Katalog

26 NÎSAN 1990 EKONOMİ CUMHURİYET/U Süte bayram zammı • ANKARA (ANKA) — Süt Endüstri Kurumu (SEK) ve Atatürk Onnan Çiftliği (AOÇ) şişe sütüne 100 lira zam yaptı. Yanm kiloluk bir şişe AOÇ ve SEK sütünün satış fiyatı 750 liradan 850 liraya yükseldi. SEK'in yaptığı zam dün, AOÇ'nin yaptığı zam ise bu sabahtan itibaren yürürlüğe girdi. Her iki kuruluşun süt dışındaki ürünlerinin satış fiyatlarında ise bir değişiklik olmadı. PÜİS'ten açıklatna • ls-Seodiks Servisi — Petrol Ürünleri Işverenler Sendikası (PÜtS) Genel Başkanı tsmail Aytemiz dün yaptığı yazılı açıklamada, Ramazan Bayramı'nda akaryakıt sıkıntısı olmayacağını bildirdi. Açıklamada şöyle denildi: "Petrol Ofisi'nin tüm depoları bayram süresince tam kapasiteyle çalıştığından Petrol Ofisi bayilerine ait bütün benzin istasyonları 24 saat çalışmakta olup başta İstanbul, Ankara ve Izmir olmak üzere yurdumuzun hiçbir yöresinde akaryakıt sıkıntısı kesinlikle olmayacaktırf' EBK yine kurtarıyor • ERZİNCAN (AA) — Et Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Erzincan'a EBK tesisi kunıyor. Yetkiliierden aiınan bilgiyc göre daha önce özel bir şirket tarafından kurulan kombina tesisleri, şirketin mali kriz içine düşmesi ttzerine, Et Balık Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından devralındı. Yetkililer, devralınan tesislerin ek tesislerle daha da büyütüieceğini, büyük ve küçükbaş hayvan kesim kapasitesinin günlük 2 bine çıkanlacağını söylediler. Yumurtada fiyat düjşüşü • ANKARA (UBA) — Yumurta fiyatlan geçen yılın fiyatlarına düştü ve perakende olarak 150 liradan satılmaya başlandı. Yumurta toptancılan, yumurta fiyatlanndaki düşüşe yumurta ihracatında görülen düşüşün ve elde çok fazla yumurtanın birikmesinin yol açtığını söylediler. Yumurta toptancısı Murat Oğuz, UBA muhabirine bilgi verirken, "Yumurta fazla dayanıkb değildir. Bu nedenle bir an önce elden çıkarmak gerekiyor. O nedenle ihracat durunca zorunlu olarak düştü. Buna bir de havalann ısınmasıyla ortaya çıkan üretimdeki artış eklenince düşüş devam etti ve geçen yılki seviyeye geldi" dedi. MTLTnun yan kuruluşu • FRANKFURT.(AA) — Merkezi Federal Almanya'nın Friedrichshafen kentindeki dizel motor üreticisi MTU firması, lstanbul'da yan kuruluş açtı. Firma tarafından bugün yapılan açıklamada, lstanbul'da kurulan "MTU Motor- Türbün Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi"nde şimdilik XI kişinin görevlendirildiği bildirildi. Yeni kurulan fırmanm MTU'nun da içûıde yer aldığı F. Alman Havacılık ve Uzay Grubu Aerospace AG için de büyük önem taşıdığı belirtildi. EBSO ihracat raporu • IZMtR (AA) — Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO), Ege Bölgesi'nde 1990 yılının ilk üç ayında, özel kesim imalat sanayiinde ihracatın beklenen ölçüde artmadığı görüşünü savundu. EBSO'nun 712 firma baz alınarak örnekleme yöntemine göre yaptığı anket çalışmasında, bu fırmalaıın yüzde 30'unun ihracatının antığı, yüzde 31'inin ihracatının azaldığı, yüzde 39'unun ihracat miktarırun da değişmediği belirlendi. Buna göre ihracatı en fazla azalan sektörler arasında plastik, kauçuk, deri, kösele ve madeni eşya yer alıyor. İhracatında artış görülen sektörler ise içki ve Toprak Mahsulleri Sanayii oldu. Ankete göre önümüzdeki üç ayda firmalann yüzde 30'u ihracatlannın artacağıru, yüzde 25'i azalacağını, yüzde 45'i ise değişmeyeceğini bekliyor. Otomobile yatırankazandı Geçen yıl nisan ayında bir yerli otomobil alarak kaza yapmadan arabasma iyi bakanlar, bilerek ya da bilmeyerek, kazançh bir yatırım yapmış oldular. Bir yıl önce aiınan sıfır kilometrede bir Şahin, bugün yüzde 94 değer kazanmış, yani borsadan sonra en çok kazandıran yatırım haline gelmiş durumda. TAYFUN DEVECtOĞLU "Arabaya para yatınlmaz. Ne olur ne olmaz, altından ruzgâr geçiyor" diyenler belki de bir ba- kıma haklı, ama geçen yıl nisan ayında "ben iyi şoföriim, kaza yapmam" diyerek bir yerli oto alan ve gerçekten büyük bir kaza yapmayıp arabasına "çoculdan" gibi bakanlar, bilerek ya da bilme- yerek iyi bir yatırım yapmış oldu- lar. Öyle ki geçen yıl nisan ayın- da aiınan (0) kilometrede bir Mu- rat 131 Şahin eğer dikkatli kulla- ruldıysa, bir yıl içinde yüzde 94 oranında değer kazanarak altın ve döviz yatırımlarını en az 3 kat sol- ladı. Tofaş'm ürettiği Murat 131 ti- pi otolann değer artışı da hisse se- nedi dışındaki yatırım araçlannın 12 aylık kazançlanna "taş çıkartacak" cinsten. 1 yıl öncesi- ne göre dolar yüzde 20, tnark yüz- de 34, sterlin yüzde 16, Isviçre Frangı yüzde 33, 24 ayar altın yüz- de 18, Cumhuriyet Altını yüzde 20 oranında verim sağlarken, Murat 131 Serçe yüzde 82, Murat 131 Kartal yüzde 91 ve Murat 131 Do- ğan yüzde 81'lik değer artışıyla oto sahiplerine hem prestij hem de kâr sağladı. Yerii otodaki yüksek değer ar- tışı yalnız Tofaş'ın ürettiği araba- larla sınırlı kalmıyor. Otosan'ın ürettiği Fbrd ve Oyak-Renault'nun ürettiği Renault marka arabalar Yerli otoda 1 yıllık kar Marka Serçe Şahin Kartal Doğan Renault 9 Broadway Renault 11 flash Renault 12 Toros Renault 12 Station Ford Taunus 1.6 GL 1989 Msaa* aceırte fiyatı 10.440.000 14.403.000 16.187.000 18752 20.331.000 25.200.000 15.798 000 17.295.000 18.100.000 19Mnbafl* pyasa nyıo 19 000 000 28.000.000 31.000.000 34.000.000 28.500.000 33.000.000 23.000.000 24.000.000 30.000.000 1 yrtık (%) verint 82 94 91 81 41 31 46 39 66 ' 1989 nisan ayı fiyatı, otonun acenteden anahtar teslim alış fîyatıdır. * 1990 nisan ayı fiyatı otonun 2 el piyasadaki değeridir. da 12 aylık değer artışlarıyla di- ğer yatırım araçlarına "egzoz dumam" yutturdular. Renault marka otolann 12 aylık primi yüz- de 31 ile yüzde 46 arasında deği- şirken Ford Taunus 1.6 GL tipi otonun aynı dönemdeki değer ar- tışı da yüzde 66 olarak gerçekleş- ti. Türk otomotiv endüstrisinin son yıllardaki kapasite arttınmı- na yönelik yatırımlarına ve üre- timlerini arttırmalarına rağmen yerli otodaki talebin yeterince kar- şılanamaması, bankaların tüketi- ci kredilerine ağırlık vermelerine ve "leasing" (fınansal kiraiama) gibi yeni finansman araçlannın tüketicinin alternatifleri arasına katılmasına bağlanıyor. Özellikle "renl a car" (kiralık oto) firmaJarı ve büyük şirketler, leasingın sunduğu vergi avantajla- n ve esnek ödeme sislemı nedeniy- le oto filolarını daha sık yenileye- bilme şansını yakaladılar. Yine le- asingden ve banka kredilerinden faydalanan ortanın üstünde gelir sahibi kişiler de "peşin ödeme" açmazından kurtularak 1 milyo- nu aşan kredi taksitleriyle oto sa- hibi olma fırsatını elde ettiler. Yeni yöntemlerle oto sahibi ol- manın alternatifleri çoğalınca acentelerdeki bekleme süreleri 1 yıla kadar dayandı. Tofaş'tan ye- ni bir araba alabilmek için 10-12 ay kadar beklemek gerekirken, gı- cır gıcır bir Renault sahibi olabil- mek için 8-10 ay kadar sabretmek zorunda kalınıyor. Öte yandan gümrük duvarları- nın aşağı çekilmesi ithal otolara yönelik talebi de arttırdı. Şu an- da piyasada 3.16 ve 5.20 BMVV'le- re ve küçük tip Mercedes'lere bü- yük bir ilgi var. Bu iki markanın cazibesine kapılanlar, sadece ithal fiyatını ödemek istiyorlarsa yak- laşık 2-3 ay beklemek zorundalar. Ancak bu fiyatın >1izde 10 fazla- sını vermeye razı olanlar aynı gün arabalarının koltuğuna kurulabi- liyor. Nasoto'nun ithal ettiği Scor pion, Sierra ve Escort tipi Ford marka otolar da müşteriye 1 ay içinde teslim edilebiliyor. Tofaş'ın yeni fiyatlan Esfci YeBiAros<H) liysl Serçe 13.662.000.- 15.571.000- 14 19.051.738 Şahin (4 vites) 19.113.000.- 21.965.000- 15 26.115.938 Şahin (5 vites) 19.688.000.- 22.632.000- 15 26.852.538 Kartal (5 vites) 21.505.000.- 24.725.000.- 15 30.089.563 i Kartal-L 25.668.000.- 29.256.000.- 14 35 093.363 Doğan-L 25.783.000- 29.371.000- 14 35.220 363 Mevduat munzam karşılık oranları düşürüldü 700 milyarlık solıık Tbfaş'tan zamEkonomi Servisi — Tofaş oto- mobillerine 1 mayıstan geçerli ol- mak üzere zam yapıldı. Tofaş Oto'dan yapılan açıkla- maya göre Serçe, Kartal-L ve Doğan-L tipi otomobillerin, KDV dahil fatura fiyatı yüzde 14 ora- nında, Şahin 4 ve 5 vites ile Kartal-5 vites otomobillerin ise yüzde 15 oranında artürıldı. Taşıt Ahm Vergisi, Çevre Fonu, plaka ve ruhsat gideri gibi kesin- tiler dikkate alınarak hesaplanan anahtar teslimi fiyatlar da son zamdan sonra Serçe'de 16.3 rnil- yon liradan 19.1 milyon liraya, Şahin-5 viteste 23.6 milyon liradan 26.9 milyon liraya, Kartal-5 vites- te 26.5 milyon liradan 30.1 milyon liraya ve Doğan-1'de 31.3 milyon liradan 35.2 milyon liraya yüksel- di. Şahin ve Kartal'm dizel motor- Merkez Bankası kısa vadeli boreu azaldı ANKARA (UBA) — Geçen yıl bir önceki yıla göre Merkez Ban- kası'run kısa vadeli dış borçların- da yüzde 56.4, kamu kesüninin dahil olduğu devlet borçlarında ise yüzde 41.5 oranında azalma meydana geldi. Aynı dönemde özel kesimin kısa vadeli dış borç- lannda ise yüzde 10.9 oranında ar- tış kaydedildi. Merkez Bankası'nın 1989 yılı- na ait raporunda vadeli devlet borçlarının toplam kısa vadeli borçlar içinde 1988 yılında yüzde 4.2 olan payının yüzde 2.8'e, Mer- kez Bankası'nın kısa vadeli borç- larının toplam kısa vadeli borçlar içinde 1988'de yüzde 28.5 olan pa- yının ise yüzde 13.9'a düştüğü kaydedildi. Raporda, özel kesimin kısa vadeli borçlannın toplam kı- sa vadeli borçlar içindeki payı 1988'de yüzde 67.3 iken, 1989'da yüzde 83.3'e yükseldi. Kısa vade- li borçlar alacaklılar açısmdan in- celendiğinde banker kredileri açıklarının yüzde 96.2, muhabir açıklannın ise yüzde 82.1 oranın- da azaldığı belirlendi. 1987 yilından bu yana azalan bir trend gösteren toplam dış bor- cun gayri safi milli hasılaya (GSMH) oranı da azalmaya de- vam ediyor. I987'de yüzde 59 olan bu oran, 1988'de yüzde 57.8'e, ge- çenyıl sonunda ise yüzde 50.4'e düştü. Geçen yıl toplam dış bor- cun artması buna karşılık ihraca- tın azalması sonucunda toplam dış borç ihracat oramnın bir ön- ceki yıl yüzde 341.4 olan düzeyi- nin de yüzde 348'e yükselmesine neden oldu. Geçen yıl orta ve uzun va- deli borçlarda bir önceki yıla gö- re yüzde 3'lük bir artış, kısa va- deli borçlarda ise yüzde 10.5'lik bir azalma kaydedildi. Kısa vadeli borçlardaki azalma, kısa vadeli kredilerdeki azalmadan kaynak- landı. Orta ve uzun vadeli dış borçların borçlular itibarıyla bir önceki yıl sonu borçlarıyla karşı- laştmldığmda ise yüzde 2'lik bir artış, Merkez Bankası borçların- da ise yüzde 19'luk bir azalma ol- du. lu taksi ve özel tipleri ise zam gör- medi. Şahin'in dizel motorlu tak- sisi KDV dahü 23.2 milyon lirahk, Kartal'ın ise 24.4 milyon lirahk fa- tura fiyatıyla satılmaya devam edi- lecek. Tofaş Oto'nun açıklamasında enflasyonun düşürülmesinde hü- kümete yardımcı olmak için bu yıl 3 ayda bir fiyat ayarlaması yapma karan aldıklan hatırlatılarak "AB- cak bu defa 3 ay yerine 4 ay aynı fiyatı muhafaza ettik. Dizel olo- mobillerimizi ise özeUüde taksi es- nafını düsünerek aynı fiyatta tnttnk" denildi. Yılbaşında otomobillerine To- faş'la aynı zamanda zam yapan Otosan'ın da yeni fiyatlarını raa- yıs başında açıklayacağı bildiril- di. Renault'un ise mayıs sonları- na doğnı fiyat ayarlaması yapaca- ğı belirtiliyor. ANKARA (ANKA) — Mevdu- at munzam karşılık oramnın bir puan düşürülmesi, bankalann- munzam karşılık yükünü yaklaşık 500 railyar lira hafifleteceİc. Bir ay vadeli ve vadesiz mevdualın bir kısmı için 30 mart itibarıyla yüz- de 21 düzeyinde bulunan karşılık oramnın 27 nisanda yüzde 2O'ye inmesiyle ortaya çıkacak yaklaşık 200 milyar lirahk fark da buna ek- lendiğinde, bankalann avantajı 700 milyar liraya ulaşacak. Merkez Bankası Başkanı Rüş- dü Saracoğlu'nun dün yapılan olağan genel kurul toplantısındaki açıklamasına göre yeni munzam karşılık oranları 4 mayısta yürür- lüğe girecek. 43.9 trilyon liralık mevduat Merkez Bankası verilerine gö- re bankalarda 30 mart itibarıyla munzam karşılığa tabi toplam 43.9 trilyon liralık mevduat bulu- nuyor. Bu tutarın 17.4 triiyon li- ralık kısmı vadesiz ve bir ay vadeli, 26.5 trilyon liralık kısmı da daha uzun vadeli mevduattan oluşuyor. Mevcut oranlara göre vadesiz ve bir ay vadeli mevduata yüzde 20, üç ay, altı ay ve bir yıl vadeli mev- duata yüzde 10,2-5 yıl vadeli mev- duata ise yüzde 8-2 arasında mun- zam karşılık uygulanıyor. Değişik- Merkez Bankası olağan genel kurulunda aiınan karara göre yeni munzam karşılık oranları 4 mayısta yürürlüğe girecek. Munzam karşılıkların düşmesiyle alacaklı çıkacak bankaların alacakları, Merkez Bankası'na olan borçlarına mahsup edilecek, kalan tutar da kendilerine iade edilecek. lik, yüzde 20'lik oranın yüzde I9'a, yüzde 10'luk oranın da yüz- de 9'a çekiunesini öngörüyor. * Değişiklikle munzam karşılık tutan 450-500 milyar lira dolayın- da azalacak. Bu uygulama sonu- cu alacaklı çıkacak bankalann alacakları öncelikle Merkez Ban- kası'na olan borçlanna mahsup edilecek, kalan tutar ise iade edi- lecek. Bu arada, 14 Nisan 1989 tarihi itibarıyla mevcut bulunan vadesiz ve vadeli mevduata farklı munzam karşılık uygulanması da 27 nisan- da sona erecek. Bankalardaki va- desiz ve vadeli mevduatın 14 Ni- san 1989 tarihindeki mevcudu için 9 Şubat 1990 tarihinden itibaren yüzde 23 oranında munzam kar- şılık uygulanması ve bu oranın her hafta 0.25 puan azaltılarak 27 ni- sanda yüzde 20"ye indirilmesi ka- rarlaştırılmıştı. 200 milyar liralık ek avantaj Bu karar doğrultusunda, söz konusu mevduata 30 Mart 1990 itibarıyla yüzde 21 munzam kar- şılık uygulanıyor. Bu oranın da yüzde 2O'ye inmesiyle bankalar Î75-2OO milyar lira dolayında bir avantaj daha elde edecekler ve munzam karşılık operasyonunun bankalara toplam avantajı 700 milyar liraya kadar yükselmiş ola- cak. Akaryakıt fiyatlan nasıl oluşuyor? < • & Rafineri Gümrüksüz Giriş Fiyatı (Kg/TL) Damga Vergisi %10 Destekleme ve Flyat İstikrar Fonu (DEFİF) <h10 Itfıalde Aiınan KDV Matrahı UlaştKma Attyapı Retnri (UAR) H 4 Gûmrûklü Fiyat Akaryakıt Fiyat İstikrar Fonu (AFİF) %5 * Akaryakıt Tûketim Vergisi (ATV) Rafineri Satış Fiyatı Anadağmm Şirketi Kâr + Fıresi Anadağıtım Şirketi Satış Fiyatı • Bâyi Kâr+Firesi TOPLAM SÛper Benzin 571.7 57.2 57.2 686.1 27.4 713.5 35.7 606.5 1355.7 45.4 1401.1 90.1 1491.2 Nfrmal Benzin 568.2 56.8 58.8 681.8 27.3 709.1 35.5 602.8 1347.4 45.1 1392.5 89.5 1482.0 Gazyağı 528.9 52.9 52.8 634.6 29.4 660.0 33.0 528.0 1221.0 39.1 1260.1 79.4 1339.5 Motorin 524.1 52.4 52.4 628.9 25.2 654.1 32.7 457.9 1144.7 38.6 1181.3 69.7 1251.0 Ftıel-Oil 6no. 295 4 29.5 29.5 354.4 14.2 368.6 18.4 106.9 493.9 12.4 506.3 29.9 536.2 ATV= Süper »e Ntrmal Benzin'de %85, eazyağı'nda H80, Motorin'de H70, F«el-Oflter*e ise * 2 9 Pompalar devlete çalışıyor Rafineriye girişinden bayi pompasına gelene kadar üç ayrı vergi ve üç ayn fon kesintisine konu olan akaryakıt, tüketiciye üçe katlanmış fiyatlarlaulaşıyor. Rafineri giriş fiyatı litrede 446 lira olan süper benzin, tüketiciye 1263 liradan, 420.5 lira olan normal benzin ise 1222 liradan satılıyor. Motorin 445.5 liradan 1180 liraya fırhyor. ESİN SUNGUR Akaryakıt pompalan devletin para basma makineleri haline gel- di. Benzin, gazyağı, motorin ve fuel-oil de perakende satış fiyatı- nın yüzde 65'inin vergi ve fonla- ra gittiği hesaplandı. Rafineriye girişinden, bayi pompasına gelene kadar üç ayn vergi ve üç ayrı fon kesintisine ko- nu olan akaryakıt, tüketiciye üçe katlanmış fiyallarla ulaşıyor. Ra- fineri giriş fiyatı litrede 446 lira olan süper benzin tüketiciye 1263 liradan, 420.5 lira oian normal benzin ise 1222 liradan satılıyor. Gazyağı ve motorinde de söz ko- nusu fiyatlar sırasıyla 423 ve 1190 lira ile 445.5 ve 1180 lira olarak belirleniyor. Akaryakıt üzerinde yapılan ke- sintiler rafineriye girişinden son- ra, yüzde 10 oranındaki damga vergisi ve yine yüzde 10 oranın- daki Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu ile başlıyor. tthalden alınan KDV ve Ulaştırma Altyapı Res- mi ile oluşan gümrüklü fiyatın üzerine, yüzde 5 oranındaki Akaryakıt Fiyat İstikrar Fonu ve ürün çeşidine göre değişen oraıı- larda Akaryakıt Tüketim vergisi ekleniyor. Mart ayından önce, fuel-oil dışında yüzde 70 oranın- da uygulanan Akaryakıt Tüketim Vergisi, söz konusu aydan itiba- ren süper ve normal benzin için yüzde 85, gazyağı için yüzde 80 ve motorin için yüzde 70 olarak be- lirlenmiş, fuel-oil'in vergisi ise yüzde 4O'dan yüzde 29'a düşürül- müştü. Vergi ve fon kesintileri yapıl- dıktan sonra oluşan rafineri satış fiyatı, toplam yüzde 10'a ulaşan ana dağıtım şirketi ve bayi kâr pa- yı ile yerel nakliye rayiçlerinin ek- lenmesiyle yaklaşık yüzde 20 ora- nında büyüyor. Akaryakıt üzerinden yapılan vergi ve fon kesintileri konusun- da görüşlerini açıklayan Türkiye Akaryakıt Bayiileri Petrol ve Gaz Şirketleri Işverenleri Derneği (TABGİS) Genel Sekreteri Hasan Ali Göksoy, Türkiye'nin petrol ürünü ithal ettiği sürece yüksek vergi almaya mecbur kalacağını belirterek şunları söyledi: "Aslında bütün dünyada du- rum budur. Kendi petrolü olma- dıgı için dışardan ithal eden her iilke yiiklii bir biçimde vergiJeme yapar. Petrolun stratejik önemi bulunduğu için vergilenmesi ka- çınılmaz oluyor." Türkiye'nin petrol rezervlerinin deprem kuşağında yer alması ne- deniyle parçalara bölündüğünü ve çıkarılabilme özelliğini yitirdiğini belirten Göksoy, "Maalesef Türkiye pelrol ithal elmeye de- vam etmek zornnda, yani yüksek vergilere de devam" diye konuş- tu. Petroldeki serbesti konusuna da değinen TABGtS Genel Sek- reteri Göksoy, henüz bu alanda bir serbest piyasanın oluşmadığı- nı belirterek sözlerini şöyle sür- dürdü: "Türkiye'de yakın bir gelecekte de petrolle ilgili tam anlamıyla serbest bir piyasa olusacağiDi lah- min etmiyorum. Çünkii loplara işleme kapasitesinin yüzde 87'si, dağıtımın ise yüzde 65'i devletin kontrolunda. Bunlann özelleşli- rildiği varsaysak, bu kez de tekel- leşme ortaya çıkacak. Diğer yan- dan pelrolün stratejik bir madde olması da tamamen serbesl bıra- kılmasını engelliyor olabilir. Bu bir devlet politikasıdır." Göksoy, ham petrol ithal edip Türkiye'de işleyerek satroanın kârlı olması halinde özel sektör tarafından da tercih edileceğini vurgulayarak "ancak pazardan bu kadar küçük pay alırken bü- yük maliyel altına girmeyi kimse düşünmez" dedi. IŞÇCVtN EVRENİNDEN ŞÜKRAN KETENCİ Bugün Bayram Bugün bayram. Bayram kutlamak, geleceğe yönelik güzel di- leklerde bulunmak, her şeye iyimser bakmak gelenek olmuş. işçilerin bayramı kutlanırken güzele yönelik neler dilenir? İn- sanca yaşanacak ücret, insanca çalışma koşulları, insana ya- raşır haklar... insan haklan, demokratik haklar, sendikal hak- lar, grev hakkı, sendikal ve siyasal örgütlenmeyi özgür yaşama geçirebilme, işçi çıkarlarını savunan ve yaşama geçirebilecek siyasal partiler, sendikalar, sıyasetçiler, sendikacılar... Ne kadar korkutucu değil mi? İşçi için en doğal, en insanca olan iyi dileklerin tümünden ne kadar çok uzaktayız. Olması ge- rekenleri saymaya kalktığımızda alay etmiş gibi bir duyguya ka- pılıyoruz. Uzun bir bayram tatili ister istemez güncel sorunları bayram ertesine attı. Tabii ki bu erteleme sendikal faaliyetler ve kamu- oyunun ilgisi anJamında. Yoksa işçide bayram keyfini çıkara- cak hal nerede? Bayramın hemen arkasından 1 Mayıs geliyor. 1 Mayıs'a dünya işçi sınıfı, dünya sendikaları keyifle hazırlanıyorlar. işçi sınıfının bayramı, birlik ve dayanışma gününü özellikle bu yıl daha gör- kemli kutlamak niyetindeler. Hür Dünya işçi Sendikaları Konfe- derasyonu, Türk-İş dahil üyesi dünyadaki bütün sendikalara bu doğrultuda bir çağrıda bulundu. Sadece 100. yıldönümü oldu- ğu için değil, dünyadaki son yılın hızlı gelişmeleri karşısında, sendikalardan görkemli, özenli büyük kutlamalar isteniyor. Ge- leneksel gündemdeki işçi sınıfı sorunlarımn slogan yapıldığı sen- dikaların büyük açık hava mitinglerinin daha kalabalık ve an- lamlı olmasının önemi vurgulanıyor. Dünya sendikacılık hareketi son yılın hızlı gelişmeleri ile sen- dikalann işlevlerinin azaldığı değil, aksine sorunlarımn büyüdüğü görüşündeler. ICFTU'nun 1 Mayıs manifestosunda, "Komüniz- mın sonu, öykünün sonu değil, sendikal savaşımın yeni bir bo- yut kazanmasıdır. Agresif kapitalizmin canlanmasına yol aça- bilecek ortamda sendikalar totalitarizm ve diktatörlüklerin kar- şısında çok zorlu yeni bir savaşımın başlangıcındadıriar. Demok- rasi, eşitlık, barış ve özgürlük kavgası vereceklerdir" deniliyor. Dünya sendikacılık hareketi özet olarak birlik ve dayanışma gününün, 1 Mayıs'ın, işçi sınıfının, sendikal örgütlülüğün gücû- nün, dayanışmasmın sergileneceği görkemli törenlerle kutlan- masını istiyor. Buna göre ICFTU üyesi Türk-iş'in, Türkiye'de üyesi 1.5 mil- yon civarında işçi varsa, hiç değilse yüzbinlerinı meydanlarda toplayacağı mitingler düzenlemesi gerekiyor. 1 Mayıs'ın anla- mının ve güncel işçi sorunlarımn gündeme getirileceği, siyasi iktidar ve siyasi partilerin, demokratik örgütlenmelerin konuk ola- rak katılıp işçinin sorunlarını tabandan dınleyecekleri mitingler. Türk-İş ne yapıyor? Aralık ayında yapılan genel kurulunda "ICFTU kararı doğrultusunda 1 Mayıs'ın anlamına uygun kutlanmasına" diyor. Başkanlar Kurulu'nda ise 200 kişilik sa- lonunda yapılacak bir toplantı, bir de işyerlerinde okunacak bir bildiriye dönüştürüyor. "Türk-İş Türkiye'de işçi sınıfının çıkar- ları karşısındakı güçler, sendikal haklan tanımak istemeyen si- yasal güçler ile paralel, 1 Mayıs'ı komünistlerin bayramı gibi go- rüyordu. Hiç değilse bundan döndü" şeklinde düşünen iyi ni- yetliler de var. Hiç değilse milyonlarla işçi tabana okunacak bil- diri, günün anlamına uygun bir içerikte olsaydı. Metin gerçek bir yasak savma. Ne 1 Mayıs'ın anlamı ne de günrdemdeki işçi sorunlarından eser var. Ayrıca da gerçekten bütün işyerlerinde işçilere okutulacağı, isçiler üzerinde yaratılan "1 Mayıs eşittir komünizm" koşullanmasının, baskımn kaldırılmaya çalışılaca- ğı şüpheli. Türk-İş'in özellikle sağ kanat sendika liderleri, ken- dileri hâlâ 1 Mayıs'ı komünistlerin bayramı olarak görme, dü- şünme ayıbını taşıyorlar. Başkanlar Kurulu'nda bildiri okunma- sına dahi şiddetle karşr çıktıkları gibi işçiye 1 Mayıs'ı anlatma- ya asla niyetli değıller. Sonuç olarak, ancak kendi kendini geliştirmiş işçiler 1 Ma- yıs'm işçi sınıfı için sembol bir anlamını biliyorlar. Diğerleri 1 Ma- yıs'tan hâlâ ürküyorlar. Böyle olunca da 1 Mayıs Türkiye'de iş- çi sınıfının birlik ve dayanışma günü, bayramı olmaktan çok uzak- ta bir kâbus günü olarak yaşanıyor. Gazete haberlerinden oku- yoruz. Polis aylardır 1 Mayıs için hazırlanıyor. Herkes panik için- de provokasyon ve kanlı olaylardan korkuyor. 1 Mayıs'ın işçi bay- ramı değil, işçinin kâbusu olduğu bir ülkede. elberte işçi hakla- rından, sendikal haklardan söz edilemez. 1 Mayıs Bayramınızı kutlayamıyorsak, "Şeker bayramınız kutlu olsun" diyelim, hiç değilse de geleceğe yönelik, insana olan güvenimizi, umudu- muzu, inancımızı tazeleyelim .. Türk-İnşa BaşkanıMevlut Hamzaoğlu: "Iıışaat sektörü konıaya girdi' ANKARA (AA) — Türkiye Resmi Sektör Müteahhitleri Işve- ren Sendikası (Türk-İnşa) Başka- nı Mevliit Hamzaoğlu, kamuya yapılan işlerde sabit birim fiyat uygulamasımn müteahhitleri zor durumda bıraktığını belirterek, bunun yerine "eşel-mobil" siste- minin getirilmesini istedi. Hamza- oğlu, "tnşaat sektörü bir kriz dö- neme girdi" dedi. Hamzaoğlu, kamu işlerinde sa- bit birim fiyat sistemi üzerinden ödeme yapıldığmı, malzeme ve iş- çilik giderlerinin ise serbest piya- sa koşullannda durmadan antığı- nı söyledi. Bayındırlık ve Iskân Bakanlığı'mn belirlediği rayiç be- dellerin yetersiz kaldjğını belirten Hamzaoğlu, "Bakanlıgın ilan et- tiği rayiçlerle taş taş üstiine koy- mak miimkiin değil. Şantiyeler durma noktasına geldi" diye ko- nuştu. Hamzaoğlu, rayiçlerin ma- liyeti karşılamaması yüzünden ya- pılan işlerin kaliteli olmadığını da vurguladı. Hamzaoğlu, artah işçilik ve malzeme fiyatlan karşısında mü- teahhitlerin mağdur edilmemesi için, fiyat artışlan oranında ek ödeme yapüması esasına dayanan "esel-mobil" sistemine bir an ön- ce geçilmesi gerektiğini savundu. Bu konudaki isteklerini Bayındır- lık ve Iskân Bakanlığı'na bildir- diklerini ve bakanlık bünyesinde bu yönde çabşmalar olduğunu an- latan Hamzaoğlu, "Sabit fiyat kalkmalı, eşd-mobil istiyoruz" dedi. Bu arada, devletin, yaptırdığı ış- ler karşılığında müteahhitlerin hakedişlerini zamanında ödeme- mesinin de ayn bir sorun olduğu- nu belirten Hamzaoğlu, geciken alacaklar için faiz uygulanmadı- ğını, bu yönde yapuklan başvuru- larının sonuçsuz kaldığım anlat- tı. Hamzaoğlu, Türkiye'de kamu- ya iş yapan 34 bin dolayında mü- teahhit bulunduğu ve bunlann karneli resmi müteahhitler oldu- ğuna dikkat çekerek, "Türkiye'de bir miiteahhit enflasyonu var. Dı- şa açılmak laam" diye konuştu. TBMM Bayındırlık Komisyonu'n- da bulunan Müteahhitler Odası kanun tasarısımn Meclis'te kabul edilmesiyle sorunun çözumlenece- ğini belirten Hamzaoğlu, "O za- man başıboşluk kalkacak" dedi. ŞİRKETLERDEN HABERLER • TEBA Grubu'na bağlı kuruluşlan oluşturan 10 anonim şirketin yıllık olağan genel kurul toplantısı yapıJdı. Yönetim Kurulları Başkanı Teoman Baygan'm başkantığında yapılan toplantıda şirketin 1989 yüı cirosunun 70 milyar lira olduğu ve 1990 yıhnda 180 milyar lira hedeflendiği belirtildi. Şirketin 5 milyon dolar olan geçen yılki ihracatının da 9 milyara yükseltilmesi hedeflendi. • HALK SİGORTA, hasar ödemelerini daha da hızlandırmak amacıyla Adana, Ankara, Bursa ve tzmir'deki eksperlerle "sigortacı-sigortalı- eksper" ilişkilerini inceleyen değerlendirme toplantüarı düzenlendi. • TYD Turizm Yatırımcıları Derneği'nce yapılan bir araştırmada, 1990 yılında yabancı turist sayısındaki artışın yüzde 20 dolayında gerçekleşeceği öngörüldü. Araştırmada, geçen yıla göre yapılmış ön bağlantılann yüzde 35 arttığı belirtiliyor ve Orta Avrupa ülkelerinin öneminin bu yıl da süreceği bekleniyor. • tŞ BANKASI tarafından yılbaşında başlatılan kredi kartı uygulamasına 25 bin kişinin müracaat ettiği ve bugüne kadar 18 bin kişinin kartlarını teslim aldığı belirtildi. Bankanın yurtdışı kredi kartlan ile de yabancı ülkelerde yapılan alışverişlerin, yurda dönüldüğünde Türk Lirası olarak odenmesi mümkün oluyor. • CITIZEN şirketi, Rank Xerox fırmasıyla bir anlaşma imzalayarak dakikada 11 sayfa döküm veren lazer yazıcımn Avrupa, tskandinav ülkcleri ve Orta Doğu'da dağıtımına başlanacağını ilan etti. Yazıcılar, 11 dahili fonta sahip ve ayda 10 bin sayfa basım kapasitesi mevcut.