Katalog

21 EKİM 1986 EKONOMİ CUMHURİYET 11 TÜRKİYE'den Otomobil üretimi cank Ekoaomi StrvM Otomobil üretimi eylül aymda, bir önceki ydın aynı dönemine oranla yüzde 41 artış kaydederek, 7 bin 363 adet olarak gerçekleşti. Binek otomobili üretimi yüın ilk dokuz aymda yüzde 33 artış kaydederek, 57 bin 787 adede ulaşırken, kapasite kullanımı da otomotiv sektöründe en yüksek orana, yüzde 82'ye ulasü. Midibüs üretimi ise, temmuz ve ağustos aylarında çizdiği artış eğrisini eylulde de sflrdürdü. Midibüs üretimi eylül ayında yüzde 52 am$ kaydetmesine karşın, ilk dokuz aylık üretim gerçekleşmesi hâlâ 1985 yılının yüzde 41 gerisinde. Bu arada, çekici, kamyon, kamyonet ve traktör üretimindeki düşüş eylül ayında da sürdü. İSTÂNBUL, (••«.) Güney Kore'nin en büyük ticari kuruluşu S&m Sung HoJdiog'in Yönetim Kurulu Başkanı Jae un Chung, Istanbul'da işadamlanyla temaslarda bulundu. Jae an Chang, dün sabah Profılo Holding'i ziyaret ederek, Yönetim Kurulu Başkanı Jak Kamhi ile görüştü. Gorüşmeye Sam Sung Holding bünyesindeki inşaat ve pazarlama şirketleri yöneticileri de katüdılar. Daha sonra ENKA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Şank T«ra ile görüşen heyet üyeleri, öğleden sonra Koç gnıbu yöneticikriyle görüştüler. Istanbul'daki temaslannı tamamladıktan sonra Ankara'ya gidecek olan Jae un Chung'un, Başbakan Turgut özal tarafuıdan kabul edileceği büdirildi. Güney Kore'nin en büyük ticari kuruluşu olan Sam Sung Holding'in bünyesinde insaat, tekstil, otomotiv, gemicilik, turizm ve pazarlama alanlannda faaliyet gosteren çok sayıda firma ve kuruluş bulunuyor. 'Doğuda fakirlik kıskacını devlet kırsın' ERZUKUM, (Cumhariyrt) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin Erzurum'da yapılan Dogu Anadolu Bölge toplantısında konuşan TOBB Başkanı Ali Coşkun Doğu bölgesi için özel olarak 10 yülık Kalkınma Planı hazırlanmasını ve Cumhuriyet'in ilk kurulduğu yülarda toplanan tzmir tktisat Kongresi'rün "miİH öneın ve manasına" benzer bir Doğu Bölgesi tktisat Kongresinin toplanmasım istedi. Başbakan Turgut özal'ın da katıldığı TOBB bölge toplanusında genel ekonomik dunım hakkında da görüş belirten Coşkun, enflasyonun hâlâ ekonominin bir numaralı sorunu olmaya devam ettiğini belirtti. Emisyondaki şişkinlik nedeniyle fiyat artışlarının önümüzdeki aylarda hızlanabileceğine dikkat çeken Coşkun, kısa vadeli borçlann toplam dış borçlar icindeki payımn arttığına işaret ederek dış borçlanmada temkinli ve dengeli davramlmasuıı istedi. Ali Coşkun, Odalar Birliği Doğu Anadolu Bölge toplantısını açış konuşmasında önce genel ekonomik rolitika Ue ilgili olarak şu noktalar uzarinde durdu: ENFLASYON Enflasyon ekonomimiTin bir numaralı meselesi olmaya devam etmektedir. Batı dünyasında arük bir tehlike olmaktan çıkan enflasyontın ülkemizde hâlâ yüzde 30'larda seyretmesi karşısında bütçe açığırun önlenmesi, devlet cari harcamalannın azaltüması gerekmektedir. DENK BÜTÇE KDV uygulamasında ve vergi gelirlerinde kısa zamanda sağlanan başanyı denk bütçe prensibinin uygulamasında da görmek istiyonız. 1986 yıhnın ilk sckiz ayında bütçe açığının 500 milyar lirayı aşması ve yine aynı dönemde saülan Hazine Bonolan ve devlet tahvilinin 1 trilyon 300 milyar liraya ulaşmış bulunması, Hazine'nin yüzde 50'nin üzerinde faiz oranlan ile borçlanmasını sürdürmesi bütçe yönetiminin disipline edilmesi zaruretini vurgulamaktadır. FtYAT ARTIŞI HIZLANABtLtR Büyük parasal genişlemeler birçok sebeple birleşerek ekonomide nakit sıkın Odalar Birliği Başkanı Coşkun, ekonomiyi değerlendirdi, Doğu Anadolu için isteklerde bulundu ERZURUM TİCARET VE SANAYİ OPASrNIN İSTEKLERİ: Sınır ticaretine izin, vergi muafîyeti, fînansman desteği ERZL'RUM Odalar Biriigi Dofu Anadolu bölge toplantısında Başbakan Itefat ö a ü ve TOB Başkanı AB Cofkoa'a hitaben bir konuşma yapas Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali SBTI EaşkMf, doğuda sınır ticaretine izin verilmesini, yannmlara ve calışanlara vergi muafiyeti getirilmesini, yanm kalmış ya da işletme sermayesi olmayan tesislere fınans desteği saglanmasını istedi. Kuşkay ayrıca Sovystlerin Kafkasyadan Türkiye sınırına kadar ulaşan doğal gaz boru hattıoın Kuzeydoğu Anadolu'ya bağianarak doğu bölgesinin yakacak sorununa ve hava kirliliğine çözüm bulunabilecegini ifade etti. EızuTvm Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Kuşkay'ın istekleri şu noktalarda toplanabilir: tısına yol açmakta ve emisyon hacmi üzerinde baskı yapmaktadır. Nitekim 1986 başında 1 trilyon 285 milyar lira olan emisyon hacmi, eylül ayında yaklaşık 2 trilyon liraya ulaşmıştır. Emisyon ve para arzındaki artışlann 810 ay gibi bir süre sonra ekonomiye yansıdığı dikkate alınacak olursa tedbir alınmadığı takdirde önümüzdeki aylarda fiyat artışlannda yeniden hızlanma eğiİimi görülebilir. DIŞ BORÇLAR Dış borçlanmızın 25 milyar doları aşması ve kısa vadeli borçlanmLZin payırun yüzde 30'lara çıkması, üzerinde dikkatle durulma• Bukalana dofsda topiadıklan mevdudvı ytee do|ııda kvflıudırnudanfcaHMİeb^ge ekoaomisisİB ge«şmesi btzfauur. • Orta ve uzun vadeli kredi maliyetleri yüzde 810 hadlere çekilmeli, yatırım sonrasında yatınmcılara en az 5 yıl gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti tanınmalı. • Memar w ^çi ücnOeti vergidea B B I ( tatalmalı. • Haberleşme ve elektrik kullanımında düşük tarife uygulanmalı. • Erzorara, Efami ve Malatym gibi geHpM poUasiyeü ofauı iHer, pilot bö%e leçlerek yakn ikracat pao m ı yöaettk ssavrfieriB karelaaa t e p a edBmeU. • Kalkınmada öncelikh yorekrdeki öze! sektör yatınmlanmn kamu ortaiüığı fonundan finansmanı için kamu kuruluşlannın asgari yüzde 10'luk ortakük sanı kaidınlmaiı. • Bolgedeki yanm k a t o ^ kaaıa yttanmhn d a l «ktftre dermfflmekte vt kredi ite dertekle^rek tkomomiyt kMzamâirdmMkt*dir. Ay«ı * Güney Koreli patronun temaslan Limonon kilo8iı 72 liraya düştü MERSİN, («.«.) İhracatın durmasırun ardındar Mersin'de limonun kilosu 12 liraya kadar düştü. Türkiye Narenciye Ihracatçılan Birliği Yönetim Kurulu Başkanı tsa Oner, ihracattaki nkarulcüguı fiyatlarda duşüşe yol açtıgmı söyledi. Oner, üretici ve ihracatçının daha fazla zarar görmemesi için bir an önce tedbir almasını istedi. ten M%eddd yvm katauş öıd sektör yatıruBİanna A* i Odalar Birliği'nin Erzurum 'daki Doğu Anadolu Bölge toplantısında konuşan Ali Coşkun, devletin cari harcamalannın azaltılmasım, denk bütçe uygulanmasını, dış borçlanmada temkinli davranılmasını istedi. Cmşkun: Devlet doğuda yapacağı yatırımlarla fakirlik kıskacmın kırılmasını sağlamalıdır. Ancak bundan sonra özel sektör yatınm için gerekli ortam bulabilecek ve yatınmlar kârlılık kazanacakhr. Dünyanın hiçbir yerinde fakirlik kıskacını özel sektör kırmamıştır. Bmğu Anadmln ilc ilgili istefcler: Doğu Bölgesi tktisat Kongresi toplanmalı, doğuda yaratılan mevduatla, kullanılan krediler arasında denge sağlanmalı. Tanmsal yatırımlarda entegre projelere ağırlık verilmeli. Hayvancılığın verimli ve kâriı bir yapıya kavuşturulması için ucuz ve yeterli kredi desteği sağlanmalı. le tüketim malları ithalaundaki artışlann dikkatle izlenmesine ve gerekli önlemlerin geciktirilmeden alınmasına ihtiyaç vardır. TEKNOLOJİ ÜRETtMİNE ÖNEM Sanayileşmenin kalıcı ve kârlı olması, sürekli kendini venileyebümesi için ' teknoloji üretimine önemli ölçüde kaynak aynlmalı ve üreticiler bu konuda teşvik görmelidir. TOBB Başkanı Coşkun, Doğu Anadolu bölgesinin sorunian ve çözüm önerileri ile ilgili olarak ise şu görüşlere yer verdi: Konut Fonu janm trilyonu aştı ANKARA, (a*.) Toplu Konut Fonu'nda biriken kaynak, yanm trilyon lirayı astı. Fondan 289 bin 286 konut için 413 milyar 789 bin 930 lira kredi verildi. Bugüne kadar Toplu Konut Fonu'nda 518 milyar 347 milyon 317 bin lira toplandı. Yapüan harcamalar ise 476 milyar 690 milyon 5S4 bin lira dflzeyine erişti. Büyük böluınü kooperatıf konutlannın kredilendirilmesinde kullanılan Toplu Konut Fbnu'ndan bugüne kadar toplam 580 milyar 502 milyon 836 bin lira kredi açıldı. Kredilerin 413.7 milyar lıralık bötomü ödendi. Toplu Konut Fonu'ndan kredi açılan kooperatif sayıa 4 bin 137'ye ulaşü. MSA... KBA... YAŞAR HOLDtNG, Amerika'nın önde gelen tohuraculuk şirketi CargiB Inc. ile ortak şirket kurmak azere anlaşma imzaladı. Yeni kurulacak CargfflPınar Tohumeuluk Şirketi, Türkiye'de tohum üretimi için 3.5 milyon dolarlık yatırun yapacak. CargU dünyada birçok ttlkede hibrit buğday, mısır, ayçiçeği, sorgum, pirinç, kolza ve parauk tohumlugu üretimi ile tanınıyor. ARÇELtK Eskısehir tesislerinde 2 milyonuncu buzdolabı ve 2 milyonuncu kompresörün üretılmesi nedeniyle düzenlenen törende konuşan Vehbi Koç, " YtUarc» evvel bizc bUgl satauyı yuaşmayaa Anerika'ya bugiin bnzdoiabı satmamız, tattkin bir eflved oktnga kadar Tirfc sanaykidnin fayreti ve Törk itfdnîn kaUteri ile oluşmaştar" dedi. sı gereken bir gelişmedir. Dış borçlanma arttıkça yeniden borçlanma gflcümüzun azalacağı dikkate alınarak borçlanma politikasında temkinli ve dengeli olunması gerektiği kanaatindeyiz. YENt BİR TEŞVÎK StSTEMİ İhracatın devamlılığı açısından yatınma ve üretime dönük yeni bir teşvik sisteminin getirilmesinin mutlak zanıret olduğu kanaatindeyiz. TÜKETİM MALLARI İTHALATI Petrol faturamızdaki yüzde 40'lık azalmaya rağmen ithaJatımızın yüzde 10 civannda artması, üzerinde dikkatle durulması gercken bir meseledir. özellik KALKINMA PLANI Doğu bölgesinin daha fazla zaman kaybedilmeden hızla kalkınmasım gerçekleştirebilmek için 10 yülık bir kalkınma planı hazırlayıp uygulanmalıdır. Cazibe merkezleri, sanayi kompleksleri, entegre projeler hep bu pian içinde birbiri ile uyumlu olarak yer almalıdır. tKTtSAT KONGRESt 10 yıllık kalkınma planı hazırhklan çerçevesinde, öncelikle bölgenin tümünü kapsayan bir araştırma yapılmalı, araştırmanın sonuçlan düzenlenecek Doğu Bölgesi tktisat Kongresi'nde mütalaa edilmelidir. Biz bu kongrenin Cumhuriyetin başlangıcında kurulan tzmir tktisat Kongresi gibi milli bir önem ve manası olacağjna inanıyoruz. FAKtRLİKKISKACI Devlet bölgede yapacağı yatırımlarla fakirlik kıskacının kırılmasını sağlamalıdır. Ancak bundan sonra özel sektör yatırım için gerekli ortamı bulabilecek ve yatınm kârhlık kazanacaktır. Dünyanın hiçbir yerinde fakirlik kıskacını özel sektör kıramamışür. Bunu ancak devlet yapabilir. MEVDUAT VE KREDt DESGESt Bölgede yaratılan mevduatla kullanılan krediler arasında denge sağlanmalı, bankacılık sektörü Doğu'daki yatınmlara kredi verirken isteksiz olmamalıdır. YARIM KALMIŞ YATDUMLAR Yanm kalmış, ya da tamamlandığı halde fînansman yetersizliği sebebiyle uretime geçememiş yatınmlara fînansman kolaylıklan sağlanmalıdır. Odalar Birligi'nce yapılan bir araştırmaya göre bölgede bu durumda bulunan 40 fırma 9.5 milyar liralık bir fînansman desteği ile ayaklar üzerinde durur hale gelebiIecektir. HAYVANCrLlGA DESTEK Hayvancıhğın verimh' ve kârlı bir yapıya kavuşturulması için ucuz ve yeterli kredi desteğnün sağlanmasına gerek vardır. Hayvanalığm desteklenmesi, yeme etkili bir sübvansiyon sağlanması ve devletin piyasaya girerek zaman zaman büyük çapta alımlar yapması yararlı olacaktır. Pazann yüzde 20'sini 'katkısız' deterjanlar kaptı Kilosu 1250 liradan satılan normal deterjanlara karşı 500700 liradan piyasaya sunulan katkısız deterjanlann tüketimi yaygınlaşıyor. Ankaralı Çiğdem ve Alo'nun Mintax'ından sonra Unilever Rinso, Başer Kimya da ABC markalarıyla pazara girdi. Ucuz deterjana rağbet artıyor Protestolu mak üzere iki tür deterjan üretılebiliyor. Piyasaya 900 gramlık torbası 680 liradan çıkanlan Rinso'nun üretici firması Ünilever'in Koordinatörü Atilla Midillili, "Bu deterjanlann piyasaya çıkmaian ile güriilen ilk tüketim artışı, giderek dengeli bir düzeye gelmeye başlamıstır" dedi. Pazann diğer yenisi ABC'yi ise Collgate Polmolive'den aldığı lisansla Başer Kimya üretiyor. Deterjan sektörüne geçen yıl yine aynı firmanın Fab marİcasıyla giren Başer Kimya yetkilisi Mehmet Başer, ABC'yi, gelişen "katkısız deterjan" pazarını değerlendirdikten sonra üretme karan aldıklannı söyledi. 800 gramlık ABC torbalannın 550 liradan satıldığını belirten Başer, "Bu tür deterjanlar daha ekonomik olduğu için daha çok tercih edilir oldu. Ancak yine de toplam toz deterjan pazannda önemli bir yere uiaşacağını sanmıyonım" dedi. Katkısız deterjan pazannın en ucuzlan, en eskileri aynı zamanda. Eskiler Mintax ve Çiğdem kilosu 500'er liradan satılırken, ABC ve Rinso'nun kiloluk fıyatıyaklaşık 700 liraya geliyor. Dokuz ayda 619 milyarlık senet protesto gördü DUNYA'dan Bankalardan Meksika'ya 6 mîlyar dolar Ekonomi Servisi Meksika'dan alacakh olan ticari bankalar, bu ülkeye yaklaşık 6 milyar dolar taze kredi sağlamayı kabul ettiler. Dünya Bankası'nın da katkısıyla olusturulan "Mekslkayı kurtarma paketT'nin tamamlayıcı halkası olan bu kredinin 3.5 milyar doları bu yıl, geri kalam 1987'de kullandırüacak. Meksika'yı kurtarma paketi, 43.7 milyar dolarlık djş borcun 7 yılı ödemesiz olmak kaydıyla 20 yıl içinde ödenmesini de öngörüyor. Alacakb bankalar heyetine başkanlık eden Wiliiam R.Rhodes, Meksika için düzenlenen operasyonun "IMF gözetimindeki bir ülke prognunıyU Dünva Bankra yapısal Byum programının birilkte aygulaadıgı flk örnefi" oluşturduğunu kaydetti. seneder yüzde lOOartü •m Thatcher'ın başı belada EkODomi Servisi lngiltere ekonomisindeki son geüşmeler Bayan Thatcher'ın ciddi sonınlarla karşı karşıya bulunduğunu gösteriyor. Hızla değer yitiren sterlinin değer kaybını durdurmak için faiz oranlanm yükseltmek zorunda kalan lngiltere'de diğer yandan işsizlik orannıuı yeniden yükselerek yüzde 12.1'i bulması tam bir ikilem yaratıyor. Bilindiği gibi yüksek faiz oranlan yatınmları ve ekonomik büyümeyi Thatcha • Fau onmia caydırıcı etki yapıyor ve dolayısıyla m, arnmb, ifsbut önkytmiyor. ijsj^ugj azaltan değil, arttıran bir unsur olarak değerlendiriliyor. Sterlinin değer kaybına izin verilmesi halinde ise enflasyonun yeniden tırmanışa geçmesinden korkuluyor. Eylül ayı verileri îngiltere'de fıyatlann son 18 aym en hızlı artışını gösterdiğini ve ağustos ayında yüzde 2.4 olan yıllık enflasyon oranının eylülde yüzde 3'e yükseldiğini gösteriyor. Ekonomi Servisi Ucuz deterjana olan talebin giderek büyümesi, üretici firmalan bu alana çekerken, pazarda rekabet de kızıştı. Kilosu 1250 liradan satılan normal deterjanlara karşı 500700 liradan piyasaya sunulan "katkısız" deterjanlann piyasa payı yüzde 20'yi zorlamaya başladı. Ankaralı Çiğdem ve Alo'nun Minlax'ından sonra Unilever Rinso ile, Başer Kimya da ABC ile pazara girdi. Deterjanda "dört büyukler"in dördüncüsü Tariş ise, pazarda "yeterince fırma var" gerekçesiyle şimdilik uzak kalmayı yeğledi. Deterjan fiyatlanmn sürekli yükselmesi karşısında, ucuzluk arayışına giren tüketici, katkısız deterjanları tercih etmeye başlayınca yaklaşık 100 milyar liralık Ucuzluk arayışına giren tüketici kattkaz deterjana yöneldl pazarda yeni isimler görulmeye başlandı. 90 bin tonluk bu toz deterjan pazarının 18 bin tonuna ulaşan "katkısız ve ucuz" deterjana yöneük talebin hızla arttığını gözlemleyen büyük üreticiler, bu cephede de savaşmaya başladılar. Daha önce 10 bin ton dolayında olan ucuz deterjan pazannda hâkimiyet Dürüst Kimya'nın Mintax'mda bulunuyordu. 1986 başında deterjan srandardının çıkmasıyla büyük ölçüde azalan sayısız kuçük firma ile önceleri Çiti'yi çıkaran Ankaralı bir fırmanın ürettiği Çiğdem'in de 23 bin tonluk pay aldığı pazann en büyük özelliği, fıyatlann ancak Avrupa, ABD ve Uzakdoğu ülkelerindeki katkılı deterjan fıyatları düzeyinde olması. Bir baska deyişle, hemen her ülke tüketicisinin katkılı deterjanlara ödediği fiyatm bizde, aktif maddesi bulunmayan deterjanlar için geçerli olması. Türk Standartlan Enstitüsu'nün getirdiği standarda göre, Türkiye'de katkılı ve katkısız ol ANKARA. (ANKA) Senet protestolan (milyon TL.) Piyasadaki para sıkıntısının yol açtığı se«•ET mtat net protestolan hızla Ocak 154 30Z.. .58.021 devam ediyor. Eylüi 4*062 1355«.. . !*•! aymda değen 88 milyar 14&349 . . 70163 MKt .. . 72 milyon lira olan 177 206192 . .73.069 bin 270 adet senet sü128.814 . .54.571 resinde ödenmeyerek 155.656 . . 64348 iadmı protesto oldu. Geçen %MHt 232.911 . 96238 yüın eyiül ayında değeri 149.671. 64 731 Mwln 45 milyar 304 möyon li177270. . 88072 ra olan 135 bin 498 adet senedin protestoya ugradıgı d^^fltfy alımr1.488663 619275 sa, degerde yüzde 94,4 sayı da yüzde 30.8 oramnda bir artıs meydana geidiği hesaplamyor. Eyher birinin 100 bin liranın üzerinde' lül ayı ile bırbkte yüın ilk dokuz ayolan senetlerle ilgili olduğunu belirhk döneminde protesto edilen senetterek, bu tutarın da altında çok salerin tutarmın geçen yüın aynı döneyıda senedin protestoya uğradığını, mine göre yuzde 99,3 oramnda artaprotestolann daha yüksek duzeylerrak 619 milyar 275 milyon liralık bir de olduğunu ifade ediyorlar. büyükJüge ulaştıgı görülüyor. Protesto edilen sayıa ise yüzde 54,5 Senet protestolannda piyasadaki oramnda artışla 1 milyon 488 bin 683 nakit sıkıntısının yanı sıra "çek adede yükseldi. kullammının" yeni esaslara bağlan nruif . Geçen yıün ocakeylül döneminde 310 milyar 741 milyon lira degerinde 963 bin 769 adet senet süresinde ödenmeyerek potesto edilmişti. Yetkilüer, açıklanan rakamların ması ve yaptınmımn ağuiaştınlmasımn etkisi olduğu keydedıliyor. Çek kullamnundaki yeni düzenleme senet kuUanınunı daha da yoğunlaştınrken, protestolar da beraberinde hızlanıyor. A BORSA'NEV İÇİNDEN önu Maki OtaU M ytkstk kMNMM OHs. KONUK YAZAR TUNCAY ARTUN zJn en önemli Hd kaynağt oimuştur. ulkemizin, 1950 ytkndan 1986 yâma kadar 36 yıllık bir dönemde ymMaatk 101 mtyar dolar UhaJat ve 56 milyar dolar da ihracat yaptrgı dfckate alınırsa, dış Ulustonnsı deneyimi bulunan bazı bankacılar, ekonomlstter ve yayn orçanian ticartte % 70 oranmdakl bir ftyat fartdıttğmın bigelişmekte olan ülkelerln çoğunun dış borçlanyla bu ülkslerin yurtdıpndakl Ierteboyvtmglzll döviz rezervibirikirmne yol açabllinen ve bilinmeyen döviz rezervleri arasında mutlak bir bağlantı biteceği az çok ortaya çıkmaktadır. bulunduğunu, bu ülkelerin dış dövlz variıklan arttıkça dış borçlannın arttğını, Giz» doviz fBzarvtertrntahdneffrf bir bölümü de, karştlığı Türktye'de TL olarak ödenen işçı dö"klbar" olmayan blr dllle, alınan dış borçlann yurtdıama kaçınldığını vizierinden ve yine "görunmeyen ışlemler"efefcı savunmaktadırtar. 30 milyar dolarlık dış borcu bulunan ülkemizde insanın (naviun, skjorta, turizm ve seyahat gibi) stopa/ ve aklına şu soru geliyor: 6.5 yıldır anapara ve falzlerini ödemek için her şeye transferierden, 1980 yılından sonra ise "yurtdışı katlandığımtz dış borçlanmız, sakın bizlm gizli dövlz rezervlerimiz olmasın? mütmhhitnk hizmettori"no%n kaynakfarvnaktadu: Ialemtutan 1960 yânoa 36 rrtiyar dolarfoen1985 Turtdye'nin btitnen döriz rezervleri, Türkiye Cum 420 dolar) 13,5 milyar dolardtr. yılı sonunda 15,5 mffyar dolan geçen Ortadoğu hunyet Merkez Bankası'nın ve dövız pozısyonu örernli tutardakı ve değerdekı alOn stokuna kar ile Kuzey Afrika ulkelerindekı yurtdışı muteahhittutma yetkisine sahıp bankalann altın ve kullanışın, bu stokun, hayali ıhracata konu olan bölümu lik hizmederinin döviz getirisinden Merkez Banlabâr ya da serbest döriz rezervlerinden otuşmak dışında, geteneksel altm bulundurma eğülmkntzkamrzla bankaMnrmzdan çok uzeMde isviçm'deki tadır Bazı iBknk hesaplama yuntBmlerindeki fark dekı tutuculuğumuzdan dolayı dövize çevrHebHbankalann yarariandfğmı söytersem semrm yanlış Mıklaröen, dış bankalarie "mutabakat" sağlaname oianağı söz konusu değiKür. Ancak bu okju, bir fan/öa bulunmuş olmam. mamasından ya da önlenemeyen yanlışiıkiardan altın stoklanmızın (Merkez Bankası'ndaküer haSorı olarak kambiyo reiknimizin, "tonvertibilıte". kaynaklanan "hata payı"nı bir tarafe tnrakırsak, rıçj net dövız variığımızın dışında ama gizli döviz uğruna HberalleştirHmesfyle ihracat dövizlennm\ dö/ız rezervlenmızin tutarmı, bett gedkme/erte ya rezervlerimızin içinde sayılmasını da engettemebeM bölumünun yurda getirilmemesine olanak'', yımlanan ıstatıstıklerden öğrenme olanağımız bu mektedir. sağlanması ve döviz tevdlat hesap/anndan betlf. • lunmaktadır Bu tutar, 1970 ve 7986 yıllan arasınÛlkemizin gizli doviz rezervterinin Hdnd bötükosuHaria yurtdısma döviz transferine olanak ve' •• da 400 milyon dolar ile 3,5 milyar dolar arasında münu, yurtdışındaki döviz ve dövize dönuatururilmesi de gizli döviz rezervlenmtzin çoğalmash,' değişmekiedir. Brut mu yoksa net mi olduğu zalebilir "değer'Ver oluştuımaktadır Bunlann başna neden ohnuştur. man zaman twtşıian dövız rezervlenmızin salt Han 1/caJan, yurtdışındaki yabana bankatarda tututan Gelelim en önemli soruna; yeni Minmeyen gizH'. edilen venler kadar olmadığı, Türkiye'nin önemli döviz mevduat hesaplan, yabana ülkeierdeki dödöviz rezevierimizm dolar olarak ne tutarda oldu; tutarda "gizli" döv/z rezervlerinın bulunduğu ise vize dönusturüteüflir gaynmenkuller, gemi, T)R vb. çoğu kez unutulmaktadır. ğuna. Bu konuda bir raksm vermek, bir öngörügibi menkuller ıle yabana hısse senedi, tahvH ve de bulunmak son derece güç. Ancak, uluslara', bonolardu. Dış ekonomik ilişkılenmizde ve dış borçlanma rası deneyimi bulunan bazı bankaotar, ekonomistpolitkasında sanıldığının da otesmde bir ışlgvi buGizli ya da bilinmeyen döviz rezervlerimiz ne ler ve yaym organlan, gelişmekte olan ülkelerin'' lunan gizli dövız rezervleri, zaman oiuştu ve nasıl otuştu sorulanndan Ukine çoğunun dış borçlanyla bu ulkelenn yurtdışında• Yurtdışındaki ve özellikle yurt icindeki altın venlecek yanıt "son yıllarda oluşum süreci hızki btHnen ve bilinmeyen döviz rezervleri arasında • stoku ile lanmış olmakla birükte neredeyse bir yüzyıla yamutlak bir bağlantı bulunduğunu, bu ülkelerin drsl • Yurtdışındaki döviz ve dövıze dönüştürulebi yılan bir süreçte oluştuğu, asıl oluşumun 1950'li döviz varUdan artukca dış borçlann m artbğmı (bir lir değerierden oluşmaktadır. yıllardaki 'tberatieşmeye başiadığı ve 1960'li yılbaska deyişle dış borctan arttıkça gizli dış dövlz' tardaki 'Hberalleşmeye de hızlandığı biçıYurtdışındaki bilinmeyen altın stoklanmıza iüşvariıklannın çoğaktğmı), "kibar" olmayan bir ctöte; mindedir. kın bir öngorude bulunmak çok zordur. Ancak, alınan dış borçlann yurtdışına kaçınldığını, • yurt ıçindekı altın stoklarına ilişkın öngörüleri koNasıl oiustuğuna geUnce; gizli dövlz rezervle"Idbarca" geri gönderUgini beUrtmektediner. Ba, laylaştıncı, uluslararası istatistikler bulunmaktarimızin Hlegal ve son yıllarda kambryo refknlmizı Latin Amerika ulkelerinden ülke adı ve raksm dır. Bu ıstatistıkleri yayımlayanlar (özellikle Conzin liberallestirilmesi sonucunda legal döviz da verihrek yapılan bu yonımlar, ister istemez insoltdated Gold Fıelds PLC) dünyada bugüne katransferleri ve döviz stopafianyla oiuşmuştur. sanın akhna yaklaşık 30 milyar dolar düzeyinde dar 90 bin ton altm çıkanldığını, Türkiye'nin altın Gizli döviz transferi ile stopajmın en fazla gedış borcu bulunan ülkemizi getiriyor ve şu soruçıkıştyla özellikle altın gınşinin en yoğun olduğu çerii olduğu İki konu rthatat ve ihracatbr. Blr diyu sorduruyor: üJkeler arasında bulunduğunu, ömeğın 19801982 ğerdeyişle ithatattagizS döviz transferi, ihracatta Alb buçuk yıMır anapara ve faJzterini ödemek yıllan arasında Türkiye'den net altın çıkışının 41 ise gizli döviz stopajı sürekli söz konusu oknuşiçin her şeye katiandtğımız dış borçlanmız, sakın ton, 1974 1979 yıllan arasında ise Türkiye'ye net tur. özeBMe yetmm maHan ithalatnde, Hhatot bebizim gizH dövlz rezervlerimiz olmasın? altın gmsinin 382 ton olduğunu belirtmektedirler. deü yüksek tutularak yurtlçinden yurtdısma Uluslararası bankactlann bizde pek geçerli olöngöruler, Türkiye'de en az bin ton tutannda ış yapHan transfener, thracatta da uzun ytHar, vwmayan "bir Idşiye (ülkeye) verilen borç, o kişinın lenmış ya da ışlenmemiş altın bulunduğu yönüngiiadeierine karşı hâiâ surebilir, thracat bedeH dü (ü(kenin) net varfığıyla orantılı olmalıdır" ilkesini dedir. Bunun uluslararası ölçü birimı olarak tutaşük tutularak yapılan döviz stooajlan, yabana [ n 32,2 mHyon ons, dolar olarak değer ise (1 ons~ ülkelerin bankalarmdeki gJzU döviz rezervterimi düsünunce bana pek ters gelmiyor. Stz ne dersmiz? 1 Oun alımı satımı 1yapılan hisse senetler •nrhnrt Çrtk NaM (E) Çakenm EMctrik E n f l 9ewk ÇsHk Htauaa btfr O M * ÇaUk (E) KWtMB« (E) NMdM t t a i ' ftaua takak SvtoysM T.DMrirMkin (Y) T.İ* BMkas (•) kaum frnHı 21.750 4.480 7500 1D25 2.600 1.260 2.550 1355 1.180 1.385 2370 2.975 2J75 2.450 flm 22.000 4535 7500 1.040 2.710 1.250 2570 1355 1.210 1.400 2350 2.975 2.400 2.445 Türkiye'nin gizli döviz rezervleri İsviçre'den dolara destek Ekonomi Servisi tsviçre Ulusal Bankası, çeşitli ülke merkez bankalannın dolann değer kaybını önlemek üzere yapüklan müdahalelere kaulma karan aldığını açıkladı. Son on gün içinde dolann değerini konımak için girişilen müdahalelere iki kez katılan Isviçre Ulusal Bankası'nın bundan sonra yapılacak müdahalelere de katılabileceğini açıklaması ilginç bir tutum değişikliği olarak nitelendirildi. Isviçre Ulusal Bankası 1970'li yıllann sonundan beri para piyasalarına müdahaleden kaçınıyordu. Karann alınmasında, doîarın sürekli değer kaybından olumsuz etkilenen Isviçreli ihracatçıların baskılarının etkili olduğu sanıbyor. tanatt %râi 22.000 4535 7505 1.040 2.710 1.250 2.625 1375 1.210 1.400 2.870 2.975 2.400 2445 22.000 4535 7500 1.040 2.710 1250 2.625 1375 1.210 1400 2360 2.975 2400 2 445 10 500 110 94 500 100 840 464 3200 50 2.090 50 70 200 DÖVİZ KURLARI Oovizin Cinsi 1 ABD Doları 1 Avustralya Doları 1 Avusiurya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçıka Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Rorini 1 isveç Kronu 1 Isviçre Frangı 100 italyan Liroti 100 Japon Yeni 1 Kuveyt Oinan 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyaii Doviz Alış Döviz Satış 716.09 456.65 51.26 360.21 17.36 95.84 110.07 318.76 104.69 438.78 52.04 Efektif AI.Ş Efektif Satış 723.11 461.13 & \W T.C. ZİRAAT BANKASI 21 EKİM 1986 TARMİNDEKİ DdVİZ KURURI & V 702.05 447.70 50.25 363.15 17.02 93.96 107.88 312.51 102.64 430.18 51.02 453.46 462.53 2407.54 2455.69 1004.28 187.24 1024.37 190.98 16.17 93.96 107.88 312.51 102.64 430.16 48.47 430.79 2287.16 1004.28 177.88 702.05 425.32 50.25 353.15 DÖVİZİN CİNSİ 1 1 1 1 AIOOOLARI AVUSTRALYA DOLAM AVUSTURYA $ İ l M IATI ALMAN MAJUO DÖVİZ EFEKTİF 51.76 363.74 52.55 467.06 2479.77 1034.41 17.53 96.78 111.12 321.89 105.72 443.09 AUŞTL. SATIŞ TL. AUŞTL SATIŞ T L 709.07 723 25 709.07 744.52 447.70 456.65 425.31 470.08 53.29 51.76 50.75 50.75 356.68 363.81 17.53 17.19 94.89 96.79 108.95 111.13 315.63 321.94 102.64 104.69 436.48 443.17 51.02 52.04 453.46 462.52 504.45 514.53 2407.54 2455.69 96.14 98.06 1014.32 1034.60 187.24 190.98 356.68 16.33 94.89 108.95 315.63 102.64 434.48 48.46 430.78 479.22 374.51 18.04 99.64 114.40 331.41 107.77 456.20 53.57 HaçtUFMNGI 1 DARİMAİIKA KHM0 1 HUUISIZ f « A N « 1 HOLLMBA HMW 1 İSVEÇ KRMU 1 İSVtÇÜE FRAMI 1 W İTALYAN ÜRETİ 100 JAPON YENİ 1KANADA OOLARI 1 KUVEYT 0İIARI 1 NORVEÇ KRONU 1STERÜN 1 S. ARABİSTAN RİYAÜ 192.86 SATIS 70.000 95.000 9.900 9.750 148 ÇAPHAZKUH 1 ABD DOLARI 1.0879 B.Alman Markı 6 5076 Fransız Frangı 2.2464 Hollanda Rorini 1.6319 Isvtçre Frangı 1376.03 italyan Lıreti 154.82 Japon Yeni 3.7494 S.Arabistan Riyaii 1 Sterlin 1.4305 ABD Doları AİIIN SOMÖŞ AUŞ Cumhuriyet Reşat 24 ayar külçe 22 ayar bilazık 900 ayar gümüş 69.000 90.000 9.870 8.885 146 476.13 529.67 2287.16 2527.91 91 33 100.94 1014.32 1065.03 177.87 196.60 T.C. ZİRAAT BANKASI Gucune eri$lemez