Katalog

2 ŞUBAT 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 C.İU.EC YÂYEV DÜ1Y¥ÂSIIVDA SANATEDEBIY&T HAYVANLAR is\i4iL Savrulan bir gençlik reslim Ol Küçük / Sulhi Dölek / Remzi Kitabevi / 252 sayfa. NECATİ GÜNGÖR ~ Her şey, bir "Ruhsal Sağlık MerkezT'ndebaşlıyor. Daha doğrusu, romanın duğumu o sağlık kurumunda atılıp adım adım, dün ile şimdi'nin sarmalında, "köklü" bir ailenin son kuşak çocuklarından Ali'nin harcanan gençliği anlatıhyor... Dün, Ali'nin çocukluğu; şimdi ise, gençlik yıllari. "Teslim Ol Küçük" adını taşıyan bu roman, Sulhi Dölek'in beşinci yapıtı. Belli olayların yaşandığı tarihsel bir kesit çerçevesiııde, yok olan eski ile yerine hiçbir değer konulamayan, geleceğin karanlıkta kaldığı yeni'yi anlatmayı amaçhyor yazar. Savrulan bir toplumdan, tükenen değerlerden, yarınsız insanlardan, anlamı çözüme kavuşmamış bir yaşamdan söz etmek istiyor Sulhi Dölek, Ali'yi eksen aldığı bu romanında. Ali'nin annesi, tstanbul'un koklu ailelerinden birinin kızı; babasıysa, namusuyla, gururuyla, alınteriyle bir gün zengin olacağına inanan bir zenaatkâr, yağlıboyacı. Aile dort çocukludur, üç erkek, bir kız... Ali'nin bütün çocukluğu, yirmiyirmi beş yıl öncesine kadar İstanbul'un her kenar seratinde sıkça rastlanan o eskinin simgesi ahşap evlerde geçmiştir. O yıllarda, çevresinde olup bitenlerin içyiizunu bilmeyen bir çocukluk saffeti içindedir doğal olarak... Okulda başan sağlayamayan, buna karşıhk ıvır zıvır şeyler satarak kazanç elde etmeyi bekleyen Fikret Dayısı'mn giderek lumpenleşmeye doğru sürüklenişini; küçuk teyzesinin zengin birine metres oluşunu; anneannesinin o yıllarda yeni yeni yaygınlaşan siyah beyaz televizyondan kendini aJamayışını; aile bireylerinin sürekli, Boğaz'da bir koşkte oturan Halıcı Dayı'va muhtaç oluşunu; babasmın boyuna çalışmasını, ama bir turlü yoksulluktan kurtulamayışlarım; yine Fikret Dayısı'run bilinçsiz öfkelerini ve alkolde avuntu arayışını, Ali, o çocuksu saflık ve iyimserlik içinde adeta seyreder... Aile içinde olup bitenlerin etkisi akan yıllar boyunca kışiliğinde derin izİer bırakırken, o, geleceğin kendisine hazırladığı bataklıktan habersiz buyumektedir öyle... Halıcı Dayı bir trafık kazasında ölür. buluşur; fakulteden arkadaşı Hande'ye tutulur... Ama, roman kişilerinden hiçbir kadın hayatına yön veremez Ali'nin... Arkeoloji öğrenimıne de rastlantılarla suruklenen delikanh, gerçekten ne aradığını, kimden ne umduğunu, toplumdaki yerini bilinçle kavramış değildir. Ruya'da umduğunu bulamaz. Hande'ye duyduğu aşk karşılıksızdır. Ona yon vermeye çalışan tek kadın Cavidan'dır ashnda. Cavidan, ölen Halıcı Dayı'nın dul kızı. Ali'den tek istediği, halı mağazasımn başına geçmesidir. Ali'yle çocukluğundan beri ilgilenmektedir Cavidan. Yalnızlık günlerinde onu alıp köşke götürur, banyoya sokup yıkar; yanıbaşında bir erkek olarak gormek ıster hep küçuk Ali'yi. Zaman zaman da ona para verip kendisine bağlamaya çalışır. Oysa Ali'ye, Cavidan'ın kızı Perihan daha çekici gelmektedir. Ali, Cavidan'ın yakınlıklarından, onerilerinden kaçar. Halı mağazası, Ali'nin gozünde, sömürü çarkının bir simgesidir. Orada, halı dokuyan Nitelikli bir yapıtTurkıye'nin belli dönemler içindeki bir kesitini anlatan kızların el emeği, göz nuru alınıp Sulhi Dölek'ın besınciyapıtı Teslim 01 Küçük' yılın nitelikliyapıtlarından biri satılmaktadır. Bu ticaret ağına olmaya aday. duşmekten sakınır. Bunun kaygısını taşır... Ancak, gitmek istediAli'nin ailesi, Isıanbul'un uzak olmuştu. Saliha iyice hırçınlaşmış, ği yer de belirsizdir. Fakülte öğbir semtinde altyapıdan yoksun Çetin de durmadan mızırdanan renciliği sırasında fotoğraf sanatbir arsa uzerinde kendine bir ge bir çocuğa döntışmüştü. Çevre çısı olmayı kafasına koymuştur, cekondu yapıp içine taşınır. Bu mizdeki savruk ve hüzünlu ikli ama henıiz gönlündeki gorüntugecekondu, bir tukenişin donum min bir parçası olmuştuk." (Say leri resmedememiştir. Arkeolojinoktasıdır: Yağlıboyacı babanın fa, 137). den ne beklediği belli değildir. zenginlik düşleri tükenmiş, ayakAli'nin çocukluk ve gençlik se Dergiler, fotoğraflannı basmaz; ları yere değmiştir sanki... Öte rüvenleri çevresinde "köklü" bir editorler arkeoloji bilgisinden yayandan, "safiyeti emsalsiz, rayi ailenin çocuklarının duşuşü veri rarlanmak istemezler... Gençadahası hususi Ferah sabunlan" ima lirken, toplumsal olaylar da geri mın hayatı belirsızlikler rüzgârı latçısı bir ailenin kızı olan anne, planda, birtakım anımsatmalarla önünde savrulmaktadır. Tıpkı baDoğulu yoksul kadınlarla aynı sergilenir. Toplum, 12 Eylül ari basıran, bir gün zengin olacağına inanması gibi, o da bir gün fotoğraf sanatçısı olma duşleri, tasanmlan içinde savrulur... Kör bir Sulhi Dölek, savrulan bir toplumdan, inanç peşinde omür tüketen babatükenen değerlerden, yarınsız insanlardan, sına inat sürdürduğu arayışlar, anlamı çözüme kavuşmamış bir yaşamın, belli umutsuzluğa sürükler Ali'yi; Cabir tarihsel kesit içinde, yok olan eski ile vidan'ın çıplak resimlerini çekmeye kadar sürükler... Cavidan, yerine hiçbir değer konulamayan geleceğin onun ıçin bir tuzaktır. Ticaretin karanlıkta kaldığı bir yeniyi anlatıyor. erdemsizlikler batağına çağıran bir tuzak... Ona ieslim olmamak için direnir Ali. çeşmeden su taşıyan bir düşüşün fesinde yaşamaktadır. lnsanlar öldurülmekte, kahveler taraniçinde bulmuştur kendisini. Ali'Ali'yle aşağı yukan aynı yazgıyı nin diliyle özetlersek: " O kuçük makta, bildiriler dağıtılmakta, gecekondudaki son gunlerimiz bombalı pankartlar asılmakta, paylaşan biri daha vardır romanyokluklarla doluydu. Herkese polis arabalarının sirenleri duyul da: Mehmet. Aynı buyuk ailenin borcumuz vardı. Annem bir yan makta, kuyumcu dükkânları so son kuşak uyelerinden... Mehmet zengin sayılabilecek bir ailenin çodan ev işlerini yetiştirmeye çalışı yulrnaktadır \s... yor, bir yandan da konu komşuRomanın kurgusundaki dün ile cuğudur; ama gelecek ona da hiçya diktiği giyeceklerden kazandık şimdi'nin sarmalı giderek birbiri bir şey vaat etmemektedir. Ali ile lanyla pazara çıkıp karmrruzın bi ne karışmaktadır. Ali, bir uçtan Mehmet aynı sıralarda okur, ayraz daha iyi doymasını sağlıyor ilk gençliğınin cinsel uyanışını ya nı kaygıları paylaşırlar çoğu kez. du. Babam öfkeli ve hoşgorusüz şarken, bir uçtan da dul Raya ile Birlikte, denız subayı olmak için sınavlara katılırlar. Ali kazanamaz; Mehmet ise askeri okulun disiplinine ancak son sııufa kadar katlanabilir. Sonra Amerika'ya gider, kendince duşler kurarak... En sonunda, Amerika'dan ölüsü gelir Mehmet'in. Hiçbir yere ulaşmayan bir yolculuğa çıkmış gibidir iki delikanh. Biri ölmüş, biri yordu. Ne var Salâh Bey'den on hayatta kalmıştır ama, yaşıyor ce 1947'de Falih Rıfkı'nın Cum olan, çıldırmarun eşiğindedir. Cahuriyet'te çıkan bir yazısında ge vidan'ın çıplak resimlerini çekmeçer bu sozcük. si, bu çıldırmanın bir belirtisi miSalâh Birsel'in ilk gunluğu dir, belki... 1955'te Günluk adıyla yayımlanKişileri yönünden zengin bir rodı. îkincisinin adı Kuşlan Örtünmek'ti (1976). Daha sonra bu iki man "Teslim Ol Küçük". Turkisini ortaya hiç çıkarmadığı 1956 ye'nin, belli dönemler içinde bir gunlukleriyle birlikte Hacivat kesitini vermeye çahşması açısınGünlüğü (1982) adıyla yayımla dan da düşünürsek "iddiah" bir yan Salâh Birsel'in 19801985 yı roman... Bir çöküş ve işçileşme, lı günlükleri ise odul kazanan ki yoksullaşma sürecinin verilmek istendiği görulmekte... Odaklaştabında yer aldı... mak istediği noktalarda ayrıntılaGünluk'lerinin uçuncü cildi ra inmeyi ve inandıncı olmayı biolan Aynalar Günluğü'nde, anıliyor yazar. Aynntılan işlerken, ların insanları birbirinden ayırdıdili kullanma ustalığı kendini duğını, onlan başkalaştırdığını ve yumsatıyor. Ancak şu da söyleneyabancılaştırdığını yazıyor Salâh bilir: İki yüz elli sayfalık roman, Salâh Birsel Birsel ve hemen ekliyor ardından: söylenmek istenenlerin ağırlığını oyun yazan Direktör Ali Bey'den "Günlukler de o>le. Ama biz vi sankı taşıyamıyor. Yazarın yakagelir: 1897 yılında Hindıstan'a ne de anılarda. gunluklerde anla lamaya çalıştığı toplumsal ve inyaptığı bir geziyi dfle getirivordur, tılanlara bel bağlanz." sani boyut, bir "nehir roman" adı da Seyahat C urnali'dir Bu kıGunun herhangi bir saatinde yatağında kendini bulabilirdi santapta gunluğun Fransızcası oldu alın elinize Aynalar Gunlüğü'nu; ki. Bu bir okur izlenimi tabii. Başğu gibı kullanılmıştır... alın alın çekinmeyin. Ne floial, ne kası, aynı izlenimi paylaşmayabiBizde "günluk" terimi Salâh kesme, ne sırları dokulmuş, ne de lir. Ve hemen belirtelim ki, "TesBirsel'leortayaçıkmıştır. 1949 yı lunaparklardaki gibı bu gunluğun lim Ol Kuçük" bu yılın nitelikli lında Beş Sanat dergisinde ilk Avnalar'ı. Baktığınızda "güneş yapnlarından biri olmaya adaygunluğu boy boyladığı vakit bu len de sıcak" bir "humour" >an dır. terimi kullanmaya başlamış olu sıyacak gozlerinize... SulhiDölek "Teslim Ol Küçük"te bir dönemi anlatıyor KİM KİME DUM DUMA BEHÎÇ AK cee... Soçlamayacahır) PİKNİK PİYALEMADRA YoKSA BU SONSOZ İŞARETl DE&İL DE YoKSA ft S0N5U2 & DEĞİL 0£ SEKİZ. M» HIZLI GAZETECİ ERDOĞAN ALTIOK (.50) Oğretmen, SHP üyesı Btz demokrat çtzgıyı benımsemışız vaktıyle Suç mu? Yanı korktuğumuzdan mı? Tabıı ki maceractbğa karşı çıkacaktık. Küba mı burası 9 O çocuklan vaktıyte çok uyardık Akıllarını oaşlarına toplasalardı Ben, şansen Bacı oykusünu çok tutium Ama çızer fazla ınsaftt davranmış gibı geldı Benım kızım böyle yapsa. saçmdan tutiuğum gibı . EDİP KANARYA (41) Eski tüfek 68 kuşağı farklıydı Bız E! Fetıhte genllacılık ögrenırken bıle Kalka okur Bach omlerdık Şımdndler köylü Tef kokmayı ve mazoşızmı devntncılık sanıyorlar Böylelerıne feodal komunısl denır Manıtesto da yerı var TANER ÖZKAN (33) Bar sahıbı Bız devrım ı çoK sevmıştık HASAN KEMAL (45) Müdur Bu oykuyu tutium Bayağı ses getırdı Afenn Necdet çok • *,ırlnsuV toaşarılısın Efenöım? Gene r » ' • H ıstıyorsun zam m ı ' Yok zamman»..» • Izın m yapıcaksın'' Olmaz Okuyucu koşenı her gün görmek ıster Tamam 1 Konuşma 1 Dınlemıyorum 1 Sus! Bak. hâlâ kongsuyor' Sus' Güneşten de sıcak Aynalar Günlüğü / Salâh Birsel / Ada Yayınlan / 213 sayfa. Salâh Birsel'in'AynalarGünlüğü' ÇİZGİLİK KÂMİL MASARACI FATMA ORAN Salâh Birsel, Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödulünü Yaşlılık Günlüğü adlı kitabıyla kazanmıştı: Yaşlılık Günlüğü ile Turkiye'de ilk kez bir günluk ödül kazanmış oluyordu boylece... Hacivat Günlüğü, Cumhuriyet doneminin ilk günlüğü olma ozellığini taşır. Türk edebiyatının da ilk edebiyat günlüğü. Ondan once şair Nigâr Hanım da bir gunlük tutmuştur, araa edebiyat gunluğu değildir. Fransızların "journal intime" dedıkleri "ozel giınlük"tür. İJsıelik tümuyle yayımlanmış da değildir. Bu gunlük şimdi Fikret'in Aşiyan Muzesi'ndedir. Yalnız, o günlükten bir bolüm Hayatımın Hikâvesi adı altında kuçuk bir kitapta toplanmıştır (1957). Tarihçi Ahmet Refik'in de 1918 yıllarında yazılmış KafKas Yollannda adlı bir gunluğu var. O da gezi gunluğu. Bir başka gezi günlüğü de gazeteci ve oyun yazarı Direktör Ali Be>'den AGAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHA* GÜRSES YAYEN RAPORU ADINI UNUTAN ADAM Yazan: Mehmet Eroğlu / Can Yayınlan / 190 s. Adını Unutan Adam, 1969'da Ölüdeniz'le Şeria Irmağı arasında bir bölgede öyle gerektiği için adını unutan adamın 18 yıl sonra adının peşine duşüp onu arayışını anlatıyor. Düşle gerçeğin iç içe girdiği, bir film seyredermiş gibi okunan "Adını Unutan Adam", güzel bir dunya ozlemiyle olumü göze alan bir kuşağın oykusu. Eroğlu, ilk romanı "Issızlığın Ortasında"yla Milliyet Roman Yarışması'nda birincilik ödülunu (1979), Madaralı ve Orhan Kemal roman armağanlarını almış, ikinci kitabı "Geç Kalmış Ölii" ile de 1985 Orhan Kemal Roman ArmaSIESTA Yazan: Patrice sonra "YaChaplin / Çeviren: Gülten ' »ğanı'nı almıştı. Daha adlı romanı nm Kalan Yuruyüş" Suveren / Güneş Yayınlan yayımlanan Eroğlu, kendisi de 68'li ve kitabının ilk sayfasında Kaybedenler"de o yıllardaki gerıç ki ibare şoyle: "Unutmayanlar kusakta yaygın olan cinsel ozgüriçin". lük temasına eğiliyor. Devrimci bir politik karakteri olan Cohen zaman zaman karamsarlığa duşGÖRKEMLİ se de isyancı niteliğini yitirmeyen, KAYBEDENLER Turk okuru için "edebiyatta Yazan: Leonard Cohen / yeni" bir isim. TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARBL4.V 2 Şubat BALKAN ANTANTI™ f34O'TA BUGUM, "8ALICAM AMTANTI" rOPLANTtLAR(NA KAr/LACAH OLAN POSr ULICENIU TEMSlLCILEI?! YuGOSLAi/YA'N/fJ SA^KENTİ RECSeAP 'DA Bıe A/SAYA SELMlÇTİ. 19SO 134O Y/LLA£tNC>At 8AL/C4NLARDA BAgtÇ VE KADAt?l SOİ6E ULJZELE&NlN, £7 GÜVEMCe •ALT/'ıVA ALMAK , ÇEŞlTü fCUŞfCULAR.1 O/gTAPAA/ KALPıeMAK S'BI AMAÇLA/S/ [/A/ZOt.SU KCMUDAj OKfCATLEfî, AMTANTA KATtLA/1AYAM SULSASİSTAN ÜZE RİMDE YOĞUHLAŞtYOePU. TÛRKİYE'MlN DtŞBAKANI $UK/?Ü SARACO6LU, BULSA'IN A/VTA/VrA UZAK. KALMAMASI İÇİN 6AYe£r 6O&Û ÇMU ÇTU. (SÖSTEJZM/Ş, gAŞSAZANLA AYIN EN ÇIPLAK GÜNÜ Şair, yazar, besteci ve yorum Yazan: Buket Uzuner / cu Leonard Cohen edebiyatla, Boyut Yaymları / 118 s. (ozellikle de şiirle) uğraşmaya 1949 yılında başladı. 1963 yılında ilk romanı "The Favorite GameHarika O>un"u yayımlayan Cohen daha sonra 1966 yılında Yunanistan'ın Hydra Adası'nda kaleme aldığı Beautiful LosersGörkemli Kaybedenler"i yayımladı. Cohen'in çeşitli tarihlerde yayımlanmış 6 tane de şiir kitabı var. Cohen "Gorkemli Çeviren: Nezih Onur / Stüdyo İmge / 224 s. / 224 s. Erotik bir gerilim öyküsü olan "Siesta" sinemaya da uyarlanan bir yapıt. İp ustunde akrobatik Striptease gösterileri yapan Sylvia Chrystel, Las Vegas'taki programı için Londra'dan yola çıkar. Ancak kendisini Ispanya'da bir havaalanında otların içinde perişan bir vaziyette bulur. Elbısesi kan içindedir... London Review of Books'un "Ayrıntılarda yoğunlaşan, ama korkunç bir bütünluk taşıyan, sağlam, dikkate değer bir yazı urünu" dıye tanınıladığı kitabı dilimize Gülten Suveren çevirmiş. Buket Uzuner, "Herkes için mutlaka bir 'ayın en çıplak gunu' vardır. Bu öyküler, benim ayla 60 YIL ONCE rımın en çıplak günlerinde yazıldılar. Bir araya gelince 'Ayın En Çıplak Günü' ortaya çıktı" diyor. Kadın temasınm önemlice bir yer tuttuğu oykulerde Buket Uzuner, genellikle gunümuz insanının soAlman kadınları son runlarına eğiliyor. zamanlarda büyük terakki eserı gostermışlerdir. Almanyanm CUMHURİYET KİTAP KULÜBU'NDEN HABERLER yeni kanuni esasisi mucibince kadınlara da mebus inlihab AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI 1.1.1989 31.1.1989 edılmek hakkı verılınişlir. Bu sebeble son intihabatla Flyatı Tfiru Sıra Kod Kitabın Mı/Yazan Rayiştag meclisıne bir çok Inceleme 5000r kadın mebuslar inlihab 1 117.233 Turgut Nereden Koşuyor/Emin Çölaşan 5 0 0 0 ^ edileceğı gibi medisı umuırıi ve Anı 2 011.069 Bır Reklamcının Itırafları/Davırj Ogüvy Çocuk 2 5 0 0 ^ belediye medisi azalıklanna da 3 002 364 Pırtlatan Bal/Aziz Nesin Deneme 5.500 kadıniar inlihab edilmışıir. 4 007.272 Kendı Yurdunda Surgünsün/Erdal Atabek Deneme 2 8 0 0 ^ Fakal Almanyada kadınlarm 5 002.327 Korkudan Korkmak/Aziz Nesin 2500r göslermiş olduğu bu terakki ve Inceleme 6 191.015 Nasıl Bır Eğıtım Istiyoruz/Server Tanilli 2 0 0 0 ^ haiz olduğu sıyası hukuklan Belge 7 027.077 Atatürk'ün Yaajıgı Yurttaşlık BilgilenVHaz: Nuran Tezcan Inceleme 5 5 0 0 erkekler memnun değildirler. 8 011.068 Avrupa'yı Düşünmek/Edgar Morin Deneme 1600 Bır çok erkekler, aile reıslerı, 9 027.066 Insan Sıcağı/Dr Erdal Atabek Dergı 1000^ zevceierının erkeklere an işlerle 10 004.115 Çağdaş Türk Dılı/11 2 Şubat 1929 meşgul olarak ev işlerini ihınal ettıklerınden muşıekidırler. Bu şikâyeıler son zamanlarda çoğalınış ve kadıniar aleyhinde bir cereyan halini alınışlır. Haıla Dessav şehrinde kadınlara verilen sıyası hukukun tstirdadı ıçin leşebbu'ste bulunmak üzere bir cemiyet leşkil edilmiştır. Ceıniyeıe dahil olan erkekler zevceierının hariçtekı vazıfesını ev işlenne tercih ettiklerı lakdırde kendilerinı lallıke bile karar vennışlerdır. Talak ıçin ihlıyar edilecek masarıf cenıiyeı tarafmdan levsiye edilecek tir. Cenıiyeı şu prensıbı mudajaa eımektedir. Kadıniar hayatlarmt uç şeye hasretınelıdırler: kılısc. mulfak ve çocuk!.. Almanyuda feminizm Köprüden geçenler çoğahyTor Kanunııevvel ayı zarfıııda koprü hasılalı 63.S20 lira\ t bulmuştur. Bunun 51.576 lirası yaya. oıomobil vesaire ile geçenlerden, 11.865 lirası da ıramvayla geçenlerden leınin olunmuştur. Geçen sene bundaıı bıraz daha az varıdat leınin edılınışli. dahilınde El Raso şehri sekenesınden bulunan bu adamın boyu 8 kadem 6 pus yani 2.76 melredır. Bu adam boyuna bakmıyarak golf oyununa pek ziyade duşkundur. Lakin alalade golf çomaklan elincle bir kıırşun kalemi gibi kaldığından kendisine gore gayet iri çomaklaı ve bunlarm ınııhafazasına mahsus bir de nıeşın lorba yaptırınıştır. En uzıın boylu adam Dıınyanın en uzıın bovlu adaını Jak Erle tsııııınlt' bu Aıııerikalıdn. Teksas hukuıitctı