 Kazak elemanı, restorasyon konusunda deneyim kazanmak üzere Türkiye'ye davet edilecek. • Taraflar, karşıhkh olarak eski eserler, muzecilik ve arkeoloji alanında bilgi alış- verişinde bulunmak üzere her yıl 3 elema- nı 10 gün süre ile davet edecektir. Kazakis- tan el sanatlan, hatıra eşya, hah, kilim, mü- zik aletleri merkezinin kurulması, işletilme- si amaayla ortak işbirliğini sağlamak uzere 3 kışiden oluşan bir heyet 15 -gün süre ile incelemelerde bulunmak üzere Kazakis- tan'a gönderüecek. • Türkiyf, 11. ve 17. asırlarda yazılan el yazması Kuran-ı Kerimler ile Nazımi'nin 1498'de yazılmış olan "5 Fars" adlı eserle- rinin basımını sağlayacak ve her birinden 10 bin adedi Kazak tarafına hediye edecek. PORTRE NAZARBAYEV Sovyetier'in 3. adamı Gorbaçov ve Yeltsin'den sonra Sovyetler Biriigi'ndeld en etkin devlet adamı. Kazakistan'da saglam bir tabana sahip. Dış ilişkilere önem veriyor. Beraberinde birkaç yabancı ekonomist calışıyor. Aynükçı düşüncelere fazla prim vermemekk birtikte devlet egemenliğinin göçlendirilmesi gerektiği düşiincesinde. Ağustos ayındaki darbeye kesin tavır alanlar arasındaydı. 1940 yüında Kazakistan'ın Alma-Ata bölgesi Kaskaleoski yörea Çemolgan köyttnde dogdu, metalurji egitimi gördü, ekonomi bilimleri doktoru. 1960 yılında Karagandinsld bölgesi Temirtau kentinde "Kazmetallurgstroy" tröstü inşaat işçisi olarak calışmaya başladı. Sonra Karaganda Demir-Çelik Fabrikası'nda yuksek fırında dokme demirci, dokumcu, gaz tesisi ustası ve baş ustası olarak calıştı. 1969 vılında parti çalışmasına geçti. 1969-1971 yıllannda Temirtau Komsomol Kent Konıitesi Blrinci Sekreteri'ydi. 1971 yüında Temirtau Parti Kent Komitesi tkinci Sekreteri seçildi. 1973 ve 1977 yülan arasında Karaçandinski Metalurji Kombinası Parti Komitesi Sekreteri, 1977-1979 ytllannda Karagandinski Parti Bölge Komitesi İkinci Sekreteri, 1979 ve 1984 yıllannda Kazakistan Komıinist Partisi MK Sekreteri, 1984 yüından itibaren de Kazakistan SSC Bakanlar Kunılu Başkanı olarak çalıştı. 1989 haziran ve 1991 ağustos ayları arasında Kazakistan Komıinist Partisi Birinci Sekreterliği yaptı. 1990 nisanında Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devkt Başkanhgı'na seçildi. GÜRCISTAN Tîflis'te kanh çatışma:4 ölü Devlet Başkanı Gamsahurdia, yönetim karşıtlarının Tiflis'teki elektrik santralını ele geçirmeye çalıştığını ve çıkan çatışmada 4 kişinin öldüğünü açıkladı. Gamsahurdia, tüm cumhuriyette olağanüstü durum ilan etti. TacikisUn Cumhuriyeti'nin başkenti Duşanbe'de önceki gün duzenlenen büyük gösteride binlerce kişi, yeni komünist yönetimi protesto etti. (Fotograf: REUTER) Tacikistan'da hükümet yumuşadıDış Haberler Servisi— Komünist hükümet ile komunizm karşıtian arasında son gunlerde büyük bir gerginliğin yaşandığı Tacikistan Cumhuriyeti'nde, hükümet, olağanüstü hal uygulamasını kaldırdı. Ancak hükümet ile muhalefet arasındaki en önemli sürtüşme konulanndan biri olan 'komünist devlet başkanının istifa etmesi' konusunda uzlaşmaya vanlamadığı ve cumhuriyette gerginliğin surdüğü bildiriliyor. Moskova'da yayımlanan Pravda gazetesinin haberine göre gecici olarak devlet başkanlığı görevine getirilen Rahman Nabiyev, muhalefet temsilcileriyle önceki akşam yaptığı görüşmenin ardmdan, başkent Duşanbe haricinde tüm cumhuriyette olağanüstü hal uygulamasını kaldırdı. Trud gazetesi ise, başkentte de olağanüstü hal uygulamasına son verildiğini bildirdi. AA'nın Trud gazetesine dayanarak verdiği habere göre Nabiyev ile muhalefet temsilcilerinin görüşmesi suasında, muhalefet, Nabiyev'in ıstifasını istedi. Bunu reddeden Nabiyev, parlamento başkanı olarak kalması ve devlet başkanlığı seçiminde aday olmaması yolundaki öneriye de karşı çıktı. Tacikistan Yüksek Sovyeti de dün bir karar alarak halkı ve muhalefet gruplanm ulusal birliğe cağırdı. TASS'ın Tacik gazetelerine dayanarak bildirdiğine göre Nabiyev de halkı sükûnete davet etti. Diğer yandan Tacik üniversite öğrencileri, bir bildiri yayımlayarak, eğer Nabiyev aleyhtan gösteriler devam ederse kuvvet kullanma tehdidinde bulundular. Trud'a göre işçiler de cumhuriyetteki durum duzelmezse grev yapacaklannı bildirdiler. Komünistlerin denetimindeki Tacikistan Yüksek Sovyeti, pazartesi gunü cumhuriyette olağanüstü hal ilan etmiş ve parlamento başkanı Kadreddin Aslanov'u görevden alarak komünist eğilimleriyle tamnan Nabiyev'i atamıştı. Bu karara tepki gösteren muhalefet gruplan, Tacikistan Demokratik Partisi, tslami Uyamş Partisi ile Rostahez hareketi, parlamento binası önünde protesto gösterilerine başlamışlardı. Muhalefet temsilcileri, önceki gün parlamento liderliği ile yaptıklan görüşmeler hakkında bilgi verirken, taleplerinin kabul edilmediğini ve görüşmelerin başansız olduğunu söylemişlerdi. Rusya, Kıran için atağa kalktı Ukrayna'ya baglı olan Kınm Ozerk Cumhuriyeti'ndeki Rusya yanlısı gruplar, Rusya'ya bağlanmak için en kısa zamanda referandum yapılmasım istiyorlar. 'Demokratik güçler' olarak nitelendirilen, ancak siyasi eği- limleri tam bilinmemekle birlik- te bölgeye sonradan yerleştirilen MOSKOVA (AA) — SSCB'nin Ukrayna Cumhunye- ti'ne bağlı Kınm yanmadasında- ki 'demokratik guçlerin' yanma- danın yeniden Rusya Federasyo- nu'na bağlanması için genis çap- h bir kampanya başlattıklan bil- dirildi. Komsomolskaya Pravda gaze- tesinin haberine göre Kırım özerk Cumhuriyeti'nin başkenti Simferepol'de önceki gun du- zenlenen buyük bir gösteride, özerk cumhuriyet parlamento- sunun en kısa zamanda bu ko- nuda bir halkoylamasına gidil- mesi için karar alması çağnsın- da bulunuldu. nusu isteklerini Rusya ve Ukray- na devlet başkanlarına resmen iletmek için girişimlere başladık- ları bildirildi. Kınm Turklerini 1944 yüında, Nazi Almanyası ile işbirliği yap- tıklan gerekçesiyle Orta Asya- ya süren Stalin rejimi, 1954 yı- lında da bölgenin özerk cumhu- riyet statusünü kalduarak, yarı- madayı Ukrayna Cumhuriyeti'- nin sınırlarına katmıştı. Ancak bu yıhn başında yapılan ve Kı- nm Türklerinin boykot ettiği bir halkoylamasıyla bölgenin özerk cumhuriyet statüsü yeniden can- landırılmıştı. öte yandan, Kınm Türkleri gibi 1944 yıünda Stalin rejimi ta- rafından sürgüne gönderilen 'Çecen-Akkint' topluluğunun Dağıstan smuları içinde kendi özerk bölgelerine sahip olması konusunda anlaşmaya vardıkla- rı bildirildi. Dağıstan Cumhuriyeti'nde çoğunluğu oluşturan Avarlar ile Çeçen-Akkintler arasındaki et- nik gerilimin artması üzerine bölgeye giden Rusya Federasyo- nu Başkanvekili Ruslan Hasbu- latov'un göruşmeleri sonunda sağlanan anlaşma uyarınca Çeçen-Akkintler, İkinci Dunya Savaşı sırasında boşaltmak zo- runda bırakıldıkları topraklan- na geri dönerek burada kendi kültürlerini canlandırabilecek- ler. Dış Haberler Servisi — Sov- yetler Birliği'nin Gürcistan Cumhuriyeti'nde Devlet Başka- m Zviad Gamsahurdia yanlıla- n ile muhalifler arasmda günler- dir yükselen gerginlik, dün sa- baha karşı meydana gelen çatış- malarla patlama noktasına gel- di. Başkent Tiflis'te meydana gelen çatışmalarda 5 kişinin öl- duğü, en az 3 kişinin de yaralan- dığı bildiriliyor. Devlet Başka- m Gamsahurdia, tüm cumhuri- yette olağanüstü durum ilan ederek olaylann surmesı halin- de parlamentoyu feshedebilece- ği tehdidinde bulundu. Gamsahurdia yanlıları ile muhalifler arasında dün sabaha karşı gerçekleşen çatışmalann, muhaliflerin, başkent Tiflis'in elektrik santralım ele geçirmek istemelerinin üzerine gerçekleş- tiği bildiriliyor. Olay üzerine, başkentte bulunan gazetecileri bürosuna çağırarak bir açıkla- ma yapan Devlet Başkanı Zvi- ad Gamsahurdia, yönetim kar- şıtı bir gnıp ulusal muhafızın, elektrik santralına saldırarak başkentin elektriğini kesmeye çahştıklanm söyledi. Gamsa- hurdia, hükümete bağh güven- lik güçlerinin duruma müdaha- le etmesiyle çıkan çatışmada her iki taraftan da ikişer kişinin öl- düğünu, 4 kişinin de yaralandı- ğını bildirdi. Devlet Başkanı, 'asilerin' girişiminin 'başanyla basünldığını", olaya kanşan iki muhalifin tutuklandığını açıkla- dı. Gamsahurdia karşıtian ise elektrik santralına saldın düzen- lendiği yolundaki açıklamalan yalanlıyorlar. Muhaliflerin bir sözcüsü, yönetim karşıtlarının elinde bulunan televizyon bina- sında dün sabah yaptığı açıkla- mada, elektnk santralına saldır- madıklannı, hükümet birlikle- riyle aralarında çatışma çıkma- dığını söyledi. Muhalif sözcü, hükümete bağlı polislerin önce- M gecc ejıyıc uuuKie evine gıt- mekte olan yönetim karşıtı bir askere saldırarak öldürdükleri- ni, Devlet Başkanı Gamsahur- dia'nın çatışmalar hakkında ya- lan söylediğıni ileri sürdü. Gamsahurdia'nın ve muhalif- lerin iddialan bağımsız kaynak- larca doğrulanmamakla birlik- te, Batılı kaynaklar, dün saba- ha karşı meydana gelen olaylar- da ölenlerin sayısının 5 olduğu- nu bildiriyorlar. Olağanüstü durum Devlet Başkanı Zviad Gam- sahurdia, önceki akşamdan baş- layarak cumhuriyette olağanüs- tü durum ilan etti. Gamsahur- dia, bir radyo konuşmasıyla açıkladığı karanyla, cumhuri- yetteki muhalefet hareketinin yasa düzenine uymasım sağla- maya çalıştığını bildirdi. Ancak Gürcistan lideri, konuşmasında, ülkede düzeni sağlamak için ge- rekirse, "Devlet Baskanhğı re- jimini de" uygulamaya koyabi- leceği tehdidinde bulundu. Diğer yandan Gamsahurdia- mn oluşturduğu 'Ulusal Güven- lik Konseyi', halkı 'secilmiş yö- netimi zorbalara karşı korumak için mucadeleye' çağırdı. Konseyin yayımladığı ilk bil- diride, muhalefetin Gürcistan- da hem askeri hem de sivü bir darbe'yle anayasal yollardan se- çilmiş olan bir hukümeti düşur- meye çalıştığı savunuldu. Gamsahurdia'nın, kendi adamlarından oluşturduğu söy- lenen Ulusal Güvenlik Konseyi 1 ni, kişisel yönetimini kurumlaş- - tırmak için kullanmaya çauşü- ğı savunuluyor. Gamsahurdia, bu aym başından beri yönetime karşı giderek artan muhalefeti polis gücüyle bastırmaya çalış- tığı için dikta yollanna başvur- makla suçlanıyor. Ancak görevi üstlendiğinden beri muhalefete baskılan arttı- ran ve kendisini desteklemeyen herkesi 'Moskova ajanı' olmak- la suçlayan Gamsahurdia'ya, son haftalarda, cumhuriyetin bağımsızhğım korumak için oluşturulan ulusal muhafız güç- leri de karşı çıknuşlardı. Elektrik santralına saldın id- diasının gerçek dışı olduğunu savunan Gamsahurdia karşıtla- n, devlet başkamnın, 'muhalif- lerin saldırgan davrandıgı' gö- runtüsünu yaratarak olağanüs- tü durum uygulamasını kalıcı hale getirmeye çalıştığını ileri surüyorlar.