Katalog

22 MART 1989 Smşmm 16 ytl ceza atdı MİT'te CIA köstebeği Sunuş Darbelırle itgilı lartışmalar, darbelerı kışkırtan gizli istıhbarat örgutlerinin oynadıkları rol güncelliğini koruyor. Dünyanm batı yakasmda yer tutan Turkiye'de demokrasiyle birlikte kamuoyunun dikkatini çeken yerli yabancı, gizli istihbarai örgutlerinin "içiınizdeki" çalışmaları ile etkinlikleri sürekii araştınlıyor, araştırılacak. Yabancı istıhbarat servislerinin. özellikle CIA'nın yanı sıra demokratikleşmesi içtenlikle istenilen devlet istihbarat örgutü MİT'in darbelerden önce ve sonraki tutumu, davranışları, bünyesel durumu, bünyesindekı iç çalışmalann olaylara yansıma biçimi ile ilgili öykiiler, siyasal yazgımızda dun olduğu gibi bugün de yerini özenle ve önemle koruyor. Örneğin son MtT raporunda olduğu gibi. Siyasal yaşamı etkiliyor, kamuoyunun ilgisini çekiyor. Bu açıdan bakıldığında 1950'lerden yakın gunlere uzanan 38 yıllık uzun süreçıe CIA ile MtT, hatta oteki gizli servisierin ilişkileri, yaptırımlan ilginç öykiiler içeriyor. Bir yıllık uğraşıdan sonra arkadaşımız CÜNEYT ARCAYUREK, 1950 hatta daha oncekı yıllardan bugüne değin uzanan uzun dönemde gizli servisler arası ilişkileri, bağlantıları, darbelerdeki işlevlerini, olaylara yol açan, yön veren kurumda görev yapan kişilerin etkin davranışlarını tarih sırasma göre öyküleştirdi. 1950'den önce bir darbe ihbarıyla başlayan gizli servislerle üç müdahale ve iki isyan girişiminin oykulerini, I988'de patlayan ünlü MİT raporunun aynntılarını bir dizi içinde "Darbeler ve Gizli Servisler (19501988)" adını taşıyan bir kitapta topladı. "Darbeler ve Gizli Servisler" kitabı, 418 sayfa. Bilgi Yayınevi tarafından basıldı. Satımı bugün başlayacak olan kitaptan bir bölumu aşağıda bulacaksımzzılıydı. "Bakın" dedi. Baktım. Savaşman davası, dosya numarası: 56. Elimin altındaydı dosya. 11 yıllık bir casus öyküsü: Hiram Abas,Mehmet Eymür ve sanık Sabahattin Savaşman şimdi neredeler? CUNEYT ARCAYUREK Anlatacağımız olay ve aynntılan, bir gizii servisin törelerini, geleneklerini, servise özgü kurallan, "başka servislerle" ve MtT yüksek düzey elemanları arasındaki ilişkileri yansıtıyor. Olay, birkaç yönden önem taşıyor: Batı gizli servislerinde olduğu gibi, MİT elemanları nın da birbirini nasıl izlediğini gösieriyor. MtT'te de zaman zaman, "köstebek" arayışlarını ve sonuçlarını somut biçimde sergiliyor. Olayın içeriğindeki kimi bilgileT MtT'in çahşma düzenini aydınlatıyor. Sanki masalsı bir öykü. Gizli servis öykülerini büyük ustalıkla yazan John le Carre'nin bir yerde dediği gibi: "Her habercinin arkasında elinde çekiç tutan bir meslektaşı bulunmalı.. Fazla ileri gittiği zaman çekiçle başına vurabilsin." Olayda hem "çekiç vuruluyor" hem de gizli servisin çalışma düzenini, "öteki servislerle" ilişkilerini kanıtlayan bilgiler aktarılıyor. 10 Aralık 1977 pazar günu, MlT'te tstihbarat Dairesi Başkan Yardımcılığı yapan emekli Kurmay Albay Sabahattin Savaşman, Jusmat'ta çalışan bir Amerikalımn evinde, CIA'nm MlT'le ilişkilerini sağlayan Williams adlı bir başka Amerikaüya "çok gizli bazı belgeleri" verirken yakalandı. Reşit Galip Caddesi'ndeki binanın dış kapı numarası 52 idi. Binanın dört numaraiı dairesinde ABD'nin Jusmat'ında çalışan Onsager adlı bir çavuş oturuyordu. Savaşman zjli çaldı. Içeri girdi. Olayda adı yalruzca Williams diye geçen, CIA'nın MİT'le irtibatını sağlâyan Amerikah ile Onsager'in evinde buluştu. Savaşman'ın anlatımlanna göre masum amaçh bir ziyareıti. Öteden beri oğlunu Amerika'da hangi okula gönderebileceğini saptamak için Williams'tan ricalarda bulunmuştu. Maddi olanaklan elvermediğı için bu istekten vazgeçtiğini söylemeye gelmişti. Savaşman " o günu" şoyle anlatıyordu: "10 Arahk 1977 günü, Mamak'ta askerlik görevini yapmakta olan damadımı okula bırakacaktık. Kendisini 17.15'te okula bıraktık. Dönüşte doktor tavsiyesine göre her gün yapmakta olduğum yürüyüşü yapabilmek için arabadan her zaman olduğu gibi belirli bir mesafede inip yaya olarak eve dönmeyi planlamıştım. Yanıma da yüruyüş sırasında giymek üzere yağmurluğumu ve şapkamı koyduğum çantamı almıştım. Onsager'in evinin önünden geçerken uğrayıp oğlumu dış ülkeye göndermekten vazgeçtiğimi söyleyeyim diye düşündüm ve saat 18.00'de eve uğradım. Tesadüfen Williams da orada idi. Bana Christmas Noel tatili dolayısıyla gideceğini, bu sebeple Onsagerler'e bazı işleri için uğradığını soyledi. Onsager'in evinde yılbaşı hanrlıklan yapılmış, çam süslenmiş, kendilerine gelen hediyeler ve kartlar da çam ağacının dibinde bulunuyordu. Beraber oturrnuş, muzik dinliyorlardı. Ben oğlumun durumunu söylemiştim ki, yani oraya girdikten beş dakika kadar sonra kapı çalındı, kapıyı Onsager açtı ve kapıda..." Açıklamalar iyi de ya sonra?.. Tüfekçibaşı açıklamalar yaptı: iddianamenin hazırlanmasmda MtT Hukuk Dairesi Başkanı Türkeş'in akrabası Şahap Homriş çalışmıştı. Biri MİT'ten beş kişilik bilirkişiye gidilmiş, ancak yeni belgeler ve bilgilere sıra gelince, ikinci kez bilirkişi heyeti kabul edilmemişti. İstihbarat Dairesi Başkanı General Necip Yusufoğlu idi. Yardımcısı Savaşman, Üçüncü adamdı MlT'te. Tüfekçibaşı'na göre Savaşman tipi davalara "ajan harcaması" deniliyordu. Savaşman hakkındaki savlar ve sonuçlan sıraladı: 1. Suriye Genelkurmay Başkanı'nın gezisinde ABD lehine bilgileri verdiği için bir yıl yemişti. 2. Kıbrıs'taki Türk askeri varbğını ve ekonomik durumu açıklayan bilgi ve belgeleri CIA'ya vermekten on beş yıl. 3. Odasındaki masanın gözünde ilgili yerden alıp iade etmesi gereken 'kozmik' bilgileri dışarı cıkarmıştı. Bunların bazıları Ege"deki askeri tırmanışla ilgili "çok gizli" Genelkurmay bilgileriydi. Tüfekçibaşı'nın yorumuna gore, demokratik solun geliştiği ortamda "Turkiye'de sol iktidar olamayacağını" sergilemek için Savaşman, mahkemeye surüklenmişti. Tüfekçibaşı, 197074 arasında Genelkurmay Hukuk Dairesi eski Başkam'ydı. "ABD ile MtT'in iç içeliği bilinirken ABD lehine casusluk iddiasına akıl erdirememişti." Dava sonuçlandıktan sonra da kimi girişimlerde bulunmuş, adli bir hata diye nitelediği olayın yeniden ele alınmasına çalışmıştı. O sırada Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nda ikinci komutan konumunda olan eski Kuvvet Komutanı, eski Senatör emekli Oramiral Hilmi Fırat'ın eşiyle Savaşman akrabaydı. Ona gitti. E r t f ı Savaşman ın avukattan. Ecevn dönemının MİT Mustesarı Adnan Ersöz'e gıderek muvekkıllenmn eskı dönemde bir komploya kurban gıttijını durumun yenıden ele alınmasını stedıler. ama sonuç atamadılar ; Hiram Auas. Sat man'ın CIA ıçın çalış'.ıı, nun m kuşkulanan1 MİT görevlısıydı Müstesar yardımcılıgına yukseldı ılK 'snnl müsteşar olacağı söyienıyordu. ama MİT raponıyla detter kapandı Eynir Mehmet Eymür, SabaftatHn Savaşman olayı sırasında 35 yaşında bir lakıp ve gözleme memuru' K)I Sonra yükseldı. MİT Kaçakçılık Oaıre Başkant otdu ve ünlü MİT raporuyia birlikte hızla asağı ındı Baskın "... Ama birden kapı açıldı, biri çıktı. Biz ister istemez içeri daldık. Oysa baskın yapmak niyetinde değildik, istenmiyordu da" dedi Mehmet Eymür. 1988 yılının aralık ayının soğuk bir günüydü. Ünlü "MİT raporunu" yazan MtT Kaçakçılık Dairesi Başkanlığı'ndan Mehmet Eymür'le söyleşiyorduk. MİT raporu şubat 1988'de patladı. Raporda yatan gerçekleri, perde gerisinde kalan olayları hernen herkes araştınyordu. Dikkati çeken bir başka nokta vardı. "Olayları insanların kişiliklerinden soyutlamak bana göre olanaksızdı." MÎT raporunda da incelemeler, sorup soruşturmalar bir yere vanyor, ancak MlT'teki insancıl Uişkilerle gelişen olaylar içinde geçmiş gunlerdeıı kaynaklanan kimi ilintiler ön plana çıkıyordu. MİT raporunun patlamasından önceki yıllara kayan kimi kişisel ilişkiler önem kazaruyordu. Bulgulara göre MtT raporunda adı geçen üst düzey MtT yöneticilerinin serviste birlikte oldukları zamanlardaki ilişkilerini de olayların akışı içinde incelemek gerekiyordu. Hiram Abas'a bugün de sorsanız, "Sabahattin Savaşman'ın CIA'nın MlT'teki adamı" olduğunu söyleyecek. Çünkü Savaşman operasyonunu hazırlayan, Savaşman'ın CIA ile Uişkisinden kuşkulanıp sonuca gıden, o sırada MtT'te "karşı casusluk"ta çalışan Hiram Abas'tı. Müsteşara çok yakın konumda olan Nuri Gündeş ise, MtT'in önetnli birimlerine "kendi adamlarını" kaydınyordu. gittiği konutlar, tngiliz servisi ile CIA'nın kullandığı safehouse'lardı. (Gizli servis dilinde, 'güvenlievler.') tkinci izleme: Yine bilgüer istemiş Savaşman, hepsi verilmişti. Bir 'yalan belge' hazırladı. Güya KGB, MÎT'e işbirliği teklif etmişti. Eğer MİT, KGB ile işbirliğini kabul ederse CIA ajanlarının hepsini adlarıyla bize verecekti." . Mahir Kaynak, "Savaşman'ın istediği belgeyi Dışişleri'nden aldık" dedi. 1977'lerde Türkiye, Sovyetler'le bir anlaşma imzalamış, Savaşman, ekonomik kimi yeni ilişkileri içerdiği söylenen anlaşmanın metnini Kaynak "tan istemişti. Kaynak, metni alabilmek için Dışişleri'ne göndereceği elemana araba veremeyeceğini söyleyince Savaşman 'kendi arabasım' Kaynak'a "tahsis etmişti". Oysa böyle bir davranış serviste ender görülen olaylardandı. Kaynak "Tabii Savaşman'dan geien istegi Abas'a ilettim ve..." dedi. Ve... Dışişleri Bakanlığı'ndan gerçek belge alınmış gibi Kaynak'a bağlı birim düzmece bir metin hazırlamış Savaşman'a vermişti. Eymür izliyordu: "Yine evine gitti, sonra Jusmat'taki bir ABD'li çavuşun konutuna uğradı. Safehouse'a." Tamamlayıcı ara bilgiler: "Bu takipten önce Hamza Paşa'nın başkanlığın Eymür, "Mesela" dedi. "Müsteşar Hamza Görgüç Paşa'yı etkileyerek Mehmetali Kaşıkçılar'ı personel dairesinin basına getirdi." Kaşıkçılar'm böyle bir raakama getirilmesi serviste tepkiyle karşılandı. Kaşıkçılar daha sonra servisten ayrılıp ünlü holdingler sahibi Erdoğan Demirören'in yanında çalışmaya başladı, ama bir süre sonra oradan da ayrıldı. Gundeş'in "belirli yerlere adamlarını getirmesi, MİT MüsteşarlığVna oynadığı" izlenimini veriyordu. tşte tam bu sıralar Savaşman olayı patladı. 10 Aralık 1977 günü Onsager'in evine baskın yapan ekibin başmda MİT Ankara Bölge Şefi Süleyman Eğilmez'le Mehmet Eymür vardı. Eymür 1977'de 35 yaşındaydı ve MlT'te "takip ve gözetleme memuru" idi. Ve... Hiram Abas, Savaşman'ın bir " C I A köstebeği" olduğundan kuşkulanıyordu. "Savaşman'ın çalışma düzenini, servisten istediği bilgileri, raporları, belgeleri alt alta koyuyordum. Sonuçta ilgili olmaması gereken gizli belgelere çok yakın ilgi duyduğunu gösteren bir manzara çıkıyor, bu da kuşkularımı guçlendiriyordu" diyor. O yıllar Mahir Kaynak da MtT'te görevliydi, söyleşilerimizde Savaşman olayına değinirken bana, "Hiram Abas, kuşkulannda haklıydı" diyecekti. Hatta "Savaşman operasyonuna 'bir ölçüde' yaptığı katkıyı da" anlatacaktı. 10 Aralık 1977'de yapılan baskında, Onsager'in evindeki masada yabancı paralar, Savaşman'ın çantasında da "MlT'e ait çok gizli kimi belgeler" çıkmıştı. Eymür doğruluyordu: "Savaşman, birimlerden görevi gereği istememesi gereken bilgileri, raporları istiyordu." Müsteşar Hamza Görgüç Paşa'ya Savaşman'dan duyulan kuşkular anlatılmıştı. Gorguç Paşa ilk başlarda duraksamalar geçirmişti. Sonra, "Savaşman'ın takibe alınmasını" buyurmuştu. tzleme görevi, Mehmet Eymür'e verilmişti. "Çok dikkatli izlemek zorundaydık" diyordu Eymür: "Nazik bir operasyondu. 'tçeride birini' izlemek. Sonuç ahnmazsa?" MtT bünyesinde büyük bir skandal çıkacaktı. "tlk izleme: Bir gece servisten çıktı. Birleşmiş Milletler'de görevli bir diplomatın Güvenevler'deki konutuna gitti. (Belgelere göre Savaşman'ın gittiği evin sahibi Mr. Secly.) tngiliz gizli servisinden biri ile buluştu. Çok kuşkuluydu. Servisten çıkıyor, sürekli arkasını kontrol ediyordu. Makam arabası ile evine gidiyor, apartmana giriyor, dairesine girmiyor, araba ayrüır aynlmaz hemen çıkıyordu. Güvenevler'deki konuta da böyle gitti. Güvenevler'deki ile daha sonra Clçüncü adama operasyon 10 Aralık 1977. Pazar günü. MİT görevlileri, CIA 'ya bilgi sızdırdığından kuşkulandıkları örgütün üçüncü adamıyla ilgili operasyon hazırlığında. Jusmat'ta görevli Amerikah onbaşı Onsager'in Ankara'da, Reşit Galip Caddesi 52 numaradaki evinin önünde hazırhklar tamam. Üçüncü adam bir süredir içerde. Derken operasyon: MİT İstihbarat Dairesi Başkan Yardımcısı Sabahattin Savaşman'ın CIA casusluğu suçlamasıyla yargılanması ve 16 yıl hapis cezasına çarptırılmasının öyküsü işte böyle başlıyor. CIA ile ayrı gayrı mı var* Sabahattin Savaşman ve avukatları yargılama sırasında bir komplo ile karşı karşıya kaldıklarım ileri sürerken, savunularını şu temele oturttular: MİT'in CIA 'dan sakladığı hiçbir bilgi yoktu.MİT'in^ toparladığı bilgiler belirli kademelerde süzgeçten, analizden geçtikten sonra rapor haline getiriliyor, bir kopyası aynı gün MİT ile CIA arasında köprü görevi yapan Amerikah elemana veriliyordu. Amiral Fırat, Ecevit'in MİT'in başına getirdiği emekli Orgeneral Adnan Ersöz'ü aradı. Ersöz'le Tüfekçibaşı Ankara Orduevi'nde buluştu. Tüfekçibaşı dosyayı anlattı. MtT Mustesarı Ersöz, "Sizi aranm" dedi, ayrıldılar. MtT Müsteşarı Ersöz, "bir daha aramadı!" Tüfekçibaşı'nın tanıdığı kimi komutanlar örneğin man'ı alır, şehirde gezdirirdim. Rakılı masalar hazır6. Temas ettiğim kişiler, esasen resmen birlikte çalatır, öyle konusurduk" diyordu. lıştığımız kimselerdir. Kendileri ile görüşmem sırasın Necip Yusufoğlu Tüfekçibaşı'nın bürosuna kadar gelmişler ve Savaşman'ı suçlamışlardı. Ortak istek: da onlara herhangi bir bilgi verilmemiştir. Bütun bu hususlar, iddia ediltn suçu işlemediğimi "Bırak bu dosyanın peşini!" Savunu mantıklı olabilir, ama... gostermektedir. Savaşman ise, avukatların dirençli sorularıyla karSavaşman ve avukatlarının savunuları ana temeAnayasamızın yüksek yargı organlanna vermiş bu şılaşmış. Ancak "tutuklandıktan sonra Bahçelievler'liyle akla ters düşmeyen mantığa oturtulmuştu: Kalın çizgileriyle söylenirse savunudaki ana ilke lunduğu zayıfın kuvvetliye, ferdin devlete karşı hak de sorguevine götürüldüğunu, işkence gördüğünü ve şuydu: MtT ile CIA iç içeydi. MtT'in ClA'dan sak larının korunması, görev ve yetkilerirün kullanılarak 'itirafa' zorlandığmı, sorguculann her istediğini" yazladığı hiçbir bilgi yoktu. MtT'in toparladığı bilgiler haksız yere düşürüldüğu mağduriyetinden beni sadece dığını söylüyormuş. Avukatlanna, "Eğer başta istediklerini yapmasaybelirli kademelerde süzgeçten, analizden geçtikten son yüksek mahkemenizin kurtarabileceğine inanıyor ve dım 1015 gün sonra yaptıracaklardı. Bilirdim yönra rapor haiine getiriliyor, MtTCIA anlaşması gere tahliye edilmemi talep ediyorum." ği, bir kopyası aynı gün CIA ile MİT arasında köprü Savaşman, casusluk ve vatana ihanet suçlarım red temlerini. Ohedenle söyledim istediklerini" diyormuş. görevi yapan Amerikalı elemana veriliyordu. CIA' detti, ancak mahkeme on altı yıl hapisle cezalandıTüfekçibaşı'nın anlattığına göre: dan gizli hemen hiçbir işlevi olmayan bir servisten CI rılmasına karar verdi. Baskında 1000 dolar bulunmuş, bir de paralara ilişA'nın bilmediği belge ve bilgi zaten olamazdı. C1A"Savaşman'ın savunuları mantığa uygun görüle tirilen "yaptığınız hizmetler karşıhğı" yazılı pusula. MİT arasındaki çok yakın işbirliği ve organik bağbilirdi. CIA, içimizdeydi, biliyorduk. CIA, MİT'le Savaşman ise, paranın baskın sırasında MtT ekibinlantılar böyle olunca, bir MtT elemanının, CIA'ya "çok yakın 'dost' ilişkiler" içindeydi, biliyorduk. ce çantasına konulduğunu öne sürüyormuş. O güne "gizli belgeve bilgiler vernıesi" mantık dışıydı. SaMtT'in CIA'ya her türlü bilgiyi aktardığını, iki ser dek toplam 2.500 dolar almış ClA'dan. vaşman masumdu! vis arasındaki içlidışlı ilişkiyi uzun yıllar Dışişleri BaTanık göstermek için Williams'ı aramışlar. OlayAvukatlanna göre CIA'nın MlT'teki temsücileri kanlığı yapanlar bile açıkça söylüyordu biliyorduk. dan sonra yitmiş. "Ne varlığı kabul ediliyordu, ne de Mantık, Savaşman'a hak verir gibiydi, ama gerçek ne belgeler verildiği bir an için kabul edilse bile, olay gittiği" diyor Tüfekçibaşı. Ama MİT'teki belgeler istihbarat başkanı ve Genel Koordinasyon Dairesi' böyle miydi? VVilliams'ın CIA adına MtT'le 'irtibat kurduğunu' nin "atlanması suretiyle bir usul değişikliği yapılmış Ama ana bir nokta anımsanmalıydı; CIA, MtT'le gösteriyor. olmasından" öteye anlam ifade etmezdi. iç içeydi, ancak CIA'nm "çok ilgileneceği bazı bel"Savaşman ile ilgili girişimler 1980'den sonra Nitekim Savaşman'ın avukatları savunmada "mü geler", örneğin KGBMİT ilişkisini gösteren yazılan vekkilimizin çantasındaki dokümanların olay yerin MtT vermeyebilirdi. SovyetTürkiye yakınlaşmasııu sürdu" diyor Tüfekçibaşı, 12 Eylülden sonra Savaşde bulunuşu, aksi rastlantı ve unutkanlık eseridir" di içeren bilgiler ClA'dan saklanabilirdi. Ola ki MtT ki man'ın aklanmasım sağlamak için yeniden muhakeme edilmesi amacıyla Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Haydar Saltık'a başvurulmuş. "özel bir 11 y ı l sonra Aradan yıllar aftan" söz edilmiş. Tüfekçibaşı'na göre "özel affı kageçti ve Savaşman'dan 'ilk bul etmek, affa sığmmak suçu kabul etmek olacağınkuşkulanan' karşı casusluk görevlisi dan reddetmiş"ler. Savaşman, Izmit Cezaevi'nde yatmış. 198586'da Hiram Abas MİT Müsteşar meşruten tahliye edilmiş. Savaşman m yargılandığı dö G4rft« pönemın MİT Müstesan Hamr>emde Nun Gündes Istanbul da MİT böl za Gorguc'ü, Savaşman la ılgılı operasyoge baskanıydı. daha yukarılara oynadgı na ıkna etmek kolay olmadı Müstesar. yasöytenıyordu Gündeş Savaşman olayını ntbasındakı bir yonetıcınm CIA köstebeği kendısıne karşı düzenlenmış tnr komplc olduguna ınanmak ıstemryordu Ama soolarak mteledı nunda ızleyın* dedi Yardımcıhğı'na, Savaşman'ı izleyen 'takip memuru' Mehmet Eymür Kaçakçılık DaireBaşkanhğı'na getirildiler. Derken ünlü MİT raporu ortaya çıktı ve Abas'la Eymür bu yüzden görevlerinden ^y^ oldular. Savaşman 8 yıl hapiste yattıktan sonra tahliye oldu vehalen ABD'de yaşadığı söyieniyor. Ankara daki avukatlarının bürosunda Ç Sabahattin Savaşman 'la ilgili dosya, başkaca dosyalarla birlikte bir fihriste işlenmiş, numarası 56. Ama dosyanın kendisi ortada yok! "Yok oldu!" "Dosya elimin altında" diye düşünüyordum. Bir yandan da, Tüfekçibaşı'nın verdiği bilgileri not ediyordum. Fihristi yine uzattı, "Bakın" dedi. Baktım. Savaşman davası, dosya numarası: 56. Elimi uzatsam alacaktım. Aiamadım. Tüfekçibaşı: "Dosya yok oldu" dedi. Bir yazgımn başlangıcı Gunumuzdeki geçerli deyimle 1977'de "köstebek" olayından sonra MİT'te hangi gelişmeler gözlendi? MtT Mustesarı Hamza Görguç Paşa, CIA ve İngiliz gizli servisine "acı ve ağır birer mektup" yazıp gönderdi. CIA başkanından özür dileyen bir yanıt geldi. Hatayı kabul ediyorlardı. CIA "Dost ve müttefik bir ulkenin dost servisinde 'operasyona' girişmeyi hatab buluyordu." "Dost servis", siperine giren klasik "teselli mektubuydu." Oysa CIA, "köstebek" numaralarını surdürecekti. İstanbul'da ABD konsolosu CIA elemanına Turan Çağlar'ın "bilgi" verdiği saptanacaktı. MİT'te çalışanlar ABD Başkanı'ndan da aynı çizgide bir mektup geldiğini "duymuşlardı" ama bilgi kesin değildi. Daha başka bir "şey" kesinlik kazanacaktı: Savaşman olayı, MtT bünyesindekı "klik çatışmalan"nın belirgin biçimde su üstüne çıkmasına yol açtı. da toplantı yapılmıştı. Gündeş, 'baskın' istemiyordu. Savaşman'ı çağıralım 'başkanlar toplantısma, sıkvştıraJım, gerekli açıklamaları alalım' diyordu. Biz aksini savunuyorduk. Bazı tereddütlerimiz yok değildi. Savaşman, tngilizlere gidiyor, daha sonra CIA'ya. Demek ki diyorduk, iki tarafa da çalışıyor." İşte son gün, "Kapı çalındı. Onsager açtı ve MİT ekibi" içeri girdi. Eymür kapıyı çalmamıştı. Kapı açılmış, biri çıkmış, içeri dalmışlardı: "Savaşman, MİT ekibi içeri girince sağa sola koşmuş. Belki de kaçmayı düşunmüş. Ama kaçacak yer yok, konut yüksekte, atlaması zor. 'Bizim çocuklar Savaşman'ı kıskıvrak yakalamışlar'. Belgeleri, para olan çantayı toparlamışlar. Williams'ın üzerini aramak istemişler, 'diplomatım' diye direnmiş. Boş verip çıkmışlar, Savaşman'la MtT merkezine. Gündeş bu 'baskını, kendine karşı bir hareket' diye nitelemiş, Savaşman, MlT'teki sorgusunda 'bir dostunun' son gün servisten çıkarken 'Sabahattin, çantan eskimiş' diyerek uyarmak istediğini, ancak uyarıyı algılayamadığını söylemiş." Kimilerine göre Abas ile Nuri Gundeş'in ayn kutuplarda ilk sürtüşmesi... Sabahattin Savaşman, savunulannda "MlT'te işkence ile ifade verdiğini" soyleyecekti. Eymür ise "Niye işkence yapalım? Yakalandığında psikolojik açıdan zaten çökmüştü. Konuşuyordu. Geceleri Savaş yorlardı. Ama ne rastlantı?.. Bu genel karakterse, Savaşman'ın savunmasını yaparken söyledikleriyle belirginleşiyordu: "Şimdiye kadarki maruzatımda da belirtmeye çalıştığım gibi, diyor ve gerekçeler sıralıyordu: "1. Olay, bir casusluk olayı değildir. Ortada Türkiye aleyhine çalışan, Türk milli rnenfaatleri aleyhinde çalışan bir ajan ve ona bilgi verme gayreti içinde bulunan bir e'.eman mevcut değildir. 2. Olay, işkence ve zor kullanılarak irade dışı yazdırılmış ifadelere istınat ettirilmek istenilmiş, bunları kanıtlar nitelikte delillere istinat ettinlmemiştir. 3. İstihsal ettiğim iddia edilen dokümanların hiçbirisi özel maksatlarla gizli kalması için saklanmış bulunduklan yerden alınmamış, istihsal edilraemiştir. Hepsi görevimin icrası için üzerinde çalıştığım evrak ve dokumanlardır. 4. Odamda kilitli karteks dolabında bulunan dokümanlar görevimin icabı her zaman kullanmak zorunda olduğumuz dokumanlardır. Bunlann hiçbiri dahi odadan dışarı çıkarılmamış, hiçbir yetkisiz kişinin bu dokünıanlan görmelerine müsaade edilmemiştir. 5. Olay yerinde aksi bir tesadüf eseri çantamda bulunan dokümanların hiçbirisi Türkiye'nin güvenliği açısından gizli kalması gerekli bilgileri ihtiva etmemektedir. Hepsi herkes tarafından bilinen ve basında yayımlanmış bilgileri kapsamaktadır. Emekli olduktan sonra ünlü Kemal Horzum'un yanında çalışmaya başlayan Müsteşar Yardımcısı Mustafa Arda, Hiram Abas'ın MtT'ten aynlmasım önerdi. Bunlar Savaşman olayına MİT'te başka başka bakıldığını gösteren gelişmelerdi. "Merkezden" uzakmi bilgileri saklayabilirdi. CIA niçin bir "köstebek" laştınlan Abas, Ankara MİT bölge başkanlığına atanyaratmasındı? dı. Hiram Abas Nuri Gündeş zıtlaşması, burada nokBir araştırma talanmayacaktı. Nisan 1988'de bir gün... 1980'den sonra yine sahneye girecekti. ... Bir gün darbelerle gizli servisierin ilişkilerini inYeni bölünıde ayrıntılaruu göreceğiz. Abas, 11 Eycelemeye, saptayabildiğim ölçüde bilgi derlemeye ka lul 1980'de MtT'ten aynlmak istedi. 12 Eylül darberar verdiğimde, Savaşman olayını yukarıdaki man si geldi. Bir süre daha üç ay serviste kalması isteniltık çerçevesinde ele alıp araştırmaya giriştim. di. Kaldı. sonra ayrıhp Istanbul'a yerleşti. İşadamı Savaşman ortalıkta yoktu. İstanbul'da oturduğu, Halit Narin'in bir şirketinde yönetim kurulu üyesi olhatta ABD'ye yerleştiğinden söz ediliyordu. Savun du, bir çeşit "güvenlik sorumlusu" görevini yaptı. ma avukatları değerli kaynaktı. Sonra tekrar sahneye girdi. Kızılay'daki işhanlanndan birinde Savaşman'ın Nuri Gündeş Hiram Abas cekişmesi, Abas'ın avukatları Münir Tüfekçibaşı ile Sureyya Uysal'ın bu 1986'da MÎT Müsteşar Yardımcılığı'na atanacaği harosunda, aradıklarımı bulabilirdim. berinin duyulmasıyla yeniden canlandı. Avukatlarda "Savaşman dosyası"yla ilgili iddiaÜnlü MİT raporunda yeniden biçimlendi ve "dranameyle ekli belgeler olabilırdi. Savaşman'la avukat matik biçimde sonuçlandı." ları n savunma metni, çok onceden dosyalannda varGündeş Abas ve buna benzer kişisel davranışlardı. 1978'lerde "posta ile" gönderilmişti. la orulen uzun bir oykü, canlı ve çarpıcı renklerle süsMünir Tüfekçibaşı, görüşme istefimi telefonda bir lenerek gizli servis MİT'i kamuoyunun önüne çıkaneden söylemediğimden, haklı olarak başka türlü yo racaktı. rumlamıştı. Cumhuriyet'te çalışanları tanıyor, seviHiçbir dönemde servis bu denli butün çıplaklığıyyordu. Bana açılan bir davada avukatlığımı almamı la gözler önüne serilmemişti. isteyeceğimi sanmıştı. Mehmet Eymür'ün yazdığı ve MİT raporu diye ün"Hayır" dedim Tüfekçibaşı'ya: "Savaşman dos lenerek yıllar boyu surecek öyküde şubat 1988 önceyasını incelemek istiyorum." si gunlerde MlT'te geçen ve şubat 1988'den sonraki Kalktı, masasına gitti, bir defter getirdi. Bir fih aylara uzanan olaylar bir zincirin halkalan gibi birrist. Çelik dolaplarda sakladığı, ustlendiği bütün da birini kovalayacaktı. valar, müvekkillerinin adlanyla harf sırasına göre yaAma ne olaylar?