Katalog

13 TEMMUZ 1986 EKONOMI CUMHURİYET/11 EKONOMtDE DtYALOG OSMAN ULAGAY Arkadaşımız Osman Ulagay, yıllık izninin bir bölümünü kullandığından yazılarına ara vermiştir. Geçen hafta Bir tek kuyuları yok ama Pancarda bu yıl destekleme alımı yok Spekülatörler petrol fiyutlarına egemen Her türlü modern iletişim araçlanna sahip olan spekülatörler, OPEC'i tarihin derinliklerine gömercesine piyasalarda egemenlik kurdu. Abonman biletimizden, Golan Tepeleri için sürdürulen savaşa kadar her şeyi yakmdan ilgitendiren petrolü 'parmağmda oynatan' spekülatörler, bir günde dünyada üretilen petrolün 1.5 katını ellerinden geçiriyorlar. Spekülatörler petrol piyasalarında oynarken, adeta poker masasındaymış gibi davranıyorlar ve 4 milyon dolar için bir çırpıda 1 milyon doları gözden çıkarıyorlar. Ekonomi Servisi Yüzyılın başlarında binlerce kuyunun sahibi olan ünlü ABD'li zengin Rockefeller tarafından belirlenen petrol fiyatlan, şimdi bir tek kuyusu bile olmayan spekülatörlerin eline kaldı. En akıllı bilgisayarlardan, iletişim araçlarının en gelişmişlerine kadar her türlü modern cihaza sahip spekülatörler, OPEC'i tarihin derinliklerine gömercesine piyasalarda egemenlik kuruyorlar. tlk çıkarıldığı yıllarda çok ilkel koşullarda pazarlanan petrol, yüzyılın başından itibaren sırasıyla Rockefeller, Teksas Demiryolları Komisyonu, Seven Sisters şirketi ve başlıca petrol Ureticisi ülkelerin 1960 yılında kurduğu Petrol Ihraç Eden Ülkeler örgütü OPEC'in egemenliği altına girdi. Ancak, 5060 yıl ABD'li devlerin inisiyatifi altında kalan petrolün üzerinde egemenliğini kuran OPEC'in bu saltanatı da çatırdamaya başladı. 1970'li yılların başında yaşanan petrol kriziyle birlikte etkisini yitirmeye başlayan kartel, son yıllarda "kocamış kurda" döndü ve yerini yavaş yavaş spekülatörlere terketmeye başladı. özellikle bu yılın başından itibaren yaşanan fıyat krizinden sonra egemenliği ele alan spekülatörlerin kullandığı laktiklerin başında "kitle psikolojisi" geliyor. Hatta spekülatörler duruma o denli egemen oldular ki, ABD'li The Wall Street Journal gazetesinin "Petrolde Değişmeler" başlığı altında yayımladığı bir yazıda şöyle deniliyor: "Kitle psikolojisi artık, alıcı ve satıcıların arz ve talepleri kadar petrol pazarlarını yönetir oldu!' Ancak, abonman biletimizin fiyatından, Golan Tepeleri için sürdürülen savaşa kadar her şeyi yakından ilgilendiren petrolü "parmağmda oynatan" spekülatörler de, yalnızca kitle psikolojisi konusundaki bilgilerinden ya da çok iyi döşenmiş bürolarından almıyorlar bu gücü. Hiçbir kuyu, rafineri ya da dev tanker sahibi olmayan bu spekülatörlerin her gün ellerinden geçirdiği petrolün hacmi, aynı gün tüm dünyada üretilen miktarın 1.5 katını buluyor. lşte böylesi bir güce sahip olan spekülatörler, fiyatlan yönlendirirken, bir çeşit "otomatik alımsatım siparişi" yöntemi uyguluyorlar. "Otomatik" bağlantıları yaparken, satıcı ve müşterilerin beklentilerini de "küçük fısıltılarla" yönlendirmeyi ihmal etmeyen spekülatörler, hiç urnulmadık bir anda fiyatların gidiş eğilimini tersine çevirebiliyorlar. Spekülatörler, petrol piyasalannda "oynarken" adeta Monte Carlo'da bir "poker" masasındaymış gibi davranıyorlar. Öyle ki, yalnızca bir tek spekülatör, biriki saat içinde yaptığı işlemler ile önce "future markef'e (gelecek bir tarihte teslim) girerek "bile bile" 1 milyon dolar yitiriyor. Ancak, hemen bu işlemin ardından "spot" piyasadan elde ettiği kazanç 4 milyon doları buluyor. Bir anlamda "kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez" mantığı ile hareket eden spekülatör Batıdaki fabrikalarda şeker bitti Şekeri batıdaki fabrikalara kaydırmanm, maliyeti yükselteceğini ifade eden T. Şeker Fabrikaları Satış Daire Başkanı Cengiz Çetin, "Zam yapmaya zorlanacağımıza, alıaları daha doğuya çağırıyoruz. Yeterince stok var" dedi. OSMAN ŞENKUL Pancar rekoltesinin geçen yıl düşük gerçekleşmesi ve hükümetin üreticiye erken ödeme yapmaktan kaçınarak bu yıl destekleme alımından vazgeçmesi üzerine batı bölgelerindeki fabrikalarda şeker stoklan eridi. Pancar rekoltesini de artırma çabasından kaynaklanan durum üzerine, şekeri uzak bölgelerden almak zorunda kalan toptancıların bir bölümü, "Daha da uzaga gitmek zorunda kalırsak, nakliyeyi fiyata ekleriz" derken, bir bölümu de kendilerine daha pahalıya malolan şekeri yalnızca kendi müşterilerine satma yolunu seçtiklerini belirttiler. öte yandan lran'ın dışalımdan cayması dolayısıyla doğudaki fabrikalarında 100 bin ton şeker stoku bulunduğunu ifade eden Şeker şirketi yetkilileri ise "Yeni zam vapmamak için, elimizdeki stoklan batıya taşıyarak maliyetimizi yiikseltmek yerine, alıcıların Orta ve Doğu Anadolu'daki fabrikalarımıza gelmesini istiyoruz" diyerek yeni ürünün çıkacağı ağustos sonuna kadar şeker darhğının yaşanmayacağına dikkati çektiler. Her yıl ağustos ayının sonuna kadar kesintisiz şeker alabildiklerini hatırlatan şeker toptancısı Mesut Kılıç, "Bu yıl Adapazan ve Eskişehir'de şeker, haziran ayının başına kadar bitti. Digerlerinde de sırayla geçen giinlere kadar tiikendi ve kaldık Amasazaltabiliriz" şeklinde konuştu. Gumüş Gıda'nın sahibi Sevinç Gümuş ise, geçen yıl pancar rekoltesinin çok düşük gerçekleştiğini hatırlatarak, "Eger luketim azalmasaydı, çokutn şeker kıtlıgı çekilirdi. Şimdiki stoklann da ağustos sonuna kadar yeteceglne Inanmıyorum" şeklinde konuştu. Yeni dönemde 11.5 milyon ton pancar rekoltesi hedeflediklerini, bu nedenle de destekleme alımı yapmayacaklarını ifade eden Türkiye Şeker Fabrikaları Satış Daire Başkanı Cengiz Çetin "Rekolteyl yükseltmemiz gerekiyor. Çunkiı Çernobil nıikleer sanlral kazası Sovyetlerin şeker pancarı rekoltesini biiyiik oranda etkiledi" dedi ve şu bilgileri verdi: "198586 döneminde 23 şeker fabrikasında 1 milyon 283 bin ton iiretim gerçekleştirdik. Önümüzdeki dönemde Doğu ve Orta Anadolu'da açılacak yeni fabrikıtlarla üretimimizi rekor düzeye çıkararak, dışalım gerekmeden dışsatım yapmayı hedefliyoruz. Çünkiı kaza nedeniyle şu anda 220 dolar dolayında olan dış fiyatlar çok yükselecektir." Batı Anadolu ve Trakya'da bulunan Alpullu, Susurluk, Eskişehir ve Kütahya fabrikalarında şekerin tükendiğini doğrulayan Cengiz Çetin, diğer fabrikalardan bu fabrikalara aktarma yapnıanın maliyetlerini artıracağı gerekçesiyle alıcıların diğer üretim bölgelerine gitmelerini istediklerini ifade ederek, "Işçileri çıkardığımız bu dönemde böyle bir ambar faaliyeti başlatsak yeni zam yapmak zorunda kalırız" dedi. Çetin, yeni pancar alımlarının 15 ağustosta başlatılacağını ve geçen aralık ayında belirlenen 16 liralık taban fiyatı uygulayacaklarını ifade ederek, mevcut stoklann da bu dönemc kadar yeteceğini sözlerine ekledi. Dolar tırmanışa geçti Dolar, ABD Merkez Bankası'nın reeskont faizlerini yüzde 6.5'tan 6'ya düşürme kararına rağmen, hafta ortasında başladığı yükselişini sürdürdü. Geçen hafta başında Nakasone'nin seçim zaferinden sonra, özellikle Japon Yeni karşısında tkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana en düşük düzcyine kadar çekilen dolar, hafta ortasından itibaren yükselme eğilimine girdi ve ABD'den gelen "reeskont faizlerinin duşurülmesi" habcrine karşın bu durumunu sürdürdü. Hafta sonunda 2.20 mark sınırına dayanan doları, Merkez Bankası da hafta başındaki 670.40 iiralık değerinden, 674 liraya çıkardı. önceki hafta sonunda 2.17 mark ve 160 yene kadar gerileyen ABD Doları, hafta sonunda Japonya'da Nakasone'nin Batı yanlısı ekonomik politikası seçmenler tarafından onaylanınca, geçen haftaya 2.16 mark ve 159 yen değerleriyle girdi. Uluslararası para borsalarında hafta ortasına kadar bu düzeyde işlem gören dolar, çarşamba günü yükselmeye başladı. Aynı gün, ABDJaponya ve F.Almanya'nın anlaşarak reeskont faizlerini düşüreceği söylentilerinin de çıkarılmasına rağmen, yükselmeye başlayan dolar, ertesi gun söylenilenin yalnuca ABD tarafından gerçekleştirilmesi karşısında bile yükselmesini sürdürdü. Borsaların F.AImanya ve Japonya'dan da aynı girişimleri gözlemesinin yanı sıra, gerek fablerdeki düşüşun uzun 674 00 Birbirimize yardım edersek, bazılarımız nefes alabilir. ler, zaman zaman da yatırımcıları ikna ederek giriştikleri "fantezi" alımsatımlarla da işin "keyfini" çıkarıyorlar. tşte belki de bu sayılan nedenlerden dolayı artık, petrol alıtn satımcıları, bir OPEC toplantısında konuşulanlar ya da Yanıani'nin üretimi kısma yolunda yaptığı çağrılardan çok, spckülatörlerin sözlerini dinler oldular. Daha geçen günlerde, "Kuveyfin 5.5 dolardan petrol sattığı" yolunda çıkarılan söylenti ve ardından piyasalarda dalgalanmanın yaşanması da, spekülatörlerin piyasalardaki en son etkilerindcn bir örnek olarak izlendi. Her yıl vaptıklan erken söküm ile biraz olsun rahatlayan pancar üretkilerine bu yıl destek yok. (Fotoğraf: CUMHURtYET) ya, Afyon ve Kayseri fabrikalanna" şeklinde konuştu. Bir başka toptancı Nurettin Saltan ise, nakliye masraflarının kilo başına 3 liradan 7 liraya tırmandığını ifade ederek, "Böyie giderse ve daha uzak illere zorlanırsak perakendeciye yönelik satışlarımızda nakliyeyi fiyatlara eklemek zorunda kalacağız" dedi. Fabrikaların uzaklığı yanında kuyrukların da bir hafta ile 10 gün arasında uzadığını ifade eden Eminönü şeker toptancılarından Hayri özdemir de, bunun maliyeti çok artırdığını ifade ederek yakın bölgelerde yeni ürünün çıkmasına kadar şeker alımını durdurduğunu söyledi. Toptancı Albert Görmez de, "Şimdilik Afyon'dan alım yapıyoruz ve maliyeti yuksek oldugu için yalnızca kendi nıuşterilerimize satış yapıyoruz. Eger daha uzak illere gitmek zorunda kalırsak alımlan sureden berı beklenmesi, gerekse dolarda daha fazla düşüşe diğer Merkez Bankalarının " d u r diyeceği" inancı doların daha çok düşmesini engelledi. Haftaya, 2.16 mark, 159 yen,6.93 Fransız, 1.76 da Isviçre Frangı değerlerinden başlayan dolar, önceki gün borsaların kapanış saatlcrindc 2.19 mark, 161 yen, 7 Fransız ve 1.79 Isviçre Frangı'na kadar yükseldi. Hafta başında 1.53 dolar olan sterlin de, hafta sonunda 1.51 dolara geriledi. Dolar döviz alış kurunu 670.40 liradan, perşembe gününe kadar 673.75 liraya kadar yükselten Merkez Bankası da, cuma günü 672.10 liraya düşürdükten sonra, yarın da geçerli olacak kuru 674 lira olarak açıkladı. Dolar, geçen hafta Tahtakale'de 702 liradan 710 liraya yükseldi. Cumhuriyet Altını 60 bin liraya gidiyor Altın fiyatlan geçen hafta dış borsalarda doların gösterdiği gelişmelere bağlı bir seyir izlerken, iç piyasada sürekli yükseldi. Haftaya 56 bin liralık fiyatla giren Cumhuriyet Altını, cuma günü 59 bin lirayı görürken, 24 ayar külçe altın da 8 bin 60 liradan 8 bin 280 liraya çıktı. Altın, dış borsalarda da haftayı ons başına 2.5 dolar kârla kapattı, ancak hafta ortasında ulaştığı 348 dolarlık işlem değerini uzun süre koruyamadı ve borsaların kapanış saatlerinde 346 dolardan işlem gördü. Dış borsalarda dolar ile "klaslk llişkisi"ni yaşayan altın, dolar geriledikçe yükseldi ve yükselmeye başlayınca da değer yitirdi. Dış borsalardaki altın fiyatlarının ve içerde serbest piyasada doların yukselişlerinden doğrudan etkilenen iç piyasa altın fiyatlan da hafta boyunca "sektirmeden" yükseldi. Cumhuriyet Altını, haftanın ikinci ve üçüncü günleri 500'er lira kazanırken, hafta ortasında doların yukselmesinden de etkile Cumhuriyet Altını S 10 11 12 lOO.YılFonu Uluslararası K,ndüstri ve Ticaret Bankası A.Ş. 1988de kudanacak 100. kuruluş yıldÖnümü faaliyetleri doğrultusunda bankacılık sektörüne ve ulusal ekonomimize ışık tutacak bilimsel çalışma ve araştırmalara imkân yaratmak ve kalıcı eserler sağlamak amacıyla 100 milyon TL tutarındtf* bir fon oluştunnuştur. Uluslararası nerek, 800 lira bırden değer kazandı. Daha sonra, 200 lira alarak 59 bin liraya yükselen Cumhuriyet Altını, dün de bu değerden işlem gördü. Hafta başından itibaren Cumhuriyet Altınının yükselişine ayak uyduramayan 24 ayar külçe altın da son gün gram başına 70 lira birden artarak aradaki açığı kapaltı. NELER OLDU? Gübreye bir zam daha Türkiye'nin " ü r e " gübresi ihtiyacının tamamına yakınını karşılayan Istanbul Gübre Sanayii A.Ş. (İGSAŞ), TZDK'nın ardından gübreye zam yaptı. İGSAŞ, daha önce 77 liradan sattığı ürenin kılo fıyatını 10 lira arttırarak 87 liraya çıkardı. Daha çok ithal gübrenin satış ve dağıtımını yapan Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK) da, geçen hafta içinde ürenin fiyatını 15 lira arttırarak, 92 liraya yukseltmişti. ö t e yandan, TürkiyeKuveytTunusSuudi ortaklığı ile gerçekleştirilecek olan "4'üncü gübre kompleksi"nin yapımına ilişkin ihalenin sonucunun eylül ayında alınması beklenıyor. Garanti Bankası'nın sermayesi 4 bin işçiye yiizde 46 zam tşSendika Servisi Sabancı Holding'e bağlı Adana'da kurulu Sasa Suni Sentctik ve Elyaf Sanayii Fabrikası'nda, Petrollş Sendikası'nca önceki gün bağıtlanan toplusözlcşme ile sağlanan Ucret zamlarının birinci yıl aylık ücretlerde ortalama 34 bin lira, ikinci yıl ise seyyanen 34 bin lira olduğu bildirildi. Petrollş Sendikası Genel Başkanı Cevdet Selvi'nin açıklamasına göre birinci yıl için yapılan ücret zammı işçilerin gruplarına göre 30 ile 42 bin lira arasında değişti ve bu miktar oran olarak yüzde 46'yı buldu. Sosyal yardımlara yapılan ortalama yuzde 93 oranındaki artışla parasal haklardaki artış toplamı ise yüzde 49'a ulaştı. 3 bin 250'si Petrollş üyesi olmak üzere işyerindc çalışan 4 bin işçiyi ilgilendiren toplusözleşme geçen cuma günü başlatılacak olan grevden 8 saat önce, tarafların gece geç saatlerc kadar sürdürdüklcri görüşmeler sonucu imzalanmıştı. Konuyla ilgili olarak dün gazetemizdc yer alan haberde, işçilerin aldığı ücret zammı 34 bin lira yerine 'yüzde 34' olarak beIirtilmişti. Türkiye'de ve Dünyada Mali Sektör,, Fon, yukarıdaki genel başlık çerçevesinde çeşitli konularda yapılacak araştırmaların fınansmanında kııllanılacaktır. Uluslararası 100. Yıl Fonu'ndan, Değerlendirme Kurulu''nca uygun bulunan araştırma projesi tekliflerinin sahipleri yararlanabilecektir. Tüm giderleri Fon tarafından karşılanacak çalışmalar sonucunda yayınlanmasına karar verilen eserler için ayrıca telif iicreti ödenecektir. Uluslararası, bilim adamlanmızı ve araştırmacılarımızı, ekonomimize ve mali sektörümüze eserleriyle katkıda bulunmaya davet eder. Garantı Bankası A.ŞInin olağanustu genel kurul toplantısında bankanın sermayesi 50 milyar liraya çıkarıldı. Istanbul Divan Oteli'nde dun yapılan olağanustu genel kurul toplantısına Yönetim Kurulu Başkanı llhan Evliyaoğlu, Genel Müdür Rahmi önen, Yönetim Kurulu üyelerinden Selahattin Çetiner, Yücel Çelik, Alaattin Ayanoğlu, Erdoğan Koçak katıldı. Bilindiği gibi bankanın sermayesi 20 milyar lira idı. Dünya Bankası'ndan 197 milyon dolar Dunya Bankası Turkiye'ye 197 milyon dolar kredi açıyor. Dünya Bankası tarafından VVashington'da yapılan açıklamaya göre, 17 yılda ödenecek kredi yüzde 8.23 faizli olacak. Kredi, Türkiye'nin dışsatımını arttırma çabaları çerçevesinde, taşıma giderlerini azaltmak amacıyla, demrryolu ağının yenileştirilmesinde kullanılacak.(AP) Şoförler ucuz benzin istedi Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu Başkanı Mesuı Can, dünya petrol fiyatlarındaki düşuşun Türkiye'de iç piyasaya yansıtılmamasını eleştirerek, " H i ç olmazsa şoför esnafına dunya piyasasındaki fiyatlar uygulansın" dedi. Bir açıklama yapan Mesut Can, petrol faturasının büyük sıkıntısını esnaflann çektiğini ifade ederek fatura ile gerçek fiyat arasındaki milyarlaıcu liralık farkın csnafın cebinden çıktığını söyledi. Vatandasların taksiye binecek gücü kalmadığını, şoförlerin de büyük bir ışsızlıkle karşı karşıya bulunduğunu ifade eden Mesut Can, binlerce taksinin boş bos sokakta tur attığını sözlerine ekledi. Ankara Şoförler Derneğı tkinci Başkanı Ahmet Çiçek de dünya petrol fiyatlarının düşmesi karşısında Türkiye'deki fiyatların da mutlaka düşmcsı gerektiğıne işaret etti. Şu anda petrol fiyatlarına paralel olarak taksi tarifelerinin normal olduğunu belirten Çiçek, "Ama petrolde buyük bir duşüş olursa, biz de tarifelerimizdekı tıyatları duşüruruz" dedi. INTERBANK ^ Değerlendirme Kıırulu: Dr. Oztin Akgüç Prof. Dr. Erdoğan Alkin Prof. Dr Menh Celâsun Prof. Dr. Demir Demırgıl Prof. Dr. Emre Cönensay Dr. Çağlar Keyder ULUS1ARARASI ULUS1ARARASI ENDÜSITIİ VE TİC^RhT BANKASI A.Ş. GAP bölgesinde topraklar Aynntılı bılgı için Uluslararası şubelerinden ve üniversite rektörlüklerinden broşur sağlanabilir. MERKF.7. Ruyukdrrr Cad I0H Eıentepe Islanbul 172 20 00 I/Mill (.ıımhunyrt Bul 14 41 60 KARAKÖY Banlular t a d lltanbtıl 143 81 (Kİ 31 33 BAHÇEKAPI Emlnonu Ulallbul 927 Hfl 10 Ş1ŞLI Halaılıirf;a 2 ı Cad 360 Iılanbul 141 02 3» F.IMAÜAC Cumhunypl Cad 21) lıUnbut 141 1<» 75 KAUIKÖY Allıyol Kadıköy Utanbul 33» 05 58 BAKIRKÖY Halkcı SoV 10 lılanbul S70 17 33 ANKARA lunlr Cad 13 8 S 9 » 26 Doktor ERDALATABEK Bahariye Cad. 96/3 KADIKÖY Tel: 336 04 49 Ehliyetimi kaybettim. HükümsUzdür. MANOL SKARLATO 1U9 BURSA IFVII Çakmak Cad 48 052 ADANA ALIÜrk C a d 111 S.,1 33 057 MERSİN Inonu Cad (.ı>ktu l|hanı 12 331 İSKENDERUN Alalürk Bul 47 22 832 CAZİANTEP Ataturk Bulvan 6. 18 037 İZMİT Demlryolu t^d 21 282 118/C Guneydoğu Anadolu Projesi'nin yurutulduğu altı ilde yaşayan ailelerden yuzde ikisi tum tarırmal arazinin yüzde 31 'ine sahip durumda. Yapılan araştırmalara göre bölgede yaşayan ailelerin yüzde 53'ü toplam tanmsal arazinin yuzde sekizini elinde tutuyor. "Toprak \e Iskân Mudürlüğü'nün bu konudaki araştırmasında bölgedeki ailelerin sahip olduğu tanmsal arazı ailelerin oıanı şöyle sıralanıyor: işletmt alanı Alla Myısı (drtar) (%) 025 2650 51100 101200 201500 5011000 1000 ve yukarısı Toplam: 53 . 16 14 10 5 1 1 100