Katalog

Cumhuriyet Çin'de 3 göstericiye öliim cezası Sahibı: Cumhurıyn Maıbaacıhk ve Gazctecüık Tilrk Anonım Şukelı adına N»dir Nadi # Gcncl Yayın Mtldürü: Hmsaa Ccnri, MOessMe Mudürü: Emine UfaktifU, Yazı Işlm Müdurıl Ok«y Goaeuin, 0 Haber Merkezi Müdürü. Vttçm Vmftf, Sayfa Ehlıenı Yönetmem: Ali Ac*t. • r^tnsı/nter A.NKARA: Akaet T.n, IZMİR Hikracl Çctialug», ADANA. Cttal Baflıagıç. lsunbul Habcrlcn Ejteu \kyikiu. Dış Habcrler Eifna B»kı, Ekonomı: Ccagiz Turfcan, Kultür: Otal Üstcr, Spor Danışmanı: AMükadır Yucdmu, Düzelıme Rcfik Dartaş, Araştırma: ŞaUa Alpay, Iş Sendıka: Ş«knu HtUci, Yurt Haberleri: Necdet Do$M. Dızı Yazılar Kemn Çalışkan. # Koordınatör Ahmet Konıiua, • Malı tşler: Eral Erk««. • Muhasebe: Bifent Vratr # BüiçePlanlama: Stvgj Osmube»eotia • Reklam: A»t Torra, Ek Yayınlar Haljı Akyol # Idarc: Hüryin Garer, Ijleıme. Ondcr Çdik, Bilgılşlem NıH tnkL t w Kjra/r Cumhunyn Malbaaolık w GuEterilılt T A Ş Turk Ocajı Cad 39/41 Catıloghi 14334 lsl PK 246lsıanbu\ Ttl 512 OS 05 <M htt). Tclex 22246 Fıx (I) 526 60 72 0 flKrotor AakuK Zıya Gokalp Bl» InkıUp S No 19 '4. Tel 133 II 4147, Tel« 42344 Faı; (4) 133 II 41/428 # Umir H Zıya Blv 1352 S2/.1. Tel. 13 12 30, Td«. 52339 Fax. (51) 19 53 60 : InOnü Cad. 119 S Mo 1 Kat I. Td: 19 37 52 (4 haı). Telex 62155, Fax (71) 19 37 52 TAKVİM: 16 HAZİRAN 1989 îmsak: 3.24 Güneş: 5.24 Öğle: 13.09 İkindi: 17.09 Akşam: 20.44 Yatsı: 22.35 Geçen hafta Şanghay kentinde 6 kişinin ölümüne neden olan, treni ateşe veren ve demiryolu görevlilerini döven göstericilerden üçü ölüm cezasına çarptırıldı. Dış Haberler Servisi Çinin Şanghay kentinde geçen hafta bir trenin demiryoluna yatan öğrencilerin üzerinden geçerek 6 kişinin ölümüne yol açmasının ardından treni ateşe veren ve demiryolu görevlilerini döverek yaralayan göstericilerden uçü dun öiüm cezasına çarptırıldı. 4 Haziran'da Tienanmen Meydanındaki demokrasi ve özgürlük yanlısı gösterilerin kanla bastınlmasının ardından ilk kez göstericilere ölüm cezası veriliyor. ABD ve Çin yönetimi arasında Pekin'in iki Amerikalı gazeteciyi sırur dışı etme karan almasıyia tırmanan gerginlık süriiyor. ABD, Çin'in, Amerika'nın Sesi Radyosu Pekin Büro Şefi Alan Pessin ve AP muhabiri John Pomfert'i sınır dışı etme kararını kınadı. ABD Dışişleri Bakanlı|ı Sözcüsü Margaret Tutwiler, söz konusu karar karşısında "endişe duyduklannı" söyledi. Tutwiler, Washington'da görevli iki Çinli diplomatın Dışişleri BakanlığYna çağrılarak karann protesto edildiğini belirtti. 1Utwiler, Pekin'deki Amerikan Buyükelçih'ği'nin de ayrıı şekilde karan protesto ettiğini sözlerine ekledi. ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsu, yönetimin Washington ve New York'ta görev yapan 38 Çinli gazeteciye karşı benzer bir misilleme eyleminde bulunrnayı düşünmediğini söyledi. Çin'de Batıh gazetecilere yönelik engellemeler sadece Pessin ve Pomfert'in sınır dışı edilmeleriyle kalmıyor. İngiliz ITN Televizyonu muhabiri Vernon Mann, saJı günu Çengdu kentinde görev yaparken gozaltma alınmış ve çarşamba gününu kaldığı otelin odasında goz hapsinde geçirmişti. Bunun dışında dün AFP muhabiri Denis Hiault, Pekin'de askerlerin fotoğraflannı çektiği gerekçesiyle polis tarafından bir saat süreyle gözaltına alındı. Çin'de özgürlük ve demokrasi yanlısı gösterilerin kanh bir biçinıde bastırılmasından sonra başlayan tutuklama kampanyası sünlyor. Çin Televizyonu dunkü yayınlannda göstericilere katıldıklan gerekçesiyle tutuklandıktan ionra başları tıraş editen ve boyunlanna suçlarım belirtir yaftalar asüan işçilerin görüntülerine yeT veVdi. 1956 isyanı aklanıyor NİLGÜN CERRAHOCLU BUDAPEŞTE Macaristan, 1956 ayaklanmasından 33 yıl sonra bugun tarihi bir olaya sahne oluyor. Sovyet tanklannm isyanı bastırmasından sonra tutuklanan ve 16 Hazıran 1958'de önde gelen diğer baa Macar yöneticileri ile birlikte kurşuna diâlen Macar Başbakanı tmre Nagj'nincenazesi (kemikleri), 1956 şehitleri adına dıkilen bir anıtla birlikte bugun yeniden gömüluyor. Bu aynı zamanda 1956 ayaklanmasının "aklanması" anlamına da geliyor. Halen Devlet Bakanı olan ve Macaristan'da reformcu kanadın önde gelen sözcülerinden tmre Poszgay'ın sözleri de bu aklanma yı vurguluyor: tmre Nagy'tıin cenazesi. dayanağı olmayan iddialaıiı mahkum edilenlere karşı bir saygı borcudur ve bir dönemin sonudur. Ulusal banşı sağla>acak tarihi bir andır bu." Başbakan Nemeth de " 1 6 haziranın milli uzlaşma bayramı" ilan edilecegini söylüyor. 1956'ya ilişkin tartışmalar Macaristan'da son zamanlarda hızlanmış ve bir tarih araştırma komisyonu. bu ayaklanmanın bir "karşı devrim" değil, "halk isyanı" olduğuna karar vermişti. Bu arada o dönemde kurşuna dizilen tmre Nag>, Miklos Gimes, Pal Maleter, Geza Losooczy, Josef Szilagyi gibi Macar yöneticilerinin kemiklen bulundukları toplu mezarlardan çıkarılmış ve 16 haziranda yapüacak tören için hazırlanraıştı. Bugünkü törende gömülecek 5 tabutun yanı sıra.bir boş tabut da 1956'da ölen isimsiz şehitlerin anısına toprağa verilecek. Törene büyuk bir halk topluluğunun katılması bekleniyor. Macaristan'da 1956'nın Başbakanı Nagy ve diğeryöneticiler bugün törenle yeniden gömülecek GAP Kültür Günü ANKARA (ANKA) Milli Kütüphane Başkanlığı'nın GAP destek projesi çerçevesinde gerçekleştirilen kültürel faaliyetleri tanıtmak amacıyla duzenlediği "GAP Kültür Günü" bugün yapüacak. Kültür Bakanı Namık Kemal Zeybek'in de katılacağı GAP Kültür Günü, Milli Kütüphane Konferans Salonu'nda gerçekleştirilecek. GAP Kültür Günü'nde DPT GAP Kenı Sektöru Vzmanı Basri Beyaz "GAP'ın tanıtımı", Haceıtepe Üniversitesı oğretim uyesi Prof. Dr. Ali thsan Bağış ise "Sosyoekonomik açıdan GAP'a bakış" konulu birer konferans verecekler. Macar hükümeti, Nagy ve diğer 1956 önderlerinin törenle yeniden gömüleceği 16 haziranı "milli uzlaşma günü"ilan etti. 1956 artık "karşı devrim" olarak değil, "halk isyanı" olarak değerlendiriliyor. Nagy'nin halen yaşayan basın sözcüsü Vasarhelyi, Cumhuriyet'e 1956'yı anlattı: "Bugün Macar yöneticileri bizim PORTRE İMRE NAGY 1956 nın simgesi 1896'da Kaposvar'da doğan İmre Nagy, bir köylü ailedendi. Sosyal Demokrat Pani'de çalıştı, Ruslara esir duştu (1915), 1917'de komunizmi benimsedi. Bela Kun'un kısa ömürlü hükumetinde gorev aldı (1919). Gizli eylemleri yüzünden Moskova'ya kaçmak zorunda kaldı. Macaristan'a Ruslarla beraber döndü (1944), tanm bakanı oldu (aralık 1944) ve toprak reformuna girişti. lçişleri bakanhğı (kasım 1945şubaı 1946), Milli Meclis başkam (ağustos 1947), 4 Temmuz 1953'te de başbakan oldu. Sanayi yatırımlarını tarım lehine kısma çabaları ve parti siyasetini tenkit etmesiyle Stalinci Rakosi ve Ernö Gerö'nün düşmanlığını üstüne çekti ve önce merkez komitesinden (nisan 1955), sonra da Komünist Panisi'nden çıkarıldı (nisan 1956). Fakat ekim 1956 ayaklanmasında eski gorevine getirildi (14 ekim), daha sonra Sovyet askerlerinin geri çekiieceğini vaat ederek bir hükümet kurdu. Milliyetçi hareketin başarısızlığa uğraması üzerine Yugoslavya buyükelçiliğine sığındı (4 kasım), ama dışarı çıkarken tutuklandı (22 kasım), ölum cezasına çarptırılarak 16 Haziran 1958'de idam edildi. 9 Sünnet mevsimi ANTALYA (AA) ilk ve orta dereceli okullarm tatile girmesiyle birlikte bir çok ailede sünnet hazırlıklan da başladı. Anne ve babalar, çocukları için yapacakları güzel bir sünnet düğünunün düşünü kurarken, uzmanlar da aileleri, çocuklannı ömür boyu sakat bırakacak girişimlerden uzak durmalan için uyarıyor. Antalya Devlet Hastanesi Üroloji Vzmanı Op. Dr. Uğur Altuğ, bilinçsiz yapılan sUnnetlerin, çocuğun gelecekte erkeklik fonksiyonunu yitirmesine neden olabileceğini bildirdi. 1956'da Imre Nagy'nin basın sözcüsü 1956'da SÖylediğimİZİn olan Miklos Vasarhelyi. aynısmı söylüyorlar." Vasarhelyi şöyle diyor: "1956 bir devrim, işgal güçlerine karşı verilen bir bağımsıztık savaşıdır. Sovyet işgaline karşı verilmiş birsavaştır. Aynen 1968'de Çekoslovakya'da olduğu gibi. Aradaki tekfark, Çeklerin mucadele etmemiş olmasından dolayı 68 müdahalesinin kansız, Macarların verdiği mücadeleden dolayı da buradaki işgalin kanlı geçmiş olmasıdır." imre Nagy 1956 Macar ısyanında halkın isteği ile başbakanlığa gelmışti. Sovyet bırliklennın çekıleceği vaadi ile hükümet Kurdu. Sovyetier, Macar ayakianmasını kanla bastırınca, Nagy tutuklanıp "karşıdevrımo" olarak yargılandı, idama mahkum oldu. Mahkemede "af ıstiyor musun?" sorusunu İmre Nagy, "Sizden hiçbir şey istemiyorum. Bizim hakkımızdakı yargıyı tarih ve halk verecektır" diye yanıtladı 30 yıl sonra aklanan Nagy, "Macar hukumeti tarafından düzenlenen törenle bugün yeniden gömüluyor. diğini sordular. " B e n " dedi Imre Nagy, "Sizden af falan istemiyorum. Beıtim hakkımdaki son karan tarih ve ulusiararast tşçi hareketi verecektir." Diger arkadaşlannıza ne oldu? VASARHELYt Nagy ile birlikte dönemin Savunma Bakanı, Nagy'nin özel kalem müduru ve bir de gazeteci asılarak idam edildi. İçimizden biri de hapiste, hücrede öldü. Geriye kalan 5 kişiye daha hafıf cezalar verildi. Ben 5 yıl yedim ve 4 yıl sonra affa uğradım. İlk iki yıl herkesten Hong KoııgVla Çin'e verüme korkusu EDtP EMİL ÖYMEN LONDRA 1997'de îngiltere yönetiminden Çin'e devredilmesi beklenen Hong Kong, hem Vietnamlı göçmenler hem de Çin'deki son gelişmeler nedeniyle en kaygılı gunlerini yaşıyor. Vietnam'dan derme çatma teknekrle kaçarak son haftalarda Hong Kong'a sığınanların sayısı 50 bine yaklaştı. Her gun 500 Vietnamlı sığınırken, en az 150 Hong Konglu da Çin korkusundan aynlıyor. Göç, Hong Kongun sorunlarını katmerlendirdi. Hong Kong, savaşın sona erdiği 1975'ten bu yana Vietnam'dan deniz yoluyla kaçanlann en çok sığındıklan yer oldu. Bu sürede 150 bin kişi sığındı. Son haftalarda Ingütere'de "göç" dendi mi, akla Bulgaristan ya da başka bir yer değil, Hong Kong geldi hep. Vietnatn'da göçün durmaması, aynca Çin'deki son gelişmeler, dikkatlerin Hong Kong üzerinde toplanmasına neden oldu. Hem sığınmacılar hem de Hong Kong halkı açısından gündemdeki sorular şunlar: İngiltere, yönetimi 199"'de Çin'e devrettikten sonra ne olacak? Çinde bugün gözlenen "baskıa" yönetim, Hong Kong'dakı paraborsauretim üçgenini nasıl etkileyecek? Her ne kadar Çin, Hong Kong'a serbest bolge türü "özel bir statiı" tamyacağmı açıkladıysa da, ^buna ne ölçüde güvenilir?" Çin'de "d»ha deınokratik bir toplum" amacıyla başlatılan barışçı girişimin kanlı ve gereksiz ölçude büyuk bir şiddetle bastınlması. gelecek ıçin ne Olçüde guven verebilir? Vietn.am'dan göçe nasıl ve ne zaman bir çözüm bulutacak? Ç"in Komünist Partısi'nin resmi yayın organı Halkın Günluğü Giizetesi'nde /er aları bir yazıda ise, Hong Kong halkından Çin'in .'çişlerine karışmâmaları istendi. Hong .Kong'ua 1997'de Çin'e devredilm esini öngören Çinlngiltere an laşmısına da değinilen yazıda, "HongKong'da 1997'den son ra 50 yıl dıha kapitalist sistemLi levam eunesine izin verileceği, b • nedenk Hong Konglular'ın kendi içişltriyle ilgili olarak istedîu'erini söyleyebilecekleri, ancaltÇı nle feili konularda Çin ya;alaıına saygılı olmaları gerekti'i" bclırildı. da görulen şüphecilik yoktu on di ve şaşkınlıkla karşıladı. da. Hemen dostluk kurardı. Ben Sayın Vasarhelyi, sizin o kendisinın yalnız siyaset arkada günlerdeki konumunuz neydi? şı değil, aynı zamanda şahsen arVASARHELYt Ben Nagy'kadaşıydım. Birlikte uzun uzun nin sözcüsü ve hükumetin basın sohbet ederdik, içmeye, yemek ye burosunun şefiydim. Ben de Nagy meye giderdik. ile birlikte aynı mahkemede yar Siz tmre Nagy'yi yasamının gılandım ve önce birlikte Romanson giinlerine dek izlediniz. Ken ya'ya sürgüne gönderildim. Sürdisi Budapeşte'nin düşiişunü na güne ailelerimiz de birlikte geldi. Sonra Macaristan'a geri yollandık sıl yaşadı? V A S A I ^ L Y İ Bunu Nagy, ve 1957 yılının nisan ayında tuyalnız bir "siyaset adamı"nın tra tuklandık. Nagy ile birlikte on kijedisi olarak değil, aynı zamanda şiydik. Fakat hapiste birbirimizden tamamen ayıı tutulduk. BirBiz Macaristan'da bu cenaze bir kişisel trajedi olarak yaşadı. birimizle ancak mahkemede karSon ana dek Rusların kendisine nin bugün bu şekilde kaldırılabilmesi için yaşamı boyunca müca1956 AYAKLANMASININ TARIHÇESI dele veren adamı bulduk. Cenazenin kaldırılmasından sorumlu "Tarihi Adalet Koroittsi" başkanı olan Miklos Vasarhelyi, Imre Nagy ile Macar zindanlarım paylaşnuş bır siyaset ve kader arkadaşı. Kendi sözleriyle "1956 devrimi" sırasında Nagy'nin sözcusü olan Vasarhelyi, "Cumburiyef'e verdiği bu özel söyleşide 1956'yı değerlendiriyor. '56'nın ideolojik açıdan 1968 Prag baharına çok benzediğini söyleyen Miklos Vasarhelyi, Nagy'yi dar ağacına götüren duruşmayı da hatırlıyor. "tdama mahkuna olduğu zaman kendisine af isteyip istemediğioi sordular" diyor Vasarhelyi, "Hakkundaki karan nasıl olsa tarih verecektir diyen Nagj, kendisine verilen bu hakkı geri ç«virdi" Nagy ile birlikte aynı mahkemede yargılanan on kişiden Macaristan'da hayatta kalan tek "şahit" olan 72 yasındaki Vasarhelyi, tarihin unutmaması ve bu yargıyı verebilmesi için bir ömür boyu u|raşmış. Kurduğu "Tarihi Adalet Komitesi"nin başkam olarak yalnız Nagy'nin değil, 1945'ten bu yana yapılan benzeri adaletsizliklerin peşine düşmüş. Bu kış aylannda Budapeşte'nin 15 kilometre ötesinde olan "Rakoskeresztur" mezarlığında, f hay\ anat bahçesi mezarlığının yanı başmda bir toplu mezara atılan Jmre Nagy'nin kemiklerinin bir ara>a getirilmesi için mucadele etmiş. Kendisiyle asılan dört kişiyle birlikte hayvan iskeletlerinin yanı başındakı bir toplu mezara atılan Nagy'nin kemikleri 6 saatlik bir kazı ve uzmanların aylar süren incelemderi ve çalışmalanndan sorıra bir araya getirilmiş. diriyorum. 1956 bir devrim, işgal güçlerine karşı verilen bir bağımsızlık savaşıdır. Sovyet işgaline karşı verilmiş bir savasür. Aynen 1968'de Çekoslovakya'da olduğu gibi, buraya da yabancı guçler mudahale etmiştir. Aradaki tek fark Çeklerin mucadele etmemiş olmasından dolayı '68 müdahalesinin kansız, Macarların verdiği mücadeleden dolayı da buradaki işgalin kanlı geçmiş olmasıdır. Macarlar silaha sarılmıştı Macaristan'da Komünist Partisi 1946 yılında SSCB'nin desteğiyle iktidarı ele geçirdi. 1953'e kadar ülkeyi yöneten Komünist Parti Genel Sekreteri Rakosi, Stalin'in ölümüyle devrildi. Yerine İmre Nagy getirildi ve tanmda reform hareketini başlattı. 1955'te Rakosi yandaşlan Nagy'yi istifaya zorladı, Rakosi tekrar iktidarı ele geçirdi. Kruşçef, 18 Temmuz 1956'da Rakosi'yi görevden aldı. Yerine gelen Gerö de Sovyet yanhsıydı. 23 ekimde Macar öğrencilerinin Sovyetler'e karşı çıkan gösterileriyle ünlü Macar isyanı patlak verdi. Halk, Nagy'yi isteyerek ayaklandı. Nagy, Başbakan oldu. Sovyet birliklerinin çekiieceğini söyledi ve reformlar vaat etti. 30 ekimde Sovyet birlikleri başkent Budapeşte'yi kuşattı. durumu kurtarmaya çalışıyorlar. Fakat kanımca yakın bir gelecekte bu değerlendirme de değişecektir. Nitekim bu yolda atılan ilk adım, İmre Nagy ile birlikte 1956 kurbanlannı onurlu bır törenle gömmek olmuştur. Asılan kurbanlann sayısı 500600'u bulmaktadır. Ama şunu hemen ılave etmek istiyorum ki, ben bunu da bir rehabilitasyon olarak kabul etmiyorum. Bu ne yasal ki, bu kişiler yasal olmayan uydurma mah Uzun yıllar Macaristan'da kemeler tarafından yargılanmış1956 için "bir karşı d?vrimdi" lardır siyasi, ne de ahlaki bir redendi. Şimdi rejim tarafından habılitasyondur. Önce bunların yapılması gerekir. Arkadan da kamuoyu önünde 1956'nın siyasi tartışması gelir. Sümerbank halıları ISPARTA (UBA) Isparta Ticaret Müdürlüğü tarafından Sümerbank aleyhine açılan "standart davası"nda Sümerbank halılarımn "dünya standartlarında" olduğuna karar verildi. Isparta Ticaret Müdürlüğü tarafından "standartlara uygun üretim yapmıyor" gerekçesiyle Sümerbank Evet buguniin sorunlarına aleyhine açılan "standart dönelim. Sizce bugünün liberali davası" karara bağlandı. zasyonunun 1956 ile başladığını Isparta Asliye Hukuk söyleyebilir miyiz? Mahkemesi'nde görülen VASARHELYt Eveı. Ta davada, Sümerbank'ın mamen. Hatta öyle ki, bugun par standartlara uygun üretim ti hiyerarşisinde söz sahibi olan li yaptığı, üretilen halıların deflerin söyledikleri şeylerin, bi "dünya standartlarında" zim 1956'da söylediğimiz şeyler olduğuna karar verildi. le aynı olduğunu söyleyebilirim. Evet şimdi bizi mahkum ettiren ve pek çok insanın asılmasına yol açan aynı şeyieri söylüyorlar. Biz ne diyorduk? Çoğulculuktan, çok parüli rejimden ve efektif bir demokrasiden soz ediyorduk. O zaman için notralite yolundan geçen ulusal egemenlikten dem vuruyorduk. Bugün bu tartışmalar sıradan konular halıne gelmiştir. Geriîini, asıl mesleğini "tarihi araşürraacı" olarak tanımlayan Miklos Vasarhelyi'nin ağzından dinliyoruz: Imre Nagy'i nasıl hatırlıbu oyunu oynayacağına tnanma>orsunuz? VASARHELYİ 1945te Ma dı. Oysa biz daha 1 kasımda kencaristan'a (Soveder Birliği'nden) disine "Hani Ruslar gideceklerdi, yeni dondüğü sırada tanımıştım bak geri dönüyorlar" dediğimizonu. tlk yıllarda Tarım Bakanlı de, bunu bir "askeri manevra" ğı yapn. Macaristan'daki feodal, olarak nitelendirdi ve ısrarla yollatifundist sistemi yıkan tanm re daş Rusların kendisine bo>le bir formunu yapan ve yüriiten odur. sey yapmayacağını, gitmeye söz Daha sonra kendisini meclis baş verdiklerini ve hatta Macaristan'karu oiarak ve 1953'ten sonra da ın notralitesini ilan etmemiz için başbakanlığı sırasında daha ya kendisine güvence verdiklerini kından tanımak fırsatını buldum. söyledi. Dolayısıyla Nagy boyle Dost canlısı, çok sempatik bir bir mudahale beklemiyordu. Size insandı kendisi. Diğer komünist tamamen sürpriz oldu diyemeyehiyerarşi ile hiç ilgisi yoktu. Sov ceğim, ama Nagy kendisini derinyetler'den yeni dönenlerin çoğun den yaralayan bu eylemi bekleme Nagy, Macaristan'ın Varşova Paktı'ndan çıktığmı ilan etti ve BM'den yardım istedi. 4 kasımda Sovyet birlikleri başkente girdi, Janos Kadar başkanlığında Sovyet yanlısı bir hükümet ilan edildi. Macar halkı direndi, Sovyet birlikleriyle çatışmalar 10 gün kadar sürdü. Binlerce kişi öldü, 160 bin kişi göçmen olarak yurtdışına kaçtı. 1956 hareketi "karşıdevrim" ilan edildi, Nagy ve diğer Macar yöneticileri, "hain" olarak İsyan günleri Macar halkı,1956 sonbahannda Sovyet işgal kuvverJerine karşı silahlanarak çarpışmıştı. Fotoğ yargılanıp idam edildiler. Janos rafta Kadınlı erkekli yaştan Macarın katıldığı milli isyan Sovyet tankları tarafından kanlı bir biçımde bastınlmış, Kadar'ın 30 yıllık yönetimi 1988'de sona erdi. Sovyet yanlısı hükümeti Janos Kadar kurmuştu. şılaştık. Orada da elimize konuşacak fırsat geçmedi. Mahkeme ne zaman yapddı? VASARHELYt 1958 haziranmda yargılandık. Mahkeme, hapishanenin bulunduğu aynı binada yapıldı ve 7 gün surdü. Bizi hücreden alıp, mahkeme salonuna gotürüyorlardı ve bu da müthiş bir gızlilik altında yapıhyordu. İçeriye siyasi polis mensuplanndan başka, halktan hiçbir dİBİeyici ahnmıyordu. Yargı sırasında Nagy, son derece vakur davrandı. İdama mahkum olduğu zaman, kendisine af isteyip istemeayrı, tek başıma bir hücrede tutuldum. Bu korkunçtu. Dünyada olup biten hiçbir şeyden haberim yoktu. Şimdi ben, dünyada bu 10 kişiden hayatta kalan iki kişiden biriyim. Diğeri Budapeşte Valisi Copaci. Şimdi Kanada'da yaşıyor. Macaristan'da ise hayatta kalan bir tek ben varım. Bugün Macaristan'ın yaşadığı reform mevsiminin ışığı altında 1956 sonbahannı nasıl değerlendiriyorsunuz? VASARHELYt Ben 1956'yı her zaman nasıl değerlendiriyorduysam, şimdi de öyle değerlen 1956'nın rehabilitasyonu için atılan adımlan nasıl degerlendiriİkinci tehlike de hükümet gereyorsunuz? ken reformları vaktinde yapmak VASERHELYt Evet, çabukluğunu, muhalefette de ge1956'nın rehabilitasyonu için bir reken hoşgörüyü göstermemesi takım atılımlar var. Parti liderle halinde bir zıtlaşma ya da çatışrinden bazıları, parti resmi ideo ma durumunun ortaya çıkmasılojisinin öııe sürdüğü gibi, dır. Bu da ülkeyi yeni bir trajedi1956'nın bir karşı devrim değil, ye sürükler. Fakat yuzdelerle kobir halk isyanı olduğunu deklare nuşulacak olursa, yüzde 80 olasıettiler. Fakat halen resmi ideolo lıkla barışçı reform surecinin kajiye göre 1956 bir karşı devrimdir. zanacağına inanıyorum, diyebiliÖnce bir halk isyanıyla başlayan harekete sonradan karşı devrımci güçlerin katıldığını söyleyerek Stalinist bir yönetimin işbaşına gelmesi. Bu olasıhktan hâlâ söz edilebilir çünkü silahlı kuvvetlerde.partinin içinde, polis örgütunde hâlâ reformlara tamamen karşı olan, değişimi istemeyen guçler bulunmaktadır. Bu guçler yeni gelişmeleri dikta yöntemleriyle ve güç kullanarak da önlemeye hazırdırlar. İstanbul Haber Servisi Türk Denizcilik Derneği Başkam Murat Vargı, "Eğer Savarona yatı bugünkü haliyle bir şekilde değerlendirilmeseydi, ne yazık ki, jilet olma tehlikesi Siz Macaristan larihinin bir ile karşı karşıyaydı" dedi. Yargı, yaptığı yazılı parçasısınız. Bugünün demokraükleşme sürecini nasıl değerlendi açıklamada şunları söyledi: "Gönul isterdi ki riyorsunnz? İyimser misiniz? Savarona'ya sahip çıkılıp VASARHELYt Ben tabiat Batı'da örneğini çok olarak iyimser bir insanım. Fakat gördüğümüz biçimlerde bu bu tabii hiçbir anlam ifade etmi harıka hatıra yor. Gecmişte gelişmelerin bu değerlendirilmeliydi. Müze iyimserliğimi haksız çıkardığı aııolabilirdı. lar oldu. Fakat gene de iyimserim Cumhurbaşkanlığt veya ve Macaristan'ın aşamalı ve barışçı bir şekilde, reformculuk yo devlet konuklarmı luyla demokratizasyon sürecini ağırlamak için gerçekleştirebileceğine inanıyo değerlendirilebilirdi. Şimdi rum. Yalnız bu arada iki tehlike bır teşekkul gemiye sahip nin varlığına dikkati çekrnek ge çıkınca, bırçok yerden sesler gelmeye başladı. rek. Bugünu eleştirenler Bunlardan birincisi eski rejimin nerelerdeydi? Tekneye hıç yeniden canlanması ve neo otmazsa sahip çıkılmıştır. Savarona için açıklama ÎSTAÎSBUL (UBA) Ayasofya Müzesi içindeki 1. Mahmut Kütüphanesi, bugün Kultur Bakanı Namık Kemal Zeybek tarafından açılacak. 1739 yılında Sultan 1. Mahmut tarafından yaptırılan kütüphane, Turk yapı ve süsleme sanatının ilgi çekici bır eseri olarak gösterıliyor. Okuma salonu, kitapların konduğu oda ve bu iki bolümu birbirine bağlayan koridordan oluşan kütuphanede 16, 17, 18. yüzyıllara ait İznik, Kütahya ve Tekfur Sarayı çinileri bulunuyor. 1. Mahmııt Kütüphanesi Macaristan'da jKadar dönemine ret macaristan Başbakanı Miklos Nemeth, 1956 isyanının bastırılmasından sonra işbaşına gelen Kadar yönetiminin 1956'ya ilişkin siyasal kararlarını reddettiklerini açıkladı. 1956 önderi jmre Nagy, "sosyalist reform politikasının sembolu" olarak değerlendiriliyor. BL'DAPEŞTE (AP) Maca v e merkez komitesinden ihraç ediristan hukumeti ülkeyi 30 yıl su l e r > 7 7 yasındaki Janos Kadar, reyle yoneten Janos Kadar'ın P a r t i g e n e l sekreterliği görevini 1956 ayaklanmasıyla ilgili siyasal 1 9 8 8 mayısında Karoly Grosz'a karar ve uygulamalarını reddetti devretmişti. Karoly Grosz'un goreve geldiği parti konferansinda, ğini açıkladı. siyasal ve ekonomik alanlarda geÖnceki gün yayımlanan hükü niş çaplı reform kararları alınmışmet bıldirisınde. "1956 olaylanna tı. misilleme olarak gecmişte alınan Janos Kadar'ın liderliğındcki hatalı ve şiddetle eleştirilmeyi hak yönetimin, 30 yıl süresince eden siyasal kararları reddediyo "karşıdevrimci" olarak nitelediği ruz" denildi. 1956 ayaklanması, işgalcı Sovyet askerlerinin desteğinde yönetimi Geçen ay, rahatsız olduğu ge ele geçiren Kadar tarafından basrekçesiyle parti görevinden alınan tırılrruştı. Janos Kadar, 1956 ayaklanması ile ilgili olarak daha fazla bilgilenmek isteyen Macaristan halkınca, ayaklanmanın lideri İmre Nagy ve yardımcılannın 1958'de kurşuna dizilmesi konusundaki rolü nedeniyle ağır eleştirilere maruz kaldı. Resmi haber ajansı MTt tarafından yayımlanan hukumet bildırısinde, tmre Nag> "önemli bir devlet adamt" olarak nitelendirildi, ancak öldurulmesiyle ilgili olarak Janos Kadar'ı doğrudan hedef alan bir ifadeye yer verilmedi. 41 yasındaki Başbakan Miklos Nemeth'in resmi gorüşünu yansıtan bildiri, iktidardaki Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin İmre Nagy'yi "sosyalist reform politikasının sembolu" olarak nitelendiren açıklamasımn ardından Macar Başbakanı Nemeth. yayımlanıyor. Komünist Parti liderliği, Nagy'nin oldürulmesinin "yasalann ilılali" olduğu görüşünde birleşiyor. İmre Nagy ve yardımcıları için bugün başkent Budapeşte'de sembolik bir cenaze toreni duzenleniyor. Cenaze torenine partinin reformcu lideri İmre Poszgay da katılıyor. Poszgay, "Nag> ve yandaşlarının gorüşlerinin, şu sıralarda uygulamaya konulan reform polilikalanna katkıda bulunduğunu" belirtiyor. Tarihi Adalet Komnesi tarafından düzenlenen cenaze torenine Poszgay'ın yanı sıra Başbakan Nemeth ve yardımcısı da katılıyor. Ancak komite, Nagy ve arkadaşlarının olumunden sorumlu Komunisl Parti temsilcilerinuı torene katılmamalan koıjusuııda ısrar ediyor.