Katalog

0 OCAK 1987 EKONOMİ CUMHURİYET/9 TÜRKİYE'den hracat kredisini amaç dışı :ullananlara ceza nkara (a.a.) Yargıtay, ihracat kredilerinin amacı dışında kullanılması durumunda, ortaya çıkan bütün iaddı farkların borçlu tarafmdan bankaya ödenmesi erektiğine karar verdi. Yargıtay II. Hukuk Dairesi, ihracat red'ısi alan, ancak krediyi ihracat amacıyla kullanmayan irmanın, yalnız kredi borcunu ödemesinin yeterli olmadığı örüşüne vardı. Yargıtay kararında, kredi borçlusunun ana <aranın yanı sıra, gider vergisi muafiyeti ortadan kalktığı ~in hesaplanan gider vergisini de yaıırması gerektiği örüşüne vardı. Yargıtay kararında, kredi ana parasıyia nrlikıe bankaya geri ödenmesi gereken diğer bedeller de öyle sıralandı: Damga resmi muafiyeti sona erdiği için tesaplanacak damga resmi, Merkez Bankası'nm ilgili lankadan tahsil edeceği cezai faizin toplamı, borç normal :redi haline dönüştüğu için normal kredi ile ihracat kredisi 'aizi arasındaki fark. 4 Pîlde kalite yok, fiyat çok OSMAN ŞENKUL Pil piyasasında tam bir marka ve fiyat karmaşası egemen. "Leclanche" teknolojisiyle kuru pil üreten üç yerli firma, ucuz fiyat avantajıyla, ithal "alkali" pilîere karşı mücadele ederken, kaçak yollardan ülkeye sokulan İrak, Polonya ve bazı Batı ülkelerinin pilleri de piyasada boy gösteriyor. Bu rekabet firma düzeyinde sürerken, perakende piyasada da büyük fiyat farklılaşması bulunuyor. Fabrikadan 59 liraya çıkan bir yerli kalem pil 150 liraya kadar çok değişik fiyatlardan satıhrken, ithalatçısının 235 liradan sattığı alkali pillerin fiyatı piyasada 450 liraya kadar ulaşıyor. Bu arada, yerli üreticilerin alkali pil üretimine hazırlandıklan öğrenildi. 140 milyon adetlik pazann yaklaşık yüzde 90'ını babadan kalma teknolojiyle şimdilik ellerinde tutabilen yerli üreticiler teknoloji avantajıyla her geçen yıl pazar payını bir iki puan artıran ithal piller karşısında, alkali teknolojisi için araştırma içine girmek zorunda kaldılar. Türkiye'de, Aspilsan sayılmazsa, biri kamu kuruluşu MKE olmak üzere üç firma pil üretimi yapıyor. Pazann büyük bölümune sahip olan Pil Batarya ve Pilma firmaları, ürettikleri pilleri kendi hisselerinin de bulunduğu Pil Dağıtım firması kanalıyla pazarlıyorlar. Yılda 1015 milyon adetlik de ihracatı yapılan yerli piller "leclanche" denilen ve birçok ülkenin çoktan terk ettiği teknolojiyle üretiliyor. Böyle olunca da, gerek ömür gerekse sızdırma ozelliği dolayısıyia, paketi açıhnca hemen açılmadığı takdirde de 6 ay içinde kullanılması gerekiyor. Alkali teknolojisi ile üretilen ithal piller ise, daha uzun ömürlü ve sızdırmazlık özelliğine sa Yerli pil ithalata karşı yeni teknoloji arayışında Emisyon 2 trilyonun altında A nkara (anka) Merkez Bankası, aybaşında piyasaya r l sürdüğü paranın yarısını ayın ikinci haftasmda geri •ekti. Merkez Bankası verilerine gore, 29 ocak tarihleri vasındaki bir haftalık sürede piyasadan 83.3 milyar lira :ekildi ve emisyon hacmi 1 trilyon 985 milyar liraya •eriletildı. Fabrikadan 59 IBiJriUBİ TltftM P*l •kn*ıftyste 150 UH 68 .85.. ...100 liraya 170 120... ...135 89 fttta tey çıkan yerli 200 127 150... ...180 kalem pil 150 74 100... ...140 200 93 130.. ...15C piyasada 400 300... ....350 240 150 liraya tTRALHUfR kadar 450 235 300... ...40C MffP değişen 700 550... ...600 420 •rta fiyatlarda 850 545 750.. ...80C Nyttc 750 260 .... 600.. ...700 Kiçlk kalea sptılıyor. 1150 975 1000... ...1100 «MttMt İthal malı "alkali"piller ise, 235 liradan 450 liraya kadar çeşitli fiyat etiketleri taşıyor. Türkiye'de piyasaya egemen üç firma birçok ülkenin çoktan terk ettiği "geri üretim teknolojisinde" direniyor. Pilde fiyat çeşitlemesi KSfc.: zaları, kırtasiyeci gibi işyerlerinde farklı, büfelerde ve Tahtakale'de de farklı fiyatlardan satılıyor. Dükkân ve mağazalarda 400450 lira gibi fiyatla satılan yabancı filler, Tahtakale'de 300 liraya kadar alınabiliyor. Ancak, elektronik malzeme satıcılarının da tepkisini çeken Tahtakale tezgahlannda satılan yabancı pillerin büyuk çoğunluğunun kaçak pillerden oluştuğu ileri sürülüyor. Pildeki fiyat karmaşasını sorduğumuz Varta pillerinin ithalatçısı Ciineyt Özlen, "Türkiye'ye düzenli olarak birkaç marka ithal ediliyor. Bunlann dışındakilerin hangi yollardan girdiklerini bilmiyorum. Bildiğim, bizim maliyetin yüzde 35'ine varan giimrük ve fon odemelerimizi, bu tiir pil getirenlerin ödemediğidir," dedi ve kaçak pillerin bu nedenle daha ucuz satılabildiğini sözlerine ekledi. Perakende fiyatlar için bir sınırlama getiremediklerini ifade eden Pil Batarya yetkililerinden Acar Eresen de, "Biz ihracat dışında, hemen tüm üretimimizi Pil Dagıtım kanalıyla yapıvoruz ve fiyat belirlemesini de onlara bırakıyoruz" dedi. STOKI AR ÇÖZL'I.SÜS Birliklerin pamuk stoklarmı piyasaya surerek bunalımı ve aşırı fiyat yükselmesini önlemesi isteniyor. 10 milyarlık üç yıl vadeli tahvil A nkara (anka) Hazine ve Dış Ticaret Musteşarlığı, tm. ihale yoluyla yarın 60 milyar liralık bir yıl vadeli ve 22 ocak perşembe günü 10 milyar liralık 3 yıl vadeli 6 ayda bir faız ödemeli devlet tahvili satacak. Hazine ayrıca, 4 şubat günü 225 milyar lira nominal tutarda 39 hafta vadeli Hazine bonosu ihraç edecek. Bu satışla ilgili ihale 28 ocak günü yapılacak. Pamukta çifte kazanç kapısı İthalata pamuk ihracatçısı talip Pamuk ıhracaıından 8 milyar liralık teşvik alan ihrcctrçı bu kez ilhalat için aracı oldu. İplık sanayicileri "Tarım satış kooperaaflen devreye girmeli" derken tekstılciler, "Fiyat yukseimelennın bedelini tuketici öder"dediler. İ7.MİR (Cumhurivet Kge Bürnsu) 1986 vılı urunu pamukta "rekolte fazlası var" dtnilerek dı^satımın te^vık edilmesiylc cebinc 8 milyar lira giren ihracaıçımn bu ke/ de ithalata talip olduğu bildirildi Ihracatın 112 bin ton dolayında gerçckleimesı, iç piyasada fi>aı]arın pallaması sonrası gündeme gelen ııhalat için aynı kişılerın aracılı'n. için teksıil sanavicılerine oneri getırdikleri kaşdcdildi. Iplik sanayicileri tarım sau^ kooperatiflerinin gerekMnim fazlahklarını pıyasaya vermelerini i^terken. tekstil sanayicilerı "fivat ariışlannı liikeliciden almaja mecburu/" goruşunu ba\undular. Para Kredi Kurulu'nun 100 bin ton pamuğun ıhracatını sağlamak amacıyla ıhracaııa kesilen fonu kaldırarak yerine teş%ik primi uvgulaması getirmesiyle hareketlenen dıssatım 112 bin tona ulaştı. Adana, Ege ve Anlaha bölgelerinden \apılan ihracaıla, ihracatçının cebıne 8 miKar liralık teşvik konulduğu kaşdedildı. "Teşvikli ihracalın" 31 aralık gunıa *,ona ermesinin ardından bir hafta içinde >aklasık yuzde 50 değer kazanan pamuk, sanaşicilerde " ş o k " eıkisi \arattı. Pişasada başgosteren "panik'", ıthalalı gundeme getirdi. Hukumet ithalatı "ucuzlatma" kararı aldı. Bunun üzerine ozellikle Kıanbul \e Gaziantep yoresinde kurulu tekstil sanavii dışalım için bağlantılara başladı. ithalat baglantılarının başlamasının ardından iplik \e lekstil sanavicilerine "ithal pamuk onerileri" gelme)«.ba^Lad)..lthalat onsrisinde bulunanlann buyuk bolumunun Turkiye'den ihracat >apan firmalar olduğu gozlendi. "thracatcı çifte kazanç peşinde" vorumunu getıren sanasiciler bazı buvuk dış ticareı sermaye şirketlerinin de adı geçtiği girişimlerin \ncelendiğını soylediler Izmir Pamuk Mensucat Genel Muduru Mustafa Ozman olavı şo>le aktardı: "Ege bölgesinde bugıine degin bir pamuk ilhalalı bağlantısı >apıldığını du>madık. Ancak oneriler >ar. Önerilerin buvuk bolumu de bizim ihracalçı arkadaşlarımızdan geldi. Gerekçe olarak da 'biz dış pr.asada pamuk alan \e satanları iyi tanınz' divorlar. Cerekçelerinde de haklılar. Çunku Avrupa piyasasında pamuk ithalatı ve ihracatı yapan firmalar bellidir. Özellikle de İsviçre firmalan bu işi vaparlar. Sonucta ihracat vapıp döviz kazanan ve teşvik alan ihracalçı. ilhalala da aracı olup komisyonunu almak isli>or." İç pivasada bazı "ellerde" pamuk bulunduğunu anımsatan Musıafa Ozman fiyatların duşmesi için zaman gerekeceğıni kaydederek sozlerini $oyle sürdıırdu. "Tanm salış kooperatiflerinin elinde gereksinim fazlası pamuk pi\asa>a çıkarsa bu, ellerinde pamuk tutanların da direnişini kırar. Fivatlar psikolojik olarak artmıştır. Zaman geçlikçe psikolojik baskıvla da inebilir." Bu arada ihracat ve ithalat girişimlerinde ENKA v e İZDAŞ holdınglerınin de adının geçliğini bildıren bir lekstil sanayicisi "Hukumet kavırdığı böylesi kuruluşlara çifte kazanç sağlamayı adet edindi" dedi. Adın:n açıklanmasını ıstemeven sanaşıci Para Kredi Kurulu'nun ihracatın teş\iki yonunde aldığı karar için de "akreditif koşulunu" geıirdiğinı anımsatarak iddialarını şovle sıraladı: "Teşvik karannın ilki çıktıgında 12 giınluk surede vuran vurdu. Ancak bunlar kuçük ihracalçı değildi. Sonradan 2 kez degiştirilen kararlarda da bunlar temkinli davranmış ve ön plana çıkmamışlardır. İhracat teşvigi ardından miktarın fazla olmasıyla saglanan vergi iadesini bunlar duvmamış olacaklar ki, şimdi de ithalatta aracı olmava çauşıvoriar. Avnca ön plana çıkmıv oriar. Bunun sonucu falura biz sanavicilere ve tuketiceve çıkacak. Biz artan fivatlan lukeliciye >ansıtmak zorunda kalacagız. Satışlanmız belki de bu \uzden duşecek. Aradaki farkı da lukelici ödevecek." TÜSİAD yeni bina alıyor konomi Servisi Turk Sanayicı ve İşadamlan Derneği TÜSİAD, Tepebaşı'nda 6 katlı bina satın alıyor. Tepebaşı'nda yapılmakta olan belediye katlı otoparkmın yanında bulunan tarihi binayı satın almak için girişimlerini tamamlayan TÜSİAD Yönetim Kurulu, uyelerinden ek mali katkı talebinde bulunacak. TÜS/A D'ın ' 'prestıj yapısı'' olarak nitelendirdiği bina, restore edilecek. 1 VfBA LAJDA Fİ YA T YOK Pil satan perakendeciler, ambalajların üzerinde fiyat bulunmamasından memnun. hip. Ancak, bu arada özellikle, kaçak yollardan yerli üreticilerin kullandığı "leclanche" teknolojisiyle üretilen birçok yabancı marka da girebiliyor. Genellikle tanesi 250 liradan Tahtakale piyasasında satılan bu piller de, yabancı marka taşıdıklanndan "alkali" diye satılıyor. Yerli üreticilerden, Kivi, Pilma, MKE, Altın Seri gibi adlarla pil sürdüğü piyasada, Duracell, Varta, Energizer, Eveready, Philips, Fuji, Novel, Toshiba, Ucar, Casio, Golden Noor, Berec, National, GP Povver gibi yabancı markalar bulunuyor. Pil fiyatları, yerli yabancı gibi aynlırken, satıldığı piyasalara göre de de|işiyor. Örneğin, fabrikadan 59, Pil Dağıtım'dan 68 liraya çıkan bir yerli kalem pil, Sirkeci'de bir büfede 85 liraya satıhrken, Karaköy'de 100, Taksim'de 150 liraya kadar çıkıyor. Aynı yerli piller Tahtakale'de pazarlık yapıldığında 7580 liradan da alınabiliyor. ithal pillerde ise durum çok daha karmaşık. İthalat yoluyla gelen yabancı piller fotoğraf malzemesi satıcılan, ithal mağa ALKALİ PİL ÜRETİLECEK Eresen, yerli üreticilerin, şu anda kullandıklan "leclanche" teknolojisinin yanında "alkali" teknolojisiyle de üretim yapmayı planladıklannı ifade ederek, "Bu amaçla pazar ve teknoloji araştırmalan yapılıyor" dedi. Alkali pil üretimine başlamak için yalnızca iç piyasayı yeterli bulmadıklannı ifade eden Eresen, "Aynı zamanda dış pazarlara da girebilme şansımızı araştırıyoruz" şeklinde konuştu. Eresen, teknoloji araştırmasının da, Alman ya da Japon teknolojileri üzerinde yoğunlaştığını sözlerine ekledi. Korsan çay firmalarıyla savaş n ize (anka) ÇayKur Genel Müdürluğü, kurumun Jv çaylarmı harmanlayarak değişik adla piyasaya süren korsan fırmalara karşı savaş açtı ve bu fırmalarm cezalandınlması için savcılığa başvurdu. ÇayKur yetkilileri, çay uretimiyle ilgisi olmadığı halde paket üretimi yapan 73 dolayında firmanın kurumun çayını, başka adlarla piyasaya sürdüğünu, bunlardan 17'sinin saptandığını bildirdiler. Korsan fırmalarm ÇayKur'un piyasadakı kiloluk çaylarmı satın alarak bazı değişik çaylarla harmanladıklarını ve değişik adlarla piyasaya sürdüklerini ifade eden yetkililer, bunların yakalanarak cezalandınlması için savcılığa başvurduklarını bildirdiler. Vergi iadesinin Yen karşısında 45 yılın en düşük değerine indi ihracata oranı %10.7'ye düştü A.NKARA (».a.) Vergi iadelerinin, ihracata konu mal ve ürünler için belirlenen matraha oranı yüzde 10 dolavlanna indi. 1986'nın ocakeyliü dönemi itibarıyla 1 trilyon 789.4 milyar liralık ihracatın vergi iadesi kapsamına girdigi. bu mikıar uzerinden ihracaıçımn 191 milyar 421 milyon lira iadeyc hak kazandı& hcGapJandt. Böyfece, £«nei olarak vergi iadesi kapsamındaki sektörlerde, ihracalta verilen vergi iadesi oranı yüzde 10.7 olarak belirlendi. Bu oran, 1985'in aynı döneminde yüzde 12.5 olarak gerçekleşmişti. önceki yıl, 1 trilyon 569.3 milyar liralık ihracat uzerinden ihracatçılara 196.9 milyar lirahk vergi iadesi verilmişti. Sektörler arasında, en yüksek oranda vergi iadesi yüzde 17.1 ile tınm alel v« makineleri sektöründe yapılırken. en fazla vergi iadesini demircelik seklönı aldı. Tarım alet ve makineleri sektöründe, vergi iadesi kapsamına giren 11.1 milyar liralık ihracata karşılık 1 milyar 898 milyon liralık vergi iadesi imkânı yaratıldı. Değer olarak en fazla vergi iadesi yapılan demirçelik sektörü, en yuksek oranda iade yapılan sektörler arasında yuzde 15.3 ile ikinci sıraya yerleşti. Dolar baş döndürüyor Hurk, resmi kurda yaklaşık 7 lira alırken Tahtakale'de de 446 liraya ulaştı. Ekonomi Servisi Amerikan Doları, Tokyo'da son 45 yılın rekorunu kırarak 149 yene, Avrupa borsalarında da ilk kez 1.80 marka gerilerken, Türk Lirası da F. Alman Markı karşısında bir günde yaklaşık 7 lira değer yitirdi. ABD'li senatör Lloyd Bentsen'ın, dış ticaret açığını kapatmak için dolann daha da düşmesi gerektiği yolundaki açıklamasından sonra, spekülatörler çılgınca ellerindeki dolarlardan kurtulmaya çalıştılar. Bu satış furyası arasında Tokyo Borsası'nda bir günlük işlem 10.1 milyar dolara fırladı. Tahtakale'de de mark 446 liraya tırmandı, dolar ise yine 800 liradan işlem gördü. Amerikan yöneümi, 170 milyar dolara vardığı tahmin edilen dış ticaret açığını kapatmanın tek çaresini doları daha da geriletmede görünce, para birimindeki düşüş hızlandı. ABD Senatosu Mali îşler Komisyonu Başkanı Lloyd Bentsen, önceki akşam televizyondaki konuşmasın KISA KISA İKTİSA T Bankası Profilo Holding 'in en büyük iştiraklerinden Pemko'ya ati I milyar liralık tanvfti'piyâsafâ1 sürdü. Böylece Iktisat Bankası'nm sanayie kaynak aktarımı iki yıl içinde 22 milyar lirayı buldu. FAB ve ABC deterjanlarını üreten BaşerColtage Palmolive Grubu bir başka dünya markası Ajax'ın sıvı, temizleme tozu, cam temizleyici ve krem deterjanını piyasaya sunmaya başladı. Dolar 150yeni vurunca, Tokyo Borsası'nda büyuk panik yaşandı. da, "Dolann daha da düşmesi gerektiğine ioanıyorum. 120125 yen dolayına inmesini isterdim" şeklinde konuşunca, Tokyo Borsası'nda bir günlük işlem hacmi 5.5 milyar dolardan 10.1 milyar dolara fırladı. Benzer gelışmeler Avrupa ve New York borsalarında da gözlendi ve dolann bu piyasalardaki paritesi 1.80 mark düzeyine çekildi. Dolann değeri uluslararası borsalarda büyük gerileme gösterince, Merkez Bankası da, bugün geçerli olacak döviz alış kurunu 749.50 liradan 743.10 liraya düşürdü. Merkez Bankası, mark döviz alış kurunu ise 685 kuruş arttırarak 404.70 liradan 411.55 liraya yükseltti. Para borsalarında bu gelişmeler olurken, özellikle dolann gerilemesi altın fiyatlannın tırmanmasına yol açtı. Londra Borsası'nda bir ons altın 423 dolara kadar çıktı. İç piyasada ise, Cumhunyet Altını bir ara 76 bin liraya tırmandıktan sonra, akşam saatlerinde 75 bin 500 liraya geriledi. 24 ayar külçe altın da gün içinde zaman zaman 11 bin 100 liraya kadar çıktı. Ancak akşam saatlerinde 10 bin 750 liraya geriledi. Avustralya ile Şapişlet' modeline göre santral anlaşması ANKARA (ANK.A) Yumunalık'ta "YapIşlet" modeliyle gerçekleştirilecek ithal kömure dayalı santralla ilgili olarak Avus'.ralya ile anlaşma ımzalandı. .\nlaşma\ı Avijstralya adına lueensland eyaleti Başbakanı Sr Johannes Pelersen. Turkiye adına da Enerji ve Tabii Kavnaklar Bakanı Sudi Türel imzaladı. Anlaşmanın imza toreninde konujan konuk Basbakan Turgul Özal kurulacak termik santralta iki ulke arasındaki ekonomik ilişkilerde canlanma olacağını söyledi. Enerji \e Tabii Kaynaklar Bakanı Turel de imza töreninde yaptığı konuşmada santralla ilgili bilgi \erdi. DÜNYAdan Fildişi Sahilleh'ne akın konomi Servisi Afrıka 'nın batı yakasında yer alan Fildişi Sahilleri kara Afhka'mn yoksul ulkeleri için son zamanlann en gozde ülkesi oldu. Ekonomisi çeşitli alanlarda tam bir patlama gösteren Fildişi Sahilleri 'ne komşu ülkeler Sijer, Mali ve Burkina Faso'dan (Yukarı Volta) her gun yüzlerce göçmen işçı akın ediyor. Fildişi Sahilleri ekonomisi buyuk ölçüde Fransız ekonomisiyle bütunleşmiş durumda. Ekonomistler bu yıl Fildişi Sahilleri'nin Afrika'daki en buyük rakibı Sijerya'ntn bıle uzennde bir ulusal gelir büyüklüğüne erişeceğini tahmin ediyorlar. 1 Eski IMF Başkanı'nın takası konomi Servisi Uluslararüsı Para Fonu eskı Başkanı Jacques de Larosiere Fransa Merkez Bankası Başkanhğı 'na atandı. Boylece IMF'nin yeni patronu Michel Camdessus'la Larosiere gorev takası yapınış oldular. Fransız Frangı 'nın A vrupa Para Sisteını içinde en bunalımh devresinde Larosiere Fransa Merkez Merkez Bankası'nm başına geçen Bankası Başkanı oldu. eski IMF Başkanı'nın 1987'de oldukça zorlanacağı belirtiliyor. Fransa Merkez Bankası yeni başkanla birlikte para piyasaları araalığıyla parasal politikalarm izleneceğı bir devreye girecek. Ziraat'!ın Londra şubesinde ilk hesabı bankacılar açtırdı LONDRA (Cumhurivet) Zıraat Bankası'nm yurtdışındaki altıncı şubesi dün Londra'da açıldı. Açılış töreninde konuşan Hazine ve Dış Ticaret Müsteşan Yavuz Canevi, tngiltere'nin Türkiye ile AET ilişkilerinde kilit ulke durumunda olduğunu soyledi. Şubede ilk mevduat hesaplarını bankacılar açtırdı. Yurtdışında 11 temsilciliği bulunan Ziraat Bankası'nm dün açılan Londra şubesiyle, yurtdışındaki şubelerinin sayısı da altıya yükseldi. .Açılış töreninde konuşan Ziraat Bankası Genel Müdüru Kemal Akkaya, "Bu şubenin açılmasıyla, Ziraat Bankası da Uluslararası Bankacılık sisleminin içine girdi" dedi. Turkiye'nin Londra Büyukelçisi Rahmi Gümrükcıioğlu da, şubenin iki ulke arasındaki ticaret hacminin artmasına katkıda bulunacağmı söyledi. Törende daha sonra Hazine ve Dış Ticaret Müsteşan Yavuz Canevi şubenin teknoloji transferi açısından da büyük yarar sağlayacağını ifade etti ve "ingiltere, Türkiye ile Avrupa ve AET ulkeleri ilişkilerinde kilil bir ulke durumundadır" dedi. Torenden sonra, Yapı ve Kredi Bankası Genel Müdüru Hüsnü Özyeğin, Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası Genel Müdüru Vural Akışık 5'er, Esbank Genel Müdüru Özer Güney de 1 milyon dolarlık bankaları adına hesap açtırdılar. Açılış torenine, tstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Nuh Kuşçulu, Ziraat Odaları Birliği Başkanı Osman Ozbek. lzmir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ersin Faralyalı, İzmir Ticaret Odası Başkanı Dündar Soyer. Ankara Sanayi Odası Başkanı Mutnin Erkut, Ankara Ticaret Odası Başkanı Turgul İlhan, Emlak Kredi Bankası Genel Müdüru Erol Kıcıman da, Paris 'ten gelerek katıldılar. KONLK YAZAR ALFA Dış borçlar. bunahmlı dönemlerin göstergesidir. Unutmayalım kı, dış borçlar fazlalaştıkça, hele dış borçlar ıçerisinde kısa vadelilerin oranı yükseldıkçe Türkiye ıç ve dış buhranlarla karşılaşmıştır. 1958, 1970 ve 1979 buhranlı yıllanndaki rakamlar incelenirse dış borçlann arttığı, bunlar içinde de kısa vadeli borçlar or^mnın yükseldiği görülür. Sonuç: • Türkiye ciddi bir borç tuzağının içine düşmuştur. • Türkiye yenıden borçlanma yapmadıkça iç ve dış borçlarını ödeyemez hale gelmıştır. • İç borçlar 7979 yılmdan bu yana 10 misli katlanarak 5 trilyonu aşmıştır. Bunun sonucu. Türkiye 1979 yılında bütçe gelirlerinin sadece yüzde 3'ünü borç faizi olarak öderken. 1987 yılında bütçenin yüzde 20'sini iç borç faiz ödemesinde kullanmaktadır. • Dış borç alınmadığı takdirde ekonomi durur. Ithalatm transferleh karşılanamaz. Vadesı gelen borçlar odenemez Bu durumda Turkiye dış borçlarının faizlerini ve önüne gelen dış borç anapara kısımlarını ödemek için yeniden dış borç almak zorundadır. • Türkiye şu anda dünyadaki tüm borçlu ülkelerin onuncusu durumundadır. Ancak 'The Economıst" dergisi, "1987'de Dünya" adlı araştırmada, Turkiye'nin 1987 yılında borçlu ülkeler listesınde yedınci sıraya yükseleceğini ılerıye sürmüştür. • Türkiye ıç ve dış borçlanmada daha önce yaşanmış olan "banker modelı'nı uygular hale gelmıştır. Bu modele göre, borcun taksıt ve faizini yeni borcun anaparasından ödemeye başlamıştır. • Turkiye ikili bir kapanın ıçerisinde kalmış görünümündedir. Dış borç alınmazsa yatınmlar durmakta. ithalat durmakta. ekonomı durmaktadır • Dış borçlara devam edildiği takdirde ise, sureklı artan dış borçlar Turkiye'yi giderek daha ağır yüklerin altına sokacaktır. Ülkenin geleceği tehlikelı ıpoteklenn altına girebilir. Bunun sonucu özellikle dış politikada bağımsız hareket etme olanakları kısıtlanır. Sonuç olarak, Türkiye iç ve dış borç fuzağının süreci içine girmis bulunmaktadır. * Mev t ojkıın Kski universile ojjretim uvesi, eski İzmir millrtvekili. eski turizm bakanı. İç ve dış borçlar 1980 yıhnda 18 milyar dolar düzeyinde olan dış borçlar 7986 da 29 milyar dolara yükseldi. Turkiye'nin bu yıl 4 milyar dolar yeni borç bulması öngörülmüştür. Böylece dış borçlann toplamının 34 milyar doları aşması beklenmektedir. Bu rakamlar ürkütücüdür. Hele dış borçlar içindeki kısa vadeli borçlann toplamının yüzde 30 dolaylarına ulaşması daha da korkunçtur. İç ve dış borçlardaki ciddı artışlar, 1987 yılına gırerken Türk ekonomısinın en önemli göstergesi olmaktadır Türkiye adeta ikili bir borç tuzağında kıvranmaktadır. Gerçekten Türkiye bir yandan bütçesinin yarısını aşan iç, öte yandan da 29 milyarı aşan dış bcçlanma ile karşı karşıyadır. Bu konuya biraz daha açıklık getirmeliyiz. İç borçlar: 1986 yılında, bütçe içi ve bütçe dışı hsrcamaların, bütçe gelirlerinin çok üstünde olduğu artık kesinleşmiştir. Bu durum 1986da Hazine'yi başka kaynaklara yönelmeye zorlamıştır. Hazine, bu konuda iki yolu hızlı bir bıçimde çalıştırmıştır. Birincısi, para basmış, ikincisi iç borçlanma yoluna gıtmiştir. Gerçekten, 1986 yılında oluşan bu para hacmi 1.286 milyardan 2 trilyonun üzerine çıkmışttr. Bu rakam cumhunyet tarihinin en hızlı artışıdır. Bankaların yarattıklan harcama kolaylıklarının da hesaba alınmasıyla % 4O'ı aşan bir artışla para arzının 10.1 trilyon liraya ulaştığını görüyoruz. İç borçlanma, Özal'ın ekonomik modelinın bir aracıdır. Bu nedenle son üç yılda ve özellikle 1986da iç borçlanmaya hız verilmiştır. Gerçekten 1986 yılı için 504 milyar lira olarak öngörülen iç borçlanma hedefı kasım 1986da kat kat artarak 2.2 trilyon liraya ulaşmıştır. Bunun 965 milyar lirası devlet tahvili, 1.035 milyar lirası Hazine bonosu ve 220 milyar lirası da gelir ortakhğı senetlerıyle sağlanmıştır. Tum bu gelışmeler 1986 yılında fiyatlar sevıyesınin % 30'luk düzeye çekılmesinı önlemış, enflasyonun giderek artan tempolarla tırmanmasına neden olmuştur. Kamu maliyesi doktrıninde "Karşılıksız para basmak yerine, iç borçlanma daha yararlı olur" şeklinde ozetlenebılecek doğru bir kural vardır. Ancak Maliyece toplanan vergi gelırlerının yüzde 50'sıni aşan bir bolüm. borç ödemelerine gitmektedir. Böyle bir ekonomik modelin geçerliliğini ve akılcılığını savunmak bilımsel olarak olanaksızdır Dış borçlar: Turkiye'nin en önemli ekonomik sorunu nedir, şeklinde ortaya tonan bir soruya. "Dış ödemeler dengesındeki açıktır" diye verilecek bir yanıt hıçbir zaman yanlış olmayacaktır. Bu sorun, yalnızca Özal hükümetınin değil, ta 1950'lerden beri gelmiş geçmış tüm hukumetlenn ana sorunu olmuştur. Ekonomik kalkınma için dış borçlanmaya elbette gerek vardır. Ama bunun temel koşulu dengeli ve akılh olmaktır. Ancak 1986da dış borçlarımız kırmızı ışıklı tehlike sinyallerıni vermeye başlamıştır. Genel olarak bakıldığında Türk ekonomisi kümülatıf birıkımle 1980 yılında 1718 milyar dolarlık bir dış borç yükü altında bulunuyordu. Son altı yılda dış borçlar yüzde 50 den fazla bir artışla 29 milyar dolara ulaşmıstır. Özet olarak, 1980 yılına kadar toplam dtş borç 18 milyar dolar iken, 1986 yılında 29 milyar dolarlık dış borç düzeyine ulaşılmıştır Şurası da unutulmasın ki, Turkiye'nin bu yıl da 4 milyar dolar yeni kredi alması ongörulmüştür. Böylece. dış borçların toplamının 34 milyar doları aşması beklenmektedir Bu rakamlar ürkütücüdür. Hele dış borçlar içindeki kısa vadeli borçlann toplamının yuzde 30 dolaylarına ulaşmış bulunması daha da korkunçtur. Kısa vadeli borç oranının artması demek, alacaklımn her an borçluyu zor bir bıçimde s:kıştırabilme olanaklarına ulaşması demektır. îngiltere'de işsizlik yüzde 113 T^ konomi Servisi İngiltere'de işsizlik oranı geçen MZı aralıkta yüzde 11.3'e duştü. İngiltere Çalışma Bakanlığı 'ndan yapılan açıklamaya göre ulkedeki resmi işsizlenn sayısı 3 mılyon 132 bin kişıye indi. 1985 aralığında bu oran yuzde 11.4 idi. DOVIZ KURLARI Dövızın Cinsı 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şılinı 1 Batı Alman Markı 1 Belçıka Frangı 1 Danımarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florını 1 isveç Kronu 1 İsvıçre Frangı 100 İtalyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kuveyt Dınarı 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyali Serbest Dı asaoa Doıar 8 v °° Mark ^ ü \$ Dovız Döviz Alış Satış 743 10 746.82 486 51 488.94 58.51 58.80 411.55 413.61 19 82 19.92 108 32 108.86 122 88 123.49 365.07 366.90 114.59 115.16 491.47 493.93 57.74 56.03 493.66 496.13 2625 74 2638.87 1144.37 1150.09 198.21 199.20 Etektıf Efektıf Alış Satış 743.10 754.25 476.78 493.81 58.51 59.39 411.55 417.72 19 42 20.12 108 32 109.94 122.88 124.72 365.07 370.55 114.59 116.31 491 47 498.84 56 59 58.61 483.79 501.06 2573.23 2665.13 1144.37 1161.54 194.25 201.18 20 OCAK 1987 URİHİNOEKİ DÖVİZ KURLARI T.C. ZİRAAT BANKASI DÖVİZ AL1STL. SATIŞ TL. 743.10 746.82 486.51 488.94 58 51 58.80 411.55 413.61 19.92 19.82 108.32 108.86 122 88 123 49 365.07 366 90 114 59 115 16 491 47 493.93 57.74 58.03 493 66 496 13 547 28 550 02 2625 74 2638.87 105 74 106 27 1144 37 1150.09 198 21 199 20 JjJ \y DÖVİZİN CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 AVUSTURYA ŞİÜNİ 1 BATI ALMAN MARKI 1 BELÇİKA FRANGI 1 DANİMARKA KRONU 1 FRANSI2 FRANGI 1 HOLLANDA FLORİNİ 1 İSVEÇ KRONU 1 İSVİÇRE FRANGI 100 İTALYAN LİRETİ 100 JAPON YENİ 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 STERLİN 1 S. ARABISTAN RIYAU EFEKTİF ALISTL. SATIŞ TL 743.10 754.25 476.78 493.81 58 51 59.39 411.55 417.72 19.42 20 12 108.32 109.94 122.88 124.72 365.07 370.55 114.59 116.31 491.47 498.84 56.59 58.61 483.79 501.06 536.33 555.49 2573.23 2665 13 103 63 107 33 1144.37 1161.54 194 25 201 18 ÇAPRAZ KUR 1 ABD DOLARI 1 8056 B Alman Markı 6 0473 Fransız Frangı 2 0355 Hollanda Florını 1 5119 İsvıçre Frangı 1286 98 Italyan Lıreiı 150 52 Japon Yeni 3 749 S Arabıstan Rıyalı 1 Sterlm 1 54 ABD Doları ALTIN GÜMÜŞ Cumhunyet Resat 24 ayar kjlçe 22 ayar bılezık 900 ayar gumuş ALIŞ 74 500 94 000 11 025 9 923 •59 SATIŞ 75 500 100 000 11 075 10 850 162 T.C. ZİRAAT BANKASI "Gucüne erif(lmez" 2*:.