Katalog

27 KASIM 1988 CUMHURİYET/13 Hıtler'in ulkeyı ışgalınden sonra Gestapo îeşkılatına Viyana'da karargâhlık etmiş bınayı bugün yıkmışlar ve yerine bir anıt dıkmişler. "Asla unutulmamalı". Boylece Nazizmın bu küçük ulkenın başına getirdığı belayı, bu ulkenin insanlarının, başka insanların gozleri onunde yok edılmesinı unutmadıklarını gostermek ıstemışler. Ama ya o uzun boylu SS subayı?.. SEROAR KIZIK VtYAINA Yıl 1938 Avusturya'da büınen taktıkler gundemde dır Almanya'dan esen ruzgârlann değıl, bızzat Hitler'ın talımatlan, Nazılerı harekete geçırmıştır Te rör, cınayetler ulkenın dort bır ya nında kol gezmektedır Sonunda Şansölye Schuschnigg pes eder, cebınde ıstıfası, elınde ceketıyle çekıp gıderken hapsedıleceğını, hele hele ulke bağımsızlığının elden gıdeceğını bılıyor mudur, bılınmez Ve Almanya, Avusturya1 >ı ılhak etmıştır Lınz'de doğan Avusturyalı Hıtler, 13 martta alkışlar arastnda Av Asla unutma! rupa'nın guneşı Vıyana'ya gırer Yurttaşlan onu alkışlamakia kalmayacak, 10 nısanda "Buyuk Almanya" ruvasının oylandığı re ferandumda yuzde 99.73 "evef'le Fuhrer'e ınançlarını göstereceklerdır Aynı oylamanın vapıldığı Almanya'da "evet'Merın sayısı da yuzde 99.08'dır, ama hıç olmazsa Avusturya'dan yuzde 0 65 daha azdır Ve faşızmın getirdığı bela, ulkeyı uçuruma surukleyecek, savaşta yıtıp gıdenler, lek kol lek bacakla evlenne dönenler, yoksullu ğun, acının ortasında Fuhrer'e lanetlenyle baş başa kalacaklardır Yıl 1988 Vıyana'dayım, nıçın bunJan vazdınV tlk kez gorduğunı Viyana'dan ÎIMAIS VİRCFSSEN New York'tan bır ulkenın başkentınde >abancı olmanın o ılk ağızda verdığı tadla varpıu, değışık, ılgınç konular, guzellıkler, ızlenımler yok mu1> Var Var da, aşırılık Vıyana Unıversıtesı'nın onunde, aralannda can dostum, arkadaşım ve kardeşımın, Afrıka'nın kuzeyınden Akdenızlı bır dılbenn, yenı tanıştığım \e adlarını unuttuğum ıkı Avusturyalı ıle bır Fransız oğrencının anlattıkları, belkı de fazla onenısemeden aktardıkları bır tablo, bana gırıştekılerı yazdırdı Bır de umarsız acıların yaşandığı Gesta po eunın yıkılarak verıne yapılan "Asla Unutulmamalı" anıtının onunde yanan mumlar ve çıçekler Bu tablo, Almanya'nın Avustur va'yı ılhakının 50 yılı protestoiarından bırınde, yaklaşık 'kı av once yaşanmış Faşızmı. Gesıapo katlıamlannı yeren afışlenn çepeçevre sardığı Vı>ana Unıversıtesı, "dozo bıraz fazla" d\ye polısın kovaladığı öğrencılere bır kez daha koruyuculuk yapmış bnı\ersıtenın bahçesı de dahıl, sırurlanna gıren oğrencıler, derın bır soluk alı 'Hantal dev' yine orada HALUK BAKIR BrükseVden Neyhniz var kaybedecek, coptan başka Aslında polisin bir süredir huzursuz olduğunu, ucretlerinin arttırılmasını sağlamak ıçin bir haftadır grev yaptıklarını biliyordum. Ama ben yalnızca trafikçılerin ve idari kadrodaki personelin direndığıni sanıyordum. Ve bu yuzden, geçen çarşamba gıinü olanlara pek şaşırdım. re yırtarken dekeplennı ters çevı rıp, merak saıkıyle kaldırıma topBRL KSEL Çarşamba, Kra lanmış ahalıden, şapkanın ıçıne lıyet Meydanı kavşağında alelade para atılmasını ıstıyordular Kadın saatte, trafiğın neden bu kadar tı polıs memurları ıse, pur neşe, uzekandığını yorumlamava çalışıyor rınde, "Mangınm olursa kocamdum kı bın bır zahmetle Lemoıı dan zılgıt >emem" ıbaresı olan nıer Buharfna varınca, ışın aslı pankartı taşıyordular Başlarına nı anladım Gözlerım hayretten hokkabaz takkesı geçırmış sıvıl faltaşt kesıldı Unıformalı polıs teşkılatın hafıyelerı de "nerde pakalabaiığı, bulvarı bır uçtan ote pel, orda çomel" temposurıu tukı uca kaplamıştı Ustelık, her tuvordular hangi bır numayış ya da gösterıyı Aslında, dığer vurttaşlar gıbı bastırmak ıçın değıl de bızzat ken ben de polısın epey zamandan berı dı taleplerı ıçın yola dokülmuştu huzursuz olduğunu \e ucretlerinin leı. Kımılen, meşın ceketlennı gıy amınlmasını sağlamak ıçın bır mış, beylık tabancalarını kuşan haftadır grev yapıığını biliyordum mış, alamet köpeklerın tasmasın Gazeteden de grevın esas olarak dan tutmuş, "aynasıza bir sadaka" trafık ve ıdarı ışlerle ılgılenen per dıyebağırıyordular Böylehançe sonelde odaklaşacağını ve asayış Oort yıl sonra mutlaka kazanacak..." NEW YORK Houdson Neh Şımdı felsefeyı bırak da Nevv n'nın Neu Jersey yakasından ba York'u anlat dıyorsanız, anlata kınca, Manhattan'ın urkutucu ol yım duğu kadar, ınsanı buyuleyen bır Nevv York'ta yemek olayı bıt çektcılığı \ardir Kıvıdakı Shang haı Reds Ban'nın genış salonlarııı âlem Burada yaşayan seksen çeHVüPIPAVflt dan bırınde, rahat bır koltuğa ço şıt ulusun, seksen çeşıt mutfağırun MIT ıHU VSUti kup New York denen canavarı sey en guzel yemeklerını yemek mum tlle de "memleketı UNÎHR61KH1 retmek guzeldır Shanghaı Reds' kun te genç garson kızlar, akşam ne duşunmek" ıstıyorsanız, Kasta yapılacağını planlayan muşterıle monulu Ramazan ustanın re buzlu skoç ve denız urunlerı ge "Marmaris" lokantasında trants tırırler Tepsıvı masaya koyarlar şışın âlâsını, sıcak kunefenın er ken fırfırlı beyaz donları goıunur nefısını yıyebılırsınız Bız ılk getemızde eskı dostlar Planlar bellı olduktan sonra yola kolulunur, kopru geçılır ve la "Tout va Bien"e gıdıp, Fransiî gokdelenlenn arasından Green ortamında. Fransa anılannı taze vvıch Vıllage'e ınılerek orneğın ledık Canı tez, tonton, Brıtanya Vıyanalı Gestapo ışkence merkezınde yıllaronce başınagelenlennanısını ışte boyle taşlastırmış kı kazara unutmasın Arthur'un yerine gıdılır lı teyzelerın getirdığı, Lvonlu şe "ArthurV ta, '..ontrbas eşlığınde fın nefis vemekleıını yedık Irlaıı vorlarmış Çunku polısın bu stnır yuzlerce polıs, bır metre onunde dığı çızgılerı bır adım asamıyor, pıvano çalan Mabel'ı dınlemenın da soyundan Jımrrrj, Çekttalyar ları geçmesı yasakmış. Şımdı, olay oğrencler, yuzler gergın, bağırtı ancak havadan ellerını uzatarak tadına dovum olmaz Bu 70'lık se torunu Joe, Faslı Reına, Yahud belkı sıradan, ama >a yarattığj çağırtı arasında guvenlık guçlerı, öğrencılere yetışmek, onları yaka vımlı sıyah kadının "Rock Me All Mıchael, IrlandaHollanda kır tablo 7 Gozlerımın onune gelıyor, umversıtenın sınırlarmın belırlen lamak ıstiyor Yasalar bö>le Nıght Long Bab>" şarkısının rıt ması V ick>, ttalyan asıllı Charlie Kosta Rıkalı karısı Sadia, Fransı* mıne kapılıp gıdersınız Nevv York'u hem severım hem Anne ve bızım Hollandalı eşımı* de nefret edeıım Geçen geldığım Marga'yla ılgınç bır grup oluştur mokrat Valı Marıo Cuomo, bu se muştuk Eskı basketçı Jımmy çımlere katılsaydı seçılebilırdı. şımdı Wall Street'te hazıne bono HADt ULUENGİN konusunda herhangı bır aksama olmavacağını okumuştum Hatta bır haftadır, yurttaşlığımı unutu;\ fırsattan ıstıfade, yaya geçıdının uzenne park etmekte, ekspres yolda gaza sonuna kadar basmakta, daha oncekı ceza taturalannı ode memekte beıs gormuyordum Ne var kı bılumum polıslerın sıradan numayışçıler gıbı sokağa mıp, şehrın merkezınde gosten yapacaklarını duşunmuyordum Lnıformalı olan her şeyın kutsallaştırıldığı ve çocukların zaptıye heyuiası>la uy kuya vatırıldığı bır ulkeden gelmem hesabıyla, devletın temel dıreklennın, bızzat deUete karşı alenen kazan kaldırabıleceklerını ha val edemıyordum Yanı, hem "teba" konusunda yetıştırıldığımden. hem de bolşevık de\let teorısı hâlâ ezberımde kaldığından, sıvıl toplumlann "polısdevletyurttaş" ılışkısı konusunda olan bılgım pek kıttı Varsa da (.arşam ba gunune kadar pratıkte sınanmamıştı lıs farklı Şuphesız, bu farklılığın temel nedenının, toplumun genel >urttaşlık sevıvesmden kaynaklandığını sovlemek mumkun Ancak, buradakı ıdarı mekanızmanın ademı merkezıyetçı olması ve bunun da dolaylı bıçımde polıs >urttaş ılışkısını olumlu yönde et kılemesı, zaptıye ıle polıs arasındakı farklılığın başka bır nedenı nı oluşturuyor Bır kere, jandarma ve emnıyet teşkılatının (,ok dar bır bölumu dışındakı butun polısler, tamamen beledı\elere bağımlılar Emır aldıkları tek mercı, nalkın oyuyla seçılmış olan beledıye başkanları Yanı, ıçışlen bakanının \ahnm. emnıyet mudurunun, ka\maka mın, aklına estığı an polısı seferber edebılmesı soz konusu değıl Fılanca beledıve hudutları ıçınde yapılacak bır gosterı ıçın ızın aJın ması gereken ver, valılık değıl beledıve medısı Falanca beledıve sı nırları ıçınde gerçekleşen vakava mudahale edecek olan guç, o vePıru pak ve melek olduğunu ıd rel yonetımın emnıvet kuvvetı dıa etmıyorum, ama burada po ıçışlen bakanı \e valının jandar ma kullanma yetkısı varsa da bunun ıçın beledıyenın onavı gereklı Hatta, sosyalıstlenn ağırlıkta olduğu bır mıntıkada, beledne polısının kasten jandarma ıle gre\cı ışçıler arasına gırmesı, kurtajın serbest bırakılması 'çın yapılacak bır numayışte, guzergâhın, sos>al Hırıstıyanlara oranla daha musamahakâr davranacak olan lıberal bır beledıye sınırlan ıçınde kalmasına ozen gosterılmesı, burada sı radan bır olay İkıncısı, polıs kalmak ısteyen polıs, sureklı olarak o beledıye sı nırları ıçınde ıkamet etmekle v u kumlu olduğundan ıster ıstemez sıradan vurttaşlara daha \akın Kavşakta ceza yazan memur, lıse nın onunde nöbet bekleyen komı ser, hırsıza kelepçe vuran amır, a\ nı zamanda, sıttın seneden berı, koşedekı kahvenın. bulvardakı mağazanın, sınemanın ustundekı bılardo kulubünun, kılısedekı pazar avınının mudavımı Ahalıyle vakın \e onunla hep ıç ıçe Mılletten ve yurttaş Dağ başına tayın edılmek korkusu olmadıgı gıbı, unıformasına sığınıp, dağdan gelıp bağdakını kovması da soz konusu değıl Ancak >urttaş ıle polıs arasındakı bu ızafi >akınlık, dola>Iı >onden, buradakı son huzursuzluğun da temel kavnağını oluşturuvor Çunku, polısın maaşını odeyen bızzat beledıyeler olduklarından ve onların kasası da fazla zengın lık ıbaresı gostermedığınden, polıslenn aldıkları ucret, parasını devletın odedığı jandarmanınkıne oranla devede kulak Bu yuzden de yurttaş polısler, butun dığer oz gur yurttaşlar gıbı, maaslannın arttırılması n,ın gosterı vuruvuşu Juzenluorlar Mılletın ovlanvla se^ılmış beledı>eler >urtta^ poiıslerın numavış yapmasına ızın \erıvorlar tlstlerıne zaptıve salmıyorlar. Sıradan vurttaşlar ı^e, polısler keplerını vikartıp "a\nasıza bır sadaka" dıye bağırdıklarında, onların taleplerını onavlıvorlar Sıvıl toplumlarda, >urttaşlar po lıslennı sahıplenı\orlar SIMI toplumlarda polısler yurttaş oluyorlar \e zaptıye olmuyorlar JVew York'u hem severimhem nefret ederim. Geçengeldiğımde defterıme onun için 'hantal dev' yazmışım. Limuzinlerdegezen genç kokainci milyonerlere bakıp "Bu balon bir un söner" demışim. Wall Street dedıklerı bır uzun çarsı ları satıyor Mıchael, Manhattan' dakı hastaneye darmadağın taşı nan ınsanlan hayatta tutmaya ça lışıyor Uç yıl önce Rockefeller lerın malıkânesıne yakın bir WASP semtınde bekâr yuppıe ola rak görduğum Joe, yükselışının hızına dayanamaynnca ışlerı bo zulmuş Evı satmış, New Jersey'de bır hukuk burosunda avukatlık yapıyor Arada Vıcky'yle tanışmış. Mitchell adındakı tatlı çocuk dunyaya gelmış "Şımdı daht mutluyum, ama dolar da onemlı. İşler yoluna gırıyor" dıvoı Ikız kardeşı Jack, Flonda'dakı ban ba tırmış, evlere TV kablosu doşeyerek ışe \ıne sıfırdan başlıyor 40'ından sonra okula gıdıyor, emlak komısyonculuğuna başlamayı duşluyor Charlie de uç yıl ön cesırun "miljon dolar" sınınndan duşmuş "Çok hızlı buyuduk, fsula şıştık" dıyor Gokdelenlere toptan yenıledığı Amerıkan tıpı mutNevv York ıçın, burada yaşayan fak malzemesının modası geçmış ıkı arkadaşımdan ıkı karşıt tanım Avrupa tıpı malzemeye geçışın lama duvdum Bırısı, "çoken sancılarını yaşıyor Karısının karru imparatorluğun sefih kalbi" dı burnunda, heyecanla ılk çocuğu yordu, oburu "Amerıka'jı super beklıvorlar yapan oncu dehasının be>m" de dıseekledı "Amenka'ya aklı baNen York'ta her gun bınlerce şında bır başkanı, onumuzdekı se ruva gerçekleşırken yuz bınlerceçımlerde Ne» York verecek. De sı suya duşuyor Yerın dıbınde bıle ınsana ruya pompalanıvor Tı ka basa dolu metrotrende reklam panosundakı guzel kadın, şö\le seslenıyor "Sizın yerinizde olsam her sabah işe oturarak gıtme>ı garantı etmeye bakardım. Hem de tam şoforumun arkasında..." Panonun altında verılen çözum ba sıt Nevv York Lotto "Bunun ıcın Ispanvol halkının trajık almvazı bir dolar >e bir de ruya yeterli." sında somutlasan çağımızın seruFelsefe yıne bu yana, Nevv venını dıle getırıyor Dılegetırıvor Vork'ta ıyı gezdım Guggenheım demek de yanlış, tablo bu seruve Muzcii'nde Kandinsky'nın pastel nın ta kendısı aslında Boyavla ışı guzellıklerınde kayboldum, 5 ıncı ğa burunup evrensel bır bıçım al Cadde"de Amerıkalı koylulere kamış Guernica Kendı sermemnı rışıp tunstçılık oynadım Trump kendısı yaratmıs Towers çarşısında yeşıllıkler, mer Işte boğa, onurlu \e gu^lu Ge mer duvarlardan akan sular, ayleıeğe umutla bakan Ispanyol hal na \e pırınç kaplı duvarların pıkını sımgelıvor belkı de Işte at rıltıları ıçınde vıtrınlere baktım azgın faşızm gıbı can vekışmekte Rockefeller Junıor'un, "Mutluluk Ve çıjjık vığlığa bır kuş <\cıvla aravışı kişının en dogal hakkıdıı" Nakaran ana, olu çocuk, ehnde kı dı\e başla\an sozlerının kazılı olnk kılıcıyla oldurulen savaşcı, atın duğu mermere kalabalıktan vak boğrune saplanmıs bır nızrak laşamavınca, otedekı buz patenlamba tutan kadın, panık ıçınde cılerını sevre kovuldum kaçma\a çalışan bır başka kadın Manhattan ın Fashıon (Moda) ve kuçuk peneereden vuran ışık Caddesı'nde Sılkı Gulergun'un, takı \akıu olum Butun btınlar eşı Helaine ıle açtık'an studyoda halleşıp kaynaşmış, n, ıçe geçerek vaptığı desen çalışmalarını ha\ayrılıp parvalanarak, sonra tuva ranlıkla ızledım Mersın'den çolın yuzeyınde butunleşerek bır ın cukluk arkadaşım Sıtkı'nın, Amesanlık trajedısını estetık guce, res rıkan moda dunvasının unlu mın evrensel dılıne donuşturmüş Sportsv»ear DerEisı'nde, hakkında ler \azı çıkan ılk desınator olmasmPrado'dakı ozel bolumde Pı dan ov unç duydum Kardeşı Sucasso nun hLnennı sevreylıyo run nın ABD'de durmadan uçup, rum Ressam Ispan\a ozgurluğu •ek başına yılda beş mılyon dolarne kavuşlueu zanıan tablosunun lık Turk konfeksrvon urunlerı sattilkesıne gonderılmesını vasıvet et tığına sevındım mış I:>panva ozgur bugıın, Guer Mutluluğun bol dolar olmadan nıca da Madııd'de Alman ışgalı pek kolav olmadıgı, ıvı vaşadığı sırasında Paris'teki atolyesınde nı hıssetmek ıçın at gıbı koşturmaGuernıca'nın bır roproduksıyonu nın şart olduğu New York'tan kanu goren Nazı subavının "Bunu rışık duygularla avrıldım Sevdı siz mi yaptınız?" sorusuna Pı^as ğım kadar nefret ettığım bu karso'nun verdıgı yanıtı anımsıvo maşık yerın, cıvıl cıvıl, guzelhkle rum "Ha>ır. siz vaptınız!". Doğ (.ırkınlığın ıç ıçe geçtığı. yaşanıla rıı, faşızmın kaba gutu yerle bır olumun, sevınçle kederın ko! koettı Guernn.a'\ı Ama bu yıkına la dolaştığı sokaklarında bırkav sanat nı varatıu gucu, Picasso'nun saat daha dolaşabılmek ıçın, hunen olumsuz bır yapıta donuş Amiterdam'a gece kalkan ıkıncı turdu uı,akla dondum de deftenmde ondan "hantal dev" dıve soz etmıştım Wall Street'te o zamanlar durmadan yükselen ^borsa fıyatlarına, değerı gıttıkçe *şışen dolara ortalıkta buyudukçe buvuyen Lımuzınlerde dolaşan kokainci genç milyonerlere bakıp, "Bu balon bir gun soner" dıye ahkam kesmışım Pek de vanılmamışım Geçen yılın "19 ekim krizı" ıle balon, patlama tehhkesı geçırdıkten sonra şımdı bıraz ınmış durumda Hayalı ıyımserlık ve guç tozu kokaıne savaş açilmış, tnlyon dolarlık borç ve 150 mılyarlık yıllık açık gundemın on sıralaıında New \ork sokaklarında dılencılerın savısı artmış, ama sıren seslerı yıne her yeıde Her şe\e rağmen Nevv \ork şaşaa ıçınde yaşjyor Tipkı her Mersın'e gıttığımde duyduğunı. "bankaya borcu milyarlan geçtı. hâlâ hovardalıkta" de dıklerı borçlu zeııgır.ler gıbı Zürih'ten Bıınlar da çıplak mülteci \vrupalı bayanlar strıptızalığı yetermce onurlu bır met uyesı Sayın Etizabelh Kopp meslek olarak gormedıklerınden bu ış Fılıpınlı, Afrıkalıgeçenlerde, "ekonomik sıgınma"kadınlara kalıyor. Ama bunu yapmak ıçın de oturma nın esas neden olduğunu Turk kamuoyuna duyurmak ve uyarmak ve çalışma ıznıne ıhtıyaç var DOĞAN ABALIOĞLU ZLRİH Isvıçre'nın kışıye duşen gehrıyle en ust duzeyde bulunması, bu ulkeyı çekıcı kılmakta, dığer bır deyışle başının belası Uçüncu Dunya dıve adlandır dığımız, ışsızlığın dızbovu olduğu, enflasyonun uçlu sayılarla verıldığı dığer ulkelenn bıreylen ne yapıp ne edıp buraya kapağı atma çabası ıçınde, çeşıtlı yollar, yöntemler denemekteler 12 Eylul uygulamasıvla, tum demokrası kurumlarının rafa kaldırılması, ozgurluklerın kısıtlanması, ınsan haklarının hıçı sayılmasını vurgulavan Batı goruşunu yakalayan bızım ekonomık multecıler de bundan yararlanma yolunu buldular Insan haklarına saygılı olan ve halkının bu konuda duvarlılığını ıyı bılen yonetım ıse burokrası çarkına takılmış, şaşırmış durumda Çalışma, oturma ıznıyle eşanlamlı Oturma ıznı, çeşıtlı vollardan (N Cerrahoğlu'nun Passatore olayında değındığı gıbı) vızesız gıren bu kışılerın durumlarının belırlenmesıne bağlı Bunun ıncelenmesı ve sonuçlanması ıse 2 yıldan az surmuyor Yanı bu kışılerı bır verlere yerleştırmek, onlara barınak ve ustune ustluk cep harçlığı da \ermek zorundalar 10 bınlere yaklaşan bu msanlan (kı yarıdan çoğu Turk) salt bır çatı altında toplama bıle sorun yaratmakta Bu nedenle federal huku ıçın ulkemızden bır TV \e gazetecıler grubu davet etme duşuncesını açıkladı Bu fazlalığa karşıt madalvonun dığer yuzu de \ ar Eğlencev e pek duşkun olmasa da gece kuluplerınde Isvıçre erkeklenne sunulan striptizcikrin azlığı Avrupalı bayanlar salt parasal açıdan boylesme ışlere enda "bulaşıyor." Açığı kapatmak yıne Uçuncu Dunya ulkelerıne duşuyor Beyazın yanında sarı, sıyah derılerının her yonlerını gosteren bu hanımlar, Afrıka cangılarından ta Fılıpın ler'e kadar sankı soyunma ıklım koşuluymuş gıbı hep Ekvator kuşağının "cinsi latifleri." Doğal, bu da bır meslek Yanı çalışma ıznı gerekuren, yanı ba$ı oturma ıznıyle başlayan aynı kısır döngu duğumu Çozum var, bulunmuş, Isvıçrelı olmak Yanı bır Isvıçrelı ıle evlenmek Kılısede "evel" deyıp, parmaklara >uzuk takınca problemler duman gıbı dağılıyor \e sısler açılınca ortava uzerınde haı, olan kırmızı pasaportlu (bunu bızde salt dıplomatların kullandığı onca yeşılı, mavısı de olan) kanunlar karşısında eşıt bırevler çıkıyor Bu danışıklı doğuşun bılıncınde olan yetkılıler yıne önlem peşmdeler Ne yapılabılır, neyı na sıl yenne otuıturlar kı ozluk hakları kısıtlanmadan kılıseye gıden vol tıkansın Anlayacağıruz zengın olmak da k lay değıl Hele ınsana değer verıyor, onun kışılığıne savgı duyuyor, onları bu koşullara ıten nedenlerı goruyor ve onları kullananları da büıyoısanız daha zor Yeter kı ınsan sevgısı ıçınızde olsun Fılıpınlı bu stnptız yıldızınm Isvıçrede ıcra ı sanat eylemesı öyle zor kı Guernica kîmin eseri, Pablo Picasso'nun mu? Alman işgali sırasında, Paris'teki atölyesinde Guemica'nın bir röprodüksiyonunu gören ve "Bunu siz mi yaptınız?" diye soran Alman subayına Picasso'nun yanıtını anımsıyorum: "Hayır, siz yaptınız!" NEDİM GÜRSEL MADRİD Prado Muzesı'ndeyım Goya'lar, Velasqutz'ler, Bosh'lar, Brueghel'ler, Greco'lar başka gune kalsın Bugun Picasso'nun marıfeunı gormelıyım Muzeden ayrı bıı bolume doğıu yuruyorum Cason del Buen Reüro. Guernica lablosunun kurşun geçırmez bır cam ardında sergılendığı yer Bır sanat yapıtının yaratılış surecını tum eskızlerıyle baştan sona ızlevebılmenın heyecanı ıçındeyım Picasso'nun un lu tablosuna bakarken gecmışe, Ispanyol tç Savaş gunlerıne kanlı bır öğleden sonrasına donuyorum Ne dıyordu Lorca boğa gureşçısırun olumunu anlatırken "Öğleden sonra beş / tam oğleden sonra beştı / bır çocuk beyaz çarşafları gelırdı ogleden sonra beşte / bir torba kıreç hazırlaıımıştı / ogleden sonra beşte / gerisi ölumdu ve sadece olum / oğleden sonra saat beşte." 26 Nısan 1937 yılının bır ılkyaz gılhu ogleden sonra saat beşe doğru Bıskay'ın en eskı kentı Guernica goklerınde çelık kanatlı olum kuşları belırdı Pazar yerınde alışvenş eden köylu kadınlarla çocuklar, kentın gungörmuş eskı sokaklarını, guneşlı alanlarını dolduran esmer Bask erkeklen, atlarla eşekler, hatta ılkyaz guneşınde keyıf le uyuklayan köpekler bıle başlarına gelecekten habersızdıler Korkunç bombardımanı önceden sezmelerı olanaksızdı, yalnızca Guernica değıl hıçbır kent o gune değın Alman Junker uçaklanyla Heınkel'lerın homurtusunu bunca yakından, bo\lesıne ansı zın duymamıştı çunku Uçaklar uç saat boyunca verle bır ettıler guzelım Guernıca'yı Taş ustunde taş bırakmadılar Otuz ton bomba atıldı eskı evle rın, taş yapıların, kılıselerın uzenne Avcı uçakları mıtralyozlerle kadınların, çocuklarla hayvanların uzenne saldırdılar Tavuk ları bıle tarayıp geçtıler hiv acıma dan Guernica bombardımanı Na zı savaş sanayunın en gelışmış buluşlarını denedığı, en yenı bombaların yıkma gucunu sınadığı bır gosterıydı Tarıhte ılk kez, halkın dırencını kırmak amacıyla hıçbır stratejık onem taşımayan bır kent yerle bır edılıyordu Gu ernıca voktu artık Gerıde \uzyıllık bır çınar, bınlerce olu ve \aralıvardı Bır deyıkmtıların uzerındekı mavı gökyuzü Ama o sırada Pans'te yaşayan bır Ispan Madrid'den Yapılışından tam eltı bır yıl sonra bakıyorum Guernica ya Yıkılan kentten gende kalan yuzyıllık cınara benzıyor Kentın tablosu Estetık tarıhın sanat yasamın yerını almıs Bu tablo bır acıyı haykırıyor bır umudu olumle yaşamın bırlıktelıgını Ispanyol halkının trajık alınyazısında somutlasan cagımızın seruven nı dıle getırıyor Dıle getınyor demek de yanlıs Tablo bu seruvenın ta kendısı aslında Boyayla ışıga burünup evrensel bır bıcım almış Guernica Kendı seruvenını kendısı yaratmıs yol ressamı bu barbarlık karşısın oturttu sonra Elınde lamba tutan Beşıncıde atın nalları altında ezıl laşım tu\dl uzerınde başladı. Reda kollarını sıvayıp, halkının au kadını, ağzı kopuren sıvrı dıllı, mış bır savaşçı fıguru belırdı sol sıın ılerlnor, değışıvor, donusu sını, umudu ve olumu evet kırçıl yelelı an da bır başka koşe koşede Daha sonrakı eskızlerde \ordu Fıgurıer artıp eksılıyor, Lorca'nın dızelerındekı "gensi veyerleştırdı Ikıncı ve uçuntu es kucağında olu çocuğunu taşıyaıı ışık bır azalıp bır (,oğalı\or, Gu olum, sadece olum" olan bır ılk kızlerde bu fıgurlerın konumunu ana, parlak ışıklı bır lambaya do ernıca pazarınm karmaşası Pıcasyaz ıkındısını olumsuzleştırmek değıştmp atla boğa ılışkısını on nuşen havaya sıkılmış yumruk, so'nun yaratıcı dehasında ger ek amacıyla zorlu bır savaşıma gırış plana çıkardı Sonra her bırını, boğanın sı\rı boyııuzlan, yanarak duzenını bulmava başlıvordu mıştı Bu savaşım Nazı uçakları korkunç gorunuşlerıyle ayrı ayrı olen kadın, kompozısyondakı Yapılışından tam ellı bır >ıl nın bombalanna karşı yaratıcı gu çızdı başka kâğıtlara Kuçuk bır verlerını almaya başladılar Resını sonra bakıyorum GuernRa ya r cun, kan \e ateşe karşı kalemle pence eden başını uzatmış lambalı kendı gerveğını kurmava, kendı Yıkılan kentten gende kalan yuz kadın tum kompozısvona hâkım dılını oluşturmava başlamıştı ar Mİlık çınara benzemıyor kentın fırçanın dırenışıydı bır duruma geldı Dorduncu es tık Pıcasso bu eskızlerden \ola«,ı tablosu Estetık tarıhın, sanat \a Pıcasso ıse bır boğa lıguı u çız kızde at daha da onem kazandı, karak fıgurlerı son bıçımlerıvle tu şamın verını alrrii Bu tablo bır mekle başladı Boğanın uzenne olumkalım savaşı ıçınde çırpınan vale geçırdı Ve yenıden gınşti bo acıyı haykınyor, bır umudu, kuşa benzer kanatlı bır hayvan mıtolojık bır canavara donuştu zup çızmeye Bu kez aynt başka ölumle yaşamın bırlıktelıgını,