Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
CUMHURİYET/14 DİZİRÖPORTAJ 23 MAYIS 199. Kürt bölgesinde büyük çekişme 1 GENCAY ŞAYLAN Efendim Körfez savaşından sonra Bağdat yöoetimine başkaldıran Kürtler ve Türkmenler, yani Kuzey Irak'ta yaşayan azmlıklar Irak devletinin isyanı bastırmaya çauşırken bir kitle kınmına kalkışacağından korkarak sayılan yüzbinlere varan büyük yığınlar halinde Turkiye ve Iran'a sığınmaya başladı. Kuzey Irak'taki bu göç ya da kaçış hareketi Amerika ve Batüı müttef iklerinin tepkisini çekti. Kuzey Irak'a bir askeri müdabaie yapıldı ve beiit bir böige sığınmacıiar için güvenlik bölgesi üas eüüdi, bir başka âeyişle ABD ve mattefikSayıa Kırea, siz deaeyimli bir dipiomat oiarak larsrasi iliskiieri nasıl etkiieyeceğiai düşasuyorSÜSÜZ? Törkiye bu geiişmeierdea nastf etkiienecek? COŞKUN KIRCA Kazey Irak'tan geîen sığmmacılara yardtm meseiesinin bir hakuki yösu var bir de siyasal. Hukuki yönü Birleşmiş Mlîieîîer Anlaşînası'na dayaısdınîjyor. BM'ye üye devJetlerin BM'nis arnaç ve ilkeierini ihîaî ettiği zaman Güveniik Konseyi dummun banşçı yolîaria çözümu için karar aîabiîir deniyor. Irak hıikümetinin kendi vatasdaşlarma davraruş biçiüîjiiln BM*nis ilkelerini ihlai ettiğine kuşku yok, ama bana göre Birieşmiş Miiletier Anlaşmasî bvt durumda askeri birîik gönderip müdahaie etmeye pek müsait gözükmuyor. Mudahale hukuki açsdan mücbir sebebe dayandinlabiîir ve gerçekten ortada bir mücbir sebep vardır. Ancak mücbir sebebe dayaadmlan ıruldahatenin kısa süreli olması ve normal duruma dönühnesi gerekir. Normaî durum, Kıbns'ta oîduğu gîbî bir banş gucü göndermektir. Ancak biîindiği gibi ba Camhariyet'i& açıkoturumunda Körfez savaşı sonrası patlak veren Kürt soranu poSHİk, ekonomik ve kttitürei boyutlanyla eie aiıoıp tartışıldı. nş gücu gönderümesi için misafîr edecek üike hükümetinin muvafakaîi gerekir. O hükümet istediği zaman da barış gücünün çekilmesinî talep AÇffifiTURUM: KÜRT SORUNU edebilir. Kuzey Irak'a yapılan askeri müdahaienin bir VE KUZEY IRAK^IAKİ GÖÇ de siyasi yönü vardır. Kuşkusuz buraya geien devBöyle bir potansiyeiin politik gücü ile petrole letler msant nedenîerle de harekete geçntış olasahip bir özerk böigenin politik gücü farkh olaKatılaıılar: Coşkun Kırca (Emekli Büyükelçi, Miiliyet bilirler, ama sivasi nedenlerin varlığî yadsmamaz. caktır. GENCAY ŞAYLAN Sayın Ekinci, Batı'nın Gazetesi Yazarı), Taha Akyol (Tercüman Gazetesi Bu sıyasi nedenier arasında bağımstz bir Kürt tepkisi örneğin Halepçe'de gerçek bir kitle kırıdevleü ya da özerk bir Kurt böigesı kurmak da mı yapüırken bu kadar yogun degildi^ Acaba şimYazarı), Tarık Ziya Ekinci (Eski TBMM Üyesi), olabilir ve örneğüı tngiltere tarafmdan bu resmen di geç kalmış bir günah çıkartma mı söz konusu ifade de edilmiştir, oluyor. Siz Kuzey Irak'taki geiişmeleri nasıl deBurhan Oğuz (Yüksek Mühendis, Etnoloji Uzmanı), Fransa bunu söylememeye dikkaî etmiş, Ameğerlendiriyorsunuz? rika 4a benzer bir tutum almsşUr. Benim kanaaAli Sirmen (Cumhuriyet Gazetesi Yazarı). TARIK ZİYA EKtNCt Bence tartıştığımız time göre iki noktaya bakmak gerekmektedir. sorunu sadece Kuzey Irak'taki gelışmeiere bakaIrak'ta şu ya da bu şekilde özerk bir Kürt devleYöneten: Gencay Şaylan ^rak açsğa çıkaramayız, konuyu dunyadaki genel tı kurulmasının Türkıye içinde büyük değışıkiikgelişme açısmdan değerlendirrnek gerekmektedir. ier yaratacağsnı düşünmüyorutn. Ama ıkinci el Türkiye'de herkes dünyada bazı önemii değişikolarak bu durumun Türkiye'nin çıkarianna uylikler oiduğunu kabui ediyor, ama bunları sadeCoşkan Kırca: Şimdi gun oimadığHU ileri sürebiüyorum. Bu nokta üzece Doğu Avrupa'daki değişikliklerle sınırhyor, rinde dikkatle duruimasından yanayım. önemli olan soru, kurulan başka değişiklikler yok gibi bakıyor. fiilen özerk böigenin kalıcı Federatif devlet mi? Halbuki dünyada başka köklü değişiklikler de yaşanıyor, ama buniar Türkiye'de algılanmış deolup oîmadığıdır. Bunun Cumhurbaşkanı'nın 13 şubat tarıhh bir tspanğil, Türkiye bunu farkmda oîmamayı tercih ediuzun süreli kalıcı olması yol gazctesîne verdiği demeç var. Orada sadece yor. Eğer bu değişikliklerin farkmda olursa onîrak'ta federe bir Ktirt devletitıin kvmıhnasımft mümkün değiîdir, çünkü îar transpoze edecek ve bu Türkiye'yi rahatsız ediuygun olacağını söylemekle kalmıyor, konfedeyor. Soruna sadece ekonomik açıdan bakıhyor olayın dinamikleri böyle bir re bir Kürt devletının de uygun karşılanacağım ve piyasa ekonomisine geçmekle her şey çözüîür ifade ediyor. Tabii biraz anayasa bilgisıne sahıp kahcıhğa uygun değildir. diye kabui ediliyor. Halbuki sorun bu değil. bir kişi konfedere devletin bağunsız bir devlet oîKürtler, Araplar ve duğunu biiir. Sorunlar global Türkmenler arasında Bunu resmi cumhurbaşkanı söylemiştir. BöyArtık dunyadaki temel eğilim, global sorunle bir gelişmenin Türkiye için birtakım baskılar çatışmaiar vardır, böigenin lann rejim farkı olmaksızm herkesi ilgilendiren getireceği açıktır ve nitekim getirmeye başlamışsmırlarmı belirlemek hiç sorunlar haline gelmiş olmasıdır. Artık bütün tır. Çünkü Irak için doğru olanm Turkiye için halklar, uluslararası dayanışma içinde global sokolay değildir. Ayrıca böyle de doğru olacağı ıleri sürülecektir. mücadele Şimdi önemli olan siyasi soru, kurulan fiilen bir gelişme ne Türkive'nin ne runlara karşısorunlar? ediyor. Nedir bu özerk bftlgenin kahcı olup oîmadığıdır. Bunun Iran'ın ve ne de Irak ın işine Çevre kirliliğidir, ozon tabakasının delinmeuzun süreli kalıcı olması mümkun değıldir, çünsidir, nükleer silahlardır, savaştır. gelmeyecektir. kti olayın dinamikleri böyle bir kahcıhğa uygun Coşkun Kırca Türkiye'nin çıkarlan önemli. Bu sorunlar ınsanlığın sonunu getirebilir ve bu değildir. Kürtler, Araplar ve Türkmenler arasınyüzden herkes bu konularda duyarh davranmakda çatışmaiar vardır, bölgenin smırlarım belirTaha Akyol: Kuzey Irak'ta tadır. lemek hiç kolay değildir. kurulacak bağımsız bir Kürt Bugün önemli sorunlardan biri de temel insaAyrıca böyle bir gelişme ne Türkiye'nin ne ni değerlere bağhhktır; yani banştır, ırkçıhğm devletine herkes siyasi olarak îran'ın ve ne de Irak'ın işine gelmeyecektir. Şu reddidir, özgürlük ve eşitliktir, adalettir, insan sırada Saddam'm işbaşmda olması aynhkçs güçda karşıdır. Araplar karşıdır. haklarına saygıdır. lere bir pazarhk ortamı hazırlamış gözüküyor, SSCB ve Çin karşıdır. Hatta Temel insani değerlere bağlıhk da artık yavaş ama Saddam ilanihaye orada kalacak değiidir ve yavaş global sorunlar içinde mütalaa edilmekteo gider gitmez özerk Kürt devleti meselesi de orSSCB özerklik fikrinden bile dir, yani bir yerde insan hakları ihlali varsa o ihtadan kalkmış olacaktır. Kürtler de bunun farrahatsız olmaktadır. Demek lale ortak olarak karşı çıkmaktır. Günümüz dünkında ve bir teminat peşindeler. BM'den teminat yasında iç işlerine müdahaie kavramı çok değişki Kuzey Irak'ta oluşan istiyorlar, ama BM hukuku böyle bir teminat için miştir. uygun değil. Bu teminat ancak başka devletler potansiyelin bağımsızhğa Eğer bir ülkede birtakım vatandaşlann dinitarafmdan bir anlaşma ile sağlanabilir ve tabii gitmesi uluslararası çağdaş ne, diline, kültürünü özgürce geliştirmesine karbunun için yüzler Amerika'ya dönmüştür. şı çıkılıyorsa kurumlar, sivil örgutler müdahaie hukuk anlayışı ve siyasi Amerika ise iki sebepten bu işe sıcak bakmaetme hakkını kendilerinde bulmaktadır. Bu armaktadır. Birincisi Araplardan gelecek tepkileri dengeler açısından uygun tık devletlerin egemenlik haklarının sınırlandıhesaba katmaktadır, petrol bölgelerinin guvenrılması sorununu ortaya çıkarmaktadır. değildir. Ben Kürt özerk liğini sağlamak için Araplara ihtiyacı vardır. Türkiye, Avrupa Konseyi ilkelerini kabui etbölgesinin Türkiye açısmdan Ikincisi Israil böyle bir gelişmeden hiç hoşlanmek suretiyle bir bakıma kendi yargı hakkına mamaktadır. tsrail başlangıçtan beri Irak Kurtbir tehdit olmayacağı müdahaie edilmesini ve bu hak üzerinde başka lerini kışkırtma yoluna gitmiştir, ama özerk bölge kuruluşların söz sahibi olmasını kabui etmiş oludüşüncesindeyım. Taha Akyol Sorun insan haklarında. ya da devlet duşüncesine şiddetle karşıdır. Buyor. Eskiden BM'nin bu kadar etkinliği yoktu, nun Filistin için bir emsal teşkil etmesinden çeama artık insan hakları temelinde birçok konukinir. tsrail'in 1967 sınırları içinde bile önemli bir Tarık Ziya Ekinci: Eğer ya müdahaie ediyor. Arap nüfus vardır. Ben bölge sorununu genel olabir ülkede birtakım Bu müdahaie meşruiyet kazanmış gözUküyor. rak böyle değerlendiriyorum ve sorumlu kişilevatandaşların dinine, diline, Artık dünya iki kutuplu olmaktan çıkmıştır ve rin sözünu ettiğim türden beyanlardan kaçınmaşimdi sorunlann çözümü temel insan haklan baları gerektiğinin altını çizmek istiyorum. kültürünü özgürce zında ele alınmaktadır. Irak'taki gelişmelerin Türkiye'ye etkisi ve Kürtlerin kimliği üzerine bir açıkoturum Sason isyanı, yasak bölge ve sürgünler •9ALFAY KABACALI 1935 nisanaymda Sason bölgesinde "itaatsizlîk"g6rüJür.Bo]geye gönderlien biriskler isyancjlan bastırmakta yetersiz kaimca asken harekât genişîetilir. Yüzbaşiliğı sırasında bu harekâta katüas Emekli Generai Cemal Madanoğlu ise, Aaılar'mda oiayı şöyle anlatıyor: "Sason iiçe merkezine çok dognıcu bir kav makam gelmiş. ve karşı birieşmişîer. Kaymaicaffl bu cephe karşisuuta yenilglye sğranıış. Adaaıcsğizt görevden almışlar. (...) Yesi kayntaksnt vekiii hırsiı bir kişi oisa gerek. (...) Hemen işe girişnslş, Sçe raerkezindeki îleri gelenleri avacuoa almış; jasâarma yiszbaşısı, Tayyare Cemiyeti Reisi, muftü, posta miidiirü, kim varsa btttüaleşmişler! tlçede karskoflan kspatnuşiar, karakoiiardan getirdikieri erierie ilçe merkezinde bir böiük kurmuşlar. Bu bölüğüs başısa geçerek bolgede vergi topiayacaklar. (...) Bu plaa yukanya yaraamak ve göze girmek için başanlı görünttyor. Kaymakam vekiii, emrindeki biriikierte piaaı uyguiamak için Sasea dagiannda yürüdükçe haber de yayıhyor. fik yöneliş: Harbak Vadisi'ne... Harbak Vadîsi'nde, Harbak köyünün bir ağası var, adı Tartari Badik. (...) Diyor ki: ' Asker ilerîemesin, olduğu yerde konakîasm; sizler konuğumuz olun; köyümüze buyrun; biz de bu arada istediğiniz parayı toplayalım. (...) Aniaşma gerçekieşiyor. Köye yukardan bakan bir tepeye asker yerleşiyor; aşağı inmiyor; kaymakam, jandarma komutanı, muftu ve ötekiler köyde çeşiüi evierde konuk olarak ağırlanıyorlar. Jandarma yüzbasısını da Tartari Badik kendi evinde ağırhyor. (...) "Tartari Badik'in evinde erkek yok; gelîn hard hani akşam yemeği hazırityor. Tam o sırada yüzbaşı geline yakiasmak isteyince olay çıkıyor. Kadın direniyor, başbyor bagırmaya... KÜRTLER f Ladanoğlu, Sason isyanım bastırmak için katıldığı askeri harekâtı anlatırken olavm bir jandarma yüzbaşısımn ağamn gelmine 'yaklaşmak' istemesmden çıktığım söylüyor. Daha sonra aleyana gelen köylüler aymakam vekiii, müftü ve Tayyare Cemiyeti reisini öldürürler. 1936'daburası "yasak bölge" ilan edilir ve 2400 kişi zorunlu olarak Batı illerine göçürüîür. Kültürel kimlik GENCAY ŞAYLAN Sayın Taha Akyol, genel olarak Batı kamuoyunda yoğun bir Kurt sempatisinin yukseldiği ve bolgede ozerk bir Kürt birımi oluşturulmasının bir insan hakları sorunu olduğu ileri siiriılüyor. Siz bu sorunu nasıl değerlendiriyorsunuz? TAHA AKYOL Aslmda Batı kamuoyunda Irakh Kürtleri en fazla destekleyen cevrelerde bile bu desteğin sınırlı ofduğu gözUküyor; insan haklarından söz ediliyor, ama aynlma pek gündeme gelmiyor. En fazla, insan hakları teminatı çerçevesinde özerklikten bahsediliyor. Böigenin geleceğini ve gelişmelerin Türkiye'yi nasıl etkileyeceğini tartışırken bunun önemli bir veri olduğunu düşünüyorum. Neden herkes bağımsızhğa karşı? Bunun sebebi ne Helsinki Anlaşması'nda ne de Paris Şartı'nda, sömürgecilik döneminde geçerli olan ve o dönemin sorunlarına çözılm getiren "self determinasyon" (kendi kaderini tayin) hakkının geçmemesidir. Size sınırların değışmezlığı vurgulanmaktadır ve sorunlar insan hakları çerçevesinde ele alınmaktadır. Kültürel kimliğin korunması, sosyoekonomik şartların iyileştirilmesi gereği dile getirilmektedır. Kuzey Irak'ta kurulacak bağımsız bir Kurt devletıne herkes siyasi olarak da karşıdır. Araplar karşıdır, SSCB ve Çin karşıdır, hatta SSCB özerklik fikrinden bile rahatsız olmaktadır. Demek ki Kuzey Irak'ta oluşan potansiyelin bağımsızhğa gitmesı uluslararası çağdaş hukuk anlayışı ve siyasi dengeler açısmdan uygun değildir. Ben Kuzey Irak'ta oluşacak bir Kurt özerk Tank Ziya Ekinci Global bakış guçleniyor. bölgesinin Türkiye açısından bir tehdit olmayacağı düşüncesindeyim. Buna karşılık bazı sorunları getireceği de açıktır. PKK'nın bu bölgede ne tür faaliyetler göstereceği ve bu faaliyetlere nasıl tepki verileceği sorusu önem kazanabilir. geliştirmesine karşı çıkılıyorsa kurumlar, sivil örgütler müdahaie etme hakkını kendilerinde bulmaktadır. Bu artık devletlerin egemenlik haklarının sınırlandırılması sorununu ortaya çıkarmaktadır. Türkiye demokrasi sorununu dar kahplar içinde tutamaz. Irak istemezse Şimdi Kuzey Irak'taki geiişmeleri bu çerçevede ele alırsak ne görürüz? Gelenekler, mevcut uluslararası hukuk kuralları ve oraya ABD'nin, Ingiltere'nin asker göndermesine olanak vermez. Eğer Irak istemezse BM bile hukuk açısmdan asker yollayamaz. Körfez savaşı bitti ve Irak'ta yaşayan Kürtler, Türkmenler, dinsel topluluklar aldıklan vaatler doğrultusunda çoğulcu ve demokratik bir yapı kurulması için mücadeleye girdüer. Saddam da eli kolu tamamen serbest olarak Kürtlerin, Türkmenlerin, Alevilerin tamamen imhası demek olabilecek bir saldırıya kalkıştı. Tarihin en büyük göç hareketlerınden biri ortaya çıktı. Başlangıçta Başkan Bush, "Irak iç savaşında bir tek Amerikalının burnunu kanatmam" dedi, ama dunya kamuoyu, sivil örgutler öyle bir tepki gösterdi ki sonunda ABD ve tngiltere müdahaie etmek zorunda kaldı. Bu müdahaleyi BM Genel Sekreteri hiçbir kurala sığdıramıyor ve sıkıntı çekiyor. Olan şudur, insan haklarının ihlaline dünya seyirci kalamamıştır. Biz aynı sorunu Turkiye içinde yaşıyoruz. Türkiye demokrasi sorununu dar kalıplar içinde tutamaz, Batı Avrupa ile bütünleşmek isteyen Turkiye sadece piyasa ekonomisini uygulamakla yetinemez; dunyadaki gelışmeyi anlamak ve ona uymak gerekir. Bunun başlangıcı demokrasinin hiçbir kesintiye uğramaksızın tam olarak uygulanması, herkesin özgürce tartışıp konuşabilmesidir. Saddam'a destek Körfez savaşında PKK, radikal Islamcılar, bir kısım Maocular gibi Saddam'ı desteklemışlerdir. PKK şefinin demeçlerinde Körfez savaşının bir tur KuzeyGuney savaşı olarak ideolojize edildiğini ve asıl hedefin Türkiye olmasına çalışıldığı görülüyor. Başta Saddam bulunmasa bile Bağdat yönetimının, kendısı ile uğraşacak bir Kuzey Irak bölgesıni Turkiye ile uğraştırarak hem Türkiye'ye karşı birtakım tehdit kozları elde etmek hem de içerideki çatışma dozunu duşurmek için kullanabilir. Dolayısıyla ben problemi Türkiye'deki insanlar için bir cazibe oluşturulmasında değil, asayiş açısından önemli görüyorum. Batı bu meselede biraz romantik davramyor. Geçenlerde Fransız Bilimler Akademısı Ortadoğu Araştırmaları'nda uzman olan bir kışınin demeci çıktı. Kuzey Irak'taki Kürtlerin Arap ve Şii olmaması, buna karşılık tndoAvrupa kökenden geldikleri için sempati duyduğunu ifade ediyordu; yani dini ve ırki sebeplerle bir sempati gösterisi söz konusuydu. Bu sempati yarın Türkiye'ye karşı politik bir tavra neden olabiiir, Türkiye ile Batılılar arasındaki ilişkiler SSCB'nin ne olacağma ve nasıl bir tavır takınacağına bağlıdır. Son olarak da özerk Kurt bölgesinin sınırları hukuki ve siyasi muhtevayı belirleyecektir. Irak'taki 1970 anlaşmasına göre ozerk bölge "«.Erkekler topiamp eve doğnılunca jandarma yüzbaşısı evin iist katına çıkıp duromu göriiyor. Ne vapsm? Dama çıkıyor, oradan bir gübre yıgımnut üstttne atlayıp askerin bulunduğu tepeye dogru koşmaya başhyor. Peşinden koşanlan korkutmak için de birkaç el ateş ediyor. Bu durumda yüzbaşının ustüne gidemiyorlar. Bölük de yüzbaşıyı görünce koruma ateşi açıyor. Yüzbaşı kurtuluyor. "Ama köylünün gözünii kan bürüyor, ne kaymakam vekiii, ne müftü, ne Tayyare Cemiyeti reisi kurtulabUiyor; hepsini öldttrüyorlar. Jandarma yttzbaşısı olayı rapor ediyor, ne var ki gerçeği olduğu gibi yaznuyor. Sason'a harekât emri bu gerekçeyle veriliyor." Reşat Halh'ya göre 1935 yıbndaki harekâtta "birliklerden bir jandarma yaralı, dört sivil şehit verilmiş, eşkıyaya da 23 ölü, üç yaralı verdirilmlş, 58'i yakalanmış, 870'i kendiliginden teslim olmuş ve bu arada 57 tüfek toplanmışb." Süregelen uygulamaya yasal dayanak sağlamak ve büyük caplı göçlerin yolunu açmak amaayla, 1936'da burayı "yasak bölge" ilan eden yasa çıkarıldı. Batı Anadolu'daki birtakım illere gereken hazırhğın yapılması bildirildi, ardından da Bakanlar Kurulu'nun 6 Ekim 1936 günlü kararıyla 2400 kişinin Batı illerine göçürülmesine başlandı. Birinci Genel Müfettişliğin değerlendirmesine göre 1937'de yasak bölge halkı 30003500'den 500'e, silah sayısı 350'den 200'e düşmüştü. O yılın başında 10. ve 7. Seyyar Jandarma Taburları yeniden harekâta giriştiler. Temmuzda 11. Seyyar Jandarma Taburu da bölgeye gönderildi. Sason'un özelliği nedeniyle kesin sonuç alınamayınca, 7. Kolordu taburların mevcutlannın arttınlmasım ve 18. Piyade Alayı'nm da görevlendirilmesini uygun gördü. Ekim ayında "jandarmadan 38 şehit, 57 yaralı, nizamiye birliklerinden 3 şehit, 5 yaralı, halktan 7 şehit, 10 yaralı verilmiş. (...) eşkıyadan da 273 ölü, 52 yaralı verdirilmiş, 283 kişi yakalanmış, 748 kişi kendiliginden teslim olmuş ve bu arada 39 tüfek ve 140 mermi toplanmıştı." (Demek ki Birinci Genel Müfettişliğin verdiği 500 rakamı yanlıştı). "Sonuç olarak, Sason bölgesinde üç yüdan beri muhtelif kuvvet ve tertiplerle yapıimış olan ve henüz kesin sonuca baglanmamış bulunan harekflt, devlete oldukca pahalıya mal olmuş bulunmakta idi." Aynı günlerde bir "Islahat Programı" yapıldı. Yasak böigenin içinde ve dışında 15 karakol açılmasım; bu bölgeyi baskı altında bulundurma ve Siirt, Bitlis, Diyarbaku'daki ordu birlikleri arasında garnizon bağlantısı yapmak, özellikle belirli çetelerin izlenmesinde il jandarma kuvvetlerine yardımda bulunmak üzere burada jandarma taburlarınm görevlendirilnıesini; Hazo ve Ziyaret'te birer ilçe, kimi yerlerde bucaklar kurulmasını öngören program uygulamaya konuldu... Birinci Agn ayaklanması Sonraki yıllarda başka ayaklanmalara, 1927 ve 1930'da iki büyük tepeleme harekâtına sahne olacak Ağrı bölgesinde ilk ayaklanma 1926'da patlak verdi. Reşat Hallı, başlayış nedenini şöyle anlatıyor: "Mayıs 1926 başlannda Yusuf laşo ve avenesinden müteşekkil eşkıya Bayezit'te Musan bucağına bağlı Kalecik Koyü'nden bir miktar hayvan çalarak Ağrı Dagı'na gotürmiiştü. Görünürde çapulculuk niteliğinde olan bu hareketin tebidine Beyazit'e gelmiş bulunan 28. Alay memur edildi." Yarın: Batı'nın standardı Yarın: Koçuşagı ayaklanması