Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORTAJ 12 HAZİRAN 1990 V Ğ UR M U MC UK AZIM....K A R.A.B E.KIR AN.LATIYOR Kâzım Karabekir'in Kurtuluş Savaşı ve öncesine ilişkin yaklaşımlan, Atatürk'ün sert tepkisiyle karşılaşır Anılarınayırdığıyollar...Kâzım Karabekır'm 1933 yılın- da yazdığı "tstıklal Harbımızın Esaslan" başlıklı kıtabı yayımlan- madan toplatılmış ve yakılmıştı Kıtabın bır baskısı da Ataturk- un ehne ulaştırılmıştı Atatürk, Karabekır'm yazdıkla- nna el yazısı üe 9 sayfa tutan ya nıtlannı "NOT" başlığı altında toplar ve bu notlan buyuk olası- Iıkla Başbakan tsmet Paşa'ya venr Bu notlar, eskı rrullı eğıtım ba- kanlanndan Hasaa Âli Yocel'ın ölümü üzenne Yucel'ın evınde ya- tağın yanındakı çekmecesınde bulunur Atatürk'ün notlannı okuyoruz. 1- K.K.B. Paşa'nın eserlen baş- İLgı aiünda (10) numarada "Iktı sadı Esaslarımız 1923'de tzmır'de basıldı" eseri kendısinın degıldir. Benımsemeje hakkı var mıdır? "2- (13) numaradakı de boyle, "Sanayı projelerı" Karabekır'm kıtabında "Bir ib- tiyaç, esenmden ikı parça" başlı- ğı altında yayımiadığı "Hakikat bir nurdur" şıınnde şu satırlar yer alıyordu Cıhana feyz saçan varlık hakı- kat nurudur her dem Ancak, bu nurla kurtuldu be- şer zulüm ve esaretten Hakıkat olmayan yerde secıye ve ılım kaknaz Çünku bunlar hakıkatten başka şeyden gıda almaz Bunun ıçın, Terakkı eyleyen mıllet neme lazım dıye yatmaz Arar, sorar, söyler, yazar, hakıkat kaybolup batmaz Hakıkat nuruna bir nur eklemek ıçın bütiln mıllet bırbınyle yanş yapar, bunun adı büyük hızmet tşte böyle bır dıyarda nya, yalan propagandaJar falan Avutmaz, uyutmaz, duşuncevı da- raltmaz, hakıkatı karartmaz O halde, Sen de şarkın evladı' Bu yoldan dönme, döndürme' Hakıkat nurunu parlat' Onu gaf- letle söndürme1 Onu söndüren afet Rıya, yalan, korku, susmak Gıbı tesırlerle yalnız boşa gıden şeyı basmaktır kı felakettır, fakat Bugün sesın çıkmıyorsa yaz ve yazdır hakıkakı Unutma kı zaman onun sadık ve mütteffikı ve kuvvetlı muhafın. Karabekır kıtabına "Uyandı nıı beşer" adlı bır şunnı daha almış Bu şıınnde de şu satırlar var Neden uyandığı halde beşer Neden yıkar, yakar, asar keser9 Aynı mılletın fertlen bıle Kurtuluşun çaresı dıye' Bınlerce nurlu ırkını boğdu Çoluk çocuğu bır şeysız koydu1 Maksat yıkmak mı yoksa yapmak mı' Hakkı bırakıp guce tapmak mı7 Atatürk soruyor "3- Bır ıhtıyaç, esenmden ıkı parça" başlığı altındaki manzu- raeler neyı ıstıhdaf edıjor? Atatürk, Karabekır'm kıtabırun "başlangıç" bolumundekı satırla- ra da karşı çıkıyor "4- BaşlangK (sayfa 21 soa iki saür ve 22'dekı notlar) Sayfa 21 ve 22'de şunlar yaal- mış, okuyoruz. "MiUetio ve tanhin hakkı olan hakıkatı beraber goramek feci bir cınayettir. Ve çunku: Bu hakıkatkr, yani tarihı hak- lar, bilbassa medeınvet çagının be- nnz ilk yaşlannda bulunan bızım gıbi millet ıçın can verıcı bırer gıdadır. Vatandaş! Yanlış bilgı felaket kaynağıdır. Her IŞID evvela hakıkaUnı ara ve ogren! Sonra munakaşanı ıstedı- gin gıbı yap! Bınncısı vıcdanına, ikincısı secıve ve ırfanına dayamr. "tstiklal Harbimizin Esaslan" adlı kıtabında 1918'de komutan lığıru Mustafa Kemal'ın yaptığı 7 Ordu'nun Ingılızler karşısında ye nıldığı ve gerı çekılmek zorunda kaldığı yazılıyor Atatürk, Karabekır'e bu konu- da da karşı çıkıyor ve şunları yaayor "6)s.37'de7 Ordu hakkında- ki sozlen valandır. Katma sırtla- nadakı muharebeyı yapan 7 Or- du'nun 2. Ordu Adana havalisinc nakil olunmoştnr. 7) s. 38. "21 Eylul'de taarruz ede- cek duşman bulamayan İngıhz- ler" yalan' İngıhzler 7. Ordu ta- rafından muhasara edıldıklen ıçın durduruldular, aksı takdırde nıçin Adana'ya kadar yurumeyecekler- dı?" Karabekır, kıtabının 42 sayfa- sında tsmet Paşa üe göruşmesını şöyle yazar "29 Teşnnsaıu 334 (918) Zeyrek de kilıse caraı karşısındakı ağabe- yımin evının bahçesınde zıyaretı- me gelen Harbıye Nezaretı mus- tesan en yakın azız arkadaşım Mı- ralay İsmet Bey'e mılletin ıstıkla- lıni kurtarmak için duşuncelenmı şoylece ızah ettım: (Genç kumandanların tstan- bul'da toplanmasına ve hususu ıle benı şarktan ayırmak buyuk bır gaflet olmuştur Benı derhal şar ka ıadeye çalış Ben orada mılietı tenvır ve onlara yardım ederek memleketın ınhılalıne (yok olma- sma) karşı Şark'ta yenı bır mıllı Turk hükümetı vücuda getırerek Karabekir 1918'de komutanlımnı Mustafa Kemal'in yaptığı 7. Ordu, Ingilizler karşısında yenildi ve ğeri çekılmek zorunda kaldı. Mustafa Kemal, el yazıyla aldığı notlannda. Kâzım Karabekir'in iddıalan için 'Yalan ve ayıp... Saçma ve şantaj' diyordu. Atatürk 7. Ordu hakkındaki sözlerı yalandır. Katma sırtlarındaki muharebeyi yapan 7. Ordu'dur. 2. Ordu Adana havalisine nakil olunmuştur. Karabekir Inönü'ye beni derhal Şark'a iadeye çalısmasını söyfedim. Orada millete yardım ederek yeni bır Türk hüKümetı vücuda getireiim dedim. Atatürk İsmet Paşa'ya söylediğini iddia ettıği dusünceleri baştan aşağı 'beyinsızce dır. Karabekir 1918'de padışahla görüştüm, ona genç kumandanları Anadolu'ya, ordularına iade etmesi gerektiğini söyledim. Atatürk * Padişahla görüşmüş, genç kumandanları Anadolu'ya gönder demiş. zaten genc kumandanfar Anadolu'da idi. Karabekir Mustafa Kemal Oşmanlı hükümetinde Harbiye Nazırı olmayı planlıyordu. Mustafa Kemal'i Şişli'deki evinde ziyaret ettim. Istanbul'da kalmayınız dedim. Atatürk Beni ziyareti baştan yalan, sohradan uydurma bir tiyatro parçası... Kâzım Karabekır, Mustafa Kemal'in Osmanlı bukumetınde nazır olma>ı duşun- duğunu, daha sonra Anadolo'va geçtigıni sovluyordu. şarkı tehükeden kurtardıktan son- ra Garp tehbkesı bertaraf edılebı- lır ve bu surette mütareke hudu- du dahılınde kalan anavatanımız kurtulabılır ltüaf devletlennın harekatı ıdame ettırmeyıp bızım- le mutarekeyı kabul etmelennden ttılaFın bu hudut dahılınde yenı bır cıdale kalkışacağmı tahmın et- mıyorum" Atatürk, Karabekır'm bu satır- larına şu sert vanıtı venr "8.42'incı s. Ismel Paşa'ya söy- lediğini ıddia ettigi duşunceleri baştan aşağı "beymsızcedır" Karabekır, 6 Kanunuevvel 334'de (1918) Padışah ıle göru, tuklerını ve Padışah'a "genç ku- mandanlann iş başından aynlma- malan" ve "Anadolu'ya ordulan- na iade" edılmelerı onerısınde bu- lunduğunu yaayor Atatürk'ün bu konudakı yoru- mu şöyle, el yazısından okuyalım "10) s. 44.6 Kan. evvel 334'te Padışah'la goruşmuş; genç ku- mandanlan Anadolu'ya ordulan- nın başına gonder demış.. zaten genç komutanlar Anadolu'da ıdı." Karabekır, yakılan kıtabının 45 saylasında Mustafa Kemal Paşa' nın Osmanlı hukumetıne nazır ol- mayı planladığıru ılerı suruvor Önce Karabekır'm kıtabını okuyalım "23 Mart 1335 Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Ahmet Rıza beyle goruşerek muşanlevlun nya- setinde Istanbul'da bır kabıne te$- kılı ve kendüennın Harbıye Nazır- lığına geçmesı »e benım de kabı- nede bir mevkıı almaklıgımı arzn eltikknnı ogrendım. Ve tsmet Bey vasıtasıvla bu yolda bır teklif al- dım. Bunun felaketi millıyeyı ta- cilden başka bır ışe yaramayaca- ğını, bir an evvel genç komulan- ların Anadolu'ya atılmasından başka çare olmadığı hakkındaki noktaı nazanmı te'kıden İsmet Bey'e soyledım." Kâzım Karabekır, yakılan kı- taptan bır tanesı saklayabılmıştır Karabekır, 45 sayfadan aldığımız bu paragrafın yanında sonradan eskı yazı ıle şu notu eklemıştır. "tngılizlerin mandasını kabul. Bunu kabul eden Hurnyet ve Iti- laf erkanı İngılızlen ıslenne daha elvenslı buldular. Ve bu kombıne- zonu yaptırmadılar. M. Kemal Anadolu'ya çıkan- lıncaya kadar Harbıye Nazırlıgı- nda ısrar ettı." Sayfa 44'te bır başka not var, bu notu da okuyalım "Mulakattan sonra M. Kemal sordu: — Uzun zaman ne gomşrnnoz? MutaJaaraı söyledim, dudak buktu." Atatürk bu bolumler ıçın şu no- tu yazıyor "12) Benim Ahmet Rıza B. Har. Naz. onu da kabıoede yazı... ts- met Paşa soylemış. Fevzi Paşa'ya açmış. Şakir Pa- şa'vı ıkna etmış (Kâzım Paşa'dan tahkık).." Kâzım karabekir'in, "tstıklal Harbımınn Esaslan" adlı kıtabuı- da, Mustafa Kemal Paşa'yı Şışlı- dekı evınde zıyaret ettıği ve arala- rında şoyle konuşmalar geçtıgı ya- zılıdır Karabekır "Evvela Şark teşekkullennı Er- zurum'da bırleştırerek herhangı bır tehlıkeye karşı bır mıllı taar- ruz hazırlamayı duşunu\orum. Yeni bır Turk hukumetı esası. Eger ıstıklalımıze dokunuimaz, yalıuz şark vılayetlen lehbkeye du- şerse derhal Erzurum'da bır mıllı hukumet faalıyete başlar ve ben de mıllı hukumetın emrınde bır or- du komutanı olarak Şarkın muda- faasını deruhle ederım. Eger tah- mimin veçhıle tehlıke butun vatan ıçın gorulurse çıkacak hukumet yenı bır Turk mıllı devletı olur ve bizler de butun vatanın mudafaa vazıfesını denıhte edenz. Bo>le bır şekılde meselenın hallı tabıı daha guçtur ve butun arkadaşlanmızın Anadolu'da kıtalannın başmda bulunmalan lazımdır. Derhal ılk fırsatta tehlıkeyı bertaraf edenz. Butun ku\vetler garba tevcıh olu- nabılır. Ben bu \azıev>elle Şark- ta'ki rolunu muaffakıyetle yapa- bdınm. Garb meselesı açık kalmı- yor. Zatı sanulennden rıcam da biran evvel sızın de \nadolu'va geçmekliğınızdır. Her makamın namuslu genç sıması kumandan- lann Anadolu'ya ablmasına taraf- tardır. Bunun ıçın derhal sızın de bır vazıfe ıle gelmemz mumkun- dur Eger mumkun olma/sa hu- susı bır tarzda da geiebılın>ınız. Evvela Erzurum'da toplanalım ve miilı hukumet esasını kuralım. Ben Trabzon ve Erzurum'da sız gelinceye kadar bu esası ha- zırlarım." Mustafa Kemal "Evet bu da bir fikırdir". Karabekır "Paşam. Fıkır değıl karardır. Ben, ışe başlayacağım ve ıkmalı namus ıçın ugraşacagım. Eger, ış tasavvur ettıgım gıbı basıt çıkmaz da İtılaf kuvvetlen ışgallerı baş- lasa bıle Şarktakı Mıllı Turk Hu- kumetı kolav kolay mahvolmaz. Ve bu surette Turklugun olumu mukadderse pek pahaJıya mal edı- lır Erzurum daglannda duramaz- sak Ermenıstan daglannda bu >e- nı Turk hukumetı >ıne yaşar. Paşam; İslanbul'da çok kalma- vınız. Ve buradakı dıger komutan- lar uzerınde de muessır olarak bır an evvel Anadolu'vu kuvvellendı- relım. Bırçok batmış mılletler ıs- tıklalienne kavuşurken asırlar dol- durucu muazzam tanhı olan Turk mıllelını kurtaralım. Mustafa Kemal "Vazıyet sıze hak verdınyor. İyı olayım gelmeye çalışınm." Karabekır "Paşam o halde (ek dag başı mezar olunca>*a kadar mucadele- yi şahsi ve milli, namusumuzu ık- mal için 'Ya tstıklal Ya Olum' an- dınca bırieştik degil mi? dedim ve sanhp opuserek veda ile aynldım. En son zıyareümde tsmet Bey ıle hasbıhal oldu. 'Anadolu'da bır vazıfe alması- nı, mumkun olmadığı taktırde ts- tanbul'da hıçbır sıyası cereyana kanşmayarak Şark'takı netıceye ıntızar etmesını ve hale gore Ana dolu'ya atlamasını' kendısınden rica ettim. Ve ikı kardeş gıbi san- larak veda de avnldım." Atatürk, Kâzım Karabekır'm bu satırları ıçın neler vazmıştı7 Atatürk'ün el yazısı ıle hazırla- dığı notun 3. savfasını okuyoruz "13) s. 48-49. (11 Nisan cuma gunu) benı ziyareü baştan yalan, sonradan uydurma bır tiyatro par- çası..." İsmet Paşa'ya soyledığıni tahkik (12 Nısan 335'te Istanbul'- dan çıkmış.. 19 Nısan 335 Trabzon) Karabekır, kıtabında 19 Nısan 1919 gunu Trazon'da Muhafaza-ı Hukuk Cemıyetı ıle göruştuğunü, Trabzon heyetının Batı dunyasın- dan "merhamet ve adalet" ıste- mek uzere gınşımlerde bulundu ğunu, kendısının bu sözlere "Va- tanınuzı ancak sflah kuvvetiyle kurtarabılecegi" bıçımınde yanıt verdığını açıklıyor Ayrıca, Erzu- rum'dakı Fransız konsolosu ıle vaptığı göruşmeyı aktarıyor Atatürk, kıtabın bu bolümurıe de şöyle karşı çıkıyor "16) 60. s Trabzon heyetıne. sozlenndekı mantıksızlıktır 61 s Fransız hıkayesı çocukça" Karabekır, tzmır'ın ışgalını şöy- le anlatıyor "15 Mayıs 1335'de mılli iktısa- dımızın can evı olan srvgılı tzmir'- ımızı Yünanlılann ışgal ettiğinı 16 mayıs 335'de haber aldık. Her ta- rafta halk ve ordu mensuplan muthış bır gakyanla hamryetle pr- pındılar Gunlerce halkın feryat- ian, mıtınglen devam ettı: Erzn- rum'da bınlerce halk karargâhta toplandı_. (tek dağ başı mezar oluncaya kadar mucadeleye) lek- rar anl verildL" Atatürk'ün 20 numaralı notu da tzmır'ın ışgalı ıle ılgılı "20) tzmır'uı ışgalı (15 Mayıs 885) ıçın rnıtıngler ben emır ver dıkten sonradır O zamana kadar hatta ondan sonra da Trab yap- tırmadı Karabekır, kıtabında "benım plamm etrafında ılk kımler top- landı ve bu planın tatbıkı esnasın- da fıkırler daıma mutabık mı kal- dı? bolumunde Erzurum ve Sıvas kongrelennı ve kendı hazırlıklannı anlatıyor Karabekır'm kendı hazırladık- ları ıle ılgılı 3 maddeye Atatürk karşı çıkıyor 3 madde şöyle "Millı taazzuvun her sahada ın- kışafı için orduca mıuvenet." Atatürk'ün bu konuyla ılgıli notu da şövle "21) (uçuncu esas) "Benim pla- nım etrafında ilk evvel kımler top- lantı?".. Anlaşılamadı. Karabekır, kıtabının 76 sayfa- smda İsmet Bey'm (tnönü) kendj- sıne yazdığı mektupta "Vaziyeti hanaye karanlıktır Busbuhın un- ha ve İstanbul'dan ıhraç olunmak- lığımızın ıhtımalatı zail olraamıştır" dıye endışelerını be lırttığını anlatıyor ve şu yorumu vapıyor "Bızı nasıl mahvedebıliıierdi? Ataturk, Karabekır'm bu söz- lerını de vanıtlıyor. "25) s. b76 tsmet Paşa'nın ona mektubunda şö>Iedığı çok doğru; ama hala onu anlayamamış" Karabekır, ışgal kuvvetlerının Istanbul'a "zaten hakim" olduk- ' # larım, dunya kamuovunun önün- y de "hakkunızdaki busnuniyetin if- " las etmesı"nı bekledıklennı, bu- nun ıçın de "bolsevıklık ılanını" körükledıklerıru yazıyor Karabekır şu kanıdadır Ingılızler, Anadolu'da "selahi- yet sahibı gonden bır simanuı bol- sevıklık ılanı" ıle amaçlarına ula- şacak ve dunya kamuoyunu böy- lece arkalanna alacaklardır Atatürk, Karabekır'm bu dü- şuncesını saçma bulur ve şöyle ya- nıtlar "26) 'Bu da Anadolu'da selahı- yet sahibı gıbı gorulen bır sıma- nın Bolsevıklık ılanı ıle mumkun olur ' Herzesı ıle benı murad edıyor Rauf Beyın dıkkatmı çekmış.:' Karabekır, Mustafa Kemal Pa- şa'run Sıvas Kongresı sırasında kendısıne çekuğı 23 Hazıran 1335 (1919) tarıhlı şıfreden de söz eder Şıfrenın 3 maddesı şovledır 'TBolşevızmuı suretı telakkı ve tecellısı dahı muzakere edılerek esasen Kazan, Orenburg, Kırım vesaıre gıbı ahalı-ı tslapuye bunu kabul ederek an'ane gıbı ışlerle za- ten alakadar olmadığından bunun memleket ıçın bır mahsuru olma- dığı duşünüldu Yalnız 17 Hazıran 335 ve bıla numaralı şıfreh mutal- laı alıyelerı etrafında duşünulerek hakıkaten Bolşevıklenn daha raü- essır bır vanyete gırmelen halın- de bıtaraf görünmek azmıyle ıtı- laf kuvvetlerını memleketımızden uzaklaştırmaya ıcbar ve aksı tak- dırde vatanırmzın Bolsevıklık pa- yı ıstılasında kalmak tahlıkesıne sebebıyet vereceklenru ıddıa et- mek ve ona gore ıcabarı fıılıyesı- ne kalkışmak muvaffık olacaktır" Ataturk, bu şıfreye dayalı bol şevıklık savıru ve Kazım Karabe- kır'm Erzurum Kongresı hazırhk- ları ıle ılgılı bölümlennı şöyle ya- nıtlıyor "27) s 77, 21-22 de Mustafa K P Sıvas Kongresı'ne karar venyor Burada sen bır karara gıderek mıl- lı varhğımızı_tehlıkeye düşürebıle- cek bır karaf verebılır mı7 tştebu endışeler ıçınde ıken aldığım 23 Hazıran 335 tanhlı şıfrenın uçün- cu maddesı davayı mıllıyemızı he- zımetten kurtarmış olduğunu gos- terdı " diycrek malum bolşevıklik me- selesi.. Halbu kı bu 3. maddenin Sıvas Kongresı ıle bır alakası yok, bir başka bırşey onun mutalası aranacak. 30) s. 82 son yazısı Rafet Paşa^ nın şifresı tetkık olunacak. 31) S 85, 86, 8Tde çok yalan var. 9 Temmuz'da benı reis ıntihap eltıler, 9 t bıldırdiler. 32) S. 88 yalan \e ayıp... 33) S. 89, 90 saçma ve santaj. (11) Mıllı Savunma Bakanı Kâzım Özalp Yarıa: Kâzın Karabekir'in anıları