Katalog

2 OCAK 1987 ATILLA DORSAY KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 GILGEÇ SEVEMA HAYVANLAR ts\LAtL Çağuı sürgünü Andrey Tarkovski Tarkovskı, fılmlerımn verdığı izlenim yavlarıyla da doğrulanan sayılı yaratıcüardan bınydL Komple bır duşünur, tam bir çağdaş aydın, bılgıli bır ozan, bılinçlı bır romantik ve tam bir sinema sevdalısı. Bır sanatçıdan, bır yönetmenden gerıye ne kalır 0 Tarkovski denınce benım aklıma hep bırkaç goruntu gelecek ozellıkle Bır kapiıca >öresınde, sıcak bır su kaynağının ustunde uzanan köprüyu, elınde taşıdığı mumun esen ruzgârdan sönmemesıne çaba gostererek geçmeye (ust uste, defaiarca geçme>e) çalışan bır adam (".Nostalgbia" fılmınden) Dunya uzerınde sahıp olduğu tum " m a d d i " varlıktan kurtulmak ısteyen bır adamın, evını ve ıçındekılerı ateşe vermesı ve evın yanmasını gösteren uzun bır çekım sırasında, on planda oyuncuların sınemasal gerçeğı yaşamaları (Sinema tarıhının en curetlı çekımlerınden bın: Hıçbır sinema hılesıne başvurmayan, uzun bır çekım sırasında evın gerçekten yandığı ve oyuncuların olası bır yanlışının bağışlanamayacağı bır sahne, "Kurban"dan ) Başka anılarım da var kuşkusuz, Tarkovskı'nın fılmlerıyle ılgılı. "İvan'ın ÇocukluğV'nu Sınematek'te ılk gorduğumde edındığjm muthış ızlenım, ne yazık kı çok uzun yılların gerısınde sıslere burunmuş duruyor "Solaris"ı 1971 yılında Cannes Şenlığı'nde gerçek bır sıkıntı duygusuyla ızledığımı, sonra bır Sovyetler Bırlığı yoiculuğunda "Ayna" fılmıyle şaşkına dönduğumu anımsıyorum Sonra Istanbul Sinema Gunlerı'nde "IVostalghia"nın ve geçen Cannes Şenlığı'nde "Kurban"ın seyrinın verdığı kolay tanımlanamaz şölen tadı Ve tam, nerdeyse yenı keşfedılmış bır buyuk ustadan daha çok şev beklerken gelıp çatıveren olum haberı Ayzenştayn'la benzerlik bestecıler, başta Prousl Fransız edebıyatı, Mara'ın ve Marksızmın temel yapıtları, Bunuel. Bergman, Fellinı, Bresson gıbı çağdaş sınemacıların vapıtlan vb bulunmaktadır Tarkovskı, fıJmlerının verdığı ızlenım yazılarıyla da doğrulanan sayılı yaratıcılardan bırıdır Komple bır duşunur, tam bır çağdaş aydın, bılgıli bır ozan, bılmçlı bır romantik Ve tam bır sinema sev dalısı Şoyle dıyor "Sinemayı çok seviyorum. Henuz çok az şey bijiyorum. Ornegin kafamdaki tasanva davandırdıgım çalışmam, bugun beni yonlendiren çalışma varsayımları sıstemine uvacak mı, bilmivorum". Sınemaya bır dızı başyapıt armağan eden sanatçı, bu konuda da şoyle yazıyor "Bazı zajıf noktalar içermeyen, vetersizliklerden tamamen annmış olan tek bir başyapıt dahı tanımıvorum." Tarkovski mitosu Tarkovskı, "Ivan'ın Çocuklugu" adlı. savaşı tum kor kunçluğuvla \aşa\an kuçuk bır çocuğun hıkâvesı\le başladığı sınemada, butun dunvada ha\ranlık u>andıran, bır 15 vuzvıl ıkon rcssamının seruvenını anlattığı " \ndre> Roublev"le dunva çapında tanındı Sonra bılımkurgu denemesı "Solaris" geldı Kubrick'm "2001"ıne bır "nazire" olduğu söylenen bu film, "2001 "ın ıçerdığı mıstısızme bır alternatıf getırmıyordu, çunku bu konuda ondan gen kalır yerı yoktu Ancak ınsan oğesıne daha çok, teknolojıye daha az yer veren gızemlı bır filmdı, bu bır tur ganp, çekıcı, gızemlı uzay şıırı Sonra belkıen zorve kişısel filmlerı olan yme bılımkurgusal "Stalker" ve özyaşamsal " A y n a " geldı "Nostalghia " , aynı kışıselhğı davanılmaz bır sinema duygusu ıçeren bır gorsel şolene dönuşturen belkı de en tıpık Tarkovskı fılmıydı Son Cannes Şenlığı'nde ızledığım "Kurban", o denlı voğun ve karmaşık olmayan yapısıyla, belkı daha bır yalınlığa doğru kanat açmış bır Tarkovskı sanatını, belkı ve bıraz da sanatçının hayranlığını hep behrttığı İngmar Bergman etkılerını taşıvordu Bu yarım duzıne fılm, dunya sınemaseverlerı arasmda bır "Tarkovski mitosu" başlatmış, sanatçı kendısıne belkı çok genış olmayan, ama ateşlı ve sadık bır hayran kıtlesı edınmıştı Ancak her bır filmını ınarulmaz zorluklar ıçınde kotarabılmış, sanatını hep sureklı bır mucadele sonucu uvgulavabılmış olan bu dev sanatçı, ne yazık kı erken >aşta ölumuyle eserıne nokta koydu Tarkovskıseverlere, bu yarım duzıne fılmın ıçerdığı sonsuz zengınhklerle ve "Muhurlenmiş Zaman"] okumanın keyfıyle avunmak kalıyor (1) Bu ve dığer alıntılar, "Muhurlenmiş Zaman" (Afa Yavınlan) kıtabındandır "Yüzyılımıza yabancı bir ruh" göçtü KtM KtME DUM DUMA BEHİÇ AK Andrey Tarkovski: Sınemanın erken kaybu dan O da Ayzenştayn gıbı, sanatı, yaptıkları, genelde sanat ve sinema ustune sureklı duşunmuş, kafa >ormuş, yazmıştı Elbette kı duşunduklerı Avzenştayn'a çokluk >uzde vuz ters duşen şe>lerdı Çunku Tarkovskı ıçın sanatın bır ıdeolojının hızmetınde olması, bır mesaj vermek yonunde kullanılması, duşunulecek şey değıldı "Bir sanatçının >apıtında yaşam kişısel algılamalann prizmasında kınlır, bır daha lekrarianamaz planlarda hakıkatin çesitli >anlan gorulur. Ancak sanatçının oznel goruşlerine ve kişisel dunya goruşune verdiğim buyuk değere karşın, kejfiliğe ve anarşiye de karşıyım. Beü'rlevici olan, dunya goruşunu ve anlaksal. duşunsel amaçları saptamaktır." (1) Tarkovskı, bır yandan şoyle der "Varatıcı istek ile ideolojı birbirine kanstınlmamalıdır, aksi takdirde sanatı, doğrudan, ruhsal yanıyla, olduğu gibi algılama olanagını elimizden kaçırmış oluruz." ci>e kendını filmle butunleştirme olanağı tanıyan bır şeyleri >ok eder" dıyor Ve eklıyor "Ayzenştayn'ın kurgu diktası da bence sınemanın ozgun etkisinin genel lemellerını zayıflatır." Anlaşılmak ya da anlaşılmamak Pekı ya yığınlarca anlaşılmak, onlara bır şeyler ıletebılmek duygusu 9 "Muhurlenmiş Zaman"ın baş bolumunde, anlaşılma zorluğu ustune okurlardan aldığı kımı rnektuplan kovan Tarkovski, aslında bu konuya hep onem \erdığını saklamıyor Ancak, Marx'ın "Sanatın tadına ancak sanatsal zevkleri gelişmiş bir ınsan varabilir" deyışını anımsatarak şoyle dıyor "Sanatçı anlaşılır olma peşinde koşmayı duşunemez. Bu, en az 'anlaşılmaz' olmavı istemek kadar saçmadır". Tarkovskı'nın hemen tum yapıtının yığınlara seslenen, kolay anlaşılır şeyler olmaktan ne denlı uzak olduğu anımsanırsa, yönetmenın duşuncelerını yapıtına uyguladığı sonucu orîaya çıkar Bilinçli romantik Bunca ters duşmelerıne karşın Tarkovskı'yı Ayzenştayn'a yaklaştıran, ıkısuun de sanatı geçmışıyle, tanhıyle, çok değışık alanlarıyla bır butun olarak kavramayı amaçlayan kışılıklerıdır Gerçekten de Tarkovskı'nın filmlerı ıncelendığınde ya da yazıları okunduğunda, neier hakkında bılgı sahıbı olduğu ya da nelerden etkılendığı şaşırtıcı bıçımde ortaya çıkmaktadır Ilgı alanı ıçıne gıren konular arasında, Ronesans sanatı, eskı Japon şıırı (Haıkular), tum geçmışıyle resım sanatı, başta Bach klasık DOGDUNCU C3UMU BEŞ1SJCI GUNİU . U GLNU İŞT^YEPYEUİ B/P yiL/ Tarko\skı uzerıne soylenebılecek şeylenn çoğu zaten daha önce sövlendı Bır ozan olduğu orneğın " M a x Tessier, "Kurfoan" eleştınsınde onun filmlerınden sureklı "film/poeİdeolojik bağlılık me" (şıır/fılrnydı>e söz edıyor DuşunseJ planda "angaje" bır Onun mıstıklığı, umarsızlığı, kasınemaya, ideolojik bağlılığa bu ramsarlığı, "yuzyılımızda sanki karşı çıkış, kaçınümaz bıçımde, yabancı bir r u h " olduğu, kendıbıçrmsel düzeyde de ışlevsel Aysını yalnız resmı ıdeolojısıyle anzenştayn kurgusuna karşı çıkışı laşamadığı ulkesınde değıl, belgerektırecektı Gerçekten de, orkı 20. yuzyıhn damgasını vurduneğın "Solaris" ya da "Nostalğu tüm dunyamızda hep bır ghia"nın bıtmez tukenmez uzun "surgun" gıbı duyumsadığı vaplanlan ve plansekanslan duşuzıldı, soylendı Bu mıstık ozan, nulduğunde, bunların Ayzenşbu umarsız surgun, aynı zamantayn'ın başını çektığı kurgu \e da bır buyuk duşunur, bır çağkurgunun ışlevı kuramlarına ne daş aydındı "Muhurlenmiş denlı zıt duştuğu anlaşılabılır Zaman" adlı kıtabını okudunuz Tarkovskı, bu konuda "Ayzenşmu? Okursanız, Tarkovskı'nın tajn duşuncesi despotiktir. Insabır başka yumaşıyla, buyuk Ajnın adeta nefesini keser, belki de zenşrayn'la ne denlı benzerlıkler sınemanın en goze çarpan ozeltaşıdığını göreceksınız Şu açılikkrinden olan bir şeyleri, seyır HIZLI GAZETECİ NECDET ŞEX 1986'nın en iyileri J\ haftalık "Tıme" dergısı 1986'nın en tyı fılmlenm seçtı "Tıme" dergısıne gore 1986'nın en tyı on fılmı arasmda James Cameron'un "Alıens", Davıd Lynch'ın "Blue Velvet", Davıd Cronenberg'm "The Fly", Woody A/len'ın "Hannah and Her SıstersHannah ve Kız Kardeşlen", Andrey Tarkovskı'nın "Kurban" adlı filmlerı yer alıyor Avrıca Kathleen Turner ve Francıs Coppola'nın ovnadıkları "Peggy Sue Got Marned Peggy Sue Evlendı", Alam Cavalıer'nın vonettığı "Therese", Da\ıd Byrne'un yönettığı "True StorıesGerçek öykuler", John frvın'ın vonettığı, Harold Pınter'ın senaryosunu yazdığı, Glenda Jackson ve Ben Kıngsley'm oynadıkları "Turtle DıaryKaplumbağa Guncesı" ve Agnes Varda'nın yönettığı "Yersız Yurtsuz"da 1986'nın ılk on fılmı arasmda goze çarpıyor ÇİZGİLİK KİMIL \L4S4R.4(I Jf ultur Servısı ABD'mn V AĞAÇ YAŞKLN EĞİLİR KEHAL (,OKHA\ CANNES'DA ÖDÜL ALM1ŞTI "Mona Lisa"nm başoyuncusu Bob Hoskins, bu fdmdeki başansıyla Cannes Film Şenliği'nde en iyi erkek oyuncu odulune değer gorulmustu. Sinemanın patronu emekîi Jf ultur Servısı So\yetler J\ Bırlığı'nde sınemanın "patronu" olarak anılan ve 14 yı/dan ben Smema Devlet Konseyı'ne başkanlık eden ve bu konuda hukumet uyesı olan 64 vasındakı Fılıpp Ermach emeklıye sevkedıldı Fılıpp Ermach son ıkı yılda smema adamlarınm sert eleştırılerıne konu olmuş, son gunlerde de "Pravda" larafından Sovyet Smemasındakı durgunluğun sorumlusu olarak gosterılmıştı Yerıne seçılen Aleksandr Kamçalov 54 yapmda eskı bır profesor ve komunıst gençlık sorumlusu ve son zamanlarda Partı Merkez Komıtesı 'ne bağlı kultur bolumunde smema sektörunu yonetıyordu Ikı bılardo masası satılıktır 5817065 SIVAS Kangal ıkı adet kopek satılıklır 5817065 Kibar birfahişeyle binbir garip serüven tUona Lisa / Yonetmen Neıl Jordan / OyuncularBob Hoskins, Cathy T\son, Mıchael Caıne, Ciarke Peters, Kate Hardıe / Ingılız fılmı fŞışlı Kent) ı\at Kıng Cole'un (1950'ler den kalma) unlu "Mona Lısa" jarkısıvla açılır fılm Fılm bo yunca King Cole, "Mona Lısa" ve "\V hen I Fall ın Love"la ken dını duvururken "Genesıs" grubunun bır jarkısı, bu nostal jıyı kırarak Londra'nın gete sa şamına eşlık edecektır Ama fıl me muzık açısından asıl tonunu kazandıran, kuşkusuz Mıchael Kamen'ın sıradışı muzığıdır Ne anlatır "Mona Lisa?" King Cole'un sozunu ettığı Da Vincı'nın unlu tablosu ve ondakı gızemlı kadın tebessumu, doğrusu fılmın kadın kahramanı, zencı fahışe Sımone'un kışılığıne pek yakıştırılamaz Gızemlı olmasına Sımone da gızemlıdır gerçı 7 yıl >attıktan sonra hapısten çıkmış, kansının >uzunu bıle gormek ıstemedığı, çırkın, kaba, kendı deyışıyle "kalitesiz" George eskı patronunun aracılığıyla kadının once şororu, sonra da "konıyucusu" olur Bu koruyuculuk onu, bu kıbar ve çekıcı fahışenın luks otellerde, iokaklarda veya Arap petrol zengınlerının evlerınde yaşadığı bınbır ganp seruvene karıştıracak, George, seyırcıyle bırlıkte, Londra denen dev kentın gece yaşamını, yeraltı etkınlıklerını, fuhuş ve poıno sanavıını, bu çır kın, aşağılık, urkunç âlemı ı>ıce tanıyacaktır P a r a ıçın herkesın kovnuna gıren soğuk ve hesaplı, gerçek hayat kadını Sı mone'a ıyıden ıyıye tutulurken, onunla yatmayı bır turlu başaramayacak, onun ısteğı uzerıne, yeraltı fuhuş tuccarlannın elıne duşmuş Cathy adlı gencecık, çocuk yaşta bır kızı kurtarmaya çalışacaktır Sımone'un Cathy'ye ne tur duygularla bağlı olduğunu keşfedene dek "Mona Lisa", alabıldığıne sıradan, ama gerçek bır ınsan olan George'un gozuyle bır kentın, bır yaşam (ve olum) bıçımının, paranın her turlu pıslığı orttuğu bır dunyanın keşfedılmesıdır Bıraz Paul Schrader'ın "Aynlan YollarHardcore" fılmı, bıraz da bınbır korkunç gız ve gunah taşıyan yeraltı dunyası atmosferıyle Polanski'nın "Çin Mahallesi" gıbı Neil Jordan, uçuncu fılmınde, evet, bıraz aşırı bıçımcı (konuşan ıkı ınsanı danseden bacakların arasından gostermek gıbı), ama sonuç olarak çok modern, yenılıkçı bır polısıye fılmı ımzalamaktadır Içerdığı karamsarlıkla, buruk lırızmle bu alanda yapılagelmış en onemlı fılmlere, karafılm baş yapıtlarına yaklaşarak Cannes'da en ıyı oyuncu ödulunu bıleğmın hakkıyia alan Bob Hoskins'ı ve gerçek bır "sivah inci" olan Cathy Tyson'u tanı mak da, bu fılmı görmeyı gerektıren dığer nedenler arasmda sayılabılır TARİHTE BLGÜIN m MTAZ AMKA JAPONIÂR MANILA'Y! ALIYORÎ 1342 D£ SüGüfr H OOW4 SdlıAŞI ıÇWO£r JAPÛN <UVV£7l£Kt FILIPllU^Efi IK 8AS<eNT7 MA*1ILA YA SlfiOI 1341 D£ PEAÇL uAegCUÇ Agb NS SAYAŞ 4ÇAı\ JAPONLAK HEMEH Sı/? 6uN SOM£/) P/L'PfM 4DAIA&Aı/i ÇıtCMtÇTr OHLARA <A/?Şf £AVUN MA SAl/A$r/>JDA gUtUNA/V GENB/ZAL DOUGCAS MAC GUÇLU SAıMlZILAgA Ö4YAMAMAVIP BATAAN YAS/MADASl MA i/£ UNLU CceeSGrOCe ADAS' NA ÇSKtLMIŞri. ANCAK. BU SOuuMPem ÇAfSPlŞMALAR DA SONUÇVE£Mı Y£CEf£ F uPı»JLER TAMAMEN JAPON £$£M6NLIĞ/ME &/S.£CEKTı YANDAk. ÇES'M MAMSLA KCSPEz.1 (SOLPA) AĞZIHDA 8Ü 50 YIL ÖNCE Cumhuriyet Eskimeyen iskambil kağıdlan Meşhur brıç mutehassısı Elv Culberston tarafından vakı teşvık netıcesmde seluloıd nevmden bır madde olan lumarrıten iskambil kağıdı ımal olunmus ve son derece PLANDAKI BATAAN YAH.IMADASI Mı &O/SUMTULUYOR. ^UHAH sTeArejiK coaseG/poe. ADASI NI ve o w 2 Ocak 1937 > ıkanabılmek tedırler 19371987 memlekeıın her verınden gelen ve \atandaşların samıını temennılerını bıldıren telgraflardan Ataıurk mutehassıs olmuşlar \e teşekkurlerını ve venı vıl ıçın saadet düeklerını ıletmeğe Anadolu Ajansını meınur etmiflerdır dayaruklı olduğu gorulmuştur Kağıdlann dığerlerınden hıç bır farkı voktur Ancak bunlar hıç eskımemektedırler Bukulduğu zaman çatlamayan, leke tutmıyan, uçları kırılmıyan bu yenı kağıdlar rutubete mutehamnul olduğu gıbı ıstenıldığı zaman Atatıırhuıı teşekkurü htanbul I (a a ) Rıvasetıcumhur Lımıını Kaiıblıçmden Yılbaşı munasebetıle