Katalog

10 KASIM 1988 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ISMAIL GÜLGEÇ TftYIN DÜIYtfÂSINDA SANATEDEBİY^T HAYVANLAR 'Bilinmeyen Değer', Hermann Broch'un dilimizdeyayımlanan ilkyapıtı 'EntelektüePin oluşumu Bilinmeyen Deger / AHMET CEMAL ~ Bilinmeyen Değer, yüzyılımız dıinya yazınının klasiklerinden biri olan, Avusturyalı yazar ve filozof Hermann Broch'un dilimizde yayımlanan ilk yapıtı. Yaşamı boyunca felsefe ve yazın alanında gerçekten önemli yapıtlar veren, pek çok dile çevrilmiş, çalışmaları çok sayıda bilimsel sempozyuma ve incelemeyc konu olmuş olan Hermann Broch (18861951), böylece büyük bir gecikmeyle de olsa kültür yaşamımıza adım attı. Ancak hemen başlangıçta belirtilmesini gerekli bulduğum bir nokta var. Bilinmeyen Değer 'in özenli baskısına karşın hakkında yalnızca arka kapakta birkaç satırlık bilgiyle yetinilmiş olması, kanımca büyüic eksiklik. "Okur oluştunna" işlevinin henüz bunca önem taşıdığı bir ortamda ne yazık ki çok sık rastladığımız bu eksikliğin nedenini anlayabilmek kolay değil. Hermann Broch / Çeviren: Gertrude Durusoy / Ada Yayınları / 142 s. Viyana'da çok zengin bir tekstil üreticisinin oğlu olarak dünyaya gelen Hermann Broch, babasının isteğine uyarak tekstil mühendisliği öğrenimi gördü. İlk yazılanm 1913 yılında yayımladı. 1927 yılına değin babasmın fırmasında müdürlük yaptı. Daha sonra fabrikalan sattı; 192529 yılları arasında matematik, felsefe ve psikoloji öğrenimi gördu. 1938'de, Avusturya'nın ilhakıyla birlikte Gestapo tarafından lutuklandı. James Joyce'un araya girmesi sonucu Amerika Birleşik Devletleri'ne gitme olanağını buldu. Yale Üniversitesi'nde Alman yazını üzerine dersler verdi. Yazjn alanına her zaman büyük eğilimi olmakla birlikte, önceleri Bu amaçla romanda, çok çeşitli yaşam biçimlerine kaynaklık edebilecek bir aile konumu kurgulanmıştır. Matematik bilgini Richard Hieck'in enteiektüei yaşamı da bu biçimler arasından bir tanesidir. lkinci temel sorun ise, kendini bilime adamış birinin, başka deyişle tek bir dalda uzmanlaşmış, bilgilenmeyi o dalda yoğunlaştırmış birinin, salt akıl yoluyla aşılamayacak olanları nasıl aşabileceğidir. Bu "salt akıl yoluyla aşılamayacaklar", ölüm, aşk, öteki insaıüarla ilişkiler gibi olgulardan yansıyanlardır. Bilim adamı Hieck, once bu konuda da kendi bilim dalının ona çizmiş olduğu yollardan gitmeyi dener. Örneğin, bir süre matematikteki sonsuzluğun, yaşamın sonsuzluğu ile özdeş olabileceğine inanır. Ama günlükyaşam uygulaması, sonunda ona bu bağlamdaki yanılgısını kanıtlayacaktır. Örneğin erkek kardeşinin ölümüyle birlikte, bilimsel gerçeğin yalnızca, çok daha geniş bir bağlam çerçevesinde ele alınabilecek, mistik diye nitelendirilebilecek bir gerçeğin bir parçası olduğunun bilincine varacaktır. Bu "mistik gerçeklik" kanıtlanamayan, ama yine de var olan bir gercekliktir; çünkü yaşam ve ölüm, akıl ve akıldışı bu gerçeklik içeFeteefeden edebiyata 1951'de ölen Avusturyalı yazar ve filozof Hermann risinde yer aimaktadır. Broch. önceleri felsefe çalışmalarına ağırlık vermiş, ancak ilk büyük romanı Bilinmeyen Değer, Hermann "Uyurgezerler" ona dünya çapında ün kazandırmaya yetmişti Broch'un kişisel gelişme çizgisinin felsefeye ve felsefe çalışmalarına tı sayılan Vergiüus'un Ölıimıi (Der doğal sonucu olarak, doğrudan ağırlık veren Broch, bunu "yaşa Tod des Vergil) izledi. Romanla felsefe temeline oturtulmuş bir romın son sorularTna yazının değil, nnın yanı sıra çok sayıda öyku, mandır. Ama bu temel, son dereancak felsefenin yanıt verebilece deneme ve başkaca düz yazılar da ce yetkin düzeyde bir yazmsal kurgulamayı kesinlikle engellememişği inancıyla yaptı. Daha sonra, kaleme aldı. bunun tam tersine inanmaya baş1933 yılında yazılan Bilinmeyen tir. Çünkü Broch, romanın odak lamasıyla birlikte yazın urünleri Değer, "entelektuel insan"ın ro noktasını bir bilim adamı oluştuni verdi. ilk büyük romanı Uyur manıdır. Broch'un kendisi, bu ro ruyor diye, bilimsel malzemeyi gezerler (Die Schlafwandler), ona manda iki ana sorunun ele alın okurun önüne onu usandırana dedünya çapında ün kazandırmaya mış olduğunu belirtir. İlk sorun, ğin yığmak gibi bir yanılgıya düşyetti. Bu yapıtı Bilinmeyen Değer burjuvadışı bir kesimden gelen memiştir. Bu niteliğiyle Bilinme(Die Unbekannte Grösse), Biiyii bir insanın hangi önkoşullar altın yen Değer, Broch'u Türk okurlaleniş (Die Verzauberung), Suçsuz da salt entelektuel bir yaşam çiz rına ilk tanıtım işlevini rahathkla lar (Die Schuldlosen) ve başyapı gisine vardığımn araştırılmasıdır. yerine getirebilen bir kitaptır. KİM KİME DUM DUMA BEHÎÇ AK ye mcerr/6/Aı T&Mİ216/* 6İTO0/I PtKNÎK PtYALEMADRA , SENCE BEM BIC INSAW S4J2RAP M07M? Miguel Littin yaşadı, Gabriel Garcia Marquez yazdı Pinochet'nin eşek kuyrugu bu düş, Şili hükümetinin yayınıladığı ülkeye girmeleri yasak olanların listesiyle "sona" eriyor. Böylece Littin, Şiü"ye giremeyeceklerin başında yer ahyor. Ne var ki, Littin, büyuk bir cesaret örneği ve buyiık bir dayanışmayla ülkeye gizlice girerek bu düşü gerçekleştiriyor. Kişiliğini, bedenini, yüzünü ve hatta o mütevazı giysilerini ve tavrını değiştirerek, kısacası istemeye istemeye başka bir "kimliğe" bürünerek, yeraltında çalışan demokratik örgutlerin korumasında Şili'ye geri dönüyor. Littin tehlikeyi, yaşamını yitirmeyi, hasret gidermek için göze almıyor. Tam otuz iki bin metrelik fılmi gerçekleştirmek için göze alıyor her şeyi. Değişik zamanlarda Şili'ye giren üç Avrupalı film ekibini ve ülkede illegal çalışan direniş örgüt üyelerinden oluşan altı film ekibini yönetiyor. Sonuçta, Şili'nin bir ucundan öteki ucuna kadar, Pinochet faşizmi altında inleyen ülkesiyle ilgili dört saatlik bir televizyon filmi ve iki saatlik bir sinema filmi gerçekleştiriyor; 1985'in Şili'sinde. H1ZU GAZETECİ NECDETŞEN Miguel Littin'in Macerası / Şili'de îllegal / Gabriel Garcia Marquez / Çeviren: Hatice Taş / Afa Yayınları / 165 s. ATtLLA BİRKİYE Şili ve Miguel Littin. Birbirinden ayrılmayan iki ad. Birincisi, Güney Amerika'da, şimdilik Pinochet'nin huküra sürduğü bir ülke. Onurlu demokrasi ve bağımsızlıkraücadelesinibastmp, Allende'yi ve binlerce yurtseveri öldürüp, binlercesini işkence tezgâhından geçiren ve ABD şirketlerinin çıkarlarını korumakla övünen Pinochet diktatörlüğü altında şimdilik inleyen bir ülke. Daha geçenlerde halkın iradesiyle yenilmesine karşılık, "başkan"lığından ödün vermemeye kararlı Pinochet'nin şimdilik hükum sürdüğü ülke. Iküıcisi ise, yani Şilili Littin, yurtsever, devrimci bir sinemacı. Sanatını halkmın kültürel derinliklerinden besleyen, Allende devrimine yurekten bağh Şilili sinemacı Littin. Bir rastlantı'sonucu Pinochet faşizminden kurtulan ve yülardır sürgünde yaşayan dünyaca ünlü sinemacı Littin. Littin, surgunde yasamanın güçlüklerine uzun bir süre dayanıyor. Her seferinde, kendi deyişiyle ulkesine dönme "düşii" en büyiik destekçisi oluyor. Bir gün Bir başka ad da Gabriel Garcia Marquez. Dünyaca tanınan, bilinen Kolombiyalı ünlü romancı. Marquez, usta kalemiyle bu seruveni kitaplaştıran yazar. Moneda Sarayı'nda bile film çeken, Pinochet'nin burnuna kadar giren, Carabino'ların gözleri önünde Şili'deki çok sevilen bir oyundaki ÇİZGILİK KÂMtL MASARACI gibi Pinochet'ye tam otuz iki bin metrelik bir eşek kuyruğu takan Littin'in yürekliliğini yazan romancının adı. Bu adlar, bu olaylar birleşince, uzun "eşek kuyrnğu"nun yanı sıra, bir hafta sureyle yapılan, on sekiz saatlik roman tadı veren bir "röportaj" çıkıyor ortaya. Bunun da Marquez. O jyf ÖLORAlMAUM ]ÇERİ.. "Bu hayaunun en kahramanca eylemi sayılmazdı, ama en şerefGaratdine Chaplln ve Marquez'te birlikte Sürgündeki Şilili yönetmen lisiydi" diyor Littin. Bu şerefli eyMiguei Littin (sağda). kımlik değiştirerek Şili'ye girdi, 32 bin metrelik film lemi, Marquez'in usta "biçemi"yçekt ve bundan bir TV filmıyle bir sinemafilmîgerçekJeştirdi. Gabriel Garcia le, Miguel Littin'in MacerasıMarquez (solda) de Littin'in Pinochet'ye tam 32 bin metrelik "eşek kuyruğu" Şili'de İllegal adlı kitaptan okuyoruz. takışının öyküsünü kaleme aldı. İki sanatçı. Geraldine Chaplin'le birlikte. AĞAÇ YAŞKEN EGİLİR KEMAL GÖKHAM GÜRSES YAYEV RAPORU ("Hil.«y.\klxıl KYüKCK KMMNI vi Öykü Ödülü'ne değer görülmüştü. Yazarın yeni yayımlanan "Dullara Yas Yalaşır" adlı kitabında yer alan "Yaşlı Bir Genç Kız" adlı öykü ise 1986 yılında Benazus Özel Ödülü'ne değer bulunmuştu. KARA SEVDA Yazan: Zeynep Oral/Milliyet Yayınları/208 s. Zeynep Oral, gazeteci olarak birçok kez Afrika'ya gitti. Her dönüşünde Afrika gözlemlerinin, izlenimlerinin bir bölümünü gazete sütunlarında okurlarına aktardı. Ama kendi deyişiyle, bir "gazete yazısı" sınırlarına girmeyenlerı aktaramadı. Yeni yayımlanan "Kara Sevda" adlı kitabında ise, aktarabildiklerini ve aktaramadıklarını yeniden biçimlendirerek, "kendi Afrikası'nı" yeniden yarattr. "tçimde: Koskoca bir sevda. O sevda, sensin. O sevda, sende kendi yabancılığımı arama tutkusu. Sevgili Afrikam, sende konuşulan binlerce dilde bu tür se\daya ne denir bilmiyorum. Bizde bunun adı: Karasevda..." yaşama tarzı, bir ideoloji olan bir roman. "Erkek'Hik ve "kadın"lık ilkelerine bir itiraz denemesi. kitabın yazan, Ümit Kıvanç, Milliyet Yazıişleri, Cumhuriyet Haber Merkezi'nde çalıştı, haftalık Yeni Gündem Dergisi'nde teknik yönetmenlik ve yayın yönetmenligi yaptı, Birikim Yayınlan'ndan çıkmış, biri Afrika Boynuzu, öteki Nikaragua üzerine iki broşürü var. DÜNYA YAZARLARI Haarlayan M. Türker Acaroğlu/Kaya Yayınları/538s. M. Türker Acaroğlu, yapıtın amacını şöyle belirliyor: "Baü uygarlığının, düşün ve sanatının oluşmasına katkıda bulunmuş, gelişiınine yardımcı olmuş olan en ünlü ozan ve yazarların kişiliğini belirtmek." Ortaöğretim öğrencilerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanan yapıtta 222 şair ve yazann hayatı, sanatı ve yapıtlan ele alınmış. Acaroğlu, ayrıca bu şair ve yazarların Türkcedeki çevirileri ile kaynakçayı da göz onüne aldığını belirtiyor. ısrCMi: K.\P.\T Aşkım bana resîmaltı AŞKIM BANA RESİMALTI Yazan: Ümit Kıvanç/İletişim Yayınlan/157 s. Muhtelif kadınlar, birtakım erkekler ve hep bildiğimiz şeyler hakkında bir upuzun hikâye bu. Başkalannı sevdiklerini sanırken, gerçekte bir kez daha kendilerini sevenlerin ya da hayatlannı iş kurar gibi ince hesap kitaplarla kuranların sahnede yer aldığı bir hikâye. Bir bakıma da roman; ama kahramanı bir dünya görüşü, bir TARİHTE BUGÜN MVMTAZ AMKAIS 10 Kasım KEMAL'İN SONA EREN GÖREVİ 19t8'P£ BUGÜN, MUSTAFA K£MAL PMfA, YILbıfZtM CGDULA& S/Suf gAÇKAtJirĞl'MDAM ££SMBH AUUDt IPUNrA SASONUHDA MONOROS MurAZEKesi Y/IPILERTESi &UNj LİMAM SON SAtJPees'TEN 8OŞAYfLPfK/M O/Z&ULARf GGUP KOMt/m/VUĞt'/VA A773NMtŞTI'• ASLlfJDAtOerADA O/SDU FtLAN KALMAM/f, 774 / MAMEAt OAĞ/CMifTT. KASfMlN 7 'S/A/u£, İ2ZET PAŞA, Ö2.EL. OCAeA/i ONA BU SONA EGDiĞİHt StlP'/eM/Ş, OÖNMES/A/1 MUSrAF/4 t^MAL PAÇA, AOAAJA'OAla Bfö UAFTAUK SSK£y/ SHSAS/AJOAjANCAK, MONÖOOS 8AZILAS/NIN AÇ/tOt&A Ml/UÇTV&ULAS/LMEp /ÇtN S£A/£L kiURMAy gAŞKANUĞMA SljÇ YAZI GÖNOefSSağda, bu parev srroitruteı yaı/erferiyfe göruluyor EY GECE KAPINI ÜSTÜME KAPAT Yazan: Oktay Akbal/Can Yayınlan/92 s. "Ey Gece Kapını Üstüme Kapat", Oktay Akbal'ın on uçüncü öyku kitabı. Ahmet Muhip Dranas'ın "Ey gece kapını üstüme kapat" dizesini kitabına ad olarak seçen Akbal, aynı adlı uzun öyküyü 1983 yılında üç aylık hapis cezasını çektiği günlerde yazmış. Dar bir yere kapatılmış bir insanın bunalımlannı, anımsayış CUMHURIYET KITAP KULÜBL^NDE YENİ KİTAPLAR lannı, tedirginliklerini, iç hesaplaşmalarıru, duygulanmalannı şiOkurların yeni yayımlanan kitapları daha yakın öncelikle yer bulacak. Böylece üyelerimizin ve temirli bir dille yansıtan bu uzun öy dan izleyebilmeleri için her hafta bu köşede özet silciliklerünizin siparişlerine hız ve kolaylık getirkünün yanı sıra, kitapla bilgileri içeren kitap duyunılarına yer vereceğiz. İlk miş olacağız. "Ayın En Çok Satan Kitaplan"nı da 1980'lerde yazılmış bir dizi kısa basımı yapılan ve kulübe gelen kitaplar bu listede her ayın ilk haftasında yine bu köşede sunacağız. öyku de yer alıyor. Kod: Kitabın Adı: YazarÇevlrmen: Tir Sayfa: Rystı: 016.071 Çağdaş Helen Tarıhine Bakış Nikos Svoronos/P. Abacı Tarih 116 2500.DULLARA YAS YAK1ŞIR 044.102 Resim ve Elişi Çalışmalan Fahriye Kınalı Çocuk 48 1200Yazan: Erendiz Atasü/Afa 066.072 Aşkım Bana Resîmaltı Ümit Kıvanç Roman 157 3500Yayınlan/199 s. 066.073 Kum Kitabı J.L.Borges/Münir H. Göle Deneme 103 25001981 yılından bu yana çeşitli 087.087 Bir Adım İleri İki Adım Geri V.İ.LeninA'.Fincancı İnc. 308 4000dergilerde öyküleri yayımlanan 097.520 Modern Arıcılık Kemalettın Şenocak Başvuru 224 4500Erendiz Atasü'nün uçüncü öyku 097.521 Sanatın Görsel Dili Sezer Tansuğ Sanat 126 3000.kitabı, Afa Yayınları'nın 097.522 Toprak Kurşun Geçirmez Şemsettın ünlü Roman 287 5000"Kadın" dizisinden yayımlandı 189.010 Fidel ile Gece Söyleşileri Freı Betto/G.OnganM.Çelikel Röp. 324 6500.Daha önce "Kadınlar da Vardır" 190.007 Saloz'un Mavalı Peter Weiss/Can Yucel Oyun 121 3300.ve "Lanetliler" adlı kitapları çı 190.008 Batı Yakasının Hikâyesi Arthur Laurents/C. Yucel Gyun 150 3700kan Atasü, "Kadınlar da Vardır" 299.010 El SalvadorBirleşik Devrimci Savaş M.M.Rodriguez/A.Karcan Belge 187 3700.ile 1982 yılında Akademi Kitabe 303.007 Biz Yevgeni Zamyatin/Fusun TülekRoman 157 3500. f 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet 10 Kasım 1938 Nabız: Muntazam, dakikada 124; teneffüs: 40; hararet derecesi: 37,6 dır. Dün sabah 24 de neşrolunan tebliğ: İstanbul 9 (a.a.) Riyaseticumhur Umumi Katibliğinden: 1. Reisicumhur Aıatürkün sıhhi vaziyetlerı hakkında müdavi ve müşavir tabibleri tarafından bu gece saat 24 de verilen rapor ikinci maddededir: seyretmektedir. Hararet derecesi: 37,6; nabız: 132; teneffüs: 33 tür. Atatürkün sıhhati Dün saat 10 da neşrolunan tebliğ: tstanbul 9 (OM.) Riyaseticumhur Umumi Katibliğinderv 1. Reisicumhur Atatürkün sıhhı vaziyetlerı hakkında mıidavı ve müşavir tabibleri tarafından bu sabah saat 10 da verilerı rapor ikinci maddededir. 2 Geceyi rahatsız geçirdiler. Umumi vaziyetlerindeki hallerindeki vaziyet ciddiyetini muhafaza etmektedir. Hararet derecesi: 36,8; nabız muntazam: 128; teneffüs 28 dir. Dün saat 20 de neşrolunan tebliğ: tstanbul 9 (a.a.) Riyaseticumhur Umumi Katibliğinden: Reisicumhur Aıatürkün sıhhi vaziyetlerı hakkında müdavi ve müşavir tabibleri tarafından bu akşam saat 20 de verilen rapor ikinci maddededir. Başvekil şehrimize geldi Evvelki gece saat 23 de Ankaradan hareket eden Başvekil Celal Bayar, dün sabah saat 11,58 de sureti mahsusada hazırlanmış olan katarla şehrimize gelmiştir. Başvekilimiz, Haydarpaşa rıhtımında bekleyen Acar motorile, doğruca Dolmabahçe sarayma giımiştir. 2 Bugünü yorgun ve dalgın geçirdiler. Umumi ahvatdeki 2. Saaı 20 den itıbaren ciddiyet biraz daha dalgmlık artmıştır. Umumi ilerilemisıir. ahval vahamete doğru