Katalog

27 EYLÜL 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ISMAİL GLLGEÇ MUZIK FİLİZ ALİ HAYVANLAR Bestecilikte 'erkek egemenliği'ne karşı başkaldırı FederalA Imanya 'da kurulan Uluslararası Kadın veMüzik Çalışma Grubu, her ulustan eski veyeni kadın bestecilerin, unutturuldukları tarih sayfalarından çıkartılması vegenç kadın bestecilerefırsat tanınmasımn sağlanması yolunda çalışmalar yapıyor. Kadınlar da besteler Sosyalist ennterde gfiçlü Kadın bestecilerin güçlendiği merkezlerden biri de sosyalist ülkeler. Tatar asıllı Sovyet besteci Sofya Gubaydulina'nın yaoıtları bugün artık önde gelen bütün muzik merkezlerinde saygı ve hayranlıkla karşılanıyor. Federal Almanya'da yayımlanan ve özel olarak dağıtılan Kultur Kronik adlı derginin haziran 1988 sayısında, "Kadın ve Muzik" başhklı bir yazı vardı. Rheiniscner Merknr Gazetesi yazarlarından Ferdiaand QuaDte'nın yazdığı bu makalede çok önemli bir yaraya parmak basıhyor ve yüzyıUar boyu bastınlraış kadın besteci potaıısiyelinin kurtanlması, eskiyeni, her ulustan kadın bestecinin unutturuldukları tarih sayfalarından çıkartılması, genç kadın bestecilere fırsat tarunması amacıyia kurulan bir çalışma grubundan söz ediliyordu. Internationaler Arbeitskreis Frau und Musik e.V., "Uluslararası Kadın ve Müzik Çalışma Grubu:' 1978 yılında Köln'de, Hlce Mascha Blankenburg'un kurduğu bu gnıbun şimdiki yöneticisi Antje CMivier, 1981'de Blankenburg'un arşivini devralarak Düsseldorf a taşıdı. Arşivde eskiyeni 400 dolayında partisyon vardı 1981 yıhnda. Şirndi ise arşivin kataloğunda 4000 eser alfabetik sıra ile düzenlenmiş durumda. Aynca "kadın ve müzik" konusunda 200 kitap ve 300 plak koleksiyonu zenginleştirmekte. Yazar Quante"nin bu haberiıü yat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Prehistorya öğrencilerinin yıllardır tanıdıkları konuk Profesör Bruce Ho»e'un annesi Mary Howe (18821964) işte bu öncü kadın bestecilerin en önemlilerinden biridir. Howe; Miriam Gideon (1906), Marion Bauer (18871955), PeggyGlenville Hicks (1912), Margaret Ruthven Lang (18671972), Vivian Fine (1913), Lonise Talma (1906) gibi ciddi müzik eğitimi görmuş; Berlin'de, Paris'te çalışnuş, Peabody Konservatuvan'nı bitırmiş, piyanist Ann Hnll ile 19201935 yıllan arası piyano ikilisi olarak konser turnelerine çıkmış, 1926'da Amerikan Kadın Besteciler Derneği'nin kunıculan arasında yer almış, 20"nin üzerinde senfonik orkestra eseri, kabank sayıda oda müziği, solo piyano ve ses müziği bestelemiş bir besteciydi. Mary Howe ve diğerlerinin çoğu belirli bir noktaya kadar sivrildikten sonra erkek egemenliğinin çok güçlü olduğu bestecilik mesleğinde daha fazla ilerleyemeyeceklerini anlamışlardı. Kimi çoluk çocuğa karıştı, kimi kadın mesleği sayılan öğretmenliğe yöneldi, kimi inatla devam ettiyse de başarılı olamadı. Bu durum 1960'lann topyekun devrim atmosferi içinde belirgin bir değişim geçirdi. Kadın besteciler, "avanlganle'' akımın, sanatlararası kanşırmn (mixmedia) önculeri olarak ön plana geçmeyi başardılar. Panline Oliveros (1932) besteciyorumcu ve "mixmedia" kolajcılarının ilkidir belki de. öncelikle California, yani Batı sahiline özgu yaratıcıhğın simgelerinden biri oldu Oliveros kısa zamanda. 1947 doğumlu Joan La Barbara besteci ve vokal yoruracu nitelikleri ile "mixmedia" akımının başını çekenler arasındaydı. Yine 1947 doğumlu Laurie Anderson, "mixmedia" kolajlan ile hem ciddi hem de pop avantgarde'ı gündeme getirdi. Bir başka 47'li Laura Dean ise dans ile müziği birlikte yaratan öncü koregrafbesteci kimligi ile sivrilmiş çok önemli bir yaratıcı. Kadın bestecilerin güçlendiği öteki merkez ise sosyalist ulkeler. Düsseldorf daki grup arşivine gelen partisyonların çoğu Doğu Avrupa ülkelerinden gönderilen eserler. Tatar asıllı Sovyet bestecisi Sofya Gubaydulina'nın eserleri bugün artık tüm müzik merkezlerinde saygı, hayret, hayranlık ve gıpta duyguları uyandırıyor. Üstelik, Gubaydulina'nın müziği için iltifat (!) olsun diye "maskulin", yani "erkeksf" müzik ifadeleri kullanıhyor. Son söz olarak burada Türk kadın bestecilerine bir çağrıda bulunmak, onlan harekete geçmeye zorlamak istiyor ve eserlerinin tanınmasını ve arşivlenmesini isteyen Türk kadın bestecileri için Düsseldorf Grubu'nun adresini veriyorum. Grupla temas etsinler ve onların deneyimlerinden yararlansınlar: Internationaler Arbeitskreis Frau und Musik e.V. Frobenstr. 6, 4000 Düsseldorf 30. PtKNİK PtYALE MADRA okuduktan sonra kadın bestecilerle ilgili ne gibi araştırmalar yapıldığına merak sardım ve üzulerek gördüm ki kadın besteciler konusu ihmal edılmiş bir konu. Bestecilik, tarih boyu erkeklerin tekelinde kalmış mesleklerden biriydi bilindiği gibi. Kadınların da yaratıcı olabilecekleri düşüncesi erkekler tarafından derhal reddedüirdi. Oysa Düsseldorf Grubu'ndan başka, son 20 yıl içinde Berlin, San Francisco, New York gibi kentlerde yaşayan kadın besteciler, muzikologlar ve müzik tarihçileri gruplannın yaptıgı yetersiz, ama yine de çok geniş kapsamlı araştırmalar gösteriyor ki Ortaçağ'dan, hatta belki de antik çağlardan günümüze dek süregelen bir "yeraltı kadın besteci kültiirii" var. Bu bestecilerin eserleri ya 12. yüzyıl rahibesi Hildegard von Bingen (10981179) gibi manastırların dışa kapalı duvarlan ve kitaplıklarında saklı kalmış ya Rönesans ttalyası'ndaki soylu kadın besteciler gibi amatörlükten öteye geçmelerine toplumsal konumları izin vermediğinden saklanmamış ya Mendelssohn'un kız kardeşi Fanny ya da Robert Schumannın eşi Clara gibi kendilerinden daha önemli saydıkları erkekler için kendi yeteneklerini bastıran ve ikinci plana geçmeyi kabullenen bestecilerin eserlerinin başına geldiği gibi unutulup gitmişti. Tarihte profesyonel besteci olarak geçimini sağlamış kadın besteci bir elin parmaklarıyla sayılacak kadar az. Şimdiye kadar yapılan araştırmalarda iki ltalyan kadınının adı geçiyor sadece. 17. yüzyıl başlannda yaşamış olan Barbara Strozzi ile 18. yüzyıl sonunda yaşamış Venedikli kadın besteci Madddena LombardiniSirmen. Yüzyılımızın başlannda, özellikle Birleşik Amerika'da ilgi çekici bir gelişme, devinim göze çarpar. tstanbul Üniversitesi Edebi b HIZLI GAZETECİ \ECDET $ d KA0INLA &İRÜKTE YAŞ e'OZBl.. AMA SALlftA O KfiOAÇ OLGUN OÜLİZ. CİZGİLİK KÂMtL MASARACI AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES Bu kadar gerçek yeter. Hepsi topu bir akşam çayıdır. Derilerini çekmiş süslü çaycı Berkan Bey müstehzi ve sebepsiz sırıtmalarla elindeki çayları masama kakaladı. Kabul Berkan Bey, zift getirsen içicez. Zİra bizler buraya atomize olmuş gençliğimizin parçalarını aramaya geldik. Ne içtiğimiz kimin umuru? "Şimdi artık çok geç" diyor Evlent Ne çok değişti bu çocuK. Gençliklerimızi duman dolusu odalar boyunca ahşap " iskemlelerde kıçımız pistüllenirken "tartışmalart& tükettik. "Kadercisin" dedi Evlent. "Teşekkür ederim" diye cevap verdim. Artık "tartışmıyoruz." Zaten şu "tartışma" kelimesine alışamadım bi türlü... ıt GARFIELD JM DAVIS Kadm n Müzik Gnıta'MM yöaeticisl Uluslararası Kadın ve Müzik Çalışma Grubu, 1978 yılında Federal Almanya'nın Köln kentınde kuruldu Bugünkü yöneticiliğını Antge Olivierin yaptığı grubun arşivınde 4 bin eser, kadın ve müzik konusunda 200 kıtap ve 300 plak bulunuyor. Mehmet Mestçi, Budapeşte Ferenc Liszt Akademisi'nde Müzik virüsü kanına girînce Zempleni Zita'nın öğrencisi olmuş. Eğer o sıralarda Budapeşte Buyükelçimiz olan Osman Başman, Mehmetlere, unlü Macar flutçüsü Matuz Istvan'ın bir plağını göndermeseymiş Mehmet herhalde kuzu kuzu konservatuvarı bitirecek ve orkestralardan birine girip memurluk hayatına atılacaktı. Meğerse bu Matuz Istvan flütte yeni sesler arayıp bulan, flüt tekniğini geliştiren biriymiş. Bilmecenin öteki parçalarını yan yana getirmek için Mehmet'e Macaristan yolu görünmüş böylece. Bir yıl Debrecen Konservatuvan'nda okuduktan sonra Budapeşte"ye Ferenc Liszt Akademısi'ne transfer olan Mehmet'in yaşamında artık müziğin yeri çok belli. Werther'in azaplannı çekmeye başlamış bile. Gitmediği konser, dinlemediği plak, okumadığı kitap kalmasın diye 24 saati 26'ya pkanna gayreti içinde Flütü yeterli bulmamaya başlamış üsteGenç Mfertbef'in azaplan Mehmet Mestçi'nin yaşamında artık müzığin lik. Niye en büyük ustalar gibi üfyeri çok belli VVerther'ın azaplannı çekmeye başlamış bile. Gitmediği konleyemiyorum, neden onların çıser, dinlemediği plak kalmasın diye 24 saati 26 ya çıkarma yolunda. kardığı renkleri bulamıyorum diAbla İlkokulu'nda Mehmet, mal yatay flüt çahşmaya başlayan ye kendi kendini yemekte. flüt çalmasıru oğrenmeye başlamış Mehmet'in artık içine muzik virüMacaristan'daki sanat ve müzik önce Blok flutle birlikte müzik sü girmiş besbelli. Herkes gibi li yaşamını anlatırken heyecanlanımerakı gelişivermiş kendiliğinden. seye devam edip orada paşa paşa yor Mehmet: "Burada her beş kiOrtaokulu Tevfık Fikret Lisesi'n okuyacağına ille de konservatuvar şiden üçü bir müzik aleti çalar. de okurken ozel olarak Cumhur diye tutturmuş. Konservatuvarda Budapeşte'de her akşam en aanbajkanlığı Senfoni Orkestrası uye bir yıl Günay Yetiz'in, sonra da dan üç dört iyi konser olur. Her lerinden Halil Ekseriyet ile nor Şefika Anyak ve Macar hoca akşam iki opcrada ve operette temsil vardır. Dünya çapında sanatçılann duraklan arasında Bndapeşte. Geçen >ıl Placido Domingo, Mauricio Pollini, Maurice Andre gibi sanatçılar BudapeşKüllür Semsi Dışbank'ın ikinci bölumünde ise Çaykovski' te'deydüer." 25. kuruluş yılı kutlama etkinlik nin " 5 Nolu Senfoni"si yorumlaMehmet'in soylediğine göre Bulerine, 29 eylül cuma günü saat nacak. dapeşte'de 30 kadar tiyatro var19.30'da tstanbul Belediyesi Konİlk kez 1957'de Münih'te ses mış, 6070 kadar da sinema. Bunser Salonu'nda verilecek bir konserle devam edilecek. Gürer Ay lendirilen "Türk Kapriçyoso", ların dörtte üçünde saçma sapan kal yönetimindeki tstanbul Dev yere'l ezgi ve çarpıcı ritmleriyle, şeyler oynatılsa da geri kalanı hep let Senfoni Orkestrası'nın konse genç yaşta yitirdiğimiz Ferit Tü en üst düzey ve en yeni yapıtları rine solist olarak piyanist Verda zün'ün kişisel üslubunu yansıtan sunmaya özen gösteriyormuş. yapıtlanndan biri. Plak ve kitap fiyatlarının bir şiErman katılacak. şe Coca Cola fıyatından daha İki bölumden oluşan konserin Konserin solisti Devlet Sanat ucuz olduğu Macaristan'da Mehilk bölümunde Ferit Tüzün'ün çısı Verda Erman, önümüzdeki met Mestçi, muzik ve kültür açlı"Türk Kapriçyosu" adlı yapıtı ve konser mevsiminde ABD, Dani ğını doyurmaya azmetmiş şu sıraRahmaniDov'un "Paganini'nin rnarka ve Fransa'da da çeşitli re da. Doyduktan sonra kendini daBir Teması Üzerine Çeşitleme sitaller verecek ve konserlere so ha iyi hissedeçeğinden kuşkumuz ler"i seslendirilecek. Konserin list olarak katılacak. yok. J»,V\ P A V ? 5 Mehmet Mestçi'nin ileride çılgın bir müzik âşığı olâcağına dair ön belirtiler hiç yokmuş doğduğunda. Bir yıl Debrecen Konservatuvarı 'nda okuyan Mestçi, şimdi Budapeşte'te müzik ve kültür açlığını doyuruyor. Insanın yaşamında çevrenin, ailenin ve bazı rastlantılann büyük önemi olduğunu biliyoruz. Kimi yaşamda bilmecenin parçalan inanılrnaz bir kolayhkJa yan yana geliverir. Kimindeyse o parçaların yerlerini bulmalan uğruna insan ömur boyu kan kusar durur. Artisan galerileri sahibi Bilge ve Ertan Mestçi'nin büyük oğullan Mehmet Mestçi'nin (1969) ileride çılgın bir müzik âşığı olâcağına, müzik uğruna nerdeyse her şeyi göze alacağına dair ön belirtiler hiç yokmuş doğduğunda. Evde öyle kayda değer bir müzik ortamı da ammsamıyor Mehmet. Mehmet'e bilmecenin ilk parçasını Ankara'daki Ayşe Abla tlkokulu sunmuş anlaşılan. Turkiye'nin görüp göreceği en değerli pedagog Neriman Hızır'ın kurduğu Ayşe TARİHTE BUGÜN MLMTAZ ARIKAA 27 Eylül G.AFRİKA mÜĞİ'NİN İLK BAŞBAKANf.. 1862'DE SUGUM, GUKlEY AFSlKALl ASKEg VE ** APAMI LJOUIS B0TH4 DO6MÜÇ7ZJ. SUMEY AFtSltCA, •İ?. YtİZYtLDA HOLLANPALI GÖÇMENL£ÜIN LEÇMESlYLE Bl£ KOLOkll DUİS.UMUNA 1&. YÜZYIL SONLARtMOA İSE İMGİÜZLS.IZ.'ıte IŞGAL POLmtCASt İLE KAe/flKUĞA UĞEAMIÇ77, YENİ GSLEN tfiiGİUZ GÖÇMeNLEtZ, HOLLAMOA ASlLLI 8OE/SCE& mBAFtNDAN PEK HOÇ tZAR.ŞlLAMMAMlÇn. CtKAN SA\ZAÇQ899~)S(/lAS(NbA ÖNCE eoESLSe 6AÇAKI KAZ/MMIŞ, gOVHA, &EME8AL OLAeAK BİHÇOK 8ASKINI YÛNETMlÇTİ. ANCAK INGıUZL£R.'ıN E2.İO GÜCÜ, SAl/AÇ'N SOHUCUNU IS.İKA SHSLlGİ'Ni OtZTAYA ÇJüAfİMIŞ, LOÜlS SoVHA DA İLK BAŞgAKAN SEÇiLMıfr/'.. TAYIN enuıçri YAPILAN ANTLAŞMA, GUMEY AF TÜRK ve DÜNYA KARİKATÜRÜNDEJV IDSO'nun ilk konseri * n l a Ermaı Konserin solisti. Atila Özer Peler Luko (Çekoslovakya)