Katalog

18 HAZİRAN 1990 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Ödemeler dengesi • ANKARA (ANKA) — Cari işlemler dengesinde geçen yüın ilk çeyreğinde 407 milyon dolar olan fazla, bu yıl 985 milyon dolar açığa dönüşürken bu olumsuz gelişme tümüyle ı ithalattaki büyümeden kaynaklandı. Üç aybk dönemler itibanyla ithalat bir milyar 546 milyon dolar arttı ve bu artış, cari işlemlerin ithalat dışındaki kalemlerinde sağlanan 154 milyon dolarlık fazlayı da eritti. Kahveci'ye rapor • ANKARA (AA) — DÇÜD Başkanı Arif Onat ve yönetim kurulu üyeleri, Maliye ve Gümrük Bakanı Kahveci'yi hafta sonu ziyaret ederek demir çelik sektörünün sorunlarını içeren bir rapor sundular. Dernek Başkanı Arif Onat, görüşme sırasında Bakan Kahveci'ye, sektördeki üretim tüketim dengesindeki düzensizliğin, üretim fazlasınm ihraç edilmemesinden kaynaklandığuu, ihracatın ise teşviklerin azaltılması sonucu zor duruma girdiğini anlattı. Esnafııı kredi çıkmazı • ANKARA (AA) — Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kefalet Kooperatifleri Merkez BirUği'nin 19. genel kurulu dün Ankara'da toplandı. Genel kurulun açış konuşmasını yapan Kasım önadım, önceki yıllarda 3-4 milyar lira olan takipreki kredi miktannın bu yıl 10 milyar liraya yükseldiğini ve l)unun önemü bir sorun olduğunu söyledi. Gümrükçüler Türkiye'de • ANKARA (AA) — Birleşmiş Milletler Gümrük tşbirliği Konseyi 1990 yıh genel kurul toplantuı bugün Izmir'de başlıyor. Genel kunıla 104 ülkeden 500'e yakın gümrükçü katılacak. Maliye ve Gümrük Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre Türkiye"nin de üyesi "fcuhınduğu Gümrfck tşbirliği Konseyi 1990 yıh genel kurulu çahşmalannı 23 haziran cumartesi gününe kadar sürdürecek. Bir resmi kuruluş 800 ton bitli ve zehirli tohumluğu etrafa saçtı Tbhumluk buğday felaketiAdana'nın Seyhan ilçesinde, yaklaşık 800 ton olduğu tahmin edilen bitli ve zehirli tohumluk buğday, önlem alınmadan ve gizlice açık araziye ve Seyhan Nehri'ne döküldü. s o m n ^ n e h "îrv)l11 ADANA (Camhuriyet Güncy tlleri Biirosu) — Seyhan ilçesinin Mürseloğlu, Çöplü ve Kefeli kö- yündeki bazı arazilere ve Seyhan Nehri'ne, yüzlerce ton bozuk to- humluk buğday döküldu. Kont- rolsüz döküldüğu için çevrede teh- like oluşturduğu bildirilen tohum- luk buğdaylara hiçbir kuruluş ta- rafından sahip çıkılrnazken, Tt- GEM ve TMO yetkilileri birbir- lerini suçladılar. DSP Adana tl Örgütü'nce Mürseloğlu köyüne yapılan bir gezide, köylüler tarafından bazı arazilere kamyonlarla getirilen yüzlerce ton bozuk tohumluk buğdayın dökülduğü, bazılannın Seyhan Nehri'ne atıldığı ihbar edildi. Ziraat Muhendisi Osman Taşkıran'ın gozetiminde yapılan araştırmada Mürseloğlu, Çöplü ve Kefeli köylerinin yaru sıra ya- kından geçen Seyhan Nehri'ne yaklaşık 800 ton bitli tohumluk buğdayın, kontrolsiiz olarak dö- küldüğü belirlendi. Karayonlann özellikle akşam saatlerinde geldığırû anlatan SeKm Ayan ve Cumhur Ayan adh koy- lülere tohumluklarla ilgili şunla- rı söylediler: "Birkaç günden beri bazı ara- zilere bitli tohumluklar gelirildi. Kamyonlann yanında Ankara plakalı resmi bir otomobil de var- dı. Sadece bizim ko>deki arazile- re 20 kadar kamyonla gelip dök- tiiler. Tohumluk dökulen arazi ateşe verildikten sonra sürüldü. Ankara plakalı resmi bir arabanın nezaretinde yapıldığı belirlenen "imha" işleminin çevre ve İnsan Sağllğl İÇİn Cİddİ tehlike OİUŞturduğU daşlann tobumluklara ulaşmama- beliltiliyor. TİGEM Ve T M O birbirini SUÇİUyOr. «• içta önlemler alımr, levhalar asılır, eğer insan sağlığına zaran Komşu köyler, Çöplü ve Kefeli'- de de aynı durumlar yaşanmış. Son iki gundür sadece akşamlan geliyoriar. Bazı kamvonlar da ne- hire yanaşarak Uaçiı tohumluklan doktüler. Maddi açıdan dunımu iyi olmayan köylulerin bir bölü- mıi üaçlı boğdayı toplayarak evi- ne götürdü." İnsanlar uyanlmadı DSP Adana tl Başkanı İsmel Geocer ile yönetim kurulu üyesi ziraat muhendisi Osman Taşkıran yaptıklan ortak açıklamada, "Yöredeki insan ve hayvanlar bik bile tehlikeye atılmışlardır. İnsan- lar uyanlmamtşUr. Olabilecek her lürlu can kaybının sorumlusu, devlettir" dediler. Mürseloğlu, Çöplü, Kefeli köy- leriyle Seyhan Nehri'ne kontrol- süzce dökulen ilaclı bozuk tohum- luklarla ilgili olarak Tarım tşlet- meleri Genel Müdürlüğü (Tİ- GEM) ve Toprak Mahsulleri OFısi (TMO), yetkilileri tohumluklann kendilerine ait olmadığını savun- dular. TİGEM Çukurova Tarım tşletmesi Müdüru Salim Sami Sezgin, "Biz bir kilo tohumluk bi- le dökemeyiz. Geçen yıl TMO'ya genel müdiirlük olarak 75 bin lo- na yakın tohumluk verdik. Bu ka- dar tohumluğu ofîsten başka kim- se dokemez. Ya biz dokeriz ya ofis döker. Tuccar hiç dokmez. 308 sayılı kanuna göre imha edi- lecek tohumhıklar zehirlenir, BîR MESLEK- MEVSİMLİKHOSTESLİK lcaz hosteslerî denemede yoksa, neden dökülüyor. Yok, sağlığa zararhysa, neden önlem aiınmıyor? İmha sırasında kesin- likle güvenlik güçleri bulunma- lıdır" diye konuştu. TMO Adana Şube Müdürü Yahya Tiirk ise bozuk tohumluk- larla ilgileri bulunmadığmı savu- narak, "Zaten tohumluklann ya- nuıda TİGEM kartlsm bulunmuş. O da durumu açıkiıyor. Bu yıl başka yerden tohnmluk getirme- dik. Tohumluklanmızı kendimiz üretiyoruz. TİGEM'in işi tohum- luk. Biz lohumcu değiliz. İmha edilen de 3-5 ton degil. yüzlerce ton. Bu tohumluklann cevreye ve- receği zaran da bilemiyonun. An- cak onlem alınmamışsa hata ya- pdmışhr" dedi. THY, ilk kez bu yıl, yaz aylarmda artan hostes ihtiyacını karşılamak için mevsimlik hosteslik uygulamasını başlattı. ESER ATİLLA "20-29 yaş arası, 1.60-1.75 boyiannda boyu ile kilosu ara- sında fazb f»rl bulunmayan, İn- gilizce bilen (ikinci dil terdh se- bebidir), en az lise mezunu ba- yanlar aranmaktadır." Bir süre önce gazetelerde ya- yımlanan yukarıdaki ilan genç bayanlar için yeni bir çalışma alanımn kapılarıru aralıyordu: Mevsimlik hosteslik. THY Baş hostesi Raife Ortak ve Kabin Hizmetleri Müdürü Figen Bayül- gen'le bu yıl ilk kez uygulanma- ya başlayan mevsimlik hosteslik ve genel olarak hosteslik mesle- ğini konuşuyoruz. "Yaz mevsiminde uçuşlar ço- ğalır. yolcu sayısı da çok olur. Dolayısıyla ekip ihtiyacımız da artıyor. Elimizdeki mevcut hos- tes miktan yetmiyor. Bu neden- le bu yıl ilk kez böyle bir uygu- lama başlatbk." Yurtdışında mevsimlik hostes- lik uygulamalannın çok olduğu- nu belirten Ortak ve Bayülgen, simdilik 6 ay süreli mevsimlik hosteslik alımına başladıklarını söylüyorlar. Uygulamarun henüz bir deneme asamasında olduğu- nu da belirterek bu asamada nor- mal hosteslere verilen eğitimin bu Figen Bayülgen (soldaj ve Raife Ortak, THY'ce yeni başlatılan "mevsimlik hosteslik" uygulamasının sürekli hostes seçiminde daha sağlıklı bir karar vermeye olanak tanıyacağım belirtiyorlar. hostesler için de geçerli olduğu- nu, ancak ileriki yıllarda daha kı- sa süreli eğitim ve daha kısa sü- reli çalışma zamanının olabüece- ğini vurguluyorlar. Şu anda mevsimlik hostesler sürekli hosteslerle aynı şartlarda işe alınıp aynı şartlarda eğitime tabi tutuluyorlar. Yani yazüı söz- lü birkaç sınav ve 5 haftalık bir e&tim. Ortak ve Bayülgen bu yıl alı- nan yaklaşık 90 mevsimlik hos- tesin ileriki yıllarda alınacak olanlardan farklı olduklarıru be- lirtiyorlar. Çünkü THY'nin hos- tes ihtiyacı gün geçtikçe artıyor -şu anda THY'de toplam 930 hostes çalışıyor- ve 6 ay için alı- nan bu hosteslere ileride de ihti- yaç kesinlikle olacak. "Adaptas- yon saglayan ve meslek beceıisi- ni pekistiren hosteslere devam et- melerini onerecegiz. Bu uygula- ma bizim için çok iyi oldu. 6 ay- hk bir süre içinde secme olana- gımız dogdu, böylece hostes kalitesi daha da yiikselecek." Mevsimlik hostesler de sonuç- ta hostes. Peki ya hosteslik? Raife Ortak ve Figen Bayül- gen, hosteslerin asıl görevinin uçakta emniyeti sağlamak ve fev- kalade durumlarda yolcuların karaya ve denize tahliyesini ger- çeklestirmek olduğunu belirtiyor- lar. 5 hafta süresince verilen efci- timde uçağın teknik özeüiklerin- den -ki her hostes ancak teknik özelliklerini bildiği uçakta görev yapabüiyor- ilk yardıma, oksijen tüpleri takmak ve can yeleği giy- dirmekten yangın söndunneye kadar uçakta karşılaşılabilecek her türlü olaya karşı ders gör- düklerini belirtiyorlar. Hatta do- ğum yaptırmak bile hosteslere öğreüliyor. PETKM bugün satışta ANKARA (ANKA) — PET- KİM Holding'in bugün 2 bin 500 liradan elektronik hizmet veren Iş Bankası şubelerinde satılmaya başlanacak hisse senetleri, serma- ye piyasası uzmanlarını "PET- KTM prim yapar,yapmaz" diyen- ler biciminde âdeta ikiye böldu. ANKA'nın göruştuğü yetküile- rin PETKİM senetlerine ilişkin düşünceleri özet olarak şöyle: Alımr diyetıler: PETKİM senet- lerinin fıyatı ilk bakışta çok ucuz. 2 bin 500 liralık fıyatı birtakım kriterleri dikkate alıp, değerlen- dirmek gerekirse de bu değerlen- dirmeyi yapamayacak vatandaş- lar için bu rakam çok ucuz görü- necek. PETKlM'in Tttrkiye'de te- kel olduğunu unutmamak gere- kir. Türkiye'de petrokimya ürün- leri tüketimi dünya ortalamasının çok altındadır. Bu ortalamalann giderek yüksetaıesiyle, PETKlM'- in, üretimi, satışı, dolayısıyla kâ- n artacaktır. Bu yüzden senetler orta vadede iyi prim yapacak. Aunınaz diyenler: PETKlM'in sermayesinin 1.6 trilyon liralık Yeniden Değerleme Fonu'nun tü- mü kullanılarak 2 trilyona çıkar- tılması büyük hatadır. PETKİM senetlerinin "yavnılama" imkâ- nı yok edihniştir. PETKlM'in pi- yasa değeri 5 trilyon liradır, an- cak kârı çok düşük kalmaktadır. Türkiye'de tekel durumunda ol- ması, PETKtM'in kâruhğının hız- la artacagını göstermez. PET- KtM, sektörü itibanyla dünya fi- yatlanndan çok etkilenen bir ya- pıya sahiptir ve bu yüzden kârın gelecekte artacağı kesin değildir. AKTıFBANKACIUK DünyadanhisseDünya borsalarında yeni bir yatınm fırsatı! Üstelik Yapı Kredi Yatınm'dan... YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. 9. MENKUL K1YMETLER YATIRJM FONU A K T İ F F O N Bu kez fırsatı kaçırmayın! Hemen Yapı Kredi'ye gelin, Aktif Fon'dan pay alıni YAPI^CKREDi YATIRIM Yapı Kredi Menkul Değerler Merkezleri: Istanbul: (1) 132 62 00 (15 hat) Ankara: (4) 131 98 16-133 89 18-132 07 70-133 18 27 ' Izmır: (511 19 63 43-19 63 44-19 92 05-12 01 21 Adana: (71) 18 20 02 (3 hat) Özel Bankacılık: (1) 141 50 60 YKB Aktif Fon Dünya borsalarında ışlen gören hisse senetleri ve tahvillerrJen oluşacaktır. YKB Aktif Fon katılma belgeleri TL ile satın alımr. İstendiğinde o günkü değeri üzerinden paraya çevrilebilir. YKB Aktif Fon katılma belgelen tüm Yapı Kredi Menkul Değerler Merkezlerinde ve Yapı Kredi şubelerinde satılmaktadır. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY "Yeni Gelişen Borsa"mız Dün, Bugün, Yarın... Türkiye'de hisse senedi borsasının son bir buçuk yıldaki geli- şimi, neresinden baksanız çarpıcı. Bugün gelinen nokta daha bir-iki yıl önce yapılan tahminlerin ötesinde bir nokta. "Nereden çıkardın" diyorsanız, önce bu olayın Türkiye dışın- daki yansımasına bir bakın. Daha geçen yıla kadar uluslararası basında, ancak alay konusu olarak yer alan istanbul Menkul Kıy- metler Borsast (İMKB) şimdi "yeni gelişen piyasalar" ("emer- ging markets") kategorisinde yer verilen ve sürekli izlenen bor- salar arasında. İMKB'deki gelişmelerı dünyanın dört bir yanın- daki ilgililer ve yatırımcılar izleyebiliyor, İMKB ile ilgili haberler uluslararası yayın organlannda giderek daha fazla yer buluyor. Dışarıdaki iVginin yanı sıra Türkiye'deki gelişmelere bir bakın. Daha bir-iki yıl önce hisse senedi piyasastnı küçümseyen, "bi- zim bu piyasayı kullanmamız için daha çok vakit geçmesi gerekir" diyen işadamlarımızın birer birer şirketlerini, bankala- rını halka açmaya yöneldiklerini görüyoruz. "Bu özelleştirmeden bir şey çıkmaz, hele bu borsayla özet- leştirme hiç olmaz" diyenler şimdi borsa yoluyla yapılabilecek özelleştirmenin boyutunu hesaplamaya çalışıyortar. İMKB son bir buçuk yıl içinde beklenenin de ötesinde bir ge- lişme göstererek halen günde 20 milyon dolar ya da ayda 400 milyon dolar dolayında bir iş hacmine erismiş durumda. Bu ra- kamı geçen ay bazı Avrupa borsalarında gerçekleşen iş hacmıyle karşılaştırdığınızda henüz çok küçük olduğunu görüyorsunuz. Örneğin geçen ay F. Almanya'da 82 milyar doları, ingiltere'de 46 milyar doları, Fransa'da 20 milyar doları, isvıçre'de 18 milyar doları, italya'da 15 milyar doları, Hollandada 7 milyar doları, İspanya'da 45 milyar doları bulmuş yerel borsaların aylık ış hac- mi. Ancak "yenigelişen borsalar'ın toplam işhacminindünya- daki borsaların îoplam iş hacmi ıçındeki payının yüzde 5 dola- yında olduğu anımsandığında İMKB'nin bu kategori içinde adı- nı duyuracak boyutlarda bir iş hacmine eriştıği soylenebilir. İMKB'nin adını duyurmasında belki daha önemli etken ise İMKB Fiyat Endeksi'nin "yeni gelişen borsalar" arasında en iyi gelişimi saglayan endekslerden biri olması. Bu yılın başından 25 mayısa kadarki süre için yapılan karşılaştırma IFC'nin "yeni gelişen borsalar fiyat endeksi'nde İMKB'nin otdukca iyi bir yer aldıgını gösteriyor. Dolar bazında yapılan karşılaştırmada Türki- ye, 16 ülke arasında dördüncü sırayı alıyor ve İMKB beş ayda yatırımcıiara dolar bazında yüzde 12.7 gelır sağlamış görünü- yor. Bu sonucun, bu yılın ilk iki ayında İMKB'de yaşanan anormal fiyat patlamasının ve doların anormal derecedeki düşük TL. ku- runun etkisiyle elde edılmiş bir sonuç olduğu ortada. Hisse se- nedi borsasına gelen paranın anormal sıçramalar yapmasında ve artan sayıda kuruluşun halka açılmaya yönelmesinde bu anor- mal fiyat sıçramasının büyük etkisi olduğu da muhakkak. ' Bugün gelinen noktada, İMKB'de ocak-şubat dönemındeki anormal fiyat sıçramalarını beklemek olanaksız. Aradan geçen sürede fiyatların genelde belli bir ıstikrara kavuştuğu, borsa en- deksinin normal sayılabilecek sınıhar içinde hareket ettiği gö- rülüyor. Borsanın son haftalarda yaklaşık 300 milyar liralık Ves- tel ve yaklaşık 200 milyar liralık Garanti Bankası hissesini bü- yük dalgalanmalar olmadan massedecek bir kapasiteye erişti- ği de görüldü. Ancak acaba bundan sonra ne olacak? PETKİM, 500 milyar liranın üzerinde bir hisse dilimini piya- saya sunduktan sonra özel sektörün yeni halka açılma girişim- leri bunu izleyince ne olacak? Tüm bu yeni hisseleri massede- cek para borsaya gelecek ve fiyatları hiç değilse bugünkü dü- zeylerinde tutabilecek, hatta makul bir getiri sağlayabitecek mi? Bütün hisseter değtl, ama iyi performans gösteren şirketlerin his- seleri yatırımcıyı kazandırmaya devam edecek mi? »Bu soruları yanıtlamak pek kolay değil. Bugüne dek dediko- dusu çok yapılan yabancı alıcıların fiilen ne yapacakları tam bi- linemediği gibi ekonominin ckJdi canlanma belirtileri gösterdiği bir ortamda Türkiye içindeki para ve faiz hareketlerinin nasıl ge- lişeceğini kestirmek de zor. Şu halde muhtemel ek talep potansiyeli konusunda belirsiz- lik sürerken arzı kontrollü arttırmak büyük önem taşıyor. Bura- da kontrolü elde tutma görevi de büyük ölçüde Kamu Ortaklığı İdaresi'ne düşüyor. "Yeni gelişen borsa" kategorisinde olumlu bir gelişim göste- ren İMKB'nin bu olumlu imajı sürdürmesi, içte ve dısta dikkat çekmeye devam etmesı, hiç değilse bir süre daha makul düzeyde getiri sağlamasına bağlı goriınüyor. Bunu düşünerek, kurumsal yatırımcıların henüz pek devrede olmadığı, yabancıların tavrının açıklık kazanmadığı bir ortamda arzı fazla arttırmanın tehlikele- rini göz ardı etmeyelim. Ozel yatınmlar Marmara Bölgesfne ANKARA (AA) — Imalat sa- nayiinde Marmara Bölgesi, özel kesim yatırımlan, katma değerde- ki payı ve işgücü yoğunluğu ba- kıraından bölgeler arasında ilk sı- rayı alıyor. Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) tarafından yapılan "ima- lat sanayii" araştırmasında bölge- ler arası dengesizliğin giderileme- diği belirtilerek "Kalkınma plan- larında öngörülen bütün önlem- lere rağmen, imalat sanayiinde bölgeler arası dengesızlik bugüne kadar giderilebilmiş değil" denil- di. Araştırmaya göre özel kesim 1975-1982 döneminde, Marmara Bölgesi'nde yüzde 59.20Tik bir ya- tınm payına sahip bulunuyor. Bu- na karşılık kalkınmada öncelikli yörelerdeki payı ise yüzde 1.07 dü- zeyinde. Bu pay 1983-1987 döne- minde, kalkınmada öncelikli yö- relerde yüzde 1.19'a çıkarken, Marmara Bölgesi'nde de biraz ar- tarak yüzde 59.58'e ulaştı. Araştırmada, benzer durumun kamu kesimi yatırımlannda da görüldüp kaydedilerek 1975-1982 dönemine ait kamu yatırıraı Mar- mara Bölgesi'nde yüzde 29.38 ora- nında gercekleşirken kalkınmada öncelikli yörelerde de bu oranın yüzde 10.93 düzeyinde kaldığı be- lirtildi. Aynca, kamu yatınmları- nın 1983-1987 döneminde Marma- ra Bölgesi'nde yüzde 12.52 oranın- da azaldığı, kalkınmada öncelik- li yörelerde de yüzde 2.41'lik bir artış gösterdiği ifade edildi. İmalat sanayiinde yaratılan kat- ma değerde de hem özel hem de kamu kesimi bakımından Mar- mara Bölgesi yıne önde. MPM araştırmasına göre Mar- mara bölgesinde özel kesimin payı 1975-1982 döneminde, yüzde 67.07, 1983-1987 döneminde de çok az bir artışla yüzde 67.37 ol- du. KISA KISA • AKBANK Genel Müdur Yardımcılığı'na, Akbank'ta Genel Muhasebe Müdürü olarak görev yapmakta olan Engin Akalın getirüdi. a TÜRK YTONG Genel Müdürlüğü'ne, 1966'dan bu yana yönetimde bulunan Kudret Baban'ın emekliye ayrılması nedeniyle F. Fethi Hinginar getirüdi. • ANTALYA'da beş yıldızlı Steingenberger Falez Oteli'nin açılışı, Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın katılmasıyla yapılıyor. • SANDOZ'a ait Northmp King Tohumculuk Şirketi'nin Çorlu'daki tohumluk temizleme ve paketleme tesisleri, Devlet Bakanı Güneş Taner'in de katıldığı bir törenle hizmete girdi. DÖVİZ KURLARI Dövizin Cinsı 1 ABD Doları 1 B.AIman Markı 1 Avustralya Doian 1 Avusturya Şilini 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florini 1 isveç Kronu 1 Isviçre Frangı 100 Italyan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Sterlın 1 S.Arabistan Rıyali Döviz Alış 2636.72 1552.38 2045.30 221.25 75.62 407.46 661.66 461.37 1378.68 430.49 1829.14 211.62 17.06 9009.79 4492.18 703.10 Oöviz Satış 2642.00 1555.49 2049.40 221.69 75.77 408.28 662.99 462.29 1381.44 431.35 1832.81 212.04 17.10 9027.85 4501.18 704.51 18HAZİMII19M Efektif Alış 2634.08 1550.83 2010.53 221.03 74.33 403.39 650.41 460.91 1377.30 426.19 1827.31 208.02 16.89 8856.62 4487.69 691.15 Efeküf Satış 2649.93 1560.16 2055.55 222.36 75.99 409.50 664.98 463.68 1385.58 432.64 1838.31 212.68 17.15 9054 93 4514.68 706.42