Katalog

CUMHURİYET/14 DIŞ HABERLER 11 MART 1990 SOVYETLER BİRLİĞt Litvanya'da kritik pazarSovyet Cumhuriyetiparlamentosunun bugünbağımsızhk kararı alması bekleniyorDış Haberler Servisi — Litvanya Yüksek Sovyeti, dün gece geç saatlerde başladığı "tarihi toplantısı"nda SSCB'den bağırasızlık konusunu görüşüyor. Yuksek Sovyet top- lantısında, bugün SSCB'den aynlma kara- n için oylama yapılması ve "bagımsızlık deklarasyonu"nun ilan edilmesi bekleniyor. Yüksek Sovyet'te çoğunluğu ele geçiren mil- liyetçi SAJUDİS hareketinin, Litvanya Dev- let Başkanhğı'na kendi içinden birini getir- meye çalıştıgı bildiriliyor. AP'nin haberine göre Litvanya Yüksek Sovyeti'nin özellikle SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov tarafından merakla bek- lenen toplantısı dün gece geç saatlerde baş- ladı. Ajans, toplantıda SSCB'den a>Tilma konusunun öncelikli gündem maddesi ola- rak ele alındığını bildirdi. Litvanya Yüksek Sovyeti'nde, son yapı- lan yerel seçimlerden sonra SSCB'den ay- rılma taraftarı milliyetçi SAJUDİS hareke- tine bağlı üyeler çoğunlukta bulunuyor. Ajanslar, bu durumun, SSCB'den bağım- sızlık için alınacak bir kararda buyük etken olacağını belirtiyorlar. Litvanya Komünist Partisi'nin daha ön- ce SBKP'den aynlma yolunda aldığı kara- GÜRCİSTAN Moskova'ya başkanlık için uyarıMOSKOVA (Ajanslar) — Sovyetler Bir- liği Halk Temsilcileri Kongresi, yarın Mos- kova'da olağanüstü toplantısına başlıyor. 2250 kişiden oluşan Halk Temsilcileri Kong- resi Sovyet Parlamentosu tarafından kabul edilen başkanlık sistemi ve üretim araçları üzerinde kişisel mülkiyel tasarılarını görü- şecek. Kongre'nin iki tasanyı da onaylaması bekleniyor. Gürcistan Cumhuriyeti Parlamentosu (Yüksek Sovyet), ülkede uygulanması iste- nen başkanlık sisteminin, Gürcistan'ın ege- menliğine zarar vermemesi için Moskova ile görüşme masasına oturmak istediğini ilan etti. Gürcistan Yüksek Sovyeti'nin önceki günkü oturumunda kabul ettiği, resmi ha- ber ajansı TASS tarafından bildirilen bil- dirinin bazı ayrınüları dun elde edilebildi. Gürcistan Yüksek Sovyeti'nin ayrıca ge- çen yıl kabul ettiği ve Gürcistan'ın Sovyet- ler Birliği'ne katıhşını "işgal sonucn" sayan karannı, benimsenen bildiri çerçevesinde ye- niden vurguladığı öğrenildi. Gürcistan Yüksek Sovyeti gecen yıl 20 ka- sımda kabul ettiği bir kararla, Kızılordu- nun işgali sonucu SSCB'ye katıhşımn yasa- dışı olduğunu bildirmişti. rını, SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorba- çov'un 5 yıllık iktidar doneminde karşılaş- tığı en büyük sorun olarak gösteren siyasi gozlemciler de bugün alınması beklenen ba- ğımsızık karan ile Gorbaçov'un sorununun tam anlamıyla bir krize dönüşebileceğine işaret ediyorlar. Yuksek Sovyet toplantısmda, aynca Lit- vanya Devlet Başkanhğı için yeni bir adın belirleneceği belirtiliyor. Partamentoda (Yüksek Sovyet) uçte iki çoğunluğu ele ge- çiren milliyetçi SAJUDlS'in, kendi içinden bir kişiyi devlet başkanı seçeceği habeı ve- riliyor. Litvanya Parlamentosu'ndaki SAJUDİS üyelerinden Haroldas Subachius, SAJUDİS İdare Kurulu'nun, yeni bir devlet başkanı seçilmesi yolunda bir karar aldığını, yeni se- çilecek başkanm da SAJUDİS içinden ola- cağını söyledi. AP'nin haberine göre Subac- hius, Yüksek Sovyet içindeki komünist üye- lerin de şimdiki Devlet Başkanı Algirdas Brazauskas'm yeniden seçilmesinden yana olmadıklannı kaydetti. Litvanya Komünist Partisi lideri Braza- uskas, partisinin SBKP'den aldığı aynlma kararında etkin bir rol oynamıştı. Litvanya Devlet Başkanlığı görevini de yurüten Bra- zauskas, geçen pazartesi gunü Moskova'da Gorbaçov ile bir araya gelerek "Litvanya 1 nın bağımsızlığı"nı görmüştü. Bu arada Yüksek Sovyet toplantısının ya- pılacağı Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta, SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov ile diğer Sovyet yetkililerinin, Litvanya'nın ba- ğımsızlığını ilan etmest durumunda, bunu kabul edebileceideri öne surülüyor. Ajanslar, Gorbaçov'un, "Lüvanya, aynl- ması durumunda 21 milvar nıble tazminat ödemek zorunda kalır" şeklindeki sozleri- ni, bağımsızlığı kabullenme yolunda bir "sa- n ışık" olarak nitelendiriyorlar. Vilnius'ta SSCB lideri Gorbaçov ve diğer yetkililer konusunda bu tür utnutlar sürer- ken Sovyetler Birliği Başbakan Birinci Yar- dımcısı ve Devlet Planlama Örgütü (GOSP- LAN) Başkanı Yuri Maslukov, Litvanya'nın bağımsızlık karan alması durumunda, bu- nun, çok ağır bir ekonomik yükü berabe- rinde getireceğini söyledi. AA'nın haberine göre Maslukov'un, Lit- vanya Cumhuriyeti'nin yaptığı bağımsızlık planlarına ilişkin olarak tzvestia gazetesi- ne verdiği demecinin bir bölümü, Sovyet te- levizyonunun haber bülteninde yer aldı. Maslukov, demecinde, Litvanya'mn Sovyet- ler Birliği'ne olarî ekonomik bağımlılığın- dan örnekler vererek bu bağlantılan kopar- manın faturasmın ağır olacağını bildirdi. Bu bağımlılıklara örnek verirken Litvan- ya'nın, yakıt gereksinmesinin yuzde 75'ini SSCB'nin öteki cumhuriyetlerinden indirim- li fıyatlarla aldığını hatırlatan Maslukov, SSCB'den aynlması halinde Litvanya'nın aynı yakıtı uluslararası piyasalardaki fiyat- lar üzerinden ve döviz ödeyerek alması ge- rekeceğini kaydetti. Litvanya'daki SSCB sa- bit sermaye yatınmlarının değerinin 7 mil- yar ruble (yaklaşık 11 milyar dolar) oldu- ğunu kaydeden Yuri Maslukov, bağımsızlık karan alması halinde, Vilnius hükümetınin bu tazminatı ödemesi gerekeceğinı vırrgu- ladı. Yuri Maslukov, Izvestia'ya verdiği demeç- te, Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nin bir par- çası haline geldiği 1940 yılından beri ulu- sal gelirinin 84 kat arttığı yolunda bir ha- tırlatmada bulunarak Litvanyalı parlamen- terlerin "iyi duşüomeierini" istedi. YELTStN TARAFTARLARI YÜRÜDÜ — Moskova'da dün Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'un muhaliflerinden Boris Veltsinin ta- raftarlan bir gösleri düzenledi. Göstericiler, Yeltsin'in fotoğraflannı ve "preraatüre Başkan istemiyonız" yazılı pankartlar taşıdılar. BARIŞ PİRHASAN VAZPI SHNCER ÇİZPİ ÖMER PINAR TUNCEPERDEM MÜMİN DURMAZ BIRLEŞİKALMANYA Paris-Varşova Kutsal îttifakıFransa'nın Polonya hükümetine, Federal Almanya'ya karşı verdiği destek Fransız basınında "Fransa ile Polonya arasında Kutsal îttifak" olarak nitelendi. Gozlemciler, Polonya'nın istekleri konusunda François Mitterrand'ın takmdığı net tavnn, Helmut Kohl'ü rahatsız edebileceğini belirtiyorlar. SABETAY VAROL PARİS — Polonya hükümetine Fransa'- nın verdiği destek, Fransız basınında "Fransa ile Polonya arasında kutsal ittifak" olarak nitelendi. Geçen perşembe günu, Federal Alman Parlamentosu'nun Alman - Polonya suurı konusunda yaptığı açıklamayı 'yetersiz' bulan Polonya, Paris'- in tutumundan memnun. Buna karşılık Po- lonya'mn "6'tar KonferansT'na katılma ar- zusu konusunda, Paris'ten talep ettiği des- tek yeterli açıklıkta bir yarat almadı. Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand, cu- ma günü Polonya Devlet Başkanı General Jaruzelski ve Başbakan Tadeus Mazowiec- ki'yi Paris'te birlikte ağırladı. İki Polon- •yalı lider ilk kez bir yurtdışı gezisıne bera- ber katılıyordu. Fransız basınına göre Fransa - Polonya görüşmelerinde ortaya çıkan belirgin unsur şu: Paris ve Varşova, şimdiki Polonya sı- nınnı (Oder, Neise hattı) değışmez kılan bir banş anlaşmasının birleşme'den önce ger- çekleşmesi gerektığinı savunuyorlar. Polon- ya, uluslararası hukuki nitelikte olacak bu anlaşmanın her iki Alman Parlamentosu ta- rafından parafe edilmesini, birleşmeden sonraki Alman meclisinin de bu anlaşma- yı onaylamasım istiyor. Gazeteler, Fransa Cumhurbaşkanı François MitteTrand'ın ön- ceki günkü basın toplantısmda Federal Al- man Şansolye Helmut Kohl'ü bu konular- da daha fazla açıklık getirmeye davet eden sözleri üstünde duruyor. Gozlemciler, Polonya'nın isteklerini des- tekleme konusunda Mitterrand'ın takındı- ğı net tavnn Helmut Kohl'ü rahatsız ede- bileceğini düşünüyor. Liberation gazetesi bu konuda şunlan yazdı: "Fransız Polon- ya ortak tutumu, Bonn'da nasıl karsılana- eak? Sınır meselesi Batı Alman koalisyon hükümetinde 1982'den beri derin bir buna- lıma yol açtı. Uzlaşma büyük güçlükle sag- landı. Paris'in isteklerini hesaba katmak Dogu Alman seçimleri arifesinde bunalımı yeniden canlandırmak demek olacak. Kal- dı ki birleşme sürecinin temposu da iki Batı Alman lider arasında ibtilaf noktası olma- ya devam ediyor.(..) Sınır konusunda açık- lık isteyen tek ulke Fransa degil. Ama Pa- ris bu tutumuyla sahnenin önüne atılıyor. Bu Paris'le Bonn arasında >eni bir soguk- luk yaratabilir". Polonya'mn "Alnlar Konferansı"na ka- tılma isteği konusu Paris'te S saat süren görüşmeler sırasında dile getiritdi. Mitter- rand bu konuda özetle şunlan belirtti: Jgrazeiski Mitterrand 1- Polonya 6'lar Knlübü'ne üye değil. Burası açık. Konferansın tamamma kaül- ması söz konusu değildir. ("6'lar grubu", bilindiği gibi "iki + dört" formülünün bir ifadesi. Birleşme ko- nusunu önce iki Almanya görüşecek, ardın- dan dört müttefık ABD, SSCB, Ingiltere ve Fransa bu göriişmelere katılacak) 1 - Müzakerelerin, Almanya- Polonya sı- nın meselesinin konuşulduğu safhalarına Polonya "ortak" edilmelidir. Mitterrand bu 'ortaklığın' Fıilen nasıl bir biçim alması gerektiği konusunda açıklık getirmedi. Ancak basın toplantısından son- ra basın mensuplanyla sohbet eden Başkan- lık Sözcüsü Hubert Yedrine, "Teknik dü- zeyde müzakereler önumiizdeki çarşamb* başlavacak. Polonya'nın, kendisini iigilea- diren tartışmalara nasıl bir formülle kab- lacağı burada belli olabilir" dedi. Mitter- rand'ın, Polonya'nın "Altılar Konferansı''- nın içinde değil "yanında" bulunması for- mulunü diğer taraflara önerecegi vurgulan- dı. Polonya Başbakanı Tadeus Mazovviec- ki, "Fransızlar bizi en iyi anlayan ülkedir" diyerek bu formülasyondan şikâyetçı olma- dığını belirtfi. "Öte yandan Bonn'da geçen hafta "Polon- ya sınınnın dokunulmazlıgımıi tanınacagı" şeklindeki açıklamanın aşırı sağ revansist çeyrelerde buyuk tepki yarattığı haber ve-, riliyor. Yorum köşelerinde karan destekle- yen pazetelere telefon eden binlerce kişi, ya- zarları "Alman topraklannı Polonya'ya satmak" ve "vsUna ihanet'ie suçladılar. Fe- deral Almanya'da, savaştan sonra Polonya1 ya verjlen eski Reıch topraklanndan hak id- dia eden buyük bir kitle bulunuyor. ANKARA Sofya yan çiziyorDışişleri çevreleri, Bulgaristan'ın giderek Türk azınhk sorununu görüşmekten kaçtığını ve bu amaçla da Türk askeri tehdidi tezine ağırlık verdiğini belirtiyorlar. SEMİH tDtZ ANKARA — Türkiye ile Bulgaristan arasında bu ay sonunda yapılması bekle- nen "Dışişleri Bakanlığı Musteşarlan Gö- rüşroesi"ne yönelik teknik hazırlıklar sü- rerken Sofya'dan Ankara'ya son dönem- de ulaşan bazı bilgilerin Bulgar tarafının, Turk azınlığım görüşmekten kaçınacağına işaret ettiği bildiriliyor. Dışişleri Bakanlığı çevreleri, Bulgaris- tan'daki yeni yönetimin Jivkov dönemin- de olduğu gibi Türk azınlığı konusuna bir "iç işi" olarak bakmak ve böylece anlaş- malara taraf olmasına rağmen Türkiye'yi bu konudan uzaklaştırmak eğiliminde ol- duğunu belirtiyorlar. Sofya'nın son haftalarda "Türk askeri tehdidi" tezine.ağırlık vererek bunun, gö- rüşmelerde on sıralarda ele alınmasını is- tediğini kaydeden söz konusu çevreler, "dikkatlerin boylece asıl konudan farkh ve yapa> noktalara çekilmeve çalışıldıgını" ifade ediyorlar. Sofya'nın, Karadeniz'de iki ülke arasın- da sınır belirlenmesi konusu üzerinde de du- rarak bunun "potansiyel bir silahlı çalışma" konusu olabileceğini savunduğu- nu bildiren bu çevreler, şu görüşlere yer ve- riyorlar: "Bir Bulgar hucumbotunun geçen giin- lerde balıkçı teknelerimize ateş etraesi ile ge- liştirilmeye gayret edilen bu tez için canlı bir örnek verilmeye çaiışılıyor. Bnlgar ta- rafının şu andaki genel yaklaşımı, esas ko- no olan Türk azınlıgın durumundan kaç- mak ve degişik konulan abartarak bu te- mel ihtilaf konusunu sıcak çatışma ihtima- linin gölgesinde eritmek." Söz konusu çevreler, Bulgaristan'daki ye- ni yönetimin, Jivkov doneminde Türk azm- lığina karşı uygulanan asimilasyon politi- kasının büyük hata olduğunu kabul ettiği- ni ve bu durumun düzeltilmesine yönelik bazı adımlar atma gayreti içinde olduğunu bildiriyorlar. BULGARİSTAN Muhalefetin ilk kongresiFtLİBE (AA) — Bulgaristan'da muha- lefetteki siyasi partiler ve grupların birleş- me konularını görüşecekleri ilk konferans önceki gün Filibe kentinde başlarken, baş- kent Sofya'da özgür basını desteklemek için bir gösteri yapıldı. FUibe'deki konferansın amacuun hazi- randa yapılacak ilk çok partih' seçimler ön- cesinde, muhalefetteki Demokratik Gücler Birligi (DGB), yakınlarda kurulan politik muhalefet bloğu ve diğer muhalefet parti- lerinin birleştirilmesi olduğu kaydedildi. Üç gun sürecek konferansa Türk azınlıgın ve Çingenelerin temsilcilerinin çağnlmadığı belirtildi. Filibe Hıristiyan Demokrat Parti- örgü- tünün ev sahipliği yaptığı konferansa katı- lan 23 parti ve grup, kendi programlannı ortaya koyan kısa açkılamalarda bulundu- lar. Bu grupların her birinin 600 ile 200 bin arasında değişen üyeleri olduğu belirtildi. DGB'de ise halen 15 parti ve grubun bu- lunduğu, 4 partinin de DGB'ye katılmak üzere oldukİan bildirildi. Bu arada Bulgaristan haber ajansı BTA ve devlet televizyonunun verdiği bilgiye gö- re DGB'nin ve üç bağımsız gazetenin yazı işleri müdürlerinin çağrısı üzerine önceki gün başkent Sofya'da bir gösteri yapıldı. Gösteride konuşmacılar, gazete kâğıdı- nın gazeteler arasında adil dağılımını ve abone konusundaki kısıtlamaların kaldınl- masını istediler. DGB'nin desteğiyle yayımlanan Demok- ratsiya gazeteânin Yazı İşleri Mudürü Yor- dan Vasilev, basabileceklerinden daha az gazete kâğıdı alabildiklerini söyledi. Vasilev, yerel ya da uluslararası ajans- lardan haber almadıklaruu, teleksleri ve faksları olmadığını, buna rağmen haftada 5 kez çıkmalarının bir mucize olduğunu kaydetti. 'Demokratsiya', 12 şubatta çık- maya başlamıştı. MOGOLÎSTAN Politbüro istifaediyor.Dış Haberler Servisi — Moğolistan'da, hükümet ile muhalefet bir araya gelerek gö- rüşmelere başladı. Moğolistan Komünist Partisi Politbürosu'nun istifa edeceğinin açıklanmasından sonra başlayan görüşme- ler sırasında, yakında yapılması planlanan referandumun gündemin birinci maddesi- ni oluşturacağı bildiriliyor. Komünist Parti yönetiminin, muhalefet- ten gelen baskılar üzerine politbüronun is- tifa etmesi yönunde aldığı kararın ardın- dan, muhalefet grupları ile hukümet, dun göriişmelere başladı. Ülkedeki dört büyük muhalefet grubundan birinin lideri olan Damdindorj Ninj, görüşmelerin başlama- sının, muhalefetin zaferi olduğunu belirte- rek komünist yoneticılerin istifa edecekle- ri konusundaki sözlerini tutacaklarından emin olduğunu söyledi. Hükumet ile mu- halefet grupları arasındaki göruşmelerde, öncelikle, ulkenin yasama organı olan 'Hural' için yapılacak olan güvenoylama- sının tartışılacağı ve yeni politbüronun se- çilmesi konusunun da gündeme geleceği bil- diriliyor. Moğolistan Komünist Partisi lideri ve Devlet Başkanı Jambin Batmunh, önceki akşam televizyonda yaptığı açıklamada ya- nn yapılacak ola,n politbüro toplantısmda, Politbüro üyelerinin toptan istifa edecek- lerini ve yeni bir politLüro oluşturmak için seçim yapılacağıru duyurmuştu. Batmunh, konuşmasında, yasama organı 'Hural'ın güvenolaması için referanduma başvurula- cağını da açıklamıştı. Devlet Başkanı Batmunh, politbüronun istifa edeceğine ilişkin açıklamasının ardın- dan, başkent Ulan Bator'da açlık grevine başlamış olan 30 kadar muhalifin, grevle- rine son vermelerini istemiş, bunun üzeri- ne, üç gündür açlık grevinde olan 'Demok- ratik Birlık' adlı muhalif grubun yonetici- leri, açlık grevini bırakmışlardı. Dun yapıl- ması planlanan genel grevden de Batmunh'- un açıklamasının üzerine vazgeçildiği bil- diriliyor. SSCB KİMLİK KARTI MOĞOLİSTAN Yönetim biçimi: Tek meclisli (Buyuk Halk Huralı), tek partili curahuriyet. Nüfusu: 2 milyon 93 bin (1989) Yiizölçümü: 1 milyon 565 bin İcm1 Lretimi: Tekstil, kimya, gıda, çimento, tahıl, kömür, bakır, molibdenyum, altın.