Katalog

ŞUBAT 1987 CUMHURİYET/7 Levent'te emlak komisyonculuğu yapan Engin Volkan anlatıyor: Kiralan Araplar arttırdı Engin Volkan emlak komisyoncusu. 1. Levent'teki iki katlı vitlalardan birinin garajını, yeniden düzenleyip kendisine büro yapmış. tşyerinin adı da ilginç; Emlak DünyasL. Volkan'la kiracüan, ev sahiplerini, emlak komisyonculannı ve kira sorununu konuştuk... Engin Bey, kiralar konusunda bir inceleme yapıyoruz, Bir komisyoncu olarak, kira sorununu nasıl görüyorsunuz? VOLKAN Kiraların durumu bir facia, Allah evi olmayıp da kiralık arayan garibe yardıma olsun. Bizim bölgenin evlerinden başlayayım, Buralarda evler genellikle mustakil bahçeli evler. Tek katı kiraya verilmişse 400500 bin liraya kadar muşteri bulunabiliyor. Yok eğer iki kat bırden kiraya verilirse genellikle döviz istiyorlar ve aylığı 12001500 dolara kadar kiralanabiliyor. Apartman dairelerinin durumu da iyi değil. Şişli'den Etiler'in sonuna kadar olan bölge bizim çatışma alanımıza girer. Möbleli evin sırrı . rapların geldiği Sarıyer, Tarabya gibi semtlerdeki yüksek kiralar, diğer semtlere örnek oldu. Bizim insanımız örnek olaydan çok etkilenir. Yüksek kirayı etkileyen başka bir neden de hükümetin ekonomik politikası. anyer'de geçen yülarda görülen Arap akım, kiralan tırmandıran etkenlerden biri olarak değerlendiriliyor. Emlakçı Engin Volkan "Allan garibana acısın" Bu bölgede 150 bin liradan başlayıp, 600700 bin liraya kadar çıkan kiralık konutlar bulabilirsiniz. Ûç beş eski eşya koyup möbleli olarak kiraya verdiler mi daha yüksek fıyatla muşteri bulunabiliyor. Bazı semtlerde yüksek fıyatla kiralama olayından kaynaklanan yeni bir yöntem gelişti. Genellikle yazları ev sahipleri ya yazlığa ya da bir akmbasmm yanına gidip evini 34 aylığına kiraya veriyor. Ytiksek fıyatla, bir yılda alacağı kirayı üç ayda alıyor, yaz sonunda da gelip evine oturuyor. Bu tip kiracüan genellikle yabancılar oluşturuyor. Neden yabancılar tercih ediliyor genellikle, kiracı olarak? VOLKAN istenen paralar kira olarak öylesine yüksek ki, ancak ya işyeri olarak kiralanabilıyor, ya da yabancılar kiralayabiliyor. Arap kiracılara günlüğünu 70 bin liraya verdiğimiz evler oluyor. Ancak bu paranm 3035 bin lirası ev sahibinin eline geçiyor. Yalntz Arap girdiği evi harap ediyor, bu nedenle biz girmiyoruz Arap işine. Bugün bizimle çalışan ev sahiplerinın yüzde 80'i evini yabancıya ve dövizle kiraya vermek istiyor. Yabancı kiracının tercih nedfinl ev dövizle kimlandığı için paranm değer kaybetmesi önlenm'ış oluyor. Üstelik yabancı kiracı uzun süre işgal etmiyor evi. Bir, bilemedin 2 yılhğına kirahyor evi. Fakat yerli kiracı öyte değil. Girdi mi çıkmak bilmiyor. Hele ev sahibinin başka bir evi daha varsa kiracıyı çıkarmak çok güç oluyor. Kira artışı da Yargıtay kararına göre olduğu için istediğı kira artışını da yapamıyor. Yüksek kira konusu son aylarda Öylesine garipleşti ki, aynı apartmanda, aynı özelliklere sahip iki dairenin biri 150200 bin liraya kiraya verilirken, öteki dairede eski kiracı oturduğu için, 4050 bin liraya oturabiliyor. Kısa bir süre sonra da duşük kira ödeyen kiracıyla ev sahibi mahkemelik oluyorlar. Kiraların son bir yü içinde böylesine büyük bir tırmanışa geçisini nasıl açıkhyorsunuz? VOLKA N Bana göre kiraların bu kadar çabuk fırlamasının ana nedeni Araplar. Araplar gelip, Sarıyer'de eski harap evlere günde 3040 bin lira kira verdiler. Ev sahipleri ıse kaçınılmaz. bulunmaz birjırsat diye baktılar Arap kiracıya. Çünkü o zamana kadar aylığı 3040 bin liraya kiraya verdikteri evlerin, günlüğu için aynı parayı istiyorlardı. tiz ecnebiye verecehtih: elefondaki Yakup Bey evin izelliklerini sayıyor: "4 oda bir alon, 220 metre kare, deniz kenarı, ifte banyo, kartonpiyer telefon, >erler parke, lüks inşaat..." Sonra nrden soruyor Yakup Bey: "Siz ni tutacaksınız? Biz ecnebiye >erecektik." Artık îstanbuVun lüks emtlerinde kiracı olmak çok zor. r Dosyası ERHAN AKYILDIZ Ev sahibinin depozit hesabt: Ataköy'deki bir dairenin sahibi Gökçen Bey, 200 bin liranın altı aylığını peşin istiyor, ayrıca 300 bin lira da depozit.. Böylece ev sahibinin bir çırpıda alacağı para 1.5 milyona çıkıyor. Vadeli olarak bankaya yatırsa, ayda yaklaşık 50 bin lira ek gelir demek... Doğrusu kârlı bir yatırım. Kirada dolar, mark saltanatı 2 Eğer kendi konutunuz varsa... Ya da, ev sahibinizle aranız iyi de, .izi anormal kira arttırmaya zorlamıyor veya evden çıkmanızı isteniyorsa, yatıp kalkıp dua edin... Hiç abartmıyoruz, günümuz koşullannda ev kiralayabilmek ger;ekten çok güç... Hele hele, büyük kent insanının çoğunluğunu oluşuran memur, işçi ve küçük esnaf için bugün ev kiralayabilmek, tam Dir engelli koşu... Büyük kentlerde ev kiralayabilmenin birinci ve en zor engeli, hiç >üphesiz, son bir yılda yüzde yıizün çok üstünde artış gösteren kira" lar... Artık 2030 bin liraya ya da 5060 bin liraya ev kiralayabilmek :am bir hayal. Ev kiralarının üst sının milyonlarda dolaşırken, aile yanında pansiyon olarak verilen tek odalann aylığı bile 100150 bin lira arasında değişiyor... Tek gözlü gecekondular için istenen kiralar ıse 4050 bin liranın altında değil... istanbuVun lüks semtlerinde artık Türk Lirası'yla kiralık ev bulmak hayal oluyor Yabancı tercihi Başlangıçta, turizm girdisi ve döviz geliri gibi nedenlerle sevindirici ve özendirici bir işlem gören Arap turistler, bence bugünün yüksek kiralarının habercileriydi. Arap müşterilerin tercih ettiği Sarıyer, Tarabya gibi semtlerdeki bu gelişmeler öteki semtlere de örnek oldu. Arap muşteri bulan Araba, bulamayan da evinin konforuna göre başka yabancılara vermek için çaba göstermeye başladı. Ya da yüksek kira verebilecek muşteri aranıyordu. Yüksek kira olayım yalnız Arap turiste bağlamamak gerekir gibi geliyor. Fiyat artıslan, konut açığının giderek buyümesi, konut maliyetlerindeki anormal tırmanma gibi etkenler de çok onemli samyorum. Ne diyorsunuz? VOLKAN Tabii söylediğiniz etkiler de var. Ancak bizim insanımızda örnek olaylar çok etkilidir. Osman Bey evini 100 bin liraya vermiş, ben de veririm. Yok Ayşe Hanım günlüğü 50 bin liradan Bu dairenin aylık kirası 2.500 dolar. Türk parası 2 milyon TL Itın, dolar, mark... İstanbul'un lüks semtlerindeki yeni kira birimleri. Ancak döviz ya da altın bulmak kiracı olma şansına kavuşmaya yeîmiyor. Çocuksuz olmak ya da küçük çocuğu olmamaken sık aranan şartlardan yalnızca bazısı. Eğer kiralayacağınız evde birkaç parça eşya varsa, bu "möbleli ev" kiralıyorsunuz anlamına geliyor ki, bu da ödeyeceğiniz kiranın en az ikiye katlanması demek... Iş, salt yüksek kirayla kalsa iyi... Bitmek tükenmek bilmeyen istekler, kişi özgürlüklerini zorlayan koşullar, birbirini izliyor... Bunlann her biri ayrı bir engel kiracılar için... Depozito, 6 aylık ya da 1 yıllık peşin kira, güvenilir kefil, belirli bir süre sonra evden çıkma garantisi, çocuksuz olma, ya da küçük çocuğu olmama, az konuk gelmesi, semtine göre dindar olmak... Saydıklarımız, sözünü ettiğimiz, "kişi özgürlüklerini zorlayan" isteklerden yalnızca birkaçı... Konuştuğumuz ev sahipleri arasında, ev kirasını altın ve dövi2 olarak almak isteyenler, ya da kirayı günlük döviz kurlanna göre her ay ayarlamak isteyenler de çıkabilir... Biraz itiraz edecek oldunuz mu, alacağınız yanıt hazırdır... Ya, "Tutmazsan tutma kardeşim, bir sürii adam var tutacak." Yada, "Evimi bugün satıp, altın ve döviz alsam, ya da bankaya faize yatırsam, senin verecegin kiradan daba çok kazanınm" türünden bir yanıttır alacağınız... Kimi zaman, telefonun ya da kapının yüzünüze sert bir biçimde kapandığı da olur... A Profesörün gözleri doldu: Geçenlerde benim de hocam olan bir profesörle eşi geldi. îkisi de emekli olmuş. Küçük bir daire aradıklarını, ancak 7080 bin TL kira verebileceklerini söyledi. Ben çaresizük içinde bu semtte bu paraya ev bulamayacaklarını söyledim. Birbirlerinin yüzüne baktılar. Gözleri dolu dolu oldu yaşlı adamın... Araplara kiralamış, ben de kiralanm. Bu tür etkilenmeler var ev sahipleri arasında. Yüksek kira olayım körükleyen başka bir oluşum da hükümetin uyguladığı ekonomik politikadır. Dışa açılan, daha doğrusu dış sermayeyi içeriye çekmeye yönelik olan ekonomik politikamn bir sonucu olarak ülkeye gelen yabancı sayısı artmıştır. Gelen yabancılar da genellikle Etiler, Bebek, Yeşilyurt gibi lüks semtleri tercih etmişlerdir. Anadolu'da da böyle, gidin, bakm, yabancılar en lüks semtlerde ve yüksek kiralar vererek oturuyorlar. Kiralanm genellikle çalıştığı şirketler ödediği için ve paraları Türk parası karşısmda çok yüksek değerde olduğu için istenilen yüksek kiralar onlara pek koymuyor. Onlara koymuyor, ama aynı yüksek kiralar yerli kiracıdan istendi mi kiracı feleğini şaşmyor. Söylediğiniz gelişmelere göre nasıl bir kiracı tipi oluştu ülkemizde? VOLKAN Ülkenin bütünü için değil belki ama Istanbul için konuşabilirim. Bize başvuran kiracılardan büyük çoğunluğu 100 bin liranın altında kiralık ev arıyorlar. İkinci bir grup ise, kira ne olursa olsun veriyor. Onlar için para önemli değil, bir giriş çıkış iyi olsun, lüks koşullar içinde olsun, ona baktyor. Orta sınıf diye bir olay kalmadı. Ya çok duşük kiralık aramyor, ya da çok yüksek. Geçenlerde benim de hocam olan bir profesörle, öğretmen olan eşi geldi. Profesör hocam olduğu için adını vermeyeyim, ayıp olur. Îkisi de emekli olmuş, küçük bir daire aradıklarını ancak 7080 bin lira kira verebileceklerini söylediler. Ben çaresizlik içinde, bu semtlerde bu parayia ev bulamayacaklarını söyledim. Birbirlerinin yüzlerine baktılar, gözleri dolu dolu oldu yaşlı adamın. Çok etkilendim, bu ülkede koskoca bir profesör başım sokacak bir evin kirasını vermek için düşünüyorsa çok yazık... Kolay para veren müşterilerden bir grubu yabancılar, bir grubu da kolay para kazananlar. Bir de dininde imanında olmak zorunda olan kiracı tıpi var. Genellikle Fatih ve Çarşamba çevreleri için geçerli, ama bizim burada da Levent'te de bazı apartmanlardaki dairelerde ev kiralayabilmek için dindar olmak, abdestinde namazında olmak şart. Bırakın evi, alışveriş ettikleri market bile aynı. Adı da "Şükür Market." Ev sahiplerinin, kiracı seçerken istedikleri ne? Ne gibi koşullar öne sürityorlar? VOLKAN Ev sahibinin kiracısmda aradığı en önemli özellik, kirasını ödeyebilecek maddi güce sahip olması. Biraz gariban havası gördu mü evini kesinlikle vermiyor. Çocuğunun olmaması, ya da küçük çocuğu olmaması gibi koşullar öne sürenler de oluyor. Eskiden mizahçılara, karikatüristlere konu olan bu tür olaylann olduğunu, komisyonculuğa başlamadan önce söyleselerdi, inanmazdım. Çok misafır geliyor mu diye soranlar bile oluyor. Altınla, dövizle kiralayanlar var. Möbleli kiraya verenlerden amortisman isteyenler var. Depozite ve peşin kira ise artık normalleşti... Peki size göre çözüm ne? VOLKAN Bana göre kira sorunu, bir devlet sorunudur. Kesin çozum, uygulanacak akıllı bir konut politıkasından geçer. Kiracılar ne kadar ev sahibi olurlarsa, kiralardaki tırmanış da duracakttr; an. talep meselesidir. Sosyal konut uretiminin arttırılması gerekir. Bir de kuçuk konut uretimme ağırlık verilmeli. Işyerlerınin, çatışanlarını konut sahibi yapmaya özendirici çareler düşünülmelidir. Komisyoncular nasıl çalışıyor? VOLKA N Aslında biz yüzde 10 komisyon alırız. Bunun yüzde 5'ini ev sahibinden, yuzde 5'ini de kiracıdan almamız gerekir. Ama genellikle ev sahipleri komisyon vermez. Biz de kiralayacak ev güç bulduğumuz için ses çıkarmayız, komisyonun tümünü gariban kiracıdan alırız. Komısyonculuk sistemi bu. Kendim için konuşmuyorum, ama s'ıstem bu. Bir de şu kadartnı söyleyeyim emlak komis \ yonculuğu çok dejenere edildi. Terzisi, kasabı, kapıcısı ikinci bir iş ı gibi gorup, komisyoncu gibi çalışmaya başladılar. Ben Amerika'daki sistemi de bıliyorum. Emlak komisyoncusu, kiraladığı evin her türlti sorunuyla ilgileniyor. Bu ilgi kiralamadan sonra da sürtiyor. Bizde nerde! Kiraladı mı iş tamam... 13 MİLYONUNVZ VARSA Kira Dosyası'nın hazırlandığı günlerde arkadaşımız Levent Çağtar'm objektiflne takılan bir kiralık daire. Kirası da 2.500 dolar. Türk lirasma çevirdiniz mi bugünun değeriyle ayda I milyon 875 bin lira ediyor. Ulus semtindeki 8 odalı bu dubleks daire için 6 aylık kirayı peşin olarak (yaklaşık II milyon lira) ve 2 milyon lira da depozito ödemeniz gerekiyor. " Ev köşe daire, 115 metrekare. TO Bloklan'nda, aylık 200 bin lira kira istiyoruz." Pazarlık yaparak kirayı biraz düşürebilir miyiz diye düşünüyoruz; " Efendim, biraz aşagıya vermeniz miimkün degil mi acaba?" Gokçen Bey bizi dinlemiyor sanki, "Daha bitmedi. Altı aylık kira peşin, 300 bin lira da depozito istiyoruz." Nuh diyor, peygamber demiyor Gökçen Bey... Evini 200 bin liraya kiraya verecek, ama önceden işi iyice hesaplamış. 200 bin liradan 6 aylık peşin, eder 1 milyon 200 bin lira. Üzerine 300 bin lira depozitoyu da koydunuz mu, oldu size 1,5 milyon lira peşin para... Bırakın tefeciyi bir yana, vadeli olarak bankaya yatırsanız, bir 50 bin lira daha, ek gelir demektir bu, ya da 200 bin liralık kiranın 250 bin lira olması.. Üstelik bizim bu pazarhğı yapışımızın üstünden hayli zaman geçti. Bugun aynı tür dairelerin kiralan 300 bin liradan başlıyor. "Hanımefendi, bir yıllık peşini size vereceğime 10 milyon lirayla daire alırım ben" demeye niyetlenirken, telefon yine kapamyor "İyi günler" dilekleriyle... Ulus yolundaki bu evin, neredeyse küçük bir daire alabilecek boyuttaki kira koşullannı öğrendikten sonra Ulus'un içlerine doğru çıkıyoruz. Soldaki apartmanlardan birinin ikinci katında bir "Kiralık" yazısı daha. Ancak, pencere ile yol arasında oldukça geniş bir boşluk olduğu için, "Kiralık"tn hemen altındaki tzmir'e ait telefon numarasını güçlukle okuyoruz... Kira koşullarından belki kapıcının haberi vardır umuduyla apartmanın alt katına indiğimizde, kapıcı yerine kunduzi siyah, hayvan azmanı bir köpek karşıhyor bizi. Iri hayvan, kapıcının oturduğu dairenin önündeki boşluğa kalın bir zincirle bağlanmış. Bir sure goz goze geliyoruz köpekle. Zile köpeğin yanından geçmeden ulaşmak mumkun olmadığı için, "Mustafa efendi, Mustafa efendi..." diye bağırıyoruz birkaç kez. Ama boşuna, biz bağırdıkça, köpek dişlerini gösterip hırlıyor, zin Gelin ev arayalım Sözü fazla uzatmadan, şimdi gelin birlikte bir kiralık ev arayalım... Dilerseniz, gazete ilanlanndan ve telefonla başlayalım işe.. Gönül bu, ister ya, olmuşken biraz lüksünden olsun... Yüksek tirajlı bir gazetenin küçük ilanlar sayfasından birilanseçiyoruz: "Yeşilköy'de kiralık lüks daire." llandaki 146 ile başlayan telefonu çeviriyoruz. Karşımızda kalın, kendisinden emin bir erkek sesi: " Alooov, ben Yakup..." " Beyefendi, gazetedeki ilanının okudum, kiralık evle ilgili bilgi alacaktım..!' Yakup Bey, kurulmuş makine gibi sanki: " 4 oda, bir salon, 220 metrekare, deniz kenan, çift banyo, kartonpiyer, telefon v.s. yerler parke, lüks inşaat..." " Beyefendi, ev sizin mi, komisyoncu musunuz?" " Benim, benim, siz mi tutacaksınız? Biz ecnebiye verecektik." " Niye o, bize niçin vermiyorsunuz ki?" " Kardeşim, evin kirası, telefonun dışındaki mütün masraflar dahil 3 bin mark veya karşılığı kadar dolar." (Ayda 1 milyon liranın ustünde). Tutacağımızdan değil ya, söyleşiyi uzatıyoruz işte; "3 bin mark karşılığı Tnrk parası versek olmaz mı?" " Olmaz." " Peki, efektif satıştan mı, döviz satıştan mi olacak?" ' Dalga mı geçiyorsun kardeşim? bgileniyorsan adresim şu. GeHn evi gösterevim, sonra oturup konuşuruz..." Uzatmıyor Yakup Bey konuşmayı ve "çatt" diye telefon kapanıyor. Yakup Bey'den yediğimiz bu ustü kapalı "fırça'Man sonra, aradığımız evin kalitesini biraz duşüruyoruz... Bu kez seçtiğimiz ev Ataköy 4. Kısım'dan. Telefona adının Gökçen olduğunu soyleyen bir bey çıkıyor: ecekondularda 12 göz odalı konut kiralan bile 40 70 bin lira arasında değişiyor. Üstelik bu miktan ödeyenlerin çoğu eski kiracı. Yeni taşınanlar ise en az 100 bin lirayı gözden çıkarmak zorundalar. Dar gelirlinin içine itildiği kira çıkmazı açıkça kendini gösteriyor. Telefonla yaptığımız ev arama girişimleri, aşağı yukan aynı biçimde surüp gidiyor... Semtine, evin küçük ya da büyük oluşuna göre kiralar, depozitolar, istenen peşin kira süreleri de ya iniyor, ya da çıkıyor... Ama kurallarda pek büyük bir değişiklik yok... Arada bir, doviz ya da döviz karşıhğı Türk Lirası kira isteyen ev sahipleri de var... Bu kez, sokak sokak dolaşıp ev kiralama girişimlerimiz başlıyor. Daha önceden beürlediğimiz, penceresinde "Kiralık" yazan bazı ev ler var gündemimizde... İşte yine lüksünden başlıyoruz... llk durağımız Ortaköy'den Ulus'a çıkar. yoîdaki oldukça luks bir apartman... Pencerelerinden birinde "kiralık" yazan apartmanın kapıcısı Mustafa Efendi'yi görmemiz gerektiği söyleniyor... Mustafa Efendi orta yaşlı, güngörmüş birine benziyor. Şöyle, bizi tepeden tırnağa süzdükten sonra ilk sorusunu yöneltiyor: ' Siz mi tutacaksınız?" "Evet, bir aksilik mi var yoksa? u Kaç kişisiniz?" Ürkütmemek için "Üç" diyoruz sessizce... "Size hem büyük gelir, hem de pahalı" diyor Mustafa Efendi... Bu kez diklenme sırası bizde: "Parayia imanın kimde olduğu belli olur mu Mustafa Efendi, nereden çıkardın şimdi pahalı geleceğini?" " Gelir, gelir" diyor Mustafa Efendi gulerek, sonra da evin sahibi hanımın telefonunu veriyor bize, fiyat konuşmamız için. 165'li bir telefondan karşımıza çıkan bir bayan, kestirip atıyor: " Aylık 800 bin lira kira. 5 oda, çift banyo, süper lüks. Bir >ıllık da peşin..." cirlerini şakırdatıyor. Çaresiz oğrenemeden geri çıkıyoruz. Koşulları oğrenme umudu 220 ile başlayan lzmir telefonuna kalıyor. Çeviriyoruz, Izmir'den telefona çıkan S. Z. Bey koşullan soylüyor: "650 dolar karşılığı Türk Lirası. 6 aylık da peşin..." Teşekkür edip telefonu kapadıktan sonra, kâğıdaTcaleme sarılıp hesaba başlıyoruz... 1 dolar 700 lira. Ayda 455 bin lira kira, 2 milyon 750 bin lira da peşin. îş bununla kalsa iyi. Dolar >ıl sonunda bin liraya tırmanırsa, bizim kira da 650 bin lira olacak... G Gecekondu bölgelerinde durunı Lüks, daha doğrusu insanoğlunun çağdaş gereksinimlerine yanıt verebilecek ozellikleri olan bu tur konutlarda son durum böyle... Bu türden bir konutu kiralayabilmek için cebinize 1 milyon lira ile 10 milyon lira arasında değişen bir peşin parayı koymanız ve ayda 200 bin lira ile 1 milyon lira arasında değişen bir kira odemesini gözden çıkarmanız gerekiyor... Aslında luks tanımı kapsamına girmeyen konutların kiralarının durumu da pek iç açıcı değil... Gultepe, Zeytinburnu, Hisarustu ve Soğanlık çevresindeki gecekondularda yaptığımız araştırmalara gore, çeşitli olanaksızlıklarla haşırneşir bir yaşam sürülen bu bölgelerdeki 12 odalı konutların kiralan da 40 bin ile 70 bin lira arasında değişiyor. Üstelik çoğu da eski kiracı. Yeni kiralamaya kalktımz mı, kiralar da 100 binlere ulaşıyor. Bu yüksek kiralan fürkiye'deki işçinin, memurun, kuçük esnafın gelir duzeyi içindeki yerine koyduğunuzda, gelir duzeyi ile kira gideri arasındaki çarpıklık, kendiliğinden ortaya çıkıyor. SORECEK