Katalog

30 EKİM 1988 EKONOMİ CUMHURİYET/U PAZAR NOTLAR1 Dolann zor yılları Türkiye'de "dolann değeri" devnce doğal olarak ilk akla gelerrşey, dolann Türk Lirası karşısındaki değeri oluyor. Merkez Bankası ve bankaJarın dolar alışsatış fıyatlarıyla "Tahtakale"deki fiyatlara bakılarak "dolar gene fırladı" ya da "dolar düştü" gibı sonuçlara varılıyor. OSMAff ILAGAY BUSH'UN DANIŞMAM FELDSTEİN: Doların düşmesi kaçınılmaz ABD dolarının uluslararası para piyasalarındaki geleceği pek parlak görünmüyor. Geçen hafta, ABD büyüme hızının düştüğünün açıklanması üzerine düşüşe geçen dolann, önümüzdeki yıllarda başlıca güçlü paralar karşısında değer kaybetmesi gerektiğini savunanlar arasında Bush 'un danışmanı Feldstein da var. ABD Maliye Bakanlığı ise bu görüşe katılmıyor. George Bush'un ekonomi danışmanı Martin Fekteteın, Irrtematlonal Herald Tribune gazetesinin sorularını yanıtladı. Bush'un başkan seçildiğinde, sosyal güvenlifc dışındaki tiim kamu harcamalannı reel olarak dondurması halinde A8D bütçe açığtnın hızla kapanacağını iddia eden Feldstein, "sizin senaryonuz bir dolar kri2ini önleyebilecek mi, dolann düşmesi iyi bir şey mi?", sorulannı şöyte yanıtladı: Martin Feldstetn "Doter h*r halükarda değer kaybedecektir, ama ben bunu bir kriz olarak gormüyorum. Ben önümüzdeki üç yıl içinde dotar ytade 25 dotayinda değer kaybedecek1 derken 'değertoybetmefrdemJyorum, sadece piyasafanrt doten aşağı çefceceğlni Hade edtyorum. Bence dolar değer ksybetmezae ABD cari tflemler açığı istenen ölçüde kapanmaz, hatta büyür. Böyle bir durumda yabancı yatınmctlann bu açıklanflnanseetmeye devam edeceklerinf sanmıyorum. Ancak dHdcat edln, ben açık kapanmayacak' demtyorurn, çünku dolann dösecağine ve açtğın dusuk değerli dolann yardımıyta kapanacağtna inanıyorum." (IHT, 24 Ekim 1988.) yında değer kaybetmemesi halinde ABD'nin cari işlemler açığının istenen ölçüde kapanamayacağını ıleri sürüyor ve "bizim açığımızı sürekli olarak yabancı yatınmcılann kapatmasını bekleyemeyiz" dıyor. Doların değerini en yakından etkileyen göstergelerin başında, ABD dış ticaret açıklarıyla uluslararası faiz ödemelerini de içeren cari işlemler açığı rakamları geliyor. 1988 yılı başında 1.57 Alman markı satın alabilen bir ABD Dolan'nın değeri, bu yılın ilk yarısında, ABD'nin dış ticaret açıklarında belirgin bir daralma gözlenince yükselmiş ve layacağının tahmin edilmesi; buna karşılık enflasyonun başını kaldırma belirtileri göstermesı, ABD'de faizlerin yükseleceği beklentisinı gündeme getirdi. Faizlerin yükseleceği beklentısı, doların çekiciliğini ve dolayısıyla değerini arttıran bir etki yaptı. Ancak geçen hafta açıklanan ilk tahminlerde, ABD ekonomisinin büyüme hızının yılın 3. çeyreğinde yüzde 2.2'ye düştüğü, enflasyon tehdidinin ise azaldığı belirtilınce, faizlerin yükseleceği beklentisi de kırıldı ve bu da doların değerini olumsuz yönde etkiledi. Dolar 1.77 marka kadar düştü. Hemen önümüzdeki günlerde ve haftalarda doların uluslararası piyasalardaki değerini etkileyecek faktörler arasında başlıca ülkelerin merkez bankalarının olası müdahalelerini, ABD başkanlık seçimlerini, spekülatörlerin beklentilerini ve ABD'nin eylül ayı dış ticaret açığı rakamını sayabiliriz. Bütün bunlann etkilerini hesap ederek hemen önümüzdeki günlerde dolann değerinin nasıl gelişeceğini kestirmek kolay değil, ama piyasalara karamsar bir havanın egemen olduğu görülüyor. Dolar % 2 zarar ettirdi. Ata Lira % 1.92 geriledi. 22 ayar bilezik % 3 ile ' zarar rekortmeni. ı Hisseler ortalama Vo 4.4 \ arttı. 1 YKB Hisse Fon % 2.17 prim yaptı. Dövizde hisselerde kâr ATIRIMCININ HAFTALIK REHBERI Bankaların menkul kıymet yatırım fonları ne getirdi? Ryattar ( U ) Kstdna bdfesiatfı FarkO) Geçnı hafta 23 366 18.401 15.656 17.050 14 448 17.165 18.166 17.198 13.610 13.526 13 272 10 572 12 860 13 690 12 199 13 082 48 855 *kQa gore 116.3 72 6 55 6 74 6 47 3 72 0 76 0 641 384 38.2 35.4 884 32 6 36.9 21.2 18.7 22.1 YıHıa$wa gore 57.6 484 54.1 54.8 63.8 60 3 52 5 Haftal* 0 99 0.93 0.96 1.01 1.02 1.14 1.01 1.09 1.03 1.06 104 2.17 0.61 100 1.01 096 0 95 Yatınmcüar geçen hafta serbest faizin etkisiyle altın ve dovizde zarar etmeyi sürdürürken, hisse senedi ve katılım foniannda kâr ettiler. Tahtakale ve Kapalıçarşı cephesinde 22 ayar bilezik altını yüzde 3.01 ile haftanın zarar rekortmeni olurken, dolar yüzde 2.01, mark da yüzde 1.54 zarar ettirdi. ÎMKB'de hisseler ortalama yuzde 4.4 prim yaparken, borsadaki canlanmaya bağlı olarak katılım foniannda geçen haftanın en çok kazandıranı yüzde 2.17 ile YKB Hisse Fon oldu. Tahtakale, piyasadaki lira sıkışıklığının ve serbest faiz karannın etkisinden geçen hafta da kurtulamadı. Haftayı, 1735 liradan başDovizaltın ne getirdi? layıp 1700 liradan bitiren A B D Dolan yüzde 2.01 zarar ettirirken, mark yüzde 1.54, Isviçre Frangı yüzde 1.13, fngiliz Sterüni de yüzde 1.31 değer jytirdi. Kapabçarşı'da altın fiyadan gerilerken gramı 23 bin 100 liradan 22 bin 400 liraya gerileyen 22 ayar bilezik yüzde 3.01 ile haftanın zarar rekorunu kırdı. Reşat Altını 5 bin liraük düşüşle yüzde 2.94 zarar ettirirken, Ata Lira'nın gerilemesi yüzde 1.92 oldu. ÎMKB'de geçen hafta işlem goren hisse senetleri ise ortalama yüzde 4.4 orarunda değer kazandı Haftanın en fazla değer kazanan kâgıtları arasında Sifaş, Siemens, Çimentaş, G o o d Year ve Bagfas ilk sıraiarda yer aldılar. Bankalarca oluştunılan yalınm fonlarına katılma belgelerinde de, önceki hafta serbest faiz kararlanndan kaynaklanan düsüsler, geçen hafta yerini artışa bıraktı. Geçen haftaki değer artışlanndan en yüksek oran, 2.17 ile Yapı ve Kredi Bankası'nın hisse fon katılma belgelerinde oldu. bratun İırterftn1 kterfM2 ktisatVat1 Iktisat Yat2 Garaırti r a t m EsbaakFtıı YKB Yat Fom tarifcl 13.07.198^ 19.09 1987 14.12.1987 16.09.1987 10.02 1988 22.10.1987 16.11.1987 02 11 1987 Çılc* 10.800 10.661 9.960 9.764 9 806 9 976 10 319 10 477 9 828 9 785 9.795 9.713 9.693 10.000 10.057 11021 40 000 Y*ap 14.825 12.396 10.155 11.010 10 743 11330 11275 Öncekl hafta 23.135 18.231 15.507 16.880 14 302 16 971 17 938 17.011 13 471 13 384 13 135 10 347 13 782 13 554 12 076 12.957 48.394 YKB Kamu F M 07 03 1988 YKB Sekttr Fon 07 03.1988 YKBKMMFtn YKBNbseFmı YKB Uklt FOR Vakıfbart Fon Tiitiiabaak Fon CeabaakFon 07.03.1988 07 03.1988 07 03.1988 09 05 1988 04 07 1988 15.07 1988 Dışbaric Ma*< Hn 28.06.1988 BORSADA GEttN HAFTA İ0NDE BU HAFTA HİSSE SENEDİ mlktan 6166 2t Ektaı 1988 dma BtflŞMtYİBlEII ENDEKSLER 19M ftyatı 4.100 1.575 3.475 Hafljkafi M 7 (TL) Dolar (Tahtakale de) Dolar (döviz alış) Dolar (Etektif satış) Mark (Tahtakalede) Mark (Döviz alış) Isvıçre Fr (Tahtakale) Sterlir {Tahtakalede) Cumhurıyet Altını Reşat Altını 24 ayar kulçe aitın 22 ayar bilezik altın 1112.00 1018.30 1033.63 707.00 638.65 857.00 2070.00 123 000 145 000 18 000 17 500 Tı |4rt tork §tn Iark {TL) 1735.00 1673.71 970.00 936.07 3050.00 170.000 23.350 23 100 (TL) 1700.00 1681.61 1702.00 955.00 949.90 1132.00 3010.00 153.000 165.000 23 100 22.400 2.01 0 47 0.47 1.54 1.47 1.13 1.31 t:92 2 24 1.07 3 03 En döşük Hytt 3.800 1.575 En yüksek ftyst 4.375 1.650 3.675 2 400 2500 11 700 (100) 107.89 (100) OrtERUHOİRME m 52.87 65.13 35.07 48.73 45.41 13.79 28.33 28 00 Akçarwnto(BU) AnadokıCtm Aymar Bagfas Oysa dolann bir de uluslararası para piyasalarındaki değeri var. Dünya ekonomisini yakından ilgilendiren bu değerin inip çıkması, Amerikan parasının Turkiye'deki değerin i de bir ölçüde etkiliyor, ama dolann Turkiye'deki değerini belirtemede bize özgü diger etkenler ağır basıyor ve örneğin dolann uluslararası piyasalarda değer kaybertiği bir dönemde, Türk Lirası'na karşı hızla değer kazan Dolar rrçsı mümkün olabiliyor. Bu nedenle doları, bir tasarruf aracı Mark karşısında olarak değerlendiren Türk va 1.92 tandaşı öncelikle doların Turkiye'deki fiyatıyla ilgileniyor. Ulus 1.9O lararası piyasalarda iş yapanları ise dolann uluslararası piyasa 1.88 lardaki değeri de yakından ilgilendiriyor. 64.66 1694.00 9.450 5.330 675 8 773 3.360 2 325 2 150 Bokı Çımento 1 620 11883 32.08 1145.00 24.39 156.000 200 $.490 Çukurova Elektnk Deni2lı Cam Oöktaş Yjtftftfll 38 039 10 600 3.550 4400 5.000 7600 1025 3550 1000 3.150 1.100 3 550 6.850 3725 4800 5600 8 200 1025 3 700 f.100 3.400 1225 2 4OO[ 2300 11 000 3.675 4800 5.300 80.39 4831 96 92 106.30 6318 102 13[ 62 10 112 20 106 98 100 00 102.08 115.66 100 00 78 01 66.22 40.94 65.84 92 73 En çok işlem gören hisse 55 41 54.81 4719 110.00 7650! 1 025 3 700 1.050 3.300 1.100 3800 10200 10000 109 63 105 00 101.54 97.78 101 33 112 69 10000 106.02 101.37 90.12 102 44 98 25 112 95 100.00 10182 100.00 101 19 150 12 018 1.307 EoıGübr» Erejlı Demır Çelık Good Year 6225 9.790 14 663 8440 2723 1600 1.000 ~ 4 100 7.850 43.46 86 86 75 50 38 89 Borsada geçen hafta H U M sonodı Çukurova Elektrık Akçımento T iş Bankası Camsan Kordsa Teletas T Demir Döküm GoodYear Ereğlı Demir Çelık Lassa hacml işfea Ra» 251 12.86 169 8.66 110 5.64 95 4.87 89 4.56 88 4.51 63 3.23 55 2.81 55 2.82 m 299 15 32 Htettfe Aracı i y t Ûztıan Oral T.İş Bankasi Semıh Men. Değ. İ.Yener Kaya llhan labellı Yatırım Fınans. Entez Men Dej Mustafa Yılmaz Pamukbank T Kalkınma Bank. hacai fee» Giıbre Fabnkalan 700 2000 1850 770 2.225 1.950 7550 700 2.200 1.850 m 516 13.22 229 5.87 202 5.18 199 187 175 162 148 132 120 5.10 4.79 4.48 4.15 3 79 3.38 3 07 GOneyBlra ÜÜS5 tonir Demtf Çettk Izocam Kartonsan 75.86 52.11 4710 32 31 6494 3 643 24 172 3350 1.175 2.404 8.928 22.730 730 4 125 810 4 350 1500 15 800 730 4 200 ' 1.375 13 900 1400 15 700 55 45 60 38 77.50 40.88 54.91 Kav Ktpc EWrtrik KoçYatifmi Kordsa Koruma Tarım Dolarcılar gülemiyor Dolann uluslararası piyasalardaki değeri açısından konuya baktığımızda gördüğümüz manzara "dolarcılann" yüzünü güldürecek nitelikte değil. Amerikan dotarı içjn gelecek pek parlak görünmüyor. Geçen hafta, A6D ekonomisinin yılın 3. çeyreğinde beiırgin bir yavaşlama gösterdiğinın açıklanması üzenne dünya piyasalarında, yeniden değer kaybeden dolann önümüzdeki ikiüç yıl içinde değer kaybetmeye devam edeceği ilerı sürülüyor. ABD'de başkanlığın güçlü adayı George Bush'un ekonomi danışmanı Martin Feldstein da dolann değer kaybetmesinin kaçınılmaz olduğunu soylemeye devam ediyor. (1) Unlü ekonomist Martin Feldstein, ABO dolarının önümüzdeki üç yıl içinde başlıca güçlü paralar karşısında yüzde 25 dola 6.200 2.600 2050 4000 3 150 1 025 6350 2800 2200 4400 3 475 1 025 5.800 6200 2 800 2125 4 250 3 400 1 025 Temmuz 1988 Etom ağustos ayının ilk yarısında 1.90 dolara çıkmıştı. Ne var ki geçen hafta açıklanan rakamlar ABD dış ticaret açığındaki reei düzelmenin yılın üçüncü çeyreğinde tersine döndüğünü ve açığın yeniden büyüme eğılımine girdiğini gösteriyor. Bu da, doların değer yitirmesi gerektiğini savunanların haklı olabileceğini düşündürüyor. Diişer mi düşmez mi? Orta vadede, yani önümüzdeki birkaç yıl içinde ise doların mutlaka bir miktar daha değer kaybetmesi gerektiğini ileri sürenlerle buna karşı çıkanlar arasındaki tartışma sürüyor. Martin Feldstein'ın yanı sıra merkezi Belçika'da bulunan Avrupa Politika Etüt Merkezi tarafından hazırlanan yenı bir raporda da ABD ticaret açığında beklenen düzelmenin gerçekleşmesi için doların reel değerinin bir miktar daha düşmesi gerektiği belirtiliyor. (2) ABD Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan bir raporda ise bu görüşe karşı çıkılıyor ve doların yeniden değer kaybetmesine gerek kalmadan ABD dış ticaret açığının kapanmaya devam edeceği ve bu eğilimin 1989 yılı boyunca da süreceği ileri sürülüyor. (3) ABD Federal Rezerv Bankası (Merkez Bankası) Başkanı Alan Greespan'ın da bu doğrultuda görüş belirttiği, ancak kesin konuşmaktan kaçındığı ifade ediliyor. (4) (1) Feldstein uzun süreden beri bu görüşü savunuyor. Bu köşenın sürekli okurlan 13 Mart ve 8 Mayıs 1988 tarihlı Pazar Notlarf nda bu konuya değinıldığini anımsayabılırler. (2) Flnancial Times, 24 Ekim 1988 (3) The Wall Street Joumal, 25 Ekim 1988 (4) The VVall Street Joumal, 27 Ekim 1988 TabvlMe aracı »1* Iktisat Bankası Dışbank T.Garanti Bankası Yatnm Fınans T.Tutüncüler B Camiş Men.Değ Manufacturers H. T Vakıflar Bank. Eczacıbaşı M.O. T iş Bankası (ştem kacml (••yarTL) 30.490 5178 6 280 Î0 66 4983 846 4.700 7.98 3.707 6.29 2.420 4.11 1.716 2.91 1433 2.43 1.164 1.98 792 1.34 m Pıy R..UİHMİ (MnyaıTL) O) mci »f» T.C. Ziraat Bank. T.Emlak Ban. A.Ş T Vakıflar Bank Yapı Kredı Bank. Citibank Finansbank Teksül Bankası Pamukbank Ekonomi Bankası T.İş Bankası Usa tosaş CNmuksa(BU) Otosan Pınar Sut 6 768 200 9920 25.545 8.175 103 03 100 00 107.77 54 49 61 82 60 29 42.360 13.68 31.925 10 31 30.540 9.86 27.560 8.96 24.762 7.99 20.414 6.59 19.206 6.20 16.937 5.47 16.682 5.38 16.334 5.27 7 949 14 680 2 128 4.200 5300 590 950 2850 2 525 1 050 640 1.050 3 156 2 700 1 100 5.550 600 1.025 19 04 4211 52.84 96 77 102 50 104 42 103 00 104 76 2950 2 575 1 100 35.65 64.38 60.27 32.31 En çok deper yitiren Issse 43.40 57.91 78.15 Raöak Sıfaş Teletaş T Oemır Dökum 630 1 100 2.425 670 1200 2.550 4 400 3 025 2 750 32.000 1.600 630 1.150 90 00 102.22 102.02 25.709 3.116 2525 4 400 3000 2 625 32.000 1.600 1 562 32 293 33 470 3 100 2 650 2 450 32 000 1.575 155 75 111 11 107 14 106 67 102.23 66.96 52 50 74.42 45.71 72.00 68 42 46 57 En çok prim yapan hisse 58.97 58.82 Faizlerin etkisi Doların uluslararası piyasalardaki değerini etkileyen bir diğer önemli gösterge ise ABD faiz oranlan. Bu yılın ilk yarısında ABD ekonomisinin yüzde 3.5 dolayında, oldukça hızlı sayılabilecek bir büyüme hız/nı yaka DUNYA BORSALARINDAJV Uluslararası borsalarda geçen haftanın en önemli olayları, Ortadoğu'daki siyasi gelişmeler üzerine altm fiyatlannın fırlaması ve A B D ' n i n ekonomisinin yılın 3. çeyreğindeki büyüme hızı rakamlarının piyasalara etkisi oldu. C u m a günü, Suriye askeri birliklerinin Lübnan'ın kuzeyinde yığınak yaptıklan yolundaki haberler üzerine, altımn ons fiyatı Londra Değerh Metaller Borsası'nda 415.75 dolara, New York Borsası'nda da 419 dolara kadar yükseldi. A B D Doları da 1.79 marka çıktı. Ancak A B D Dışişleri Bakanlığı'mn "Suriye'nin Lübnan'ın kuzeyinde askeri yığınagı arttırdığı yolunda belirtilerın olmadığı" seklindeki açıklamasırun ardından altm fıyatlan ile doI.Tin degerinde görülen hızlı yükseliş durdu. T.l; Safası (») T.ts Bankası (8) T l$ Ban (0(%5fl BOL) T ış Ban (kurucu) Tâemers T.ŞişeCam Ytsas 50 10.390 Altın \ ııkan, dolar aşağı Böylece geçen hafta başında Londra Borsası'nda 406.30 dolardan işlem gören altımn onsu cuma günkü k a p a u ş t a 410.50 dolara düştü. A B D ekonomisinin büyüme hızmın yıhn 3. çeyreğinde yülık bazda yüzde 2.2'ye düştüğünün açıklanmasımn ardından A B D Doları uluslararası borsalarda önemli para birimleri karşısında, hızla değer kaybetmeye başladı. Dolan n hızlı düşüşü merkez bankalannın piyasalara müdahaleleriyle durduruldu. Böylece, geçen hafta başında T o k y o Borsası'nda 136.60 yen, Londra Borsası'nda 1.7885 marktan işlem gören A B D D o l a n , cuma günkü kapanışta, sırasıyla 126.08 yen ve 1.7755 marka geriledi. 640 240.440 700 500 4 800 600 Endeksi 720 520 6000 1300 720 520 104.17 102.66 101 96 212500000 13000000 12500000 81 70 122 92 104 35 100.00 5096 3.850J İMKB 59O0 1200 7,049iiTTSÖ 630 1.743 600 Hacml fşten Mlktan DOLAR DÜŞERKEN TÜRKİYE 371 t7» ıftnll 7*171 «•* MMBatt Dışborçiçinkötü, enflasyon için iyi Dolann uluslararası pfyasalarda değer kaybetmesi Türkiye'yi farklı açılardan farklı biçımde etkifiyor. Dolann değer kaybetmesi Türkiye'nin dolar olarak ölçüien dış borç rakamını kabartıyor. Buna karşılık petrol ve bazı dığer ithalat kalemlennin reel maliyetini düşüruyor. Ayrıca doların TL. değerınin tırmanmasmı da bir ölçüde yavaşiatabıliyor. Doiarın dunyadaki değerinin düşmesi, Türkiye'de doların değerlenmesi nedeniyle olusan enflasyonist etkiyi bir mıktar hafifletebiüyor. Htütünbank "Geleceğe Güven" 1 Kasım 1988 tarihinden itibaren geçerli olacak yeni faiz oranlarımız 1 yıl vadeli mevduat Üc aylık maaşınızı deâerlendinneyi au$undunuz mu? 6 ay vadeli mevduat 3 ay vadeli mevduat 1 ay vadeli mevduat 1 yıl vadeli mevduat (3'er aylık faiz ödemeli) 6 ay vadeli mevduat (3'er aylık faiz ödemeli) DIŞBAIMK I Vadesiz mevduat I %72 I % 67 I %63 I %67 I %67 I %40 I . %85