Katalog

14 HAZIRAN 1987 CUMHUR1YET/İ3' AP, 274 ve 275 sayılı yasaları değiştirip TürkIş'i rakipsiz bırakmayı amaçlıyordu Türkİş DİSK'ten kurtulmak istiyor 1970 yı/ı hazıranınm 15 ve 16 gunlerı pazartest ve salıdır O gıııı, DlSK kısa adlı, Turkıye Devnmcı Işçı Sendıkalan konfederusyonu'na uyesendıkalara bağltpek çok ışçı tle kısaca Turklş adı \erılen, Turkıye Işçı Sendıkalan Konfederas\omı'na kaiılnuş sendıkaların ışçılerı, dısıplınlı bır şekılde tş\erlermden taddelere çıknıışıı 15 hazıran ışçı yuruyuşunu gazeıeler ertesı gunıı şu başlıklarlu verdıler "Ankara asfaltını kapatan işçileri polıs, jandarma \e keşif ııçakları izledi Yeni Sendikalar Kanunu protesto edili} or 70 bın işçi direnişe geçri." "DEMİREL: Devlet, her guçten daha kuvvetlidir." 16 Hazıran 1970 salı gunıı de, DISK 'e ve TurkIş'e ııve ışçı/er subahleyın. yıne fabrıkalanna gıtttler, yıne kendı aralarında konuşarakprotestoyuruyuşune çıkmaya karar verdıler \e \ollara kovııldular Basında, olaylar başlıklarda şoy/e duyuruldu "İşçi yuruyuşunde 3 olu var DISK'e bağlı işçılerden başka Turktş'e bağlı işçilerin de katılmasıyla buvuyen yuruyuş esnasında zırhlı birliklerin barikallan aşddı ve "Ordııışçı elele" dhe gosreriyapıldı, olaylar askeri uçaklarla da izlenirken, onemlı merkezlerde sıkı guvenlik tedbirleri alındı Levent ve Kadıkoy 'deki polis, asker, işçi çatışmasında 100'den fazlayaralı var, silah seslerı halk arasında panik yarattı, 2'sıpolisın olmak uzere lahrip edilen araç sayısu 5... Kopruler açıldı, lapurlar çalıştınlmadı, hayat felce uğradı, 30 kişigozalllna alınmtş bulunuyor tstanbul \e Izmit'te sıkıyonetimaskerı yonetim bır ay surecek Orgeneral Atalay, Sıkıyonetim komutanı oldu 51 oğrenci ve 19 işçigozaltında; Ankara'da oğrenciler ve işçıler esnafla çatıştı. Bu olaylara yol açan gırışımlerı, gırışımlenn odak noktası olan tasartları, bu tasanlarda kurulmak ıstenen TurkIş / tşveren onuk dıktasmın bıltm adamlarından gızlenışını, DtSK'ın bu tasarıların \a salaşmaması ıçın yaptığı butun vasal uğraşları ve benzen çabaiaı ı sıralamaya çalıştık bu yazıda Boylece, ıktıdarlaryenı yenı 15/16 hazıranlann doğmasma yol açmasınlar, Baıılıların uyguladıkları sendıkal yaşam, Turkıye'de gerçekleşsm Dıleğımız, butun kııruın \e kurallarıyla ve adına uygun demokrasmın bızde de yerleşmesı, gehşmesı, kokleşmesıdır ı Kim kimdir? Yazar, gazeteci, sendikacı Kemal Sulker, 1919'da Antakya'da doğdu llk ve orta öğremmım bu kentle, lıse öğrenımını tstanbul'da Kabata$ Lısesı 'nde gördu I938'de İslanbul Hukuk Faku! tesı'ne gırdı Ertesı yıl hlunbul Ümversıtesı Edebtyat Fakultesı'ne devam eıtı 1933 'ten bu yana şıır \e ovkülerı yayımlanan Sulker, unnersile uilannda TAS gazeıesmdeçelıştı 1943'tesıkıvöneıım karan ıle Anadolu'ya sunildü 1947 ortalanna kadar koaya, Antakva ve Tokat 'ta kaldı tstmbul'a dönunce ışçı Konıdıinnı ışleyen yanlar yazmava başiadt Turklş'ın kıırutuş çatıfmalarına da katılan Sulker, ionfederasvon tuzuğunürt hazırlanmasma kolkıda bulundu. Turk tş ve baglı sendıkakrda gorev aldı 1967'de Devnmcı fşçı Sendıkalan Konfederasvonu'nun (DiSkl kuruimasmdan sonra konfederasyonun genel sekreterlığme getınten Kemal Sulker, J5J6 hazıraa 1970 olavlan sırasmdü bu gorevde butunuvordu Iş Yonetim Kurulu uyesı AP'lı bır mılletvekılı, "Anayasa Nizamını Koruma Kanun TassmsT'nın sendıkalara ve ışçılere ne tuzaklar hazıriadığının farkmda olmadan bu tasanyı Turkİş Yonetim Kurulunda savunuyordu. O kadar ki, bu tasarı, Turklş Yonetim Kurulu'nda çoğunlukla tasvıp gorduğunu açıklıyordu. İşçi>i en iyi kim anlar Sendıkal yaşamın sorunlarını bılenlergormuşlerdır kı, Turklş yonetıcılerı mılletvekilı ve senator olmuş, ama "partilenıstu" kalma savmı da surdurmüşlerdır Bu ve benzerı alanlarda yonunu ıyı saptayamadığı ıçın bazı sendıkaların TurkIş'ten ayrılmalarına >ol açmış ve giderek "aksajan" yanı, her seçılen yoneticıyı ahtapot gıbı kıskacına almıştı. Bu nedenle de ışçı dunyasında gerçekleşmesı onenlen, ıstenen, bu yolda uğraş verılen bırlıktelık her yıl daha da uzaklaşmıştı. Türklş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy, Konfederasyon merkezını ziyaret eden Başbakan Süleyman Demırel'e şöyle demişti: yasalarında yapılmak ıstenen değişiklikler Meclis komisyonlarından hızla geçihlince, DISK 'anayasal hakkını kullanıp' direnme kararı aldı. Bir yandan, başta Cumhurbaşkanı olmak üzere Ankara'da devlet büyükleriyle görüşülecek, bundan sonuç çıkmazsa, oluşturulacak eylem komiteleri aracılığıyla mitingler yürüyüşler, düzenlenecekti. £ A m* m ve 275 sayılı Sendikalar £ /M. ve Toplu îş Sözleşmesı ÖNCESİ ve SONRASI 1516 Dosyası KEMAL SULKER * • * 1968 başlarında, Başbakan Suleyman Demirel ıktıdan, işçilerin o gunlere vanncaya kadar elde edebıldığı sınırlı hakları,bır bır ortadan kaldırmak ıçın elinden geleni yaptı. 3008 sayılı Iş Kanunu'n' da ışçılenn ışten çıkarılmalannı kurallara bağlayan maddeler vardı, bunları değıştırmeyı amaçladı İşçılenn buyuk guvencesı sayılan Kıdem Tazmmatı'nı kuşa çevirmek ıçin de plânlar hazırlattı. Bunları öğrenen DİSK Genel Yonetim Kurulu, bır bıldırı ıle göruşlerını ve eleştırılerını kamuoyuna açıkladı Denıldı kı: "Bu>uk gurultulerle çıkanlan 931 sayılı İş Kanunu, işçinin 3008 sayılı yasa ile sahip oldugıı leminatlannı ortadan kaldırmış, onu isveren karşısııtda bir kole derekesine duşurmuştur. Işverenlerin sozcusu durumunda olan iklidar, bununla da yetinmemış, ABD Çalışma Bakanlığı Musaviri Forst Miller'in verdigi bir rapora dayanarak, İşsızhk Sıgortası tasansı hazırlamıştır. Gizlı (utulan ve basına sızmış şeklıne gore, işçınin bir omur bo>u çalışması karşılığı ve bır bakıma ıstıkbal garantisi olan kıdem tazminatı hakkı ortadan kaldırılmışdr. Halla, ışvereıun suç isnat ederek işlen çıkardıgı işçiye işsizlik odeneği de verilme>ecektir. AP iktidan, 274 sayılı Sendikalar ve 275 sa>ılı Toplu İş Sozleşmesi kanunlan uzerinde de degişiklık duşunmektedir. İktıdarın, bu yasalarla. Anajasaya aykın olarak sınırlanmıs haklara bile tahammulu yoktur." (26.1.1968) Oysa, o dönemde grev hakkını kullananJar artıyor, yıllardır tek yanlı ücret saptaması duzenının sona ermesı, ışverenlerden bir böİttmünü rahatsız ediyordu Bazen yemek boykotuna gidıyor, işçiler ınsanca yaşama ve ınsanca yeme ısteğını dıle getırıyordu Toplu İş Sözleşmesı duzenındekı aksaklıklar yuzünden bazı bolge çalışma mudurluklerınde evrak uzerinde verılen kararlarla toplu iş sözleşmesı >apma yetkısı, ışyerınde en az uyesı olan sendıkaya verıliyordu Bu da, ışçılerın tepkısıne neden oluyor ve ışyerlerınde "işgal" denılen eylem gorulüyordu. Nıtekim 1968'in en önemli olayı Derby lastık fabrıkasındaki bu eylemdı. 1969'da, Sumerbank'ın lokavt kararı alarak buvuk bır ışçı kitlesını sokağa atma duşuncesı uzenne alınan grev kararı, her ne kadar işçi ve ışveren arasında uzlaşmayı sağladıysa da, ABD ışyerlerınden olan TUSLOĞ'da greve gıdılmesı sonraları antiemperyalist bır nıtelık tasıdı Başbakan Demirel de XII basın toplantısından ikı ay sonra yaptığı açıklamalarda grevler ve özellıkle anayasa uzerinde durma gereğı duydu. Demirel dıyordu kı: "Grevler ve oğrenci harekeüerinin şumtıl ve vusati ne olursa olsnn, >atandaşlarımızı tedirgin ettigini bıli>oruz... 1961 Ana.vasası •e bu anayasanın tesis etüfi nizam i>ke bilinmedikçe, memleketi İSK'in, kuruluşunun hemen ertesinde hızla güçlenmeye başlaması, Demirel iktidarmı rahatsız ediyordu. Grev hakkını kullananlarm sayısı hızla artıyor, tek yanlı ücret saptama düzeninin sona ermesi, işverenlerin bir bölümünün yakınmasına yol açıyordu. Bir şeyler yapılmalı, bu gelişme zapturapt altına alınmalıydı... "Turktş'te ben ve arkadaslarım evvela millet ve memleket meselelerini goruşur, rejim meselelerını munakaşa eder, sonra da işçi meseleleri uzerinde hassasiyetle dururuz. Sız bizi en iyi anlajan politikacısınız." DİSK'in ısrarlı uyanları 24 ağustos 1969'da Ankara'da Tandoğan alanında yapılan Turklş mıtıngınde ışçılerın ellerındekı dovızler, bır bakıma Turklş yönetıcılerınden bazılarını uyarma nıteliğındeydı Orhan Tokatlı, gazetesıne gönderdığı mıtıng haberı ıçınde şu bolume de \er vermıştı. "Smıf şuunı yerine milli şuur" isteyenlerin karşısına isciler "sınıflar arasında denge isdvoruz.", "Adil bir milli gelir dağılımı istiyoruz" diyerek çıkmışiardır." (25.8.1969, Milliyet) Bu mıtıngde savunulanlan başka savunanlar da vardı. Bunlar DISK ışçılenydı ve onların başkanı da Kemal Turkler'di. Kemal Turkler, 1969'dan ben savunduğu 'Anayasaya aykın yasalar Meclislen cekilsin" tezıne kulak a>mayan ıktıdan 1969'dan ıtıbaren ısrarla uyardı. Istanbu! MılJetvekilı ve DlSK'e bağlı LastıkIş Sendıkası Genel Başkanı Rıza Kuas, ıktıdarla Turktş'lı AP mılletvekıllerınin hazırladığı tasarılara karşı tasanlar hazırladı, bunlar 13 Mart 1970'te DtSK uyesı sendıkalara ve bılım adamlanna gonderıldi Zira, ınancımız suydu: "274 sayılı kanunun Turktş ve hukumetçe ortaklasa degiştirilmek istenmesinin altında jatan neden, sendikalarımızı ve konfederasyonumuzu yok etmektir." 6 Mart 1970'te toplanan DlSK Başkanlar Kurulu'nun kurmaya karar verdığı 274 sayılı yasayla ılgılı komısyona Kemal Nebioğlu, YILI 1969, grevlerin, işçi hartketlerinin yoğunlaştığı bir yıl oldu. İşverenlerin bir bolumu, ucrttleri artık tek yanlı olarak belirleyememenin huzursuzluğunu yaşıyorlardu Fotoğrafta, Lastiktşin milletvekili genel başkanı Rıza Kuas, direnişteki Cislaret işçileriyle. Celâl Beyaz, Ehliman Tuncer seçıldı Bu komısyonun oluşmasından kısa bır sure sonra, arkadaşları TurkIşHukumet tasarısının gerekçesı ıle maddelen arasında farklılıklar buldular Tasarınm 7 ve 9. maddelen yasalaşırsa sendıkacılığın Turklş Konfederasyonu'nun tekelıne bırakılacağı kanısına vardılar. Bu maddeler yasalaşırsa DtSK'Ie uye sendıkalann fıılen ortadan kalkacağını bıldırdiler Komısyonun önerısi söyleydr "Bu durutn karşısında komisyonumuz karşı bir leklif lasansının hazııianmasıyla pratikte, paıiamentonun yapısı ve işleyişi gozonunde bulundurularak muspet bir somıç alınamayacagına, bu sebeple DİSK'in parlamento dışında etkin bir mucadele açarak meseleyi kamuoyuna indirmesine karar vermıştir." MadenIş Sendıkası da kendı bunyesı ıçınde bır komısyon olu>turdu. Başkanlıea Huseyin Ekinci, raportorluğe Mustafa Kaldırım. uyelığe Bahtiyar Erkul seçıldı. Komısyon hem sendikalar hem de grev tasanlannı ınceledı ve onenlerını 7 noktada topladı. • Direniş komileleri kunılmalıdır. • Yuruyuşler \e mitingler duzenlenmelıdır • Gerekirse, genel grevler organize edilmelidir. • Basınla sıkı ışbırlığı sağlanmalıdır • Emeklen yana fıkra yazarlan ile ilişki kurulmalıdır. • Gerekirse, parlâmentoya işçi goturmeli ve parlamenterlerle gonlşmeler yapılmalıdır. • Bu konunun önemı uluslararası ozgur sendıkalara bıldırılmehdır DISK Yurutme Kurulu, her olasılığı duşunerek 274 ve 27*; savılı yasalara karşı onerı hazırlanmasını yararlı gördu Bunun ıçın kurulan komısyon başkanhğına Celâl Bevaz, uyelıklere Avni Erakalın ıle İbrahim Çetkin getınldı. Genel Yonetim Kurulu da, lcra Heyetı'nın onensıne uydu ve komısyon oluşturulmasını ona\ladı Komısyon raporunda, toplu ış sözleşmesı ve grev tasarısının aksayan en onemlı yanı şöyle açıklandı "İşkolunda mevcul sigortalı işçilerin yuzde 30'unun uyeliğıni (hem de işverenlerin vereceğı belgelere mustenıden) revsık eden sendikanın işkolu sozleşmesi ve bu yetkiyi elinde bulundurması nedenı ile iş yeri seviyesinde oncelikle sözleşme yapabileceginı kayda baglamaktadır. Bunun dışında yuzde 30 oranında ışçisı (uyesi) olmayan sendika, bir veya birçok işyerinde salt, hatta yuzde 100 uyeye sahip oJsa bile işyeri sozleşmesi yapamayacaktır. Bu, dognıdan doğruya, hâlen pek çok işyerinde yetkili ve sözleşme yapmıs bulunan sendi 1968 başlarında AP iktidan, işçi haklarına yönelik bir dizi girişim başlattı. Çıkartılan 931 sayılı îş Kanunu, işçinin 3008 sayılı yasa ile sahip olduğu teminatları ortadan kaldırdı; ama asıl hazırlık, 274 ve 275 sayılı yasaları değiştirip DİSK'in güçlenmeye başlayan etkisini önce sımrlamak, sonra giderek yok etmek içindi. mizde cerayan eden hadiseteri ve bunlar karşısında takınılan lavırları anlamak ve kıymetlendirmek, doğru hukumlere varmak fevkâlade zordur." Suç işleme imtiyaa kimin Sonra da grevin yapılmasını konu ederek göruşunu açıkladı "Grevkrin bir memkketin iktisadi hayatını felce ugratacak mertebe>e erismesini de hiçbir sureüe arzo etmem. Bu olçoler içerisinde grevi berkesin tabii icTyh»yın«y Uzımdır. Bu ölculer dtşıoa çıkıbr da grevciler işyerierini işgale ve tahribe kalkaıiarsa bem suç islemiş bem de ekmek yedikkri muesseseleri tahrip etmiş olurlar. Turkiye'de hiç kimseye suç işJeme imtjyazı tanınmamıştır." Oysa, hiç kimseye suç ışleme untıyazı olmadjğını söyleyen Başbakan, Türklş'le ainlaşan Işverenler Konfederasyonu'na çaüşma yaşamında dıkta kurma, tekel yaratma hakkını verecek tasanyı Meclise sürecektı. Zaten işverenler, DtSK kurucu sendıkalanndan MadenIş'e degil, Türkfş üyesi sendıkaya yakıniık duyuyor ve o sendıka ile sözleşme yapmak ıstıyorlardı. Ama, Türk Demir Döküm Fabrıkası'run 2 bın ışçısı Madentş'e gırmişti ve bu sendıkanın toplusözleşme yapmadan işçilerin isteklennı saptaması, "tabanın soz ve karar sahibi" olmasma özen göstermesı, ışçfleri Madenlş'le butunleştırmıştı. Ama işveren adma hareket edenler, işçilerin Madenlş'ten aynlmalarını istiyorlardı. Bu, işçılerce reddedılınce, işçilerin toplusözleşme ıle saglanmış bulunan ücret zamlannı ödemedi ve bu yolla işçılenn DtSK'ten Türklş'L sendıkaya kaymalarını sağlamak ıstedı. Ancak işçıler "ya Mmmımm verirsinü ya da çalışmayız" deyıp fabrikada çaüşmadan kaldılar Posta posta çalışan işçılenn çalışmaya gelen postası da fabrikaya ginnce yenı sosyal mucadele aracı olan eylem "İşgal" diye tanımlandı ve beş gün surdü. tktidar, polisi zor kullanmaya yönelttı, sonuç alınmayınca pohse silah kullanma buynığu venldı ve çatışmalar oldu, ikı taraftan 80 kışi yaralandı Istanbul'da Gamak ışyerınde bır aydır ucretlennı vermeyen ışverene karşı ışçıler haklarını aradılar. 100'den fazla ışçıyi ışınden atan ışverene karşı tepkı buyudu, ışçiler ışbaşından aynlmadan çalışmaiılar. Yenı bır sosyal mucadele başladı. Polisın silah kullanması sonucunda Şerıf Aygun adlı ışçı oldu ve bu ortam ıçınde gıttıkçe sertleşen sendıkalı olmaya tahammulsuzluk, sendıka seçmeye kızgınlık, işçıyı ucret odemeden çalıştırmaya karşı gelinınce, hep bır ağızian "anarşi, komunistlik, kızıllık" suçlamalarıyla yonetıcı kafası ;özum bekledı Ama, bu anlayış çozum değıl, kargaşa getırdı. ulu >rta konuşmalar, gelışiguzel konuşmaiar ve suçlamalar... Turklş AP ıktıdarının dumen suyunda gıdıyordu Hatta, Turk emirel iktidarının bu girişimlerine, doğal olarak ilk tepkiyi DİSK gösterdi. Genel Başkan Kemal Türkler, 1969 yılmdan itibaren iktidan sürekli uyardı ve eleştirdi. DlSK'e bağlı Lastiklş'in milletvekili Genel Başkanı Rıza Kuas, İktidarın, Türklş'li AP milletvekillerinin tasarı ve önerilerine karşı öneriler hazırlıyor, DlSK'i korumaya çalışıyordu. kaların zamanla yok edilmesi ve işçilerin de ıster ıslemez begenmedikleri sendıkalara zorla uye olmaları sonucunu doguracaktır. Pratikte faydası kalmayacagı için sendika kurulması da mumkun olmayacaktır. Bu, sendıkaların serbestçe kurulması ve işçinin beğendiği sendıkaya serbestçe uye olması veya ayrılması ana hak >e hurriyetlerini ortadan kaldırmaklan başka bir şe> değildir."' DİSK direnme karan olmayan DİSK yonetıcılerı komısyonların hazırladıkları raporlardan yararlanarak DISK Genel Sekreterı Kemal Sulker'ın basına bır açıklama yapmasına karar verdı Sulker şunlan belırttı "İki tasandaki birçok maddeler yalnız anayasamızla çelişmemekle, aynı zamanda Meclısçe onaylanmış ILO sozleşmelerine aykın ılkeler taşımaktadır. Memlekette devrımci muhalefeti tasfiye edemeyen hâkim sınıflar, bu lasanlarla çalışma alanındaki de>rimci sendikacılığın canına kastetmektedırler. DİSK'e baglı sendikalar bu tasarıların kanunlaşmaması için anayasanın tanıdığı butun hakları en son sınınna kadar kullanacaklardır. Tasanlar yeni milli sendikalar kurulmasını onlemek. DİSK'in hayatına son vermek için duzenlenmış, buna karşılık empervalizme ve kapitalizme baglı sendıkacılıgı kanunla ayakta tutmaya yoneltnış bır kotu niyet belgesıdir. Hukukla, hakla. adaletle bagdaşma>an tasanlar Meclislen gen çevnlmezse, Anayasa Mahkemesi'nde elbetle larihi hukmunu yiyecektir. Kaldı ki, işçi sınıfı anayasal direnme hakkını bilinçle kullanarak iktidara karşı tum devrimcileri uyarmasını ve işçi sınıfına karşı işienecek cinayelleri onlemesini bilecektir." (17 Mart 1970 DISK Bultenı) Derken, 18 Mart 1970'te toplanan DtSK. Genel Yonetim Kurulu, alınması gereken onlemlen, ızlenmesı gereken tutumu goruştu Bu toplantıyla, her sendıkanın gereklı çalışmalan yapması donemı de açılmış oldu GELİYORUM DtYEN 16 HAZİRAN Sindika ve toplusözleşme yasalarında değişiklik yapmayı, boylece DİSK1 "Mzaya getirmeyi" amaçlayan tasanlar gundeme geldiğinde, DlSKIn, ozellikle maden işkolunda çok sayıda uyesi vardı. İşçi, ayağmm altmdaki toprağuı giderek kaydırılmak istendığini gunbegun hissedıyor, huzursuzluğunu açıkça belli ediyordu. \ SİREC'EH